Ekonomiczne 

Ekonomiczne 

myślenie

myślenie

Podstawowe zagadnienia:

Podstawowe zagadnienia:

1.

1.

Ekonomia jako nauka

Ekonomia jako nauka

2.

2.

Gospodarowanie

Gospodarowanie

3.

3.

Nieograniczoność potrzeb ludzkich

Nieograniczoność potrzeb ludzkich

4.

4.

Ograniczoność zasobów

Ograniczoność zasobów

5.

5.

Konieczność wyboru

Konieczność wyboru

6.

6.

Koszt alternatywny (koszt utraconych 

Koszt alternatywny (koszt utraconych 

możliwości)

możliwości)

7.

7.

Krzywa możliwości produkcyjnych

Krzywa możliwości produkcyjnych

8.

8.

Krańcowa stopa transformacji

Krańcowa stopa transformacji

odpowiada na 
pytania:

 

co
?

jak
?

ile
?

dla 
kogo?

produkow
ać.

Gospodarowanie

Gospodarowanie



to proces produkcji dóbr oraz ich 

to proces produkcji dóbr oraz ich 

podziału między różne podmioty 

podziału między różne podmioty 

gospodarujące. 

gospodarujące. 



W wyniku  gospodarowania  zaspokajane 

W wyniku  gospodarowania  zaspokajane 

są ludzkie potrzeby.

są ludzkie potrzeby.



Dążenie ludzi do zaspokajania potrzeb 

Dążenie ludzi do zaspokajania potrzeb 

jest motorem wszelkich podejmowanych 

jest motorem wszelkich podejmowanych 

działań gospodarczych, w wyniku których 

działań gospodarczych, w wyniku których 

następuje alokacja ograniczonych 

następuje alokacja ograniczonych 

zasobów (ziemi, pracy, kapitału, 

zasobów (ziemi, pracy, kapitału, 

przedsiębiorczości, wiedzy).

przedsiębiorczości, wiedzy).

Nieograniczoność potrzeb 

Nieograniczoność potrzeb 

ludzkich

ludzkich



Struktura potrzeb człowieka według 

Struktura potrzeb człowieka według 

Abrahama Maslowa – 

Abrahama Maslowa – 

amerykańskiego psychologa, autora 

amerykańskiego psychologa, autora 

teorii motywacji (1954): 

teorii motywacji (1954): 

                     

                     

podstawowe 

biologiczne

 

bezpieczeństw

a

kontaktów 

społecznych

   

uznania

samorealiza

cji

     
POTRZEBY

 

Potrzeby ludzkie są:

Potrzeby ludzkie są:

1.

1.

nieograniczone co do rodzaju -

nieograniczone co do rodzaju -

 

 

     

     

 

 

w miarę zaspokajania jednych 

w miarę zaspokajania jednych 

potrzeb pojawiają się nowe,

potrzeb pojawiają się nowe,

 

 

2.

2.

   

   

ograniczone co do 

ograniczone co do 

intensywności ich odczuwania -

intensywności ich odczuwania -

 

 

      

      

w miarę zaspokajania danej 

w miarę zaspokajania danej 

potrzeby, intensywność jej 

potrzeby, intensywność jej 

odczuwania maleje.

odczuwania maleje.

Dobra i ich rodzaje

Dobra i ich rodzaje



Środkiem zaspokajania potrzeb 

Środkiem zaspokajania potrzeb 

ludzkich są   

ludzkich są   

dobra  

dobra  

w szerokim tego 

w szerokim tego 

słowa znaczeniu (rzeczy + usługi). 

słowa znaczeniu (rzeczy + usługi). 



Dobra, które występują w przyrodzie w 

Dobra, które występują w przyrodzie w 

takiej ilości, że mogą z nich korzystać 

takiej ilości, że mogą z nich korzystać 

wszyscy, nazywa się   

wszyscy, nazywa się   

                                                          

                                                          

dobrami wolnymi

dobrami wolnymi

.

.



Dobra, których jest zbyt mało w 

Dobra, których jest zbyt mało w 

stosunku do potrzeb, nazywa się 

stosunku do potrzeb, nazywa się 

                                                           

                                                           

dobrami rzadkimi

dobrami rzadkimi

.

.



Nie wszystkie dobra zaspokajające określoną potrzebę 

Nie wszystkie dobra zaspokajające określoną potrzebę 

występują w przyrodzie. Część z nich jest wytwarzana  w 

występują w przyrodzie. Część z nich jest wytwarzana  w 

procesie produkcji.

procesie produkcji.



