Pierwotniaki tkanek  

Pierwotniaki tkanek  

Pneumocystis carinii

Pneumocystis carinii

Toxoplasma gondi

Toxoplasma gondi

Naegleria fowlerii

Naegleria fowlerii

Leishmania donovani

Leishmania donovani

Trypanosoma cruzi

Trypanosoma cruzi

Pneumocystis carini

Pneumocystis carini

Kosmopolityczny pierwotniak układu 

Kosmopolityczny pierwotniak układu 

oddechowego ludzi i zwierząt

oddechowego ludzi i zwierząt

U niemowląt i osób wyniszczonych lub z 

U niemowląt i osób wyniszczonych lub z 

zaburzeniami odporności wywołuje 

zaburzeniami odporności wywołuje 

śródmiąższowe zapalenie płuc

śródmiąższowe zapalenie płuc

Pneumocystis carinii zalicza się do 

Pneumocystis carinii zalicza się do 

zarodnikowców (oprócz zwykłych 

zarodnikowców (oprócz zwykłych 

podziałów komórki występują również 

podziałów komórki występują również 

podziały wielokrotne –sporogoniczne-

podziały wielokrotne –sporogoniczne-

prowadzą do wykształcenia spor)

prowadzą do wykształcenia spor)

Pneumocystis carini

Pneumocystis carini

Spory są kuliste

Spory są kuliste

We wnętrzu spory 4 - 8 

We wnętrzu spory 4 - 8 

trofozoitów

trofozoitów

Trofozoity mają kształt zmienny

Trofozoity mają kształt zmienny

Pneumocystis carini

Pneumocystis carini

Występuje prawdopodobnie na 

Występuje prawdopodobnie na 

całym świecie, chociaż większość 

całym świecie, chociaż większość 

przypadków opisano w Ameryce 

przypadków opisano w Ameryce 

Północnej i Australii

Północnej i Australii

 

 

Powszechne postacie 

Powszechne postacie 

bezobjawowe u ludzi i zwierząt

bezobjawowe u ludzi i zwierząt

Pneumocystis carini

Pneumocystis carini

Przenosi się drogą inhalacyjną

Przenosi się drogą inhalacyjną

U niemowląt okres wylegania 1-2 miesiące

U niemowląt okres wylegania 1-2 miesiące

W okresie zwiastunów występuje apatia, 

W okresie zwiastunów występuje apatia, 

brak 

brak 

    

    

