Henryk Januszek

Socjologia

Wykład XII

Procesy społeczne

Pojęcie procesu społecznego

Procesem społecznym nazywamy

serie zjawisk, zdarzeń, fakt
dotyczących osobowości, grup
społecznych, zbiorowości powiązanych
ze sobą różnego rodzaju
zależnościami przyczynowymi

lub strukturalno-funkcjonalnymi,

powodującymi określone skutki i
przeobrażenia społeczne.

L. von Wiese wszystkie procesy społeczne zachodzące między

ludźmi podzielił na:

- procesy asocjatywne tj. zbliżające ludzi do siebie
- oraz procesy oddalające ludzi od siebie.

Wyrazem procesów asocjatywnych jest:
zbliżenie przystosowanie, zrównanie, zjednoczenie
natomiast procesów rozłączających: współzawodnictwo,

opozycja, konflikt, walka, wojna.

Powyższa klasyfikacja wzbudziła jednak wiele zastrzeżeń
G.Simmel wskazywał, że właśnie opozycja i walka zbliża

bardziej niż przyjaźń

Procesy społeczne dzielimy ze względu na

układ, w którym przebiegają na:

1) procesy intrapersonalne — zachodzące wewnątrz

osobowości człowieka, jak np. procesy samokształcenia,

samorozwoju, adaptacji,

2) procesy zachodzące między jednostkami, np. powstawanie
stosunków przystosowania, współpracy, przyjaźni, wrogości,
Konfliktu

3) procesy zachodzące między jednostką a grupą społeczną,
np. podporządkowania, identyfikacji, dążenia do dominacji,
sprzeczności, buntu, oderwania się,

4) procesy zachodzące między dwiema grupami, np.

współpracy, współistnienia, wzajemnej pomocy, tolerowania

się, niechęci, konkurencji, wrogości, konfliktu, walki, wojny.

Ze względu na dążenia jednostek i grup

społecznych procesy społeczne dzielimy na

1) procesy przystosowania, zachodzące wówczas, gdy jednostka lub grupa

społeczna znajduje się w nowej sytuacji środowiskowej, w której dotychczas

uznawane i stosowane wzory działań, oddziaływań nie prowadzą do

zaspokojenia, potrzeb i nie dają możliwości utrzymania się i uczestnictwa w

życiu zbiorowym,

2) procesy współdziałania lub współpracy, polegające na uzgodnionym działaniu

wykonywaniu zadań częściowych, w osiąganiu wspólnego celu politycznego,

ekonomicznego. towarzyskiego itd,

3) procesy współzawodnictwa lub konkurencji, powstające na gruncie

rozbieżności interesów lub na gruncie dążenia do zaspokojenia tych samych

interesów za pomocą tych środków, którymi inne grupy lub jednostki chcą

zapewnić własne interesy,

4) procesy konfliktowe, gdy jednostka lub grupa społeczna dąży do osiągnięcia

własnych celów przez wyeliminowanie, zniszczenie, podporządkowanie sobie

inne) jednostki lub grupy dążącej do osiągnięcia celów identycznych lub

podobnych

Ze względu na zmiany w organizacji społecznej

zbiorowości

procesy społeczne dzielimy na:

1) rozwoju i postępu, procesy ukierunkowanych

zmian ocenianych pozytywnie,

2) dekadencji, tj. upadku systemu wartości, braku

realizacji norm społecznych obowiązujących w

danej społeczności,

3) reorganizacji społecznej, polegające na nowym

układaniu integrowaniu systemu instytucji,

wzorów zachowań i kryteriów ocen, np. procesy

transformacji ustrojowej,

4) dezorganizacji społecznej, oznaczające pojawienie

„I zjawisk, odchylających się od obowiązujących

norm społecznych i zakłócających funkcjonowanie

organizacji społeczne), np. alkoholizm, nikotynizm

przestępczość, narkomania

Ze względu na reperkusje w stosunkach

międzyludzki

procesy społeczne dzielimy na:

procesy zmieniające:
1) ideologie (procesy przebudowy świadomości społecznej)

2) religie (procesy sekularyzacji i laicyzacji).

