EKONOMIKA GOSPODARKI 

ŻYWNOŚCIOWEJ

Dr inż. Dorota Komorowska

Katedra Ekonomiki Rolnictwa

 i Międzynarodowych Stosunków 

Gospodarczych SGGW

 

 

   Cel przedmiotu

 

• Zapoznanie z podstawowymi pojęciami, 

specyfiką, organizacją i ekonomiką 
produkcji w gospodarce żywnościowej; 

• przybliżenie kierunków i czynników rozwoju 

współczesnej gospodarki żywnościowej.

 

 

   Efekty kształcenia

 

• Rozumienie specyfiki branż i powiązań        

            w gospodarce żywnościowej 
pomiędzy poszczególnymi jej ogniwami; 

• umiejętność interpretowania zależności 

organizacyjnych i ekonomicznych, tj. 
problematyki gospodarczej w obszarze 
gospodarki żywnościowej.

 

 

   Metoda nauczania

 

• Wykład i ćwiczenia w formie analityczno-

dyskusyjnej pogłębiające problematykę 
wykładową przedmiotu. 

 

 

   Sposób zaliczenia przedmiotu

 

• Ocena udziału w zajęciach;
• pisemne zaliczenie materiału wykładowego 

poszerzonego na ćwiczeniach. 

 

 

     Wykład 1  

   

Zakres ekonomiki gospodarki 

żywnościowej

 

 

Ekonomika gospodarki żywnościowej 
  to ekonomia w dziedzinie produkcji 
  żywności.  
Bada i opisuje zjawiska  gospodarcze 

zachodzące w obszarze produkcji 

żywności, czyli rolnictwa i 

przetwórstwa spożywczego.  

 

 

Rolnictwo zajmuje się produkcją 

produktów   i surowców 

żywnościowych, 

przetwórstwo spożywcze - 

przetwarzaniem surowców 

żywnościowych i produkcją finalnych 

produktów żywnościowych.  

 

 

Ekonomika gospodarki żywnościowej 
 obejmuje swoim zasięgiem zakres 

makro-        i mikro-ekonomiczny.

 

 

 Zakres makro-ekonomiczny 

ekonomiki gospodarki żywnościowej 

dotyczy problematyki sektora 

żywnościowego       w gospodarce. 

 

 

Zakres makro-ekonomiczny przede 

wszystkim

- zajmuje się przekształceniami 

struktury   agrarnej w rolnictwie;

- obejmuje ogólny rozwój rolnictwa        

             i przetwórstwa spożywczego;

- dotyczy powiązań rolnictwa i 

przetwórstwa spożywczego z resztą 

gospodarki i rynkami światowymi.

 

 

 Przekształcenia struktury agrarnej w 

rolnictwie to przekształcenia 

struktury obszarowej gospodarstw 

rolnych.

Struktura obszarowa gospodarstw 

rolnych      to procentowy udział 

gospodarstw różnych grup wielkości 

(małych, średnich i dużych).

 

 

 

Przekształcenia struktury agrarnej w 

rolnictwie zmierzają w kierunku 
zwiększania liczby dużych 
gospodarstw, czyli powiększania 
gospodarstw rolnych.

 

 

Powiększanie gospodarstw rolnych 

warunkuje 

   - zwiększanie skali produkcji 
   i doskonalenie technologii.

 

 

Powiększanie gospodarstw rolnych to 

kierunek rozwoju rolnictwa, a zarazem 
obszar badań ekonomiki gospodarki 
żywnościowej.

 

 

Rozwój rolnictwa i przetwórstwa 

spożywczego przejawia się w 
zwiększaniu koncentracji produkcji, 
postępie technologicznym oraz 
tworzeniu powiązań pomiędzy 
produkcją rolniczą a przetwórstwem 
spożywczym, czyli tworzeniu branż 
gospodarki żywnościowej.

 

 

Branże gospodarki żywnościowej zajmują 

się produkcją i przetwórstwem 
poszczególnych surowców żywnościowych.

Główne to: 
  - branża mięsna; 
  - mleczarska; 
  - zbożowa;
  - owocowo-warzywna;
  - cukrownicza;
  - ziemniaczana;
  - olejarska.

 

 

 Zakres mikro-ekonomiczny ekonomiki 

gospodarki żywnościowej zajmuje się 
ekonomiką działalności poszczególnych 
jednostek produkcyjnych, czyli 
gospodarstw rolnych w rolnictwie i 
przedsiębiorstw w przemyśle spożywczym.

 

 

  Gospodarstwa rolne w rolnictwie:
   - gospodarstwa rodzinne;
   - spółdzielnie produkcji rolniczej;
   - spółki Skarbu Państwa, prywatnych 

właścicieli.

  Przedsiębiorstwa w przemyśle spożywczym:
    - masarnie;
    - mleczarnie;
    - cukrownie itd. 

