Informacja naukowa po II wojnie światowej

Informacja naukowa
po II wojnie
światowej



5.1

Organizacje międzynarodowe z

zakresu informacji i dokumentacji i ich

działalność informacyjna.


5.2

Informacja naukowa w bibliotekach

polskich.


5.3

Powstanie i działalność sieci

ośrodków dokumentacji naukowo-

technicznej w Polsce.

Oprac.

Justyna

Kasperczuk
Michalina

Pokrywka
Monika Jarecka



międzyrządowe, zajmujące się działalnością informacyjną:

UNESCO (United Nations Education, Scientific and Cultural Organization)
UNIDO (United Nations Industrial Development Organization)
UNDP (United Nations Development Programme)
CEC (Commission of the Europe Communities)
OECD (Organization for Economic Cooperation and Development)
ITU (International Telecominication Union)

 pozarządowe:

FID (International Federation for Information and Decumentation)
IFLA (International Federation for Library Assosation and Institutions)
ICA (International Council of Archives)
ICSTI (International Council for Scientific and Technical Information)
ICSU – CODATA (Committee on Data for Science and Technology)
ISO (International Organization for Standarization)
INFOTERM (International Information Centre for Terminology)
MCINT (Międzynarodowe Centrum Informacji Naukowej i Technicznej)

Organizacje
międzynarodowe

Działalność informacyjna i zasady

współpracy międzynarodowej tych

organizacji dotyczą przed

wszystkim:

 wytaczania polityki informacyjnej
 tworzenia programów rozwojowych
 prowadzenia prac normalizacyjnych i pomocy przy

opracowywaniu projektów normalizacyjnych w obszarach

poszczególnych państw
 udostępniania źródeł informacyjnych w zasięgu

międzynarodowym
 szkolenia i dokształcania, promowania nowej technologii i

informacyjnej i informatycznej
 ochrony własności intelektualnej
 doskonalenia usług i służb informacyjnych
 konserwacji i ochrony zbiorów i zabytków
 promowanie badań w dziedzinie informacji

Polityka informacyjna

 ISO

Działalność związana

ujednolicaniem

przyjęciem

norm

ułatwiających współpracę

międzynarodową,

promuje i

tworzy

normy

poziomie

międzynarodowym

celu

ułatwienia

międzynarodowej

wymiany dóbr i usług.
Polskę reprezentuje w

ISO

Polski

Komitet

Normalizacyjny – PKN

(krajowa

jednostka

normalizacyjna).

 UNESCO

rozwój źródeł i służb informacji włączając w to

generowanie i gromadzenie informacji
kadry specjalistów, technologię informacyjną i pozostałe

ośrodki
zapewnienie dostępu do informacji i jej efektywne

rozpowszechnianie
promocje efektywnego użytkowania informacji,

szkolenie użytkowników
rozwój i koordynację krajowej działalności

informacyjnej
udział w międzynarodowej działalności informacyjnej

IFLA

promowanie roli bibliotek w dziedzinie kultury,
oświaty i życia społecznego
doskonalenie dostępu do informacji i źródeł

pierwotnych
wzmocnienie zawodu bibliotekarskiego
wpływanie na rozwój i zastosowanie technologii

informacyjnej i telekomunikacji
opracowała programy przedmiotowe – Powszechna

Kontrola Bibliograficzna i Międzynarodowa MARC,

Program Konserwacji i Ochrony Zbiorów – PAC,

Program Powszechnego Przepływu Danych i

Telekomunikacji – UDT
Opracowała programy misyjne – Doskonalenie

Bibliotekarstwa w Trzecim Świecie –ALP

Programme

Międzynarodowe programy
                    w dziedzinie
informacji
naukowej

 UNISIST –

to program koordynujący i wspomagający, zwłaszcza w

krajach rozwijających się, programy narodowe, których celem było stworzenie

podstaw do funkcjonowania światowej sieci informacyjnej, zakładającej

trzystopniową organizację :

sieci i systemy narodowe
regionalne
środek koordynujący

W ramach programu utworzono: Międzynarodowy System Informacji Rolniczej

AGRIS, Światową Siec bibliotek Rolniczych AGLINET, Międzynarodowa Siec Ośrodków

Dokumentacji Polityki i Badań nad Komunikowaniem Masowym COMNET,

Międzynarodowy

System

Informacji

zakresie

nauk

społecznych

DARE,

Międzynarodowy System Informacji o Wydawnictwach Ciągłych ISDS, który przekształcił