łaknienia, utrata masy ciała

łaknienia, utrata masy ciała

Następnie: niewydolność oddechowa, 

Następnie: niewydolność oddechowa, 

duszność, sinica, przyspieszona liczba 

duszność, sinica, przyspieszona liczba 

oddechów przy nieznacznym kaszlu i stanie 

oddechów przy nieznacznym kaszlu i stanie 

podgorączkowym

podgorączkowym

Pneumocystis carini

Pneumocystis carini

W RTG-nacieczenie miąższu w postaci 

W RTG-nacieczenie miąższu w postaci 

motyla na wysokości wnęk, a w okresie 

motyla na wysokości wnęk, a w okresie 

późniejszym rozległe ogniska zagęszczenia 

późniejszym rozległe ogniska zagęszczenia 

i przejaśnienia miąższu

i przejaśnienia miąższu

Leukocytoza, wysokie OB., 

Leukocytoza, wysokie OB., 

hipogammaglobulinemia, hiperalfa i beta –

hipogammaglobulinemia, hiperalfa i beta –

globulinemia

globulinemia

Prawidłowe ilości albumin

Prawidłowe ilości albumin

Śmiertelność w nie leczonych przypadkach 

Śmiertelność w nie leczonych przypadkach 

wynosi 20 – 60% 

wynosi 20 – 60% 

Pneumocystis carini

Pneumocystis carini

Rozpoznanie 

Rozpoznanie 

Trofozoity i spory w plwocinie, 

Trofozoity i spory w plwocinie, 

materiale pobranym z głośni, z 

materiale pobranym z głośni, z 

dolnych dróg oddechowych, z 

dolnych dróg oddechowych, z 

tkanki płucnej, popłuczyn z żołądka

tkanki płucnej, popłuczyn z żołądka

Preparaty barwione, badania 

Preparaty barwione, badania 

immunologiczne

immunologiczne

Pneumocystis carini

Pneumocystis carini

Leczenie

Leczenie

Biseptol i leczenie objawowe

Biseptol i leczenie objawowe

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

Kosmopolityczny pierwotniak 

Kosmopolityczny pierwotniak 

pasożytujący wewnątrzkomórkowo w 

pasożytujący wewnątrzkomórkowo w 

różnych tkankach człowieka i wielu 

różnych tkankach człowieka i wielu 

zwierząt

zwierząt

Rozmnażanie płciowe przebiega w 

Rozmnażanie płciowe przebiega w 

komórkach nabłonkowych błony śluzowej 

komórkach nabłonkowych błony śluzowej 

jelita cienkiego kota domowego

jelita cienkiego kota domowego

Rozmnażanie bezpłciowe  bezpłciowo w 

Rozmnażanie bezpłciowe  bezpłciowo w 

różnych komórkach narządów i 

różnych komórkach narządów i 

monocytach przez wytwarzanie w obrębie 

monocytach przez wytwarzanie w obrębie 

trofozoitu dwóch komórek potomnych

trofozoitu dwóch komórek potomnych

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

Występuje w postaci:

Występuje w postaci:

 

 

  

  

trofozoity 

trofozoity 

zwane

zwane

: 

: 

endozoity (tachyzoity), bradyzoity (cystozoity)

endozoity (tachyzoity), bradyzoity (cystozoity)

Trofozoity są kształtu sierpowatego, 

Trofozoity są kształtu sierpowatego, 

łukowatego lub owalnego

łukowatego lub owalnego

cysty zawierającej 

cysty zawierającej 

cystozoity (bradyzoity)

cystozoity (bradyzoity)

W kale kota występują oocysty

W kale kota występują oocysty

W każdej oocyście występują 2 sporocysty 

W każdej oocyście występują 2 sporocysty 

zawierające 

zawierające 

sporozoity.

sporozoity.

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

Postacie inwazyjne dla kota:

Postacie inwazyjne dla kota:

Tachyzoity, bradyzoity lub sporozoity 

Tachyzoity, bradyzoity lub sporozoity 

dostające się per os w narządach i 

dostające się per os w narządach i 

mięśniach upolowanych drobnych 

mięśniach upolowanych drobnych 

zwierząt

zwierząt

sporozoity z innym pokarmem 

sporozoity z innym pokarmem 

zanieczyszczonym kałem zarażonego  

zanieczyszczonym kałem zarażonego  

kota 

kota 

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

Postacie inwazyjne dla człowieka:

Postacie inwazyjne dla człowieka:

Tachyzoity

Tachyzoity

 w w  pseudocystach

 w w  pseudocystach

, 

, 

bradyzoity

bradyzoity

 w cystach lub sporozoity 

 w cystach lub sporozoity 

dostające się z pokarmem pochodzenia 

dostające się z pokarmem pochodzenia 

zwierzęcego 

zwierzęcego 

sporozoity

sporozoity

 w sporocystach z pokarmem 

 w sporocystach z pokarmem 

zanieczyszczonym kałem zarażonego  

zanieczyszczonym kałem zarażonego  

kota 

kota 

 

 

przez łożysko

przez łożysko

 

 

drogą kontaktu bezpośredniego 

drogą kontaktu bezpośredniego 

(uszkodzona skóra)

(uszkodzona skóra)

 

 

przez  transfuzje krwi lub przeszczepy

przez  transfuzje krwi lub przeszczepy

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

Pasożyt wnika do makrofagów, 

Pasożyt wnika do makrofagów, 

komórek siateczki lub śródbłonka i  

komórek siateczki lub śródbłonka i  

monocytów, następnie do węzłów 

monocytów, następnie do węzłów 

chłonnych, mięśni poprzecznie 

chłonnych, mięśni poprzecznie 

prążkowanych i gładkich, OUN, 

prążkowanych i gładkich, OUN, 

rdzenia kręgowego, gałki ocznej i 

rdzenia kręgowego, gałki ocznej i 

innych narządów

innych narządów

Cysty utrzymują się w organizmie 

Cysty utrzymują się w organizmie 

żywiciela do końca życia. 

