Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych

Podział wg ICD 10:



F10 zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane

używaniem alkoholu



F 11 zaburzenia spowodowane używanie opiatów



F 12 zaburzenia spowodowane używaniem kanabinoli



F 13 zaburzenia spowodowane używaniem leków

uspokajających i nasennych



F 14 zaburzenia spowodowane używaniem kokainy



F 15 zaburzenia spowodowane używaniem innych

substancji stymulujących



F 16 zaburzenia spowodowane używaniem substancji

halucynogennych



F 17 zaburzenia spowodowane paleniem tytoniu



F 18 zaburzenia spowodowane używaniem

rozpuszczalników



F 19 zaburzenia spowodowane używaniem kilku substancji

Używanie szkodliwe



Wyraźne potwierdzenie, że użycie substancji

spowodowało szkody somatyczne lub

psychologiczne, włączając upośledzenie sądzenia

lub dysfunkcjonalne zachowanie, które może

prowadzić do niesprawności lub mieć

niepożądane następstwa dla związków z innymi

ludźmi



Charakter szkód jest jasno rozpoznawalny



Wzorzec używania utrzymywał się przez co

najmniej miesiąc lub występował w sposób

powtarzający się w ciągu 12 miesięcy



Zaburzenie nie spełnia kryteriów innego

zaburzenia psychicznego

Najpowszechniejsze szkody zdrowotne

spowodowane używaniem substancji

psychoaktywnych



Ostre i powtarzające się zatrucia



Niekontrolowane zachowania – urazy, zakażenia

chorobami wenerycznymi



Zaburzenia psychiczne



Szkody spowodowane przyjmowaniem dożylnym –

infekcje



Konsekwencje społeczne i prawne



Stany depresyjne i dysforyczne



Zaburzenia snu

Uzależnienie



Silne pragnienie lub poczucie przymusu

przyjmowania substancji



Upośledzona zdolność kontroli nad

zachowaniem związanym z przyjmowaniem

substancji



Fizjologiczne objawy stanu abstynencyjnego



Potwierdzenie tolerancji wobec działania

substancji



Silne pochłonięcie sprawą przyjmowania

substancji



Przyjmowanie pomimo oczywistych

szkodliwych następstw

Etiologia



Czynniki genetyczne – odziedziczalność

uzależnienia ocenia się na około 30% (

teorie

zwiększonej podatności związane z polimorfizmem genu

receptora D2 i D4

)



Osobowość



Czynniki społeczne



Czynniki psychologiczne



Podwójne rozpoznanie

(współwystępowanie ciężkiej choroby psychicznej i

uzależnienia)

Konsekwencje współwystępowania zaburzeń

psychicznych i zaburzeń związanych z

używaniem substancji psychoaktywnych



Wyższy wskaźnik przyjęć do szpitala



Częstsze zachowania agresywne



Częstsze zachowania samobójcze



Częstsze korzystanie z opieki medycznej



Niestosowanie zaleceń lekarskich



Częstsze stosowanie leków w formie depot



Wyższe wskaźniki bezdomności i bezrobocia



Niższa zgłaszalność na terapię, mniejsza

skuteczność



Gorsze rokowanie

Wpływ substancji psychoaktywnych na

nasilenie objawów zaburzeń

psychicznych



Bezpośredni efekt farmakologiczny np.

wywołanie objawów psychotycznych



Ośrodkowe działanie antagonizujące na

stosowane leki



Interakcje metaboliczne (indukcja lub

hamowanie enzymów cytochromu P 450)



Zaburzenie systemu przetwarzania

informacji, prowadzące do zmniejszenia

skuteczności terapii psychologicznych

Opiaty

: opium, heroina, metadon,

buprenorfina



Opium uzyskuje się z dojrzałych torebek maku

Papawer somniferum (wyciąg zawiera morfinę i kodeinę

oraz opiatowe alkaloidy o działaniu przeciwbólowym)



Heroina i dihydrokodeina to półsyntetyczne

substancje pokrewne morfinie



Metadon i petydyna są nieopiatowymi

substancjami podobnymi do morfiny



Najważniejszą rolę w powstaniu uzależnienia

odgrywa receptor

mi i kappa



Przewlekłe

przyjmowanie skutkuje zmianami

neuroadaptacyjnymi



Przerwanie przyjmowania prowadzi do pojawienia

się objawów abstynencyjnych (sztorm

noradrenergiczny)

