Teoretyczne aspekty rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiot – Rachunek kosztów
Teoretyczne aspekty rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiot – Rachunek kosztów
Definicja rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) ogół działań zmierzających do odzwierciedlenia zachodzących w
przedsiębiorstwie procesów zaopatrzenia, produkcji i zbytu – poprzez
ujęcie, zgrupowanie i interpretację w różnych przekrojach kosztów
własnych wytworzenia i zbytu produktów pracy działalności
przedsiębiorstwa, mierzonych ilościowo i wartościowo, za pewien okres
– w celu uzyskania możliwie wszechstronnych informacji potrzebnych
do ustalenia wyniku finansowego i kierowania przedsiębiorstwem lub
ich zespołem;
2) względnie wyodrębniony (przedmiotowo i podmiotowo) w systemie
informacyjnym podmiotu gospodarczego (przedsiębiorstwa) zbiór
informacji o kosztach opracowanych według określonego modelu
dostosowanego do potrzeb informacyjnych użytkowników (odbiorców
informacji). Przeprowadzany w rachunku kosztów pomiar kosztów i ich
transformacji mają na celu umożliwienie oceny sytuacji decyzyjnych,
podejmowania decyzji i kontroli i ich realizacji;
Sawicki K. (Szczecin)
Leksykon rachunkowości
Definicja rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
3) system identyfikacji, pomiaru i przetwarzania informacji o kosztach
dla celów rachunkowości finansowej (według wymogów
sprawozdawczych)
i rachunkowości zarządczej (według procesów zarządzania)”;
4) system przetwarzania informacji dotyczących kosztów działalności
przedsiębiorstwa, bowiem ma wszystkie cechy systemu przetwarzania
informacji”, zaś przez system rachunku kosztów, należy rozumieć
„zespół zasad i procedur, zgodnie z którymi przeprowadza się pomiar
kosztów oraz dokonuje się transformacji informacji o kosztach w celu
ich przystosowania do specyficznych potrzeb użytkowników informacji;
Sojak S. (Toruń)
Nowak E., (Wrocław)
5) część rachunkowości finansowej i zarządczej, której przedmiotem
pomiaru, transformacji, analizy, planowania i komunikacji są koszty
działalności podmiotu gospodarującego.
Gierusz J., (Gdańsk)
Atrybuty rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) cel prowadzenia rachunku kosztów (dostarczenie decydentom
informacji - do oceny sytuacji, podejmowania decyzji
gospodarczych i kontroli ich wykonania);
2) podmiot rachunku kosztów (przedsiębiorstwo, jednostka
organizacyjna);
4) metody prowadzenia rachunku kosztów (ujmowanie, pomiar,
dokumentacja i wycena, grupowanie, transformowanie i
interpretowanie);
6) jednostki miary (posługiwanie się, obok miernika pieniężnego,
również jednostkami naturalnymi)
3) przedmiot rachunku kosztów (procesy gospodarcze tj.
zaopatrzenie, produkcja, sprzedaż, zarządzanie i związane z nimi
koszty);
5) sprawozdawczość (okresowa prezentacja, monitoring,
raportowanie i interpretacja kosztowych aspektów zdarzeń i ich
sekwencji plan (program) działania);
Elementy rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Identyfikacja i dokumentacja kosztów
Ewidencja kosztów
Rozliczanie i kalkulacja kosztów
Prezentacja kosztów
Planowanie
kosztów
Monitorowanie
kosztów
Analizowanie
kosztów
Miejsce rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rachune
k
kosztów
Rachunkowoś
ć finansowa
Rachunkowoś
ć podatkowa
Rachunkowoś
ć zarządcza
Rachunkowoś
ć
międzynarodo
wa
Zadania rachunku kosztów (1)
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Stawiane przez rachunkowość finansową:
1) pomiar i wycena kosztów związanych z nabyciem, posiadaniem i
użytkowaniem czynników produkcji,
4) prezentację informacji o kosztach w postaci sprawozdań
umożliwiających interpretację i ocenę kształtowania się kosztów
3) grupowanie kosztów w różnych przekrojach, uwzględniających
przekształcenie informacji o kosztach zaangażowanych
czynników produkcji w informacje o kosztach wytworzonych
produktów,
2) ujęcie na podstawie dokumentów, rzeczowego przebiegu procesów
zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży, a więc przekształcenia
czynników produkcji w produkty pracy,
Zadania rachunku kosztów (2)
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Stawiane przez rachunkowość zarządczą:
1) zapewnienie informacji dotyczących kosztów i efektów, oraz
korzyści umożliwiających podejmowanie decyzji operacyjnych,
taktycznych i strategicznych – czyli tworzenie podstaw systemu
informacyjnego,
4) wycena zasobów i pomiar wyniku finansowego jednostki,
2) stworzenie i utrzymanie systemu pomiaru i obliczania kosztów,
pozwalającego określić dolną granicę cen wyrobów i usług w
różnych warunkach otoczenia i przy zastosowaniu różnych
czynników produkcji,
3) umożliwienie podmiotowego rozliczania z odpowiedzialności za
efektywne gospodarowanie (ośrodki odpowiedzialności za efekty
produkcyjne, koszty, wydatki, zyski i inwestycje),
5) dostarczanie informacji dla odbiorców zewnętrznych (głównie w
postaci sprawozdań) i wewnętrznych (w postaci raportów i analiz).