żywiciela do końca życia. 

TOKSOPLAZMOZĘ  dzielimy na 

TOKSOPLAZMOZĘ  dzielimy na 

wrodzoną i nabytą, ostrą i 

wrodzoną i nabytą, ostrą i 

przewlekłą

przewlekłą

Dawniej uważano, że postać 

Dawniej uważano, że postać 

wrodzona przebiega z wodogłowiem 

wrodzona przebiega z wodogłowiem 

, zapaleniem siatkówki i 

, zapaleniem siatkówki i 

naczyniówki oraz zwapnieniami 

naczyniówki oraz zwapnieniami 

wewnątrzmózgowymi (triada 

wewnątrzmózgowymi (triada 

Pinkertona), ale obecnie uważa się, 

Pinkertona), ale obecnie uważa się, 

że przypomina postać nabytą 

że przypomina postać nabytą 

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

OSTRA

OSTRA

Zespół zapalenia węzłów 

Zespół zapalenia węzłów 

chłonnych

chłonnych

Brzuszna (wątroba, śledziona lub 

Brzuszna (wątroba, śledziona lub 

węzły chłonne krezki)

węzły chłonne krezki)

Płuc

Płuc

Mięśnia sercowego

Mięśnia sercowego

Zapalenie mózgu

Zapalenie mózgu

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

PRZEWLEKŁA

PRZEWLEKŁA

Zapalenie siatkówki i naczyniówki

Zapalenie siatkówki i naczyniówki

Nawracające stany podgorączkowe

Nawracające stany podgorączkowe

Bóle głowy, stawów, mięśni

Bóle głowy, stawów, mięśni

Obrzmienie węzłów chłonnych

Obrzmienie węzłów chłonnych

Hepatosplenomegalia

Hepatosplenomegalia

Endometritis

Endometritis

Poronienia

Poronienia

Encefalopatie

Encefalopatie

Psychozy

Psychozy

Toxoplazma gondi

Toxoplazma gondi

Toxoplazmoza wrodzona ujawnia 

Toxoplazmoza wrodzona ujawnia 

się 1/2 do 1/3 dzieci matek z 

się 1/2 do 1/3 dzieci matek z 

pierwotną toxoplazmoza w ciąży

pierwotną toxoplazmoza w ciąży

Ryzyko zarażenia płodu wzrasta 

Ryzyko zarażenia płodu wzrasta 

wraz z trwaniem ciąży, do 90% w 

wraz z trwaniem ciąży, do 90% w 

ostatnich tygodniach ciąży

ostatnich tygodniach ciąży

Toxoplazma gondi

Toxoplazma gondi

Ryzyko uszkodzenia (obumarcia) 

Ryzyko uszkodzenia (obumarcia) 

zarodka oraz ciężkiej choroby 

zarodka oraz ciężkiej choroby 

płodu i noworodka zmniejsza się 

płodu i noworodka zmniejsza się 

w miarę trwania ciąży co oznacza 

w miarę trwania ciąży co oznacza 

że jeżeli matka zarazi się w III 

że jeżeli matka zarazi się w III 

trymestrze ciąży to istnieje 

trymestrze ciąży to istnieje 

mniejsze prawdopodobieństwo 

mniejsze prawdopodobieństwo 

powstania zmian u płodu

powstania zmian u płodu

Wykrywanie

Wykrywanie

 w płynie mózgowo-

 w płynie mózgowo-

rdzeniowym, węzłach chłonnych, 

rdzeniowym, węzłach chłonnych, 

szpiku kostnym, wodach płodowych.

szpiku kostnym, wodach płodowych.

Odczyny :

Odczyny :

Sabina-Feldmana, 

Sabina-Feldmana, 

imunnoflorescencja pośrednia, ELISA.

imunnoflorescencja pośrednia, ELISA.