Skutki działania opiatów



Zwężenie źrenic



Depresja układu oddechowego



Zmniejszona aktywność układu

współczulnego (bradykardia i hipotensja)



Sedacja / senność



Zahamowanie odruchu kaszlowego



Nudności i wymioty



Zmiany nastroju – euforia/uczucie

intensywnej przyjemności



Obniżenie temperatury ciała



Zniesienie czucia bólu

Objawy przedawkowania

opiatów



Zatrzymanie oddechów przy wyczuwalnym tętnie



Wąskie szpilkowate źrenice, nie reagujące na

światło



Chrapanie pozwalające na płytki oddech

(liczba

oddechów < 8/minutę)



Bradykardia i hipotensja



Różnego stopnia zaburzenia świadomości



Leczenie – podtrzymywanie czynności życiowych,

podanie naloksonu

(antagonisty receptorów opioidowych)



Przyjęcie do szpitala – nalokson działa 45 minut,

heroina 4-6 godzin

Powikłania związane z używaniem

opiatów



Zakażenia: zapalenie wątroby, zakażenie HIV,

bakteryjne zapalenie wsierdzia, posocznica,

zapalenie płuc, gruźlica, ropnie skóry, zapalenie

skóry, zapalenie żył



Sercowo-naczyniowe: odma płucna, zator płucny,

zachłystowe zapalenie płuc, zator z igły, odma

opłucnowa, zaburzenia rytmu serca, depresja

układu oddechowego



Powikłania nerkowe: rozpad mięśni

prążkowanych, nefropatia błoniasta, zespół

nerczycowy, martwicze zapalenie naczyń, wtórna

amyloidoza



Neurologiczne: neuropatia obwodowa, zapalenie

rdzenia, ropnie mózgu, miopatia

Opiatowy zespół abstynencyjny



Głód substancji opiatowych



Wydzielina z nosa i kichanie



Łzawienia



Bóle i skurcze mięśniowe



Nudności lub wymioty



Biegunka



Rozszerzenie źrenic



Dreszcze, „gęsia skórka”



Tachykardia i nadciśnienie



Ziewanie



Niespokojny sen

Terapia



Dotarcie do uzależnionych



Programy realizowane w warunkach

ambulatoryjnych, na oddziałach

niepełnodobowych, w ośrodkach rehabilitacyjnych



Terapię prowadzą terapeuci o wykształceniu

niemedycznym



Celem jest utrzymanie całkowitej abstynencji, w

niektórych programach dopuszcza się stosowanie

naltreksonu



Skuteczność programów jest niewielka



Programy leczenia substytucyjnego tzn.

kontrolowane podawanie leków działających

antagonistycznie w stosunku do receptorów

opioidowych (metadon, buprenorfina- działanie

ago-antagonistyczne)

Środki stymulujące: amfetamina



Pod względem budowy podobne do dopaminy



Działają przez hamowanie presynaptycznego

wychwytu zwrotnego katecholamin (dopamina <

noradrenalina)



Pośrednie działanie sympatykomimetyczne



Używanie rekreacyjne/uzależnienie



Model przyjmowania różni się od innych

substancji – najczęściej epizody intensywnego

przyjmowania po których następuje zwykle okres

abstynencji



Po okresie intensywnego używania przyjmowane

są substancje o działaniu depresyjnym na O.U.N.

w celu ”wyciszenia się”

Amfetamina – skutki działania:



Amfetaminy podwyższają nastrój, czasem

prowadzą do euforii i wzmożonego samopoczucia



Zwiększają czujność, energię, pewność siebie,

aktywność ruchową



Zmniejszają zahamowania, znoszą uczucie

zmęczenia, zmniejszają apetyt



Poprawiają zdolność wykonywania zadań



Pobudzenie układu współczulnego prowadzi do

przyspieszenia akcji serca, często niemiarowości,

wzmożonej potliwości, rozszerzenia źrenic,

nadciśnienia tętniczego, suchości w jamie ustnej,

drżeń, zaburzeń widzenia, podwyższonej temp.