Funkcja informacyjna rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Funkcja informacyjna – polega na tworzeniu informacji o
kosztach dostosowanych do potrzeb użytkowników. Uwzględniając
podział użytkowników informacji na wewnętrznych i zewnętrznych,
można wyróżnić:
b) zewnętrzną funkcję informacyjną – których realizacja oparta jest
na zasadach i służy celom rachunkowości finansowej.
a) wewnętrzną funkcję informacyjną – podporządkowaną regułom i
zadaniom rachunkowości zarządczej,
Rachunkowość finansowa a zarządcza
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rachunkowość finansowa
Rachunkowość zarządcza
Kto jest użytkownikiem
informacji ?
zewnętrzny
wewnętrzny
Jaki jest zakres odniesienia
informacji ?
cała firma
działy, sekcje, wydziały
Jaka jest orientacja czasowa ?
przeszłość (ex post) i
teraźniejszość
przyszłość (ex ante) i
teraźniejszość
Jaki jest zakres regulacji ?
akty i normy prawne
brak – według potrzeb
Rachunkowość finansowa a zarządcza
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rachunkowość finansowa
Rachunkowość zarządcza
Analizowany okres ?
rok, miesiąc – ścisła
periodyzacja
dowolne okresy – dzień,
tydzień
Nacisk położony jest na ?
terminowość i bezbłędność
szybkość i użyteczność
Cechy idealne ?
rzetelność, ciągłość,
prawidłowość
istotność, wiarygodność,
zrozumiałość
Jaki jest charakter ?
obowiązkowy (obligatoryjny)
dowolny (fakultatywny)
Pozostałe funkcje rachunku kosztów (1)
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Funkcja rejestracyjna – ma na celu dokumentowanie zużycia
zasobów (majątkowych i pracy ludzkiej) jednostki, oraz ewidencję
skutków zdarzeń gospodarczych związanych z wykorzystaniem tych
zasobów.
Funkcja sprawozdawcza – związana jest z możliwością
sporządzania raportów, sprawozdań i analiz poświeconych
tematyce kosztowej na potrzeby wewnętrzne jednostki, jak również
na użytek podmiotów z otoczenia jednostki.
Funkcja klasyfikacyjna – polega na dokonywaniu zapisów
księgowych, związanych z operacjami gospodarczymi dotyczącymi
kosztów, na odpowiednich kontach kosztowych (przewidzianych w
Zakładowym Planie Kont).
Funkcja optymalizacyjna – stwarza podstawy do dokonywania
wyboru optymalnych wariantów działania poprzez dostarczanie
informacji opisujących różne scenariusze zdarzeń mogących
wystąpić w jednostce.
Pozostałe funkcje rachunku kosztów (2)
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Funkcja kontrola – związana z dostarczaniem informacji różnym
osobom,
w celu dokonania oceny stopnia realizacji wyznaczonych zadań i
sformułowania wniosków na przyszłość.
Funkcja motywacyjna – jest bezpośrednio powiązana z systemem
mierników i ocen pracowników (z systemem motywacyjnym).
Funkcja analityczna – polega na badaniu związków przyczynowo-
skutkowych, a także ocenie prowadzonej działalności.
Funkcja dowodowa – związana z gromadzeniem i
przechowywaniem dowodów, a także pozwalająca zapewnić
wiarygodność i rzetelność dostarczanych danych.
Funkcja cenowa – jest bezpośrednio powiązana z systemem
ustalania cen produktów poprzez poziom wyznaczanych kosztów
wytworzenia produktów.
Koszty jako przedmiot rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiot – Rachunek kosztów
Ustawowa definicja pojęcia kosztu
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty - to uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie
określonej wartości, w formie zmniejszenia aktywów, albo
zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą
do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego
niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez
udziałowców lub właścicieli (zob. art. 3 ust. 1 pkt 31 ustawy o
rachunkowości).
Atrybut 1 - uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych
Atrybut 3 - w formie zmniejszenia aktywów, albo zwiększenia
wartości zobowiązań i rezerw
Atrybut 2 - o wiarygodnie określonej wartości
Atrybut 4 - które doprowadzą do zmniejszenia kapitału
własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż
wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli
Koszty a potrzeby rachunkowości
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty na potrzeby rachunkowości finansowej mogą być postrzegane
w zupełnie innym świetle i klasyfikowane według innych kryteriów niż
w rachunkowości zarządczej, czy w prawie podatkowym.
Rachunkowość zarządcza odchodzi z reguły od koncepcji kosztu
historycznego na rzecz koncepcji kosztu alternatywnego lub
odtworzeniowego.