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

Największe znaczenie

Największe znaczenie

  -   badania 

  -   badania 

immunologiczne

immunologiczne

P/ciała przeciw toxoplazmie

P/ciała przeciw toxoplazmie

Antygenu

Antygenu

DNA

DNA

Określa się IgG,IgM, IgA

Określa się IgG,IgM, IgA

NAEGLERIA FOWLERII

NAEGLERIA FOWLERII

występuje w płynie mózgowo-

występuje w płynie mózgowo-

rdzeniowym

rdzeniowym

POSTAĆ TROFOZOITU I CYSTY, 

POSTAĆ TROFOZOITU I CYSTY, 

wywołuje ostre pierwotne pełzakowe 

wywołuje ostre pierwotne pełzakowe 

zapalenie mózgu i opon mózgowo-

zapalenie mózgu i opon mózgowo-

rdzeniowych (PAM)

rdzeniowych (PAM)

Naegleria fowleri

Trofozoit pełzakowy i wiciowaty 

Trofozoit pełzakowy i wiciowaty 

oraz postać cysty

oraz postać cysty

Zarażenie prawdopodobnie 

Zarażenie prawdopodobnie 

postacią cysty i trofozoitu 

postacią cysty i trofozoitu 

(zarażenie w środowisku wodnym)

(zarażenie w środowisku wodnym)

Zarażenie przez jamę nosowo-

Zarażenie przez jamę nosowo-

gardłową, przez kość sitową 

gardłową, przez kość sitową 

wzdłuż nerwów wzrokowych

wzdłuż nerwów wzrokowych

Objawy:

Objawy:

Bóle głowy

Bóle głowy

Gorączka

Gorączka

Brak łaknienia

Brak łaknienia

Nudności 

Nudności 

Wymioty

Wymioty

Halucynacje, senność lub 

Halucynacje, senność lub 

pobudzenie

pobudzenie

Zaburzenia wzroku, smaku, węchu

Zaburzenia wzroku, smaku, węchu

Porażenie nerwów czaszkowych

Porażenie nerwów czaszkowych

Naegleria fowleri

Naegleria fowleri

NEGLERIOZA

NEGLERIOZA

Objawy chorobowe po 5-7 dniach 

Objawy chorobowe po 5-7 dniach 

po kąpieli

po kąpieli

Wykrywanie

Wykrywanie

Płyn mózgowo-rdzeniowy

Płyn mózgowo-rdzeniowy

Plwocina 

Plwocina 

Leczenie niedostatecznie 

Leczenie niedostatecznie 

opracowane

opracowane

Leishmania donovani

Leishmania donovani

leiszmanioza trzewna

leiszmanioza trzewna

Wiciowiec pasożytujący w 

Wiciowiec pasożytujący w 

postaci amastigota w narządach 

postaci amastigota w narządach 

miąższowych człowieka w 

miąższowych człowieka w 

południowej i wschodnie Azji, 

południowej i wschodnie Azji, 

Południowej  i Środkowej   

Południowej  i Środkowej   

Ameryce, w  Afryce, spotykany w 

Ameryce, w  Afryce, spotykany w 

Europie 

Europie 

Leishmania donovani

Leishmania donovani

Zarażenie

Zarażenie

-

-

 

 

formą promastigota podczas ukłucia

formą promastigota podczas ukłucia

-  przez moskita z rodzaju Phlebotomus

-  przez moskita z rodzaju Phlebotomus

 -przez wydzieliny zawierające 

 -przez wydzieliny zawierające 

pasożyta

pasożyta

-z krwią

-z krwią

 -przez transplantacje

 -przez transplantacje

Okres wylęgania od kilku dni do 

Okres wylęgania od kilku dni do 

kilku lat.

kilku lat.

Objawy: gorączka,bóle głowy, 

Objawy: gorączka,bóle głowy, 

osłabienie, chudnięcie, hepato- i 

osłabienie, chudnięcie, hepato- i 

spleno- megalia,zmiany skórne, 

spleno- megalia,zmiany skórne, 

bóle brzucha, wymioty, biegunka.

bóle brzucha, wymioty, biegunka.

Niedokrwistość z leukopenią i 

Niedokrwistość z leukopenią i 

trombocytopenią.

trombocytopenią.