3 naukę (procesy scjentyzmu),

4) technikę (procesy industrializacji, informatyzacji,

robotyzacji)

5) społeczności terytorialne (procesy urbanizacji, ruralizacji),

6) miejsce jednostki tub grupy w przestrzeni społecznej

(procesy ruchliwości społecznej, np. awans, degradacja).

W społeczeństwie polskim procesami

społecznymi wywołującymi szczególnie
duże przeobrażenia społeczne są procesy:
* industrializacji i dezindustrializacji,
* urbanizacji i ruralizacji, ruchliwości
* społecznej i migracji, a obecnie

* procesy transformacji ustrojowej oraz

* patologii i dezorganizacji społecznej

PROCES GLOBALIZACJI

W skali świata procesem

społecznym który wywołuje
szczególnie duże i zróżnicowane
przeobrażenia społeczne jest
globalizacja

Globalizacja

Globalizacja jest procesem,

wieloaspektowym złożonym a
zarazem kontrowersyjnym, jest
procesem unifikacji społeczeństw,
państw i gospodarek oraz
zacieśniania stosunków i
współzależności ekonomicznych,
politycznych, kulturowych i
społecznych w skali
całego świata.

Termin "globalizacja" na gruncie

nauk społecznych używany jest w

kilku znaczeniach:

1) w ujęciu socjologicznym oznacza

zacieśnianie stosunków i

współzależności upodabniających ludzi w

skali świata,

2) w ujęciu politycznym oznacza

umiędzynarodowienie stosunków

społecznych,

3) w ujęciu ekonomicznym oznacza nową

fazę modernizacji i rozwoju kapitalizmu z

naciskiem na stosunki międzynarodowe,

4) w ujęciu kulturowym określa nowe

tendencje w rozwoju kultury

POZYTYWNE STRONY

GLOBALIZACJI

:

-

rozwój technologii,

- rozpowszechnianie postępu naukowo-technicznego (np. rozwój

Internetu, nowoczesnych środków transportu, telefonii)

-

powiększenie rynków zbytu,

- rozwój handlu międzynarodowego (wymiana dóbr i usług- np.

przynależność państw do - Światowej Organizacji Handlu)

-

regionalna integracja gospodarcza (np. Unia Europejska czy

Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu - NAFTA)

-

osłabienie konfliktów zbrojnych,

-

większa tolerancja narodowa,

-

łatwość komunikowania się,

NEGATYWNE STRONY

GLOBALIZACJI:

- zagrażanie tożsamości narodowej,

- niszczenie i zagrożenie środowiska naturalnego (efekt

cieplarniany, dziura ozonowa, wycinanie lasów, erozja gleby

oraz brak wody),

- dla gospodarek krajów słabszych ekonomicznie, globalizacja

może oznaczać dominację na ich rynkach ponadnarodowych

korporacji z krajów wysokorozwiniętych, i ekonomiczną

zależność od zagranicznych central tych przedsiębiorstw,

- zarobione pieniądze są przekazywane na konto koncernów a

jedynie mała ich część to pensje dla pracowników oraz

podatki odprowadzane w danym kraju za możliwość

działalności w nim firm globalnych,

- upadek małych przedsiębiorstw,

- wzrost bezrobocia w krajach słabiej rozwiniętych

gospodarczo,

- przyrost ludności,

- monotonia,

- brak oryginalności,

- wzrost ilości śmieci,

- rozwój motoryzacji.

Czy wyzwaniem XXI wieku jest

potrzeba stworzenia nowego

światowego systemu rządzenia?

Zdaniem A. Giddensa, globalizacja tworzy ryzyko,

wyzwania i nierówności, które wykraczają poza

granice poszczególnych krajów i wymykają się

istniejącym strukturom politycznym, ponieważ

poszczególnym rządom brakuje środków, dzięki

którym mogłyby regulować sprawy

ponadpaństwowe, zachodzi zatem potrzeba

stworzenia nowego światowego systemu rządzenia,

który będzie w stanie do globalnych problemów

podejść w sposób globalny ale podporządkowanie

naszej woli gwałtownie zmieniającego się świata

społecznego może jednak okazać się największym

wyzwaniem XXI wieku

[1]

.