się w ISSN Network, Międzynarodowy System Informacji o Badaniach w Zakresie

Dokumentacji Naukowej ISORID, Międzynarodowa Siec Informacji Normalizacyjnej

ISONET, Międzynarodową Siec Informacji Patentowej PIN WIPO, Międzynarodowy

System Informacji Jądrowej INIS, System Wymiany Informacji w zakresie Polityki

Naukowej i Technicznej SPINES, Międzynarodowe Centrum Informacji w zakresie

Bezpieczeństwa i Higieny Pracy ILO CIS, Międzynarodowy System Informacji w zakresie

rozwoju społecznego i gospodarczego DEVSIS

NATIS (National Information System) – Narodowe Systemy Informacji

Naukowej; opracowany w 1965 roku, zakładał zespolenie narodowych

sieci bibliotek, archiwów i ośrodków informacji w celu stworzenia

spójnej infrastruktury informacyjnej, która może stanowić w każdym państwie

podstawę międzynarodowej wymiany informacji w światowych systemach,

również dziedzinowo – gałęziowych. W Polsce realizacja tego programu było

SINTO.

UBC (Universal Bibliographic

Control)

–

Powszechna

Rejestracja Bibliograficzna, UAP

(Universal

Availability

Publications)

–

Powszechna

Dostępność

Publikacji

–

programy opracowane przez

IFLA zakładały: udostępnienie

skali

międzynarodowej

podstawowych

danych

bibliograficznych

dotyczących

światowego

piśmiennictwa

zapewniających

dostęp

dokumentów bez względu na ich

umiejscowienie i czas. W ramach

programu

opracowano

międzynarodową

numerację

wydawnictw:

ISSN

–

periodyków, ISBN – książek.

PGI

(Programme

General

d’

Information:

General

Information

Programme)

–

Ogólny

Program

Informacyjny

Narodów

Zjednoczonych, przyjęty przez 19

Konferencję Ogólną UNESCO

w Nairobi w 1976 roku.

Utworzony został w oparciu o dwa

programy opracowane w ramach

UNESCO : UNISIST oraz NATIS,

obejmowały

również

systemy

dziedzinowe : INIS, AGRIS, SPINES,

DEVISIS, a także projekty UBC i UAP.

Kierowany przez Międzynarodowa

Radę, złożona z 36 członków. Ich

zadaniem

jest

projektowanie

wdrażanie krajowych, regionalnych

i międzynarodowych

systemów

informacyjnych,

koordynowanie

kontynuacja

rozpoczętych

prac

UNESCO

zakresie informacji naukowej i dalszy

jej rozwój w powiązaniu z dziedzinami

pokrewnymi

edukacja,

nauką,

kulturą i komunikacją .

Działalność
informacyjna
Unii
Europejskiej

 W państwach Unii Europejskiej działają sieci informacyjne, których zadaniem

jest rozpowszechnianie informacji Wspólnot Europejskich o naukowych

programach, innowacjach i możliwościach uczestniczenia polskich

instytucji w programach ramowych Unii, programach naukowych NATO i

innych. Organizowane są miedzy innymi:

biblioteki depozytowe DEP
centra dokumentacji europejskiej EDC
centra euroinfo EIC
inne ośrodki wspierające działalność małych i średnich przedsiębiorstw

 Komisja Wspólnoty Europejskiej w zakresie polityki informacyjnej

formułuje zadania dotyczące:
 stworzenia warunków dla rynku wewnętrznego umożliwiających

konkurencyjne usługi informacyjne w ramach Wspólnoty Europejskiej
 umocnienia pozycji Wspólnoty Europejskiej na światowym rynku

informacyjnym – z punktu widzenia dostawców, jak i użytkowników informacji
 zapewnienia, aby inicjatywy gospodarcze, społeczne i inne regionalne były

w pełni brane pod uwagę przez rynek informacji

W ramach

Unii

, tworzone są sieci biur informacji w zakresie

poszczególnych dziedzin:

ARIES obejmuje ekonomię społeczną
COLINE prawa konsumentów



Sieci doradcze i analityczne:

EURYDICE sieć informacyjna dotycząca systemów edukacyjnych
NARIC sieć obejmująca zagadnienia uznawalności dyplomów szkół wyższych i

kwalifikacji zawodowych
MISEP sieć ulokowana w ministerstwach pracy, dostarczająca informacji nt. polityki

zatrudnienia w UE
EUROPARTENARIAT sieć ośrodków zajmujących się ułatwianiem współpracy

międzynarodowej małych i średnich przedsiębiorstwom.