 

 

Ekonomika gospodarki żywnościowej 

wymaga zdefiniowania (uściślenia) 
pojęcia produkcji    w obszarze 
rolnictwa i przetwórstwa spożywczego, 
celem obliczania wyników 
produkcyjnych.  

 

 

Produkcja rolnicza obejmuje:
- produkcję roślinną - surowe produkty 

pochodzenia roślinnego, czyli zbiory 

danego roku (np. nasion zbóż, roślin 

oleistych, korzeni roślin okopowych, 

warzyw);

- produkcję zwierzęcą - produkcję żywca 

rzeźnego poszczególnych gatunków 

zwierząt (wieprzowego, wołowego, 

drobiowego, baraniego) i produkty 

zwierzęcego pochodzenia (mleko, jaja), 

uzyskane w ciągu roku.

 

 

Produkcja rolnicza obejmuje produkty 

główne (jak nasiona, korzenie) i 
uboczne (słoma, liście buraczane).

Produkty główne są celem produkcji, a 

uboczne     powstają równocześnie i 
mają swoje przeznaczenie (znaczenie 
gospodarcze).

 

 

Cechy produkcji rolniczej:
- produkcja rolnicza ma charakter sezonalny, 

dlatego jej podaż nasila się sezonowo bądź 
występuje tylko sezonowo;

 

 

Cechy produkcji rolniczej (cd.):
- produkcja rolnicza jest produkcją żywych 

organizmów, dlatego jej ilość i jakość 

zależy nie tylko od technologii, ale także 

     klimatu w regionie położenia,
     warunków pogodowych danego roku
     produkcyjnego, 
     czynników losowych (choroby, epidemie, 
     susza, powódź).

 

 

 Produkcja przetwórstwa 

spożywczego     to produkcja 
finalnych produktów 
żywnościowych uzyskana w ciągu 
roku. 

 

 

Miary produkcji w gospodarce 

żywnościowej:

 - jednostki naturalne do pomiaru 

fizycznych     rozmiarów produkcji (szt., 
kg, tony, litry);

 - wyrażenie wartościowe, czyli  ilość x 

cena. 

 

 

Miarą wyników produkcyjnych w 

jednostkach produkcyjnych 
(gospodarstwach, przedsiębiorstwach), 
które najczęściej wytwarzają kilka 
produktów jest wyrażenie wartościowe 
(suma produktów w ujęciu 
wartościowym).

 

 

Ceny w gospodarce żywnościowej:
 - bieżące to notowane na rynku rolno- 

 żywnościowym w danym czasie;

 

 

Rynek rolny tworzą skupy organizowane 

przez przetwórstwo i giełdy, targowiska 
- miejsce zbytu produktów rolnych 
konsumentom, przetwórcom i 
pośrednikom w obrocie produktami 
rolnymi. 

Rynek żywnościowy to miejsce sprzedaży 

produktów żywnościowych.

 

 

Ceny w gospodarce żywnościowej (cd.):
- stałe to bieżące z roku przyjętego do 

porównań wyników produkcyjnych;

 

 

Porównywalność wyników 

produkcyjnych pomiędzy latami, 
umożliwia ich ujęcie              w takich 
samych cenach. 

 

 

Ceny w gospodarce żywnościowej (cd.):
- przeliczeniowe stosowane w rolnictwie 

do obliczania wartości produktów, 
które nie mają cen rynkowych (nie są 
przedmiotem obrotu rynkowego). 

Takie produkty wycenia się po kosztach 

ich wytworzenia (np. rośliny pastewne, 
produkty uboczne).

 

 

Bezpieczeństwo żywnościowe oznacza:
- gwarancję jakości produktów, czyli 

produkty bezpieczne pod względem 
zdrowotnym (czuwają nad tym 
odpowiednie służby, które kontrolują 
jakość żywności);

 

 

Gwarancję jakości produktów 

żywnościowych daje producent, w 
określonych przypadkach sprzedawca, a 
przede wszystkim państwo tworząc 
prawo żywnościowe i kontrolując jego 
przestrzeganie.   

W Polsce, aktualnie obowiązuje ustawa z 

dnia 25 sierpnia 2006 roku, o 
bezpieczeństwie żywności i żywienia, 
która określa wymogi        i procedury 
niezbędne do jego zapewnienia. 

 

 

Bezpieczeństwo żywnościowe oznacza 

(cd.):

- brak zagrożeń wyżywienia w 

sytuacjach ekstremalnych, jak 
kataklizm, wojna, blokada rynków 
obcych (w tym celu tworzy się rezerwy 
państwowe, czyli zapasy 
podstawowych produktów).

 

 

 Z góry określone rezerwy takich 

produktów jak zboża, cukier, mięso 
są gromadzone        i przechowywane 
- ulegają bieżącej rotacji ze względu 
na ograniczony okres przydatności 
do spożycia.

 

 

Dziękuję za uwagę