Antykoncepcja 

hormonalna

Szkodzi czy 

pomaga?

 

 

Idealna antykoncepcja



Skuteczna (pewna)



Nieszkodliwa dla partnerów



Odwracalna



Prosta w użyciu



Bez wpływu na libido



Nie ograniczająca możliwości współżycia



Tania



Łatwo zdobywająca akceptację obojga 
partnerów

 

 

Wskaźnik zawodności 

Pearle’a

R=

Ilość ciąż x 12 x 100

Ilość cykli

 

 

Wskaźnik Pearle’a



Ubezpłodnienie 

   kobiety 0,4,      mężczyźni 0,1



Tabletki antykoncepcyjne



   złożone E+P  0,1



   tylko P           0,5



Depo Provera

   0,3



IUD   0,6-0,8,        

Mirena 

 0,1



Środki plemnikobójcze  6-21



AH po stosunku

 2-5



Bez zabezpieczenia  85

 

 

Mechanizm działania 

złożonej AH



Hamowanie owulacji 



  wpływ na GnRH, 



  hamowanie uwalniania FSH i LH



Wpływ na śluz szyjkowy



Zwolnienie perystaltyki jajowodów



Zmiany w endometrium



Upośledzenie odpowiedzi jajników na 
stymulację gonadotropinami

 

 

Skład tabletki

Estrogen



17 beta 
etynyloestradi
ol



mestranol

Gestagen



Pochodne 19 
nortestostero
nu



Pochodne 17-
OH 
progesteronu

 

 

Gestageny

Pochodne 17-

OH 

progesteronu



Octan 
medroksypro
gesteronu



Drospirenon 

Pochodne 19 

nortestosteron

u



Noretisteron



Dwuoctan 

etynodiolu



Lewonorgestrel



Desogestrel 



Gestoden



Norgestimat



Dienogest 

 

 

Wpływ metaboliczny P I i II 

gen.

wpływ

efekt 

kliniczny

Białka

-

-

Insulina

wzrost

-

Tolerancja 

glukozy

spadek

-

Cholesterol

spadek

-

TG

spadek

-

HDL

spadek

? wzrost

LDL

wzrost

? wzrost

 

 

Wpływ metaboliczny EE

wpływ

efekt 

kliniczny

albuminy

Spadek

-

aminokwasy

Spadek

-

angiotensynog

en

Wzrost

wzrost RR

czynniki 

krzepnięcia

Wzrost

wzrost

b.wiążące

Wzrost

-

transferyna, 

ceruloplazmina

wzrost

-

 

 

Wpływ metaboliczny EE-

cd

wpływ

efekt 

kliniczny

Insulina

-

-

Tolerancja 

glukozy

-

-

Cholesterol

Wzrost

-

TG

Wzrost

-

HDL

Wzrost

? Spadek 

ryzyka

 

 

Wpływ metaboliczny EE-

cd

wpływ

efekt 

kliniczny

LDL

spadek

? Spadek 

ryzyka

Wydzielanie 

Na

spadek

Zatrzymanie 

płynów

 

 

Objawy nadmiaru E



Nudności



Cykliczny wzrost masy ciała



Napięcie 

przedmiesiączkowe



Nadmiar wydzieliny 

śluzowej w pochwie

 

 

Objawy nadmiaru P



Depresja



Obniżenie libido



Zmiany nastroju



Suchość w pochwie



Trądzik, łojotok

 

 

Antykoncepcja 

hormonalna



Preparaty złożone doustne



Jednofazowe, dwufazowe, trójfazowe



Antykoncepcja progestagenna



„minitabletka”, implanty, iniekcje 
domięśniowe, IUD zawierająca LNG



Antykoncepcja po stosunku

 

 

Tabletka antykoncepcyjna 
dla kobiet karmiących 
piersią



Cerazette

   

(75 ųg dezogestrelu)



Konieczność regularnego przyjmowania 

przez 28 dni



Główne wskazania: 



laktacja, 



przeciwskazania do AH zawierającej EE



Mechanizm działania: 



hamuje owulację, 



zagęszcza śluz szyjkowy

 

 

Emergency 

Contraception



E do 72 h => EE 5mg 

x5 co 24h



P (Postinor) do 48h 

=> LNG 0,75mg x 2 co 

12h



E+P do 72h => EE 

0,1mg + LNG 0,5 mg x 

2 co 12h



Danazol do 72h => 

400mg x 3 co 12h

 