Często pojawiają się nieprzyjemne objawy jak lęk,

drażliwość, napady paniki, objawy paranoidalne

Kokaina



Główny alkaloid zawarty w liściach andyjskiego

krzewu

Erytroxylon coca



Kokaina ma pośrednie działanie

sympatykomimetyczne; powoduje nagłą,

krótkotrwałą blokadę transportera dopaminy –

wzrost jej stężenia, czego skutkiem jest przeżycie

intensywnej przyjemności



Przewlekłe przyjmowanie prowadzi do

kompensacyjnego wzrostu aktywności

transportera dopaminy – zmniejszenie ilości

dopaminy w przestrzeni synaptycznej



Nagłe przerwanie przyjmowania prowadzi do

zmniejszenia aktywności dopaminergicznej i

wystąpienia objawów abstynencyjnych, dysforii,

braku energii, zaburzeń snu i apetytu

Kokaina – ostre zatrucie



Najczęściej przyjmowana w postaci proszku –

wciągana do nosa; palenie wolnego zasadowego

alkaloidu tej substancji – crack



Euforia, wrażenie zwiększonej energii, nadmierna

czujność, wyższościowe przekonania, agresja,

napastliwość, kłótliwość, chwiejność nastroju,

zachowania stereotypowe, iluzje wzrokowe,

słuchowe, dotykowe, omamy, nastawienie

urojeniowe



Może być tachykardia, zaburzenia rytmu serca,

podwyższone ciśnienie tętnicze, pocenie,

dreszcze, nudności / wymioty, spadek wagi,

rozszerzenie źrenic, pobudzenie, osłabienie siły

mięśniowej, bóle w klatce piersiowej, drgawki

MDMA - ecstasy



3,4 – metylenodioksymetamfetamina



Zbadana i opatentowana w 1914 roku przez firmę

Merck jako środek hamujący łaknienie



W latach 70-tych ponowne odkrycie i powrót

popularności



MDMA za pomocą transportera serotoniny dostaje

się do neuronów serotoninergicznych i działa jak

pośredni agonista receptorów serotoniny (hamuje

wychwyt zwrotny i powoduje bezpośrednie

uwalnianie serotoniny) – euforia 1-4 godziny,

następnie zmniejszenie stężenia serotoniny



Blokuje również wychwyt zwrotny dopaminy co

wpływa na procesy poznawcze, ruchowe i układ

nagrody



Działanie sympatykomimetyczne

MDMA - skutki działania:



Podawana w formie injekcji, wdychana donosowo

lub przyjmowana doodbytniczo, ale najczęściej

doustnie



„

uderzenia” uczucia bliskości z innymi,

zwiększona wrażliwość, uczucie bliskości z innymi



Zwiększona aktywność ruchowa, agitacja



Tachykardia, podwyższone ciśnienie tętnicze,

przyspieszony oddech, wzrost temperatury ciała,

potliwość, uderzenia gorąca i zimna, rozszerzone

źrenice, drżenia, suchość w jamie ustnej,

zaciskanie szczęk (bruksizm), jadłowstręt,

odwodnienie



Niekiedy opisywano lęk, napady paniki, objawy

paranoi, psychozy



Nieokreślony udział MDMA w powstawaniu

depresji i innych zaburzeń psychicznych w

populacji

Gama - hydroksymaślan



Endogenny kwas tłuszczowy występujący w

O.U.N. (hipokamp, podwzgórze, móżdżek)



Powstaje prawdopodobnie z GABA,

przypuszczalnie jest neuroprzekaźnikiem



W 1964 zsyntetyzowany jako dożylny środek

znieczulający



Od lat osiemdziesiątych stosowany jako

suplement przez kulturystów



Ostatnio używany jako „narkotyk taneczny”



Postać płynna, kapsułki, proszek, kryształki



Bezwonna, bezbarwna, smak lekko słonawy i

kwaskowaty



Płynna ecstasy



Wzrost stężenia dopaminy, aktywności

cholinergicznej, GABA-rgicznej, serotoninergicznej

Halucynogeny



Dietylamid kwasu lizergowego (LSD)



Odkryty w 1943 roku przez szwedzkiego chemika

Hoffmana, który zapomniał wychodząc z

laboratorium umyć ręce



Wchłania się przez skórę, najczęściej

przyjmowana doustnie – nasączone bibułki, kostki

żelatyny lub cukru



Skutek działania ujawnia się po 30 – 90 minutach

i utrzymuje 3 – 12 godzin



Efekt halucynogenny związany z działaniem na

receptory serotoninowe 5HT2, poza tym

stymuluje zwiększone uwalnianie dopaminy



Szybko tolerancja

LSD



Zmiany postrzegania, zmieniony stan

świadomości, euforia



Omamy głównie wzrokowe, zniekształcenia

spostrzegania, synestezja – utrata granic między

poszczególnymi wrażeniami zmysłowymi (kolory

słyszane, dźwięki widziane)



Przy większych dawkach objawy

sympatykomimetyczne z hipertermią,

wzmożeniem odruchów



Może wyzwolić objawy psychiczne takie jak lęk,

napady paniki



około 15% przyjmujących doświadcza tzw.