 Najczęściej wykorzystywanymi źródłami informacji o działalności i

praktykach w Unii Europejskiej są serwisy informacyjne on-

line, bazy danych udostępniane w Internecie i na

dyskach CD:

ECLAS katalog Biblioteki Centralnej Komisji Europejskiej w Brukseli
CORDIS Wspólnotowy Serwis Informacyjny Badań i Rozwoju
RAPID pełno tekstowa baza tworzona przez Biuro Prasowe Komisji

Europejskiej
esp@cenet –baza bibliograficzna o patentach ukazanych w ciągu

ostatnich dwóch lat w państwach Europejskiej Organizacji

Patentowej

Udział polskich ośrodków
w programach
międzynarodowych

BOBCATSSS

–

organizacja

instytucji

kształcących

zakresie

bibliotekoznawstwa i informacji naukowej oraz stymulująca ich

współprace. Nazwa organizacji jest akronimem powstałym przez połączenie

pierwszych liter nazw miast, z których pochodzili jej założyciele: Budapest,

Oslo, Barcelona, Copenhagen, Amsterdam, Tampere, Stuttgart, Szombately,

Sheffield. Polskę reprezentują uniwersytety z Krakowa, Torunia i Warszawy.
Główne cele BOBCATSSS to :

rozpowszechnianie nowych idei i wyników najnowszych badań naukowych
aktywizowania działalności badawczej oraz organizacyjnej pracowników i studentów
rozwijanie współpracy środowiska akademickiego z praktykami : bibliotekarzami i

pracownikami sektora informacji

Polska  uczestniczy  w  międzynarodowych  zadaniach  i  projektach.  Poszczególne
polskie  organizacje  i  instytucje  są  członkami  struktur  międzynarodowych
działających  na  rzecz  informacji  naukowej,  m.in.  Polski  Komitet  do  spraw
UNESCO;  w  strukturze  IFLA  Polskę  reprezentuje  Stowarzyszenie  Bibliotekarzy
Polskich, Biblioteka Narodowa, Biblioteka Sejmowa, Biblioteka Uniwersytecka w
Warszawie oraz Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu. W IATUL reprezentuje
nas Biblioteka Główna Politechniki Białostockiej, Biblioteka Główna Politechniki
Poznańskiej,  Biblioteka  Główna  Politechniki  Krakowskiej,  Biblioteka  Akademii
Górniczo- Hutniczej.  Członkiem IAALD jest Centralna Biblioteka Rolnicza. Przy
Prezydium  PAN  działa  Komitet  Narodowy  ds.  Współpracy  Międzynarodowej  z
Radą  Nauki  oraz  Komitet  Narodowy  ds.  Współpracy  z  Komitetem  Danych  dla
Nauki i Techniki ICSU.

5.2 Informacja naukowa w

bibliotekach polskich

Powojenne

Europa

–

placówki

dokumentacyjne

muszą

być

związane

gospodarką

 Projekt utworzenia pełnej sieci bibliotek
powszechnych,

która

przed

wojną

nie

obejmowała wszystkich województw

 Józef Grycz i Adam Łysakowski – zintegrowanie
działalności biblioteczno-informacyjnej – przez zbliżenie do
siebie ośrodków dokumentacji i bibliotek

 Łysakowski, Bibliotekarstwo naukowe z uwzględnieniem dokumentacji naukowo-
technicznej (1958)

Uchwała Prezydium Rządu

nr 697

z 1953 roku

Uruchomiono

główne biblioteki

branżowe działające

w instytutach

przemysłowych i

fachowe biblioteki

zakładowe w

fabrykach.

Jej

główna

placówka

–

Centralna
Biblioteka
Techniczna – nigdy
nie powstała.

 Powołano 3-stopniową sieć bibliotek
fachowych,

które

miały

zapewnić

obsługę informacyjną

Ważne daty



1945 - 1950

– Główny Instytut Dokumentacji Naukowo-

Technicznej – centralna placówka odrębnego kierunku prac

informacyjnych



1951

– Krynicka Konferencja Naukowa Bibliotekarzy Naukowych



W bibliotekach uczelnianych utworzono komórki informacji



Uruchomiono działy łączące funkcje informacyjne z bibliograficznymi



Pedagogiczne biblioteki wojewódzkie wyodrębniły wydziały mające realizować

prace informacyjne i bibliograficzne



1959

– określenie w skali międzynarodowej kierunku nazwą

INFORMACJA



1960

– Uchwała nr 169:



