Instrukcje

Wykład XII

Object Pascal - Instrukcje

sterujące

Podstawy informatyki
Semestr II Elektrotechnika

O czym będzie?

Jak

korzystać

obiektów
Instrukcje proste

– Instrukcja

przypisania

– Instrukcja skoku
– Instrukcja pusta

Instrukcje
strukturalne

– Instrukcja złożona
– Instrukcje warunkowe
– Instrukcja wyboru
– Instrukcje iteracyjne

(pętle)

– Instrukcja wiążąca
– Instrukcje do obsługi

sytuacji wyjątkowych

Obiekty

Dla

Object

Pascala

obiekty

(opowiemy  o  nich  dużo  bardziej
szczegółowo  na  dalszych  wykładach)
są  elementami  aplikacji  np.  okna,
formularze, przyciski, pola wyboru, ...

UWAGA!!! Obiekty mogą się składać
z innych obiektów

Cechy obiektów

Mają unikalne nazwy lub ewentualnie
numery np. formularz, form1, Edit;

Właściwości  –  opisują  stan  obiektu  np.
Name;
Metody  –  wykonują  operacje  np.  wypisz(),
kliknij();
Zdarzenia  –  czynności  podejmowane  w
reakcji  na  zachowanie  użytkownika  np.
OnMouseOver(), OnClick().

Nazwa

podobiek

Nazwa

właściwoś

Nazwa

obiektu

Odwoływanie do

właściwości obiektów

Stosuje się notację kropkową.

formularz.obrazek.nazwa

kot.łapy.przednie.lewa

komputer.napęd.stacjadysków
Form1.Caption

jeśli metoda ma

parametry – lista

wartości parametrów

Odwoływanie do metod

obiektów

kot.mrucz
dokument.wypisz(‘Tekst do wypisania)
formularz.elementy.przyciskopcji.kliknij

Form1.Show;
Edit1.Create(Form1);

Nazwa

obiektu

Nazwa

metod

Instrukcja przypisania do

zmiennej

Powoduje obliczenie wyrażenia prawostronnego i

umieszczenie wartości w zmiennej z lewej strony
Ogólna postać instrukcji przypisania
zmienna:=wyrażenie;
Przykłady
a:=1;
war_log:=TRUE;
Tekst:=’Object’+’Pascal’;
x:=x+1;
warunek:=a=b;
b:=2*c-d/(e+f);

Instrukcja przypisania wartości

funkcji

Występuje w części operacyjnej funkcji
(patrz temat funkcje i procedury)
Powoduje

obliczenie

wyrażenia

prawostronnego
i zwrócenie obliczonej wartości jako
wyniku działania funkcji
Składnia
nazwa_funkcji:=wyrażenie

Instrukcja skoku

Powoduje

natychmiastowe

przekazanie sterowania do instrukcji
programu

poprzedzonej

daną

etykietą

Składnia

goto Etykieta;

Schemat użycia instrukcji

skoku

program Skoki;
label et;
...
begin
...
goto et;
...
et: x:=a+b;
...
end.

Instrukcja pusta

Instrukcja pusta nie wymaga użycia
żadnego symbolu języka i nie powoduje
wykonania żadnych czynności.

Stosuje się ją tam gdzie wymagane jest
użycie instrukcji, ale chce się uniknąć
wykonania jakichkolwiek czynności

Instrukcja złożona

Ciąg

instrukcji

poprzedzony

słowem

kluczowym begin i zakończonych słowem

kluczowym end.
Instrukcja tworzy z ciągu instrukcji jedną

instrukcję.
Jest używana w przypadkach, gdy składnia

języka wymaga użycia tylko jednej instrukcji,

a wymagane jest wykonanie wielu instrukcji.
Instrukcje wchodzące w skład instrukcji

złożonej wykonywane są sekwencyjnie.

Instrukcji złożona cd.

Składnia

begin

instrukcja-1;
instrukcja-2;
...
instrukcja-n;

end

Przykład

begin

a:-=1;
b:=2;
c:=sin(a+b)*2;

end

Postać ogólna instrukcji if

(Jeśli)

if wyrażenie then instrukcja1
else instrukcja2;

warunek

instrukcja1

instrukcja2

tak

nie

Postać ogólna instrukcji if

(Jeśli) 2

if wyrażenie then instrukcja;

warunek

instrukcja

tak

nie

Stosowanie instrukcji

warunkowej

wartością wyrażenia powinna być wartość

logiczna TRUE lub FALSE
Instrukcja występująca po słowach then i else

może być dowolną instrukcją prostą lub

strukturalną
Jeśli wartością wyrażenia jest TRUE wykonywana

jest instrukcja po słowie then
W przeciwnym przypadku wykonana będzie

następna instrukcja po instrukcji warunkowej (w

wersji gdy brak części else) lub instrukcja

podana po słowie else

Wyrażenia logiczne

Dowolne wyrażenie, które w rezultacie

zwraca PRAWDĘ lub FAŁSZ
Można używać operatorów logicznych (or,

and,

not,

xor)

celu

łączenia

podwarunków
Przykłady
Delta>0
(Imie='Jan') and (Nazwisko='Kowalski')
(Key=’T’) or (Key)=’N’)