Mifepriston do 72h 

=> 600mg



IUD

 

 

Rozpoczynanie AH



Miesiączka 1 dzień  /  2-5 dzień



Po poronieniu < 12 Hbd - od razu



Po ukończeniu ciąży 21-28 Hbd - po 

tygodniu



Po porodzie po 28 Hbd 

        nie karmiące – 2-3 tygodnie



Zmiana tabletki



   z wyższej dawki EE - bez przerwy



   ta sama, wyższa dawka EE – 7 

dni przerwy

 

 

Przeciwskazania 

bezwzględne do AH



Ciąża



Niezdiagnozowane krwawienia 
z dróg rodnych



Rak sutka



Rak endometrium



Palenie papierosów po 35 rż



Laktacja (Cerazette)

 

 

Przeciwskazania 

bezwzględne do AH-cd



Choroby wątroby



Aktywne WZW



Cholestaza ciężarnych w wywiadzie



Objawowa kamica pęcherzyka 

żółciowego



Nowotwory wątroby



Porfirie



Z. Dubin-Johnsona



Z. Rotora

 

 

Przeciwskazania 

bezwzględne do AH-cd



Choroby naczyń (przebyte lub aktywne)



Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa



Wylew



Zator



Choroba wieńcowa



Cukrzyca z retinopatią/nefropatią



SLE z obecnością p/ciał antyfosfolipidowych



Migrena



Większość zastawkowych wad serca



Nadciśnienie płucne



Czynniki ryzyka chorób naczyń

 

 

Przeciwskazania 

względne do AH



Oligo- i amenorrhea



Hiperprolaktynemia



Depresja endogenna



Migrena o łagodnym przebiegu



Niedokrwistość 

sierpowatokrwinkowa



Ch.Leśniowskiego-Crohna



Cukrzyca bez zmian naczyniowych



Otyłość 

 

 

Przeciwskazania 

względne do AH-cd



Choroby wymagające 
przewlekłego stosowania leków 
indukujących enzymy 
mikrosomalne wątroby



Colitis ulcerosa



Rak sutka (w rodzinie)



W trakcie leczenia CIN



Długotrwałe unieruchomienie

 

 

Korzyści wynikające ze 

stosowania AH

Rodzaj korzyści Redukcja ryzyka

Niepożądana ciąża 99%
Ciąża 
pozamaciczna

99%

Rak jajnika

40%

Rak endometrium

40%

Łagodne choroby 
sutka

40%

Torbiele 
czynnościowe 
jajnika

lutealne-78%, 
pęcherzykowe-
49%

 

 

Korzyści wynikające ze 

stosowania AH-cd

Rodzaj korzyści

Redukcja 

ryzyka

Mięśniaki

17%

Zapalenia 
narządów 
miednicy 
mniejszej

50%

Niedokrwistość z 
niedoboru żelaza

50%

Dysmenorrhoea

50%

 

 

Leki obniżające 

skuteczność AH



Antybiotyki o szerokim spektrum 

ampicylina, tetracyklina, 

cefalosporyny



Leki p/gruźlicze rifampicyna



Leki  p/grzybicze gryzeoulwina



Leki p/padaczkowe barbiturany, 

fenytoina, prymidon, karbamazepina



Diuretyki spironolakton



Nasenne dichloralfenazon



Uspokajające meprobamat

 

 

Leki zaburzające 

wchłanianie AH



Zwolniony / zahamowany 

metabolizm EE



Kwas askorbinowy



Paracetamol



Kotrimoksazol



Erytromycyna



Ketokonazol 

 

 

AH a rak jajnika



6 badań kliniczno-kontrolnych



Ryzyko wystąpinia zmniejsza się 

u kobiet przyjmujących AH>5 lat



Efekt protekcyjny utrzymuje się 

nawet przez 20 lat po 

zaprzestaniu przyjmowania

 

 

AH a rak 

endometrium



4 badania (’87, ’91, ’93, ’95)



Protekcja >20 lat po 
zaprzestaniu AH

 

 

AH a rak piersi

Badanie BRCA 1-wnioski

J.Natl. Cancer Inst. 2002, 94, 1773



„

Nie zaobserwowaliśmy znamiennego 

statystycznie wzrostu ryzyka raka piersi 

związanego ze stosowaniem AH do 5 

lat oraz u kobiet, które rozpoczęły 

stosowanie antykoncepcji po 1975 

roku”



„W poprzednich badaniach 

wykazaliśmy, że stosowanie AH 

zmniejsza ryzyko wystąpienia raka 

jajnika u nosicielek mutacji BRCA1 i 

BRCA2 o około 60%.”

