Układ nerwowy

 

 

Podział układu 

nerwowego

• Zasadniczo wyróżniamy : ośrodkowy układ nerwowy oraz 

obwodowy układ nerwowy (dodatkowo układ autonomiczny 
stanowiący część dwóch poprzednich)

• OUN- ma najbardziej złożoną budowę; okryty oponami mózgu; 

jego dolną, mniejszą część tworzy rdzeń kręgowy (leżący w 
kanale kręgowym), a część górną mózgowie (większe, leżące w 
jamie czaszki); w mózgowiu zauważyć można parzyste półkule 
mózgu (pofałdowane), móżdżek (leżący na podstawie czaszki, 
przykryty półkulami), pień mózgu

• Obwodowy układ nerwowy- utworzony przez nerwy 

(stanowiące przedłużenie OUN) i związane z nimi zwoje; 
wyróżniamy nerwy rdzeniowe (31 par; łączą się z rdzeniem 
kręgowym) i nerwy czaszkowe(12 par;łączą się z mózgowiem)

 

 

Autonomiczny układ 

nerwowy

• Zwany również wegetatywnym (znaczenie w regulacji ustroju w 

stanie wegetacji)

• Zaopatruje mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły 

(generalnie tkanki narządów, których czynność nie jest zależna 
od naszej woli)

• Ze względu na funkcje pozostałą część układu nerwowego 

nazywa się układem somatycznym (odbieranie bodźców ze 
środowiska i reagowanie na nie)

• Elementy charakterystyczne dla układu autonomicznego to pień 

współczulny (leżący po obu stronach kręgosłupa) oraz sploty 
nerwowe autonomiczne (liczne dookoła naczyń krwionośnych)

• Włókna i komórki nerwowe należące do tego układu prócz 

tworzenia samodzielnych nerwów i splotów, wchodzą w skład 
nerwów czaszkowych i rdzeniowych oraz OUN.

 

 

Tkanki układu nerwowego

• Tkanka nerwowa- komórka nerwowa (neuron) składa się z ciała 

(perykarionu) i dwóch rodzajów wypustek: dendrytów i aksonu.Ciało 
komórki nerwowej posiada zwykle jedno jądro, organelle (mitochondria, 
lizosomy, siateczkę śródplazmatyczną), otoczone jest błoną komórkową. 
Budowa dendrytów tylko w niewielkim stopniu różni się od budowy 
perykarionu; w miejscu odejścia od ciałą komórki są szerokie, zwężają się 
ku obwodowi, tworząc drzewo dendrytyczne. Akson rozpoczyna się na 
perykarionie lub w jednym z dendrytów; na całej długości jego średnica 
nie zmienia się, ale na końcu oddaje gałązki końcowe; cytoplazma aksonu 
od zewnątrz otoczona osłonkami- całość tworzy włókno nerwowe; komórki 
nerwowe stykają się ze soba w miejscach zwanych synapsami ( część 
presynaptyczna-szczelina synaptyczna-część postsynaptyczna + 
neurotransmittery)

• Tkanka glejowa- utworzona przez zespół komórek zróżnicowanych pod 

względem morfologicznym i fizjologicznym (ependymocyty, astrocyty, 
oligendrocyty i komórki mikrogleju). Znajdują się one w całym obszarze 
OUN. 

 

 

 

 

Opony rdzenia kręgowego 

i mózgowia

• Błony łącznotkankowe
• Opona twarda- zewnętrzna; mocna, gruba i odporna
• Opona pajęcza- środkowa; cienka przezroczysta, lezy 

od wewnątrz od opony twardej i oddzielona jest od niej 
włosowatą szczeliną- jamą podtwardówkową

• Opona miękka- wewnętrzna; cienka błona ściśle 

powlekająca mózgowie i rdzeń kręgowy

• Pajęczynówka i opona miękka stanowią jednolity układ 

( stany zapalne zawsze dotyczą obu opon); połączone 
są pomiędzy sobą siecią beleczek, pomiędzy którymi 
znajdują się szczeliny wypełnione płynem mózgowo-
rdzeniowym

 

 

 

 

 

 

Opona twarda

• Opona twarda rdzenia kręgowego- składa się z blaszki 

zewnętrznej i wewnętrznej, które łączą się w okolicy otworu 
wielkiego; blaszki rozdzielone jamą nadtwardówkową, przez 
którą przebiegają liczne sploty żylne; jama nadtwardówkowa 
pełni funkcje ochraniające dla poruszającego się rdzenia; blaszka 
wewnętrzna obejmuje rdzeń kręgowy; na wysokości S2-S3 kończy 
się stożkiem opony twardej,a ten przechodzi w nić opony twardej 
(mocującą się do k.guzicznej)

• Opona twarda mózgowia- nie rozdziela się, jak w rdzeniu, ale oba 

listki zrastają się ze sobą; tworzą się pomiędzy nimi zatoki żylne 
odprowadzające krew z kości i mózgowia; w tym miejscu leży 
również zwój trójdzielny; wypustki opony twardej to sierp mózgu 
(oddziela obie półkule), namiot móżdżku (oddziela obie półkule 
mózgu od móżdżku), sierp móżdżku (oddziela obie półkule 
móżdżku) i przepona siodła(tworzy sklepienie komory przysadki)

 

 

Opona pajęcza

• Od opony twardej oddziela jama podtwardówkowa, a od opony 

miękkiej jama podpajęczynówkowa. 