Dobro wytworzone w procesie produkcji nazywa 

Dobro wytworzone w procesie produkcji nazywa 

się 

się 

                                           

                                           

produktem

produktem

 lub 

 lub 

wyrobem

wyrobem

 

 

gotowym.

gotowym.



Dobro   wykorzystywane   w   procesie produkcji   

Dobro   wykorzystywane   w   procesie produkcji   

nazywa   się

nazywa   się

 

 

                           

                           

czynnikiem wytwórczym lub czynnikiem 

czynnikiem wytwórczym lub czynnikiem 

produkcji.

produkcji.



Dobra dzieli się również na

Dobra dzieli się również na

                                               

                                               

konsumpcyjne

konsumpcyjne

 i 

 i 

produkcyjne

produkcyjne

.

.

Dobra konsumpcyjne, to dobra przeznaczone do ostatecznej konsumpcji (np. 

Dobra konsumpcyjne, to dobra przeznaczone do ostatecznej konsumpcji (np. 

lodówka w Twojej kuchni).

lodówka w Twojej kuchni).

Dobra produkcyjne, to dobra wykorzystywane w dalszym procesie produkcji 

Dobra produkcyjne, to dobra wykorzystywane w dalszym procesie produkcji 

(np. lodówka w sklepie spożywczym).

(np. lodówka w sklepie spożywczym).

Ograniczoność zasobów

Ograniczoność zasobów



Każda gospodarka dysponuje 

Każda gospodarka dysponuje 

ograniczonymi zasobami co może być 

ograniczonymi zasobami co może być 

spowodowane przyczynami 

spowodowane przyczynami 

naturalnymi lub wcześniejszą 

naturalnymi lub wcześniejszą 

działalnością gospodarczą.

działalnością gospodarczą.



Konsekwencją ograniczoności 

Konsekwencją ograniczoności 

zasobów jest

zasobów jest

 

 

                            

                            

rzadkość

rzadkość

.

.



Rzadkość

Rzadkość

 

 

oznacza, że w danym 

oznacza, że w danym 

czasie nie możemy mieć wszystkiego, 

czasie nie możemy mieć wszystkiego, 

co byśmy mieć chcieli.

co byśmy mieć chcieli.

Konieczność wyboru

Konieczność wyboru



Zjawisku nieograniczoności potrzeb ludzkich 

Zjawisku nieograniczoności potrzeb ludzkich 

zawsze towarzyszy zjawisko rzadkości, które 

zawsze towarzyszy zjawisko rzadkości, które 

ma charakter obiektywny i którego nie można 

ma charakter obiektywny i którego nie można 

przezwyciężyć.

przezwyciężyć.



Podmioty gospodarujące, działające w 

Podmioty gospodarujące, działające w 

warunkach ograniczeń, tylko poprzez

warunkach ograniczeń, tylko poprzez

 

 

ciągłe 

ciągłe 

dokonywanie wyborów

dokonywanie wyborów

 

 

mogą dążyć do 

mogą dążyć do 

optymalizacji osiąganych efektów.

optymalizacji osiąganych efektów.



Optymalizacja osiąganych efektów wymaga:

Optymalizacja osiąganych efektów wymaga:

1.

1.

hierarchizacji celów 

hierarchizacji celów 

według przyjętego kryterium

według przyjętego kryterium

,

,

2.

2.

wyboru najlepszego wariantu,

wyboru najlepszego wariantu,

3.

3.

odrzuceniu wariantów gorszych.

odrzuceniu wariantów gorszych.

Koszt alternatywny 

Koszt alternatywny 

(koszt utraconych możliwości)

(koszt utraconych możliwości)

 

 

     

     

to 

to 

utracona korzyść

utracona korzyść

 z 

 z 

najbardziej 

najbardziej 

preferowanej

preferowanej

  

  

wśród odrzuconych 

wśród odrzuconych 

alternatyw

alternatyw

 (możliwości działań).

 (możliwości działań).

Koszt alternatywny jest konsekwencją każdego 

Koszt alternatywny jest konsekwencją każdego 

wyboru

wyboru

  

  

dokonywanego przez:

dokonywanego przez:

1.   konsumentów

1.   konsumentów

, których celem jest maksymalizacja 

, których celem jest maksymalizacja 

satysfakcji z konsumpcji,

satysfakcji z konsumpcji,

2.   producentów

2.   producentów

, których celem jest maksymalizacja 

, których celem jest maksymalizacja 

zysku,

zysku,

3.   właścicieli czynników wytwórczych

3.   właścicieli czynników wytwórczych

, których celem 

, których celem 

jest maksymalizacja dochodu lub renty ekonomicznej.

jest maksymalizacja dochodu lub renty ekonomicznej.