Przykład użycia instrukcji

warunkowej 1

if x<y then a:=0
else a:=1;

if x>=y then a:=1
else a:=0;

x<y

a:=1

a:=0

Następna instrukcja

w programie

Nie

Tak

Przykład użycia instrukcji

warunkowej 2

if a<0 then

if b<>0 then

x:=a/b;

(a<0)

and

(b<>0) then

x:=a/b;

a<0

x:=a/b

Nie

Tak

b<>0

Tak

Nie

Przykład użycia instrukcji

warunkowej 3

if a<0 then

if b<0 then x:=-a-b
else x:=-a+b-2

else

if b<>0 then x:=a/b-5
else x:=0;

Przykład użycia instrukcji

warunkowej 4

program IfDemo4;
{$APPTYPE CONSOLE}
var Wiek: Integer; S: String;
begin
InputQuery(‘Pytanie’,‘Ile masz lat ? ‘,S);
Wiek :=StrToInt(S);
if (Wiek < 1) or (Wiek > 130) then
ShowMessage('Chyba nie mówisz prawdy')
else

ShowMessage('Gdy się ma ‘+IntToStr(Wiek)+' lat,

życie jest piękne');

end.

Przykład użycia instrukcji

warunkowej 5 (tekstowa

aplikacja konsolowa)

program IfDemo4;
uses Dialogs;
var Wiek: Integer;
begin
Write(‘Pytanie’,‘Ile masz lat ? ‘,Wiek);
if (Wiek < 1) or (Wiek > 130) then

Write('Chyba nie mówisz prawdy')

else Write('Gdy się ma ‘+IntToStr(Wiek)+' lat,

życie jest piękne');

end.

Ogólna postać instrukcji

wyboru

Służy do wyboru między wieloma wariantami

case wyrażenie of
sekwencja-instrukcji wyboru
end
case wyrażenie of
sekwencja-instrukcji wyboru
else instrukcja
end

Składnia instrukcji wyboru

case Wyrażenie of

lista-stałych-1:
instrukcja1;
lista-stałych-2:
instrukcja2;
...
lista-stałych-n:
instrukcja-n;

else instrukcja;
end

case Wyrażenie of

lista-stałych-1:
instrukcja1;
lista-stałych-2:
instrukcja2;
...
lista-stałych-n:
instrukcja-n;

end

Stałe wyboru

pojedyncza wartość
stała
zakres wartości
stała1..stała2

Listy stałych wyboru
stała,
stała1..stała2

’a’

’A’..’Z’

1..12

1,3,5,6..13,24,26..30
’A’..’Z’,’0’..’9’,’c’
‘a’
1,3,5

Stosowanie instrukcji

wyboru

Sterowanie odbywa się przy pomocy wyrażenia zwanego
selektorem
Sekwencja instrukcji składa się z listy wartości (stałe
wyboru) i instrukcji oddzielonych znakiem dwukropka
Działanie instrukcji jest następujące

– obliczana jest wartość selektora
– wyszukiwana jest w sekwencji instrukcji taka, w której stała

poprzedzająca jest równa wartości selektora (jeśli instrukcja
zostanie odnaleziona to zostaje wykonana)

– jeśli żadna ze stałych nie jest równa wartości selektora to zostanie

wykonana instrukcja po słowie else (jeśli użyto klauzury else)

– sterowanie zostanie przekazane do następnej instrukcji w

programie

Przykład użycia instrukcji

wyboru 1

...
case WynikTestu of

100,99:ShowMessage('Ocena 5');
91..98: ShowMessage('Ocena 5-’);
85..90: ShowMessage(‘Ocena 4+');
71..84: ShowMessage(‘Ocena 4');
61..70: ShowMessage(‘Ocena 4-');
51..60: ShowMessage(‘Ocena 3');
45..50: ShowMessage(‘Ocena 3-');

else ShowMessage(‘Ocena 2');
end;
...

...
case DzienWTygodniu of
0: Label.Caption:= 'niedziela';

Label.Caption:=

'poniedziałek';
2: Label.Caption:= 'wtorek';
3: Label.Caption:= ‘środa';
4: Label.Caption:= 'czwartek';
5: Label.Caption:= 'piątek';
6: Label.Caption:= 'sobota';

end;
...