 

 

AH a rak szyjki macicy

Lancet 2002, 359, 1085



„

Długotrwałe stosowanie AH u kobiet 

nosicielek HPV zwiększa 

prawdopodobieństwo wystąpienia 

dysplazji i raka szyjki macicy”



Wzrost ryzyka taki sam wynikający z 

palenia papierosów czy wielorodności.”



Nie stwierdzono związku między 

stosowaniem AH a ryzykiem wystąpienia 

raka szyjki u kobiet niezakażonych HPV.”

 

 

AH a rak jelita grubego

Działanie antynowotworowe

Br. J. Cancer 2001, 84, 722



Modyfikacja składu i obniżenie 
ilości wtórnych kwasów żółciowych



Obniżenie stężenia IGF-1



Zapobieganie metylacji wysp CpG



Ochrona przed niestabilnością 
mikrosatelitarną

 

 

AH a czerniak złośliwy

Cancer 2002, 86, 1085

Metaanaliza 18 badań kliniczno-

kontrolnych



AH nie zwiększa ryzyka



Niska zapadalność przed pokwitaniem



Wysoka zapadalność po menopauzie



Lepsze rokowanie u kobiet niż u 
mężczyzn



Ciąża przed, w czasie i po rozpoznaniu 
czerniaka nie wpływa na przeżycie

 

 

AH a VTE 

(żylna choroba 

zakrzepowo-zatorowa)



„Ryzyko VTE związane z 
przyjmowaniem AH jest mniejsze niż 
ryzyko związane z ciążą.”



„Zwiększone zagrożenie VTE 
stwierdzono w pierwszym roku 
przyjmowania jakiejkolwiek pigułki.”

Stanowisko Europejskiego Komitetu ds.. 

Leków.

 

 

OC a VTE

Wpływ innych czynników ryzyka 

na ryzyko VTE



Palenie >20 papierosów               1,9



Otyłość BMI>30                            5,1



Rodzinny wywiad VTE                  3,0



Trombofilia                                    

37,4

Contraception 2002, 65, 187

 

 

OC a udar niedokrwienny 

mózgu



Wzrost ryzyka wynikający z AH 

   (w tym palaczki 
     i kobiety z nadciśnieniem)



AH niskodawkowa 2/100 000/rok



AH wysokodawkowa 8/100 000/rok

„A clinical guide for contraception” Lippincot Williams 

& Wilkins, 2001, 58

 

 

AH a zawał mięśnia 

sercowego



AH III generacji 

nie zwiększa 

ryzyka

 zawału mięśnia sercowego



Stwierdza się poprawę wskaźnika 

   HDL / całkowity cholesterol



AH III generacji powinna być metodą 

z wyboru u kobiet: starszych, z 

rodzinnym wywiadem zawału, 

niekorzystnym profilem czynników 

ryzyka chorób naczyń wieńcowych

Human Reprod. 2002, 17, 2307.

 

 

AH a jakość życia

KORZYŚCI

1.

Skuteczność

2.

Zapobieganie ciąży ektopowej

3.

Regulacja cykli

4.

Mniej bolesne i obfite krwawienia

5.

Zapobieganie niedokrwistości

6.

Rzadziej PID

7.

Rzadziej rak jajnika, rak 

endometrium, torbiele czynnościowe

8.

Leczenie trądziku

 

 

AH a jakość życia

korzyści cd



Brak lęku przed niechcianą ciążą



Poprawa jakości współżycia



Dowolność czasu podejmowania 
współżycia w cyklu



Możliwość przewidzenia / 
zaplanowania /przesunięcia 
miesiączki



Zmniejszenie dolegliwości PMS

 

 

AH a jakość życia

RYZYKO

1.

Żylna choroba zakrzepowo-
zatorowa

2.

Choroba naczyń wieńcowych i 
mózgowych, głównie u 
palących i przy nadciśnieniu 
tętniczym

.