Krzywa możliwości 

Krzywa możliwości 

produkcyjnych

produkcyjnych

   

   

jest graficznym obrazem zjawiska 

jest graficznym obrazem zjawiska 

rzadkości, wyboru i kosztu 

rzadkości, wyboru i kosztu 

utraconych możliwości (kosztu 

utraconych możliwości (kosztu 

alternatywnego),

alternatywnego),

   

   

jest zbiorem kombinacji dwóch dóbr,   

jest zbiorem kombinacji dwóch dóbr,   

które może wytworzyć 

które może wytworzyć producent

 przy 

 przy 

założeniu, że wykorzystuje w stopniu 

założeniu, że wykorzystuje w stopniu 

maksymalnym posiadane czynniki 

maksymalnym posiadane czynniki 

wytwórcze 

wytwórcze 

oraz produkuje w oparciu o 

oraz produkuje w oparciu o 

najlepsze z dostępnych technologie.

najlepsze z dostępnych technologie.

Krzywa możliwości produkcyjnych:

Krzywa możliwości produkcyjnych:

               

Dobro Y

    

Dobro

 

X

0

Y

3

Y

2

  

Y

1

X

1

X

2

X

3

Jaki jest koszt 

alternatywny:

1. produkcji Y

3

 dobra 

Y?

2. produkcji X

1

 dobra 

X?

3. zwiększenia 

produkcji dobra X z 
X

1 

do X

2

?

4. zwiększenia 

produkcji dobra X z 
X

2

 do X

3

?

Odpowiedzi:

Ad.1) rezygnacja z produkcji 
0X

3

 dobra X.

Ad.2) rezygnacja z produkcji 
Y

3

Y

2

 dobra Y.

Ad.3) rezygnacja z produkcji 
Y

2

Y

1

 dobra Y.

Ad.4) rezygnacja z 
produkcji Y

1

0 dobra 

Y.

Krzywa możliwości produkcyjnych:

Krzywa możliwości produkcyjnych:

  

Dobro X

0

 

Y

3

Y

2

Y

1

X

1

X

2

X

3

1.jest krzywą o 

ujemnym 
nachyleniu, 

2.jest najczęściej 

wklęsła  w 
stosunku do 
środka układu 
współrzędnych

3.pokazuje rosnący 

koszt 
alternatywny

WAŻNE!

Rosnący koszt alternatywny 
jest skutkiem braku 
doskonałej substytucyjności 
między czynnikami 
wytwórczymi 
wykorzystywanymi w 
procesie produkcji.

Dobro Y

Miarą kosztu 

Miarą kosztu 

alternatywnego jest 

alternatywnego jest 

krańcowa stopa 

krańcowa stopa 

transformacji

transformacji

,

,

1

2

1

2

X

X

Y

Y

X

Y

MRT

YX













1

2

1

2

Y

Y

X

X

Y

X

MRT

XY













która pokazuje z jakiej ilości jednego 

która pokazuje z jakiej ilości jednego 

dobra producent (wykorzystujący 

dobra producent (wykorzystujący 

wszystkie zasoby) musi zrezygnować, aby 

wszystkie zasoby) musi zrezygnować, aby 

wytworzyć dodatkową 

wytworzyć dodatkową 

jednostkę 

jednostkę 

drugiego 

drugiego 

dobra.

dobra.

ruch w dół po 
krzywej

ruch w górę po 
krzywej

    

    

WAŻNE!

WAŻNE!

    

    

Krańcowa stopa transformacji,

Krańcowa stopa transformacji,

 

 

    

    

ze względu na ujemne nachylenie krzywej 

ze względu na ujemne nachylenie krzywej 

możliwości produkcyjnych, przyjmuje 

możliwości produkcyjnych, przyjmuje 

wartość ujemną. 

wartość ujemną. 

   

   

Interpretujemy jej wartość 

Interpretujemy jej wartość 

bezwzględną!

bezwzględną!