Przykład użycia instrukcji

wyboru 2

...
var Znak: Char;
begin
Znak:=Edit1.Text[1];
Case Znak of

'a‘ : ShowMessage('Nacisnąłeś małe a');

’z’,’Z’

: ShowMessage('Małe z albo duże Z')

else ShowMessage('To nie jest a, z ani Z');
end;
end;
...

Przykład użycia instrukcji

wyboru 3

var rok: Integer;   miesiac: Byte;
begin
rok:=StrToInt(edRok.Text);
miesiac:=StrToInt(edMiesiac.Text);
case miesiac of
  1,3,5,7,8,10,12: ShowMessage('miesiac ma 31 dni');
  4,6,9,11: ShowMessage('miesiac ma 30 dni');
        2: if  ((rok  mod  4=0)  and  (rok  mod  1000<>0))  or  (rok

mod

400=0)

then

ShowMessage('miesiac ma 29 dni')
else ShowMessage('miesiac ma 28 dni');

else ShowMessage('niepoprawne dane');
end;
end;

Przykład użycia instrukcji

wyboru 4

...
case Key of
'A': PlaySound(PChar(‘Wave1.Wav’),0, SND_FILENAME+SND_ASYNC);

‘B':

PlaySound(PChar(‘Wave2.Wav’),0,

SND_FILENAME+SND_ASYNC);

‘C':

PlaySound(PChar(‘Wave3.Wav’),0,

SND_FILENAME+SND_ASYNC);

‘D':

PlaySound(PChar(‘Wave4.Wav’),0,

SND_FILENAME+SND_ASYNC);

‘E': PlaySound(PChar(‘Wave5.Wav’),0, SND_FILENAME+SND_ASYNC);
end;
...

Instrukcje iteracyjne

(pętle)

Służą

organizowania

cykli

programowych,

tj.

wielokrotnego

wykonywania sekwencji instrukcji.

instrukcja for (dla)
instrukcja while (dopóki)
instrukcja repeat until (powtarzaj)

Instrukcja for (dla)

Stosuje się zwykle w celu powtózenia grupy

instrukcji w przypadku gdy liczba powtórzeń jest

znana w danym miejscu programu
Składnia

for zmienna:=wyrażenie1 to wyrażenie2 do

instrukcja

lub

for zmienna:=wyrażenie1 downto wyrażenie2 do

instrukcja

Warunki poprawnego stosowania

instrukcji for

Zmienna  sterująca  musi  być  typu
porządkowego
Wartość wyrażenia1 i wyrażenia2 musi
być  zgodna  ze  zmienną  sterującą  w
sensie przuypisania
Instrukcja  występująca  po  słowie  do
może  być  dowolną  instrukcją  prostą
lub strukturalną

Sposób wykonywania

instrukcji for

1. Obliczanie wartości wyrażenia1 i wyrażenia2
2. Wartość wyrażenia1 jest podstawiana pod instrukcję

sterującą

3. Porównanie (w sensie uporządkowania) zmiennej

sterującej z wartością wyrażenia2

4. Jeśli nie spełniono warunku zakończenia odliczania

- wykonanie instrukcji po słowie kluczowym do
- przypisanie zmiennej sterującej następnej (lub

porzedniej) w danym typie wartości
- powrót do punktu 3

5. Jeśli spełniono warunek zakończenia odliczania

- przekazanie sterowania do następnej instrukcji w

programie

Schemat działania pętli

for

instrukcja

z:=Succ(z) (to)

z:=Pred(z) (downto)

Z<=W2(to)

Z>=W2(downto)

Obliczenie

W1 i W2

Z:=W1

Zakończenie

instrukcji „for”

nie

ta
k

Przykład użycia pętli for 1

for i:=1 to 10 do

ShowMessage(’Instrukcje sterujące są pożyteczne’);

for i:=10 downto 1 do

ShowMessage(’Instrukcje sterujące są pożyteczne’);

for i:=3 to 12 do

ShowMessage(’Instrukcje sterujące są pożyteczne’);

Przykład użycia pętli for 2

...
suma:=0;
for i:=1 to 124 do suma :=suma+i;
...

...
suma:=0;
for i:=124 downto 1 do suma :=suma+i;
...

Przykład użycia pętli for 3

program PetlaFor;
uses Dialogs;
var i: char;

S:string;

begin
S:=‘’;
for i:='z' downto 'a' do

s:=s+i;

ShowMessage(S)
end.

program PetlaFor;
uses Dialogs;
var i: char; s: String;
begin
s:=‘’;
for i:='A' to 'Z' do
begin
S:=S+i;
MessageBeep($FFFF);
end;
end.

Przykład użycia pętli for 4

...
var i,j,k: Byte;
begin
j:=SpinEdit1.Value;
k:=SpinEdit2,Value;
if k<j then

begin i:=k; k:=j; j:=i; end;

for i:=j to k do ShowMessage('Instrukcje sterujące

można polubić');

end;
...