Do ośrodków informacji dołączono 2 tysiące bibliotek



W 1973 było ich 5600



1977

– Komisja ds. Informacji w Wojewódzkich Bibliotekach

Publicznych



1979

– Konferencja w Rzeszowie:

 Zakład Informacji Naukowej Biblioteki Narodowej przedstawia Program

działalności informacji wojewódzkich bibliotek publicznych (oprac. Zofia

Kolanowska):

• planowanie działalności informacyjnej
• określenie kategorii użytkowników
• wyszczególnienie funkcji informacyjnych
• warsztat informacyjny; formy pracy; kadry i wyposażenie działu

informacji

 Projekt systemu bibliografii terytorialnej – plan bibliografii

przedmiotowej

poszczególnych

województw

–

reforma

podziału

terytorialnego przeszkodziła w realizacji



1982

– utworzenie systemu biblioteczno-informacyjnego

resoru oświaty i wychowania (Maria Dembowska) –
nie doszło do realizacji



Poł. lat 80.

– system współdziałania bibliotek w zakresie

informacji KRAKUS (Józef Czerni i Juliusz L. Kulikowski)

 opracowywanie katalogów centralnych czasopism i książek

zagranicznych – prace wykonano częściowo



Najważniejszy

moment

aktywizacji

działalności

informacyjnej

polskich

bibliotek po II wojnie światowej:



Uruchomienie

Bibliotece

Narodowej

Działu

Informacji i Poradnictwa = Zakład
Informacji Naukowej = Dział Informacji i
Udostępniania Zbiorów



Koordynacja sieci informacyjnej bibliotek



Dla

sprawy

katalogów:

Zakład

Katalogów

Centralnych

 Po zakończeniu

II wojny światowej

infrastruktura naukowa została

odbudowana i rozwinięta, co stworzyło warunki do powstania dużych
grup zawodowych i środowisk potencjalnych użytkowników informacji.

 Tworzono

nowe systemy placówek informacji naukowej w Polsce

, a

działalność informacyjna w sferze nauki, techniki i przemysłu dobrze
się rozwijała .

 Działalność dokumentacyjna i informacyjna w Polsce rozwijała się w
ramach gospodarki planowej i miała charakter

scentralizowany

ZADANIA OŚRODKÓW INFORAMCJI NAUKOWEJ:

 Zaspokajanie potrzeb informacyjnych państwa w

zakresie dostępu do światowej literatury naukowej z
różnych dziedzin.

 Ułatwienie funkcjonowania administracji państwowej

w kontaktach z zagranicą.

5.3 Powstanie i
działalność sieci
ośrodków dokumentacji
naukowo-technicznej w
Polsce.

 Ważnym etapem było utworzenie w 1950 r.

Głównego Instytutu

Dokumentacji Naukowo-Technicznej

(GIDNT), którego przemianowano

później na

Centralny Instytut Dokumentacji Naukowo-Technicznej

(CIDNT).

 W 1953r. powołana
została

ogólnokrajowa sieć

zakładowych

bibliotek

technicznych

, na której

czele

stała

Centralna

Biblioteka Techniczna.

 Podlegały jej biblioteki
branżowe, którym z kolei
podlegały

biblioteki

zakładowe.



Trzy

elementy

ówczesnego

systemu dokumentacji naukowej:



Zdecentralizowana

struktura

organizacyjna.

 Biblioteki zapewniały zaopatrzenie
w niezbędną, specjalistyczną literaturę,
czasopisma naukowe o zasięgu
ogólnoświatowym

oraz

literaturę

normalizacyjną, patentową i firmową.

 Sieć ośrodków informacji naukowej
Polskiej

Akademii

Nauk

(PAN),

koordynowana

przez

Ośrodek

Bibliografii i Dokumentacji Naukowej
PAN.

INTE

–

System

Ośrodków

Dokumentacji i Informacji
Naukowej

 Utworzony w ten sposób szkielet krajowego systemu

inte

poddano

reorganizacji i wprowadzono termin „informacja naukowa” jako nadrzędny
wobec całej sfery działalności dokumentacyjnej i bibliotecznej.
Informacja przekształciła się na początku XX w. w dokumentację naukową,
oraz jej teorię nazwaną dokumentologią (Paul Otlet).

Utworzono  Centrum  Informacji
Naukowej, Technicznej
                                    i  Ekonomicznej
(centrum  INTE)  z  siedzibą  w
Warszawie.

Utworzono

zmodyfikowaną

(dziedzinowo-branżową

terytorialną) sieć ośrodków inte,
która obejmowała:

 Funkcjonujące w zakładach
pracy

zakładowe

ośrodki

informacji

technicznej

ekonomicznej (ZOI).