Wykrywanie; bioptat wątroby, 

Wykrywanie; bioptat wątroby, 

materiał z węzłów chłonnych, 

materiał z węzłów chłonnych, 

śledziony, szpiku kostnego, rzadziej 

śledziony, szpiku kostnego, rzadziej 

w krwi. 

w krwi. 

Odczyny immunologiczne.

Odczyny immunologiczne.

Leishmania donovani

Leishmania donovani

Leczenie

Leczenie

Preparaty antymonu

Preparaty antymonu

Interferon gamma

Interferon gamma

Amfoterycyna B

Amfoterycyna B

Ketokonazol lub itrakonazol

Ketokonazol lub itrakonazol

TRYPANOSOMA CRUZI

TRYPANOSOMA CRUZI

swidrowiec amerykański 

swidrowiec amerykański 

Świdrowiec , występuje w Ameryce 

Świdrowiec , występuje w Ameryce 

Płd. I Środkowej, zakażenie formą

Płd. I Środkowej, zakażenie formą

trypomastigota z kalem lub 

trypomastigota z kalem lub 

wymiocinami pluskwiaków 

wymiocinami pluskwiaków 

(Triatoma,Rhodnius i Panstrongylus) 

(Triatoma,Rhodnius i Panstrongylus) 

lub z mlekiem matki, z krwią lub 

lub z mlekiem matki, z krwią lub 

przez łożysko

przez łożysko

U człowieka występuje  postać 

U człowieka występuje  postać 

trypomastigota, sferomastigota i 

trypomastigota, sferomastigota i 

amastigota.

amastigota.

W miejscu wniknięcia powstaje 

W miejscu wniknięcia powstaje 

chagoma.

chagoma.

Pasożyt z krwią wędruje do układu 

Pasożyt z krwią wędruje do układu 

siateczkowo-śródbłonkowego 

siateczkowo-śródbłonkowego 

węzłów chłonnych, wątroby, 

węzłów chłonnych, wątroby, 

śledziony, do mięśnia sercowego, 

śledziony, do mięśnia sercowego, 

mózgu, gruczołów wydzielania 

mózgu, gruczołów wydzielania 

wewnętrznego. Może tworzyć 

wewnętrznego. Może tworzyć 

pseudocysty

pseudocysty

Trypanosoma cruzi

Trypanosoma cruzi

Choroba Chagasa o przebiegu 

Choroba Chagasa o przebiegu 

ostrym lub przewlekłym (sercowo- 

ostrym lub przewlekłym (sercowo- 

oponowo-mózgowa, nadnerczowa, 

oponowo-mózgowa, nadnerczowa, 

tarczycowa

tarczycowa

Transmisja matka-płód rozwija się 

Transmisja matka-płód rozwija się 

zarówno w ostrej jak i w 

zarówno w ostrej jak i w 

przewlekłej postaci(dziecko rodzi 

przewlekłej postaci(dziecko rodzi 

się z wrodzona chorobą Chagasa)

się z wrodzona chorobą Chagasa)

Objawy

Objawy

Gorączka, obrzęk powiek, 

Gorączka, obrzęk powiek, 

jednostronny obrzęk twarzy (objaw 

jednostronny obrzęk twarzy (objaw 

Romana)

Romana)

Powiększenie węzłów chłonnych , 

Powiększenie węzłów chłonnych , 

wątroby i śledziony

wątroby i śledziony

Zapalenie mięśnia sercowego, 

Zapalenie mięśnia sercowego, 

niewydolność serca

niewydolność serca

Zapalenie opon mózgowych i mózgu

Zapalenie opon mózgowych i mózgu

Powiększenie przełyku i okrężnicy

Powiększenie przełyku i okrężnicy

Wykrywanie

Wykrywanie

Krew

Krew

Węzły chłonne

Węzły chłonne

Szpik

Szpik

Ksenodiagnostyka i testy 

Ksenodiagnostyka i testy 

immunologiczne

immunologiczne

Trypanosoma cruzi

Trypanosoma cruzi

Leczenie

Leczenie

Pochodne nitrofurfurylidyny

Pochodne nitrofurfurylidyny

Pochodne benzynidazolu

Pochodne benzynidazolu

Analog puryny

Analog puryny