Przykład użycia pętli for 5

program silnia;
uses Dialogs;
var n, i:

Byte; Silnia: Longint; S;String;

begin

InputQuery(‘Pytanie’,‘Podaj

liczbę:

‘,S);

N:=StrToInt(S);
Silnia :=1;
for i :=1 to N do Silnia := Silnia * I;
ShowMessage(IntToStr(N)+‘! = ‘+IntToStr(Silnia));

end.

Instrukcja while (dopóki)

Służy do opisywania
iteracji

sprawdzeniem
warunku na początku
Składnia
while wyrażenie do
Instrukcja

Czy

wyrażenie

prawdziwe

Zakończenie

instrukcji

Nie

Instrukcja

Tak

Uwagi dotyczące korzystania

instrukcji while

wyrażenie powinno zwracać wartość logiczną
instrukcja jest wykonywana dla wartości

wyrażenia TRUE i a pętla oddaje sterowanie

do następnej instrukcji dla wartości FALSE
wartość wyrażenie powinna się zmieniać w

trakcie wykonywania instrukcji w przeciwnym

bowiem razie instrukcja nie jest wykonywana

ani razu (FALSE) lub powtarzana jest

nieskończoną ilość razy (TRUE)
Powtarzana instrukcja może być dowolną

instrukcją prostą lub strukturalną

Przykład użycia instrukcji

while 1

k:=1;
x:=0;
while k<10 do

begin
x:=(x+k)/k;
k:=k+1;
end;

Przykład użycia instrukcji

while 2

while k>0 do

begin

k:=k div 2;
n:=k*k;

end;

Instrukcja repeat

(powtarzaj)

Służy do opisywania iteracji
ze sprawdzaniem warunku
na końcu
Składnia

repeat

instrukcja-1;
instrukcja-2;
...
instrukcja-n;

until wyrażenie

instrukcja

Czy wyrażenie

prawdziwe

Zakończenie

instrukcji

nie

tak

Uwagi o stosowaniu

instrukcji repeat

wyrażenie powinno dawać w wyniku wartość

logiczną
każda z instrukcji może być dowolną instrukcją

prostą bądź strukturalną
nie jest konieczne stosowanie instrukcji złożonej

(repeat

until

stanowią

odpowiednie

ograniczenie)
instrukcje wewnętrzne wykonywane są co

najmniej jeden raz
instrukcje wykonywane są do momentu aż

wyrażenie osiągnie wartość TRUE

Przykład stosowania repeat

until 1

program Wartosc;
uses Dialogs; var n: Byte; S: String;
begin
repeat

InputQuery(‘Pytanie’,‘Podaj

liczbę

(1..12):‘,S);
n:=StrToInt(S);

until (n>=1) and (n<=12);
end.

Przykład stosowania repeat

until 2

repeat
  K := I mod J;
  I := J;
  J := K;
until J = 0;

Przykład stosowania repeat

until 3

(niekończąca się pętla)

program Petla;
var i: integer;
begin

i:=0;
repeat
i:=i+3;
until I=20;

end.

Instrukcja wiążąca (with)

Służy do ułatwienia odwoływania się do

pól rekordu lub obiektu
Składnia
with lista zmiennych do instrukcja

Szczegóły i przykłady przy omawianiu

tematów dotyczących złożonych struktur

danych (tablice, rekordy, obiekty...) i

zapisu danych na dysk

Instrukcja try..except

try

{Instrukcje,

które

mają

być

wykonane}

except
{Kod uruchamiany w przypadku

wystąpiena błędu

end;

Przykład użycia try..except

...
try
x:=100 div Y;
except

ShowMessage(‘Nie dziel przez zero !’);

end;
...

Rozróżnianie typów

wyjątków

on TypWyjatku do instrukcja
Przykład

...
try
x:=100 div Y;
except

on EDivisionByZero do ShowMessage(‘Nie dziel przez

zero !’);
on EInOutError do ShowMessage(‘Nie poprawna wartość

Y!’);

end;
...

Instrukcja try..finally

Wykorzystywana w celu bezpiecznego zwalniania

wykorzystywanych zasobów (zwalnianie pamięci,

zamykanie plików, itp..)

try
{Instrukcje wykonywa w programie podlegające

ochronie}

finally
{Kod wykonywany zawsze (w wypadku pomyślnego

zakończenia operacji i w wypadku wystąpienia

błędu}

end;

Przykład użycia try..finally

...
New(X) {rezerwacja pamięci na dynamiczną

zmienną X}

try

X^:=Random(100);
X^:=100 div X^;

finally

Dispose(X); {Zwolnienie zajętej pamięci}

end;
...

Document Outline