 

 

PRZYPADEK 1



Pacjentka 16 lat, PM 12 lat



Od 2 lat regularne,ale obfite i bolesne 

miesiączki (nie ustępują po l. 

p/bólowych)



Wywiad: op.wycięcia migdałków, trądzik, 

leki: 800 mg Ibuprofen, kremy 

p/trądzikowe)



Badanie fizykalne

-RR110/70 mm Hg
-waga 60 kg
-wzrost 170 cm

 

 

PRZYPADEK 1

POSTĘPOWANIE



AH zawierająca najniższą dawkę EE 
(20 ųg EE)

 

 

PRZYPADEK 2



25- letnia pacjentka, po studiach, 

aktywna zawodowo, ciążę planuje dopiero 

za kilka lat, zaczęła przyjmowanie AH jako 

nastolatka z powodu bolesnych 

miesiączek



Obawia się, że długotrwałe przyjmowanie 

AH wpływa na jej płodność w przyszłości



Matka 55 lat, właśnie rozpoznano u niej 

raka sutka



Wywiad: appendektomia, leki-AH, alergie, 

choroby-brak



Badanie fizykalne: RR 120/65 mm Hg, 

waga 54 kg, wzrost 166 cm

 

 

PRZYPADEK 2

POSTĘPOWANIE



Kontynuacja antykoncepcji

 

 

PRZYPADEK 3



36 lat, 3 dzieci, mężatka od 12 lat



Przyjmuje AH od 4 lat bez problemów



Wywiad: 2xCC, choroby-brak, rak 
jajnika-matka-55 lat-zmarła, ojciec-MI-
53 lata, nie aktywna ruchowo, nie 
stosuje diety, przed przyjmowaniem 
AH bardzo obfite miesiączki



Badanie fizykalne: RR 130/80 mm Hg, 
waga 75 kg, wzrost 164 cm, piersi bz.

 

 

PRZYPADEK 3 

POSTĘPOWANIE



AH



Lipidogram 



Dieta 



Ćwiczenia

 

 

PRZYPADEK 4



Pacjentka 45 l, nocne uderzenia 
gorąca, bezsenność, bóle głowy, 
miesiączki co 3 tyg (wcześniej co 4 
tyg), przestała palić papierosy 2 lata 
temu (po 25 latach)



Wywiad: zdrowa, matka-70l-złamanie 
collesa w wieku 65 l, ojciec-od 50 rż 
NT, hipercholesterolemia, aktywna 
ruchowo-aerobik



Badanie fizykalne: RR 130/85 mm Hg, 
waga 50 kg, wzrost 170 cm, piersi bz.

 

 

PRZYPADEK 4 

POSTĘPOWANIE



Mammografia



Lipidogram



Dieta



AH lub HTZ

 

 

PRZYPADEK 4

AH



Skuteczna 

antykoncepcja



Reguluje cykl



Zmniejsza 

bolesność 

miesiączek



Eliminuje objawy 

wypadowe



Wzrost BMD



Leczenie trądziku

HTZ



Mogą wystąpić 
nieregularne 
krwawienia



Nie hamuje 
owulacji



Eliminuje objawy 
wypadowe



Wzrost BMD

 

 

„

Brak refundacji kosztów 

pigułek antykoncepcyjnych jest 

przejawem dyskryminacji 

kobiet”

 

 

Preparaty AH w Polsce



EE 20+DSG 150



EE 20+GSD 75



EE 30+DSG 150



EE 30+GSD 75



EE 30+LNG 125



EE 30+LNG 150



EE 35+NGM 250



EE 35+CPA 2000



EE 50+LNG 125/250



Mercilon 



Harmonet, Logest



Marvelon



Femoden, Minulet



Minisiston



Microgynon, 

Gigevidon, Stediril



Cilest



Diane 35



Gravistat 

 

 

Preparaty trójfazowe w 

Polsce



EE 30+LNG 50/6



EE 40+LNG 75/5



EE 30+LNG 125/10



EE 30+GSD 50/6



EE 40+GSD 70/5



EE 30+GSD 100/10



EE 35+NET 500/7



EE 35+NET 750/7



EE 35+NET 1000/7



Triquilar, Trisiston, 
Trinordiol, TriRegol



Tri-Minulet



Tri-Novum