[1]

Zob. A. Giddens, Socjologia, PWN, Warszawa 2008, s.

98.

Kluczowe pytania dotyczące

przyszłości społeczeństwa polskiego w

kontekście omawianych problemów to:

-

Jakie są dziś nasze, Polaków, ambicje i preferencje?

-

Czy chcemy być solidnym międzynarodowym średniakiem, krajem na trójkę z plusem,

zapracowanym podwykonawcą, który potrafi efektywnie wykonywać zlecenia płynące z

krajów wysoko rozwiniętych, konkurując z innymi kosztami produkcji?

-

Czy też chcemy wybić się na podmiotowość rozwojową, budując stopniowo gospodarkę

opartą na kreowaniu i integrowaniu różnych wartości, mając ambicje zaznaczenia swojej

szczególności kulturowej?

-

Czy chcemy nadal bazować na wsobnym indywidualizmie i tolerować naszą słabość w

myśleniu i działaniu zbiorowym i w efekcie niską efektywność naszych instytucji?

-

czy też dojrzeliśmy już do tego, by na poważnie zacząć uczyć się empatii, komunikacji

międzyludzkiej, lojalności, zaufania, współpracy, współodpowiedzialności za innych?

-

Czy chcemy aby nasz system edukacji produkował dobrych, wykonawczych średniaków,

obcinając skrzydła największym talentom, a jednocześnie nie podciągając słabszych, by

kształtował kompetencje rozwiązywania testów a nie problemów, by nagradzał

konformizm a nie odwagę ekspresji i osobowy samorozwój?

- Czy planując absorpcję środków UE w latach 2014-2020, postawimy znowu przede

wszystkim na skuteczny, ekstensywny „przerób”, dzieląc cały „tort” na odrębne kawałki,

tak by każdy mógł coś dostać, czy też postawimy na większą spójność i prorozwojową

trwałość oddziaływania projektów, z uwzględnieniem specyficznych polskich – lokalnych,

regionalnych i krajowych – czynników rozwoju?

Aby móc realizować nową filozofię

rozwoju niezbędny jest zaś model

edukacji, który będzie kształtował takie

kompetencje, jak:

-

poczucie własnej godności, wartości i podmiotowości;

-

dojrzałość osobową w sferze: emocjonalnej, poznawczej moralnej i

społecznej;

-

empatię, czyli zdolność rozumienia innych i współczucia innym;

-

szacunek i poszanowanie godności innych ludzi;

-

kulturę wzajemnej akceptacji i uznania;

- lojalność i zaufanie w relacjach międzyludzkich;
-

świadomość i zachowania etyczne;

-

dostrzeganie i rozwijanie talentów oraz silnych stron u siebie i u innych

(dzieci, uczniów, studentów, pracowników itd.)

-

zdolność do akceptacji swoich i cudzych błędów i porażek – umiejętność

uczenia się na błędach i wychodzenia z porażek;

- zdolność do przyjmowania krytyki (nie traktowania jej godnościowo) i

rzeczowego (nie godnościowego krytykowania innych);

-

umiejętność prowadzenia dialogu bez przemocy, opartego na chęci

wzajemnego wysłuchania siebie i znalezienia tego, co wspólne;

-

umiejętność współpracy, działania w zespole, sieciowania;

-

zdolność wzorcotwórczego, empatycznego i integrującego

przywództwa;

-

odwaga i umiejętność samodzielnego, nie schematycznego myślenia;

-

zdolność do myślenia holistycznego, integrowania różnych wartości,

łączenia interdyscyplinarnego;

-

zdolność do stawiania ambitnych celów, myślenia o przyszłości,

długo-falowego planowania i działania;

-

umiejętność zarządzania energią własną i innych;

-

przedsiębiorczość i mobilność;

-

kompetencje obywatelskie – zainteresowanie sprawami publicznymi,

świadomość i odwaga, aktywność obywatelska;

-

rozumienie własnej kultury;

- rozumienie przyrody i otaczającego świata.