 Branżowe ośrodki informacji
technicznej

ekonomicznej

(BOI,DOI)

 Resortowe ośrodki informacji
działające w ministerstwach i
organach centralnych (ROI).

 Wojewódzkie ośrodki informacji
naukowo-technicznej

ekonomicznej WOINTE.

Zadania Centrum INTE:
1.

Koordynowanie

działalności

informacyjnej w istniejących
ośrodkach

informacji

wszystkich

aspektach

gromadzenia

wymiany

informacji.

Propagowanie

planowanie

rozwoju

działalności

informacyjnej w Polsce.

Wdrażanie

nowoczesnych

technologii informacyjnych do
działalności informacyjnej.

Kontrolę

nad

kształceniem

pracowników

służb

dokumentacyjnych.

Prowadzenie

działalności

wydawniczej

zakresie

informacji

naukowej

technicznej.

Prowadzenie

centralnej

ewidencji ośrodków inte oraz
informowanie

ich

funkcjonowaniu.

Funkcje

naukowo-badawcze

powierzono Instytutowi INTE (który
był

bezpośrednim

kontynuatorem

Centralnego Instytutu ).

Zadania instytutu

INTE



Prowadzenia prac badawczych w zakresie rozwoju działalności
informacyjnej.



Inicjowanie studiów z zakresu teorii informacji i języków informacyjno-
wyszukiwawczych.



Inicjowanie i realizowanie badań stosowanych w dziedzinie informacji
naukowej, na potrzeby wdrażania nowych technologii w krajowym
systemie inte.



Prowadzenie badań nad kształtowaniem się potrzeb użytkowników
informacji w Polsce.



Analizowanie tendencji rozwojowych informacji naukowej na świecie i
wdrażanie najnowocześniejszych rozwiązań w polskich placówkach
tego typu.



Koordynowanie tematyki prac naukowo-badawczych w dziedzinie inte
na terenie kraju.



Instytut INTE zajmował się też prowadzeniem prac normalizacyjnych
na potrzeby działalności informacyjnej.

kolejnych

latach

podjęto

studia

nad

koncepcją
państwowego,

stanowiło kontynuację
prac

nad

budową

państwowego systemu
informatycznego

pod

nazwą

„Światowid”

Projekt SINTO zakładał, że placówki inte w Polsce
powinny tworzyć spójny układ trzech powiązanych
ze sobą podsystemów: centralnego, profesjonalnego
i terenowego.

 Plany te nigdy nie zostały
zrealizowane. Po zmianie koncepcji
ustrojowej

państwa

założenia

przyświecające budowie SINTO
straciły rację bytu.

 Na mocy uchwały nr 84

zlikwidowano

W miarę postępującej prywatyzacji i zmian w gospodarce zaczęto
likwidować ośrodki informacji naukowej.

Z początkowej liczby

1407

ośrodków inte obecnie pozostało tylko

200

placówek.

W  przypadku  bibliotek  naukowych    jeszcze  w  1997  r.    straty  nie
były  tak  duże,  jak      w    chwili  obecnej,  po  likwidacji  tak  ważnych
placówek,  jak:    Ośrodek  Informacji  Naukowej  PAN,  Instytut  INTE,
Centralna  Biblioteka  NOT  oraz  Biblioteka  PAN                                      w
Warszawie.

Po rozwiązaniu Centrum INTE część
zadań przejął nowo powołany Ośrodek
Przetwarzania Informacji w Warszawie
(OPI).

 OPI opracowuje i udostępnia w trybie on-line serwisy informacyjne
na temat następujących zagadnień:

 Finansowania badań naukowych.

 Rozwoju kadry naukowej w Polsce.

 Informacji adresowych polskich placówek naukowych.

 Instytucji i urzędów administracji centralnej pełniących funkcje
doradcze, w zakresie polityki naukowej.

 Społecznych instytucji naukowych oraz fundacji na rzecz
wspierania nauki.

 Informacji na temat ludzi związanych z działalnością naukową w
stopniu co najmniej doktora.

 Dokumentów niepublikowanych i trudno dostępnych m.in.
materiałów konferencyjnych, raportów z badań naukowych.

W  2002  r.  Instytut  INTE  został  połączony  z  Instytutem
Mechanizacji    Budownictwa  i  Górnictwa  Skalnego,
którego  Zakład  Informacji  Naukowej  kontynuuje  główne
kierunki działalności instytutu INTE.

Document Outline