    

    

Krańcowa stopa transformacji w przypadku

Krańcowa stopa transformacji w przypadku

    

    

krzywej wklęsłej w stosunku do środka 

krzywej wklęsłej w stosunku do środka 

układu współrzędnych jest rosnąca, 

układu współrzędnych jest rosnąca, 

ponieważ ilustruje 

ponieważ ilustruje 

rosnący koszt alternatywny.

rosnący koszt alternatywny.

    

    

    

    

Jeżeli krzywa możliwości produkcyjnych 

Jeżeli krzywa możliwości produkcyjnych 

jest ilustrowana linią prostą łączącą obie 

jest ilustrowana linią prostą łączącą obie 

osie pokazuje

osie pokazuje

stały koszt alternatywny.

stały koszt alternatywny.

    

    

Stałość kosztu alternatywnego wynika z 

Stałość kosztu alternatywnego wynika z 

doskonałej

doskonałej

    

    

substytucyjności czynników wytwórczych

substytucyjności czynników wytwórczych

    

    

wykorzystywanych przez producenta w 

wykorzystywanych przez producenta w 

procesie

procesie

    

    

produkcji.

produkcji.

 

 

 

 

Stała

Stała

 

 

krańcowa

krańcowa

 stopa 

 stopa 

transformacji

transformacji

  Dobro X

0

Y

3

Y

2

Y

1

X

1

X

2

X

3

Dobro Y

 
10

    
20 

    
30

  

1

 

2

3

Przykład:

Oblicz MRT

YX

, gdy 

producent zwiększy 
produkcję dobra X do 
jednej,  a następnie do 
dwóch jednostek.

Rozwiązanie:

MRT

YX1

=20–30/1–0= 

-10

     /MRT/ = 10

MRT

YX2

=10–20/2–1= 

-10

     /MRT/ = 10

      

MRT = 

constans

 

Rozwiązania 

Rozwiązania 

nieefektywne i 

nieefektywne i 

nieosiągalne

nieosiągalne

 

0

Dobro X

Dobro 
Y

*

*

*

*

*

*

C

E

F

• Punkty leżące na krzywej 
możliwości produkcyjnych

    

  (A i B) są tak samo 
efektywne, ponieważ 
gwarantują pełne 
wykorzystanie posiadanych 
przez producenta zasobów.

• 

Punkty leżące pod krzywą

 

          (C i D) ilustrują 
kombinacje nieefektywne, 
ponieważ nie wszystkie 
zasoby są  w pełni 
wykorzystane.

• 

Punkty leżące poza 

krzywą

       (E i F) pokazują 

kombinacje    nieosiągalne 
w danej chwili z tytułu 
ograniczoności zasobów lub 
technologii

.

*

      
      
      
      
      
      
    

*

A

B

*

D

Ilustracja zmian możliwości 

Ilustracja zmian możliwości 

produkcyjnych:

produkcyjnych:

Wzrost możliwości

Wzrost możliwości

produkcyjnych 

produkcyjnych 

dobra X

dobra X

Wzrost możliwości

Wzrost możliwości

Spadek możliwości

Spadek możliwości

produkcyjnych obu 

produkcyjnych obu 

dóbr

dóbr

Y

X

0

Y

0

X

Podsumowanie

Podsumowanie



Potrzeby ludzkie są nieograniczone.

Potrzeby ludzkie są nieograniczone.



Możliwość zaspokojenia potrzeb jest 

Możliwość zaspokojenia potrzeb jest 

ograniczona ze względu na rzadkie zasoby.

ograniczona ze względu na rzadkie zasoby.



Podmioty gospodarujące dokonują ciągłego 

Podmioty gospodarujące dokonują ciągłego 

wyboru wariantów wykorzystania czynników 

wyboru wariantów wykorzystania czynników 

wytwórczych.

wytwórczych.



Wybór łączy się z ponoszeniem kosztu 

Wybór łączy się z ponoszeniem kosztu 

utraconych możliwości (kosztu 

utraconych możliwości (kosztu 

alternatywnego).

alternatywnego).



Zależność między rzadkością, wyborem i 

Zależność między rzadkością, wyborem i 

kosztem alternatywnym pokazuje krzywa 

kosztem alternatywnym pokazuje krzywa 

możliwości produkcyjnych.

możliwości produkcyjnych.



Miarą kosztu alternatywnego jest krańcowa 

Miarą kosztu alternatywnego jest krańcowa 

stopa transformacji.

stopa transformacji.



Możliwości produkcyjne poszczególnych 

Możliwości produkcyjne poszczególnych 

podmiotów nie są dane raz na zawsze. 

podmiotów nie są dane raz na zawsze.