Flashbacks – przeżycia wcześniejsze z

przyjmowania LSD

Ketamina



Niekompetytywny antagonista receptorów NMDA,

również działanie sympatykomimetyczne



Szybki początek i krótki okres działania (1 h)



Blokada sensoryczna (zniesienie bólu bez

znieczulenia)



Zniesienie percepcji, omamy, odczucie zbliżającej

się śmierci



Doświadczenie opuszczania własnego ciała



Pobudzenie układu współczulnego



Zaburzenia poznawcze, synestezja



Nadmierne wydzielanie śliny



Przy większych dawkach doświadczenia

„ekstremalnej podróży psychodelicznej”

„

Magiczne grzyby”



Psylocybina, psylocyna



Spożywane surowe lub gotowane dają

różnorodny, zależny od dawki efekt

psychodeliczny (działanie na receptor 5 HT2)



Podobnie jak LSD szybka tolerancja – kilka dni



Objawy psychotyczne, zaburzenia poznawcze,

rozkojarzenie, zaburzenia emocjonalne –

przypominają ostry epizod schizofrenii



Rozszerzenie źrenic bez innych objawów

aktywacji układu autonomicznego

Substancje uspokajające:

benzodiazepiny



Pierwszą był chlordizepoksyd - 1962 rok



Działają na określone miejsce receptorowe rec.

GABA-A – zjawisko hiperpolaryzacji



Podział na długo i krótko działające



Często przepisywane w praktyce ogólnolekarskiej



Przykłady: diazepam, clonazepam, lorazepam,

oxazepam, estazolam, alprazolam itd.



Podawane doustnie, dożylnie i domięśniowo



Tolerancja rozwija się w różnym stopniu, szybko

rozwija się tolerancja na działanie

przeciwdrgawkowe

Objawy zespołu abstynencyjnego po

odstawieniu benzodiazepin



Psychiczne: niepokój, zaburzenia koncentracji,

lęk, dysforia, bezsenność z nasileniem snu REM

(koszmary), depersonalizacja, derealizacja,

halucynoza, nastawienie urojeniowe, rzadko

psychoza i majaczenie



Somatyczne: drżenia, kołatania serca, potliwość,

nudności, objawy grypopodobne, utrata masy

ciała, zwiększone napięcie mięśni, wzmożone

odruchy, drżenie pęczkowe mięśni, mogą

wystąpić drgawki



Czuciowe: nadwrażliwość na dźwięki, światło i

zapachy, wrażenie kołatania serca, szum w

uszach, metaliczny smak w ustach, zaburzenia

widzenia, omamy z różnych zmysłów

Kanabinole (marihuana, haszysz)



Wszechobecne od lat w wielu kulturach



Z substancji zawartych w wyciągu z C

annabis

sativa i Cannabis indica n

ajsilniejsze działanie ma

9 tetrahydroksykannabinol ( THC)



Mogą być palone i przyjmowane doustnie w

postaci ziołowych naparów



Działanie uspokajające, rozluźniające, poczucie

wyostrzenia zmysłów, lekkie zaburzenia percepcji



Zaczerwienienie spojówek, tachykardia, wzrost

ciśnienia, u przewlekle palących skurcz oskrzeli



Stwierdza się napady paniki , depersonalizację,

derealizację, halucynacje, epizody psychotyczne –

nie ma specyficznego zespołu objawów



Badany związek z występowaniem chorób

psychicznych



Więcej substancji smolistych niż tytoń

Wykrywanie substancji

psychoaktywnych w moczu



Kanabinole - 3 dni do 6 tygodni



Heroina - 2-3 dni



Metadon - 7-9 dni



LSD - 1 dzień



Psychostymulanty - 1-3 dni

Document Outline