• Pajeczynówka rdzenia ma kształt worka opony twardej. Przez jamę 

podpajęczynówkową przebiegają korzenie brzuszne i grzbietowe 
nerwów rdzeniowych.

• Pajęczynówka mózgowia jest dostosowana do powierzchni 

wewnętrznej czaszki; pomiędzy nią a opona miękką jama 
podpajęczynówkowa, rozszerzająca się w niektórych miejscach. Te 
rozszerzenia wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym (ok.135 ml; 
krąży, wymieniając się ok. 4 razy na dobę)

• Płyn mózgowo-rdzeniowy z komór bocznych dostaje się przez 

otwory międzykomorowe do komory trzeciej, z niej przez wodociąg 
mózgu do komory czwartej, a stamtąd wydostaje się przez trzy 
otwory do jamy podpajęczynówkowej. Z jamy podpajęczynówkowej 
płyn wydostaje się np. przez ściany naczyń włosowatych

 

 

Opona miękka

• Silnie unaczyniona; bogato unerwiona włóknami 

wegetatywnymi i czuciowymi nerwów czaszkowych i 
rdzeniowych

• Opona miękka rdzenia kręgowego przedłuża się na 

korzenie i pnie nerwów oraz naczynia rdzenia 
kręgowego. Prócz tego obejmuje nić końcową, ale 
kończy się poniżej jej zakończenia. Oponę miękką z 
pajęczynówką łączy więzadło ząbkowane i przegroda 
tylna

• Opona miękka mózgowia- obejmuje ściśle powierzchnię 

mózgowia i ściśle wyściela jego bruzdy i wgłębienia; 
wraz ze splotami naczyniówkowymi wnika do komór 
mózgu; 

 

 

Rdzeń kręgowy

• Rozciągnięty w postaci podłużnego walca przez całą część 

szyjną, piersiową oraz odcinek części lędźwiowej kanału 
kręgowego

• Na zewnątrz otoczony oponami oraz płynem mózgowo-

rdzeniowym; pomiędzy oponami a ścianami kanału 
kręgowego znajduje się ponadto wiotka tkanka łączna i 
tłuszczowa zawierająca sploty żylne (zabezpieczenie rdzenia 
przed uciskiem w trakcie ruchu)

• U góry w otworze wielkim łączy się z dolną częścią 

mózgowia rdzeniem przedłużonym, a u dołu kończy się 
najczęściej na wysokości I lub II kręgu lędźwiowego (poniżej 
biegnie już szczątkowy odcinek rdzenia- nić końcowa)

• Przeciętna długośc u kobiet to 43 cm, u mężczyzn 45 cm

 

 

Rdzeń kręgowy

• Rozróżniamy w nim dwa zgrubienia- szyjne i lędźwiowe
• Na przedniej powierzchni rdzenia biegnie podłużna 

głęboka szczelina pośrodkowa przednia (dzieli rdzeń na 
2 połowy)

• Za pośrednictwem korzeni brzusznych i grzbietowych 

łączy się z nim  31 par nerwów rdzeniowych (8 szyjnych, 
12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1 
guziczny)- odcinek łaczący się z jedna parą nerwów nosi 
nazwę segmentu

• Pęczki włókien nerwowych, tworzące korzenie brzuszne i 

grzbietowe przebijają powierzchnię każdej połowy 
rdzenia, dzieląc ją na trzy sznury: przedni, boczny i tylny

 

 

 

 

2. Zgrubienie rdzenia w 
odc.szyjnym

3. Zwężenie rdzenia w 
odc.piersiowym

4.Zgrubienie rdzenia w odc. 
lędźwiowym

 

 

Rdzeń kręgowy

• Wewnątrz rdzenia znajduje się istota szara otoczona istotą białą.
•  Istota szara na przekroju poprzecznym ma kształt litery H 
• Krótkie ramie poziome łączy obie połowy rdzenia, a ramiona 

pionowe, wygięte na bokach  tworzą w każdej połowie róg przedni 
i róg tylny

• Pomiędzy rogami znajduje się istota szara pośrednia
• Istota biała otacza istotę szarą w postaci trzech par widocznych 

również na powierzchni sznurów

• Korzenie grzbietowe zawierają włókna czuciowe
• Korzenie brzuszne zawierają włókna ruchowe i włókna 

przedzwojowe należące do układu autonomicznego

• Włókna ruchowe zaczynają się w dużych komórkach ruchowych 

rogów przednich, tworzących jądra ruchowe, które unerwiają 
mięśnie szkieletowe