Koszty mogą być mierzone na potrzeby:
1) sprawozdawcze związane zarówno z systemem sprawozdań
finansowych jak i naliczania obciążeń podatkowych,
2) planowania i szeroko rozumianych potrzeb decyzyjnych,
3) kontroli rozumianej jako pomiar stopnia realizacji zadań dla
spełnienia realizacji wyznaczonych celów.
Koszty a straty
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Dla odróżnienia kosztów od strat, przyjęto za koszty podmiotu
gospodarczego uznawać zmniejszenie wartości aktywów lub wzrost
zobowiązań, służące realizacji zasady kontynuacji działalności. Stratą
będzie natomiast utrata wartości, która spełnieniu przywołanej zasady
nie służy.
Strata wyraża nieekwiwalentne i niecelowe zmniejszenie składników
majątkowych,
pomniejszające
wynik
działalności
podmiotu
gospodarczego.
Ze względu na przyczynę ponoszenia strat można wyróżnić ich dwa
rodzaje:
Straty nadzwyczajne – rozumiane jako straty powstające na skutek
zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną
jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.
Straty produkcyjne – powstają wówczas gdy następuje zużycie
czynników produkcyjnych w związku z prowadzeniem działalności
operacyjnej jednostki bez ekwiwalentu w postaci użytecznych efektów
(np. ubytki naturalne czy braki). Straty produkcyjne w przeciwieństwie
do strat nadzwyczajnych są przez rachunkowość finansową uznawane
za koszty.
Koszty a wydatki
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wydatkiem nazywamy każde wykorzystanie środków pieniężnych
bez względu na cel ich poniesienia. Ponoszenie wydatków (w
przeciwieństwie do kosztów) związane jest ze zmniejszeniem tylko
jednego składnika aktywów, a mianowicie stanu środków
pieniężnych.
Nie wszystkie wydatki są kosztami, z drugiej jednak strony należy
stwierdzić, że każdy koszt powinien wcześniej czy później
implikować powstanie wydatku.
Nietypową sytuacją, ale jednak możliwą w życiu gospodarczym jest
fakt ponoszenia kosztów bez ponoszenia wydatku. Taka sytuacja
może mieć miejsce, gdy zużywaniu podlegają zasoby, które jednostka
otrzymała od innych podmiotów nieodpłatnie.
Koszty a wydatki
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wydatki
Stanowiące koszty
Niestanowiące kosztu
Wypłata wynagrodzeń
Prowizja bankowa
Wypłata dywidend
Spłata kredytu
Wydatki stanowiące koszty
Najpierw koszt
później wydatek
Koszt i wydatek w
tym samym czasie
Najpierw wydatek
później koszt
Zużycie
materiałów
zakupionych z
odroczonym
terminem
płatności
Zakup i zużycie
materiałów
biurowych
nabytych za
gotówkę
Zakup za gotówkę
materiałów
pozostających w
magazynie
Koszty a koszty uzyskania przychodów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Zgodnie z zapisami ustaw podatkowych kosztami uzyskania
przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub
zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem tych
kosztów, które są specjalnie wyłączone z tego zakresu.
Aby w świetle takiego zapisu wydatek został uznany za koszt musi
spełniać dwa warunki:
1) celem poniesienia kosztu powinno być osiągnięcie przychodów
(zachowanie, zabezpieczenie);
2) wydatek nie może być ujęty w ustalonym w ustawie katalogu
wydatków, które nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów.
Koszty a koszty uzyskania przychodów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Ważnym aspektem dotyczącym kosztów uzyskania jest obowiązek ich
właściwego zarachowania w czasie.
W świetle przepisów podatkowych koszty uzyskania przychodów są
potrącalne tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą, co oznacza
że zaliczone są do nich także:
1) koszty poniesione w latach poprzednich, lecz dotyczące przychodów
danego roku podatkowego
2) koszty określone co do rodzaju i kwoty, które zostały zarachowane,
chociaż ich jeszcze nie poniesiono, a odnoszą się do przychodów
danego roku.
Wyjątkiem jest sytuacja gdy zarachowanie kosztów w danym roku jest
niemożliwe – w taki przypadku są potrącalne pod datą ich
rzeczywistego poniesienia.
Klasyfikacje kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Podstawą klasyfikacji kosztów jest ich grupowanie
według określonych cech jednorodnych
Klasyfikacja kosztów spełnia więc ważne funkcje ekonomiczne:
2) daje możliwość indywidualnego traktowania poszczególnych
składników kosztu całkowitego
1) umożliwia poznanie struktury kosztów z różnych punktów
widzenia
Najbardziej popularne klasyfikacje kosztów dokonywane
są dla celów:
1) sprawozdawczych
2) decyzyjnych
3) kontrolnych
Klasyfikacja kosztów na potrzeby
sprawozdawcze
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty produktu i koszty okresu
Koszty produktów – to te koszty, które rozliczane są na
produkty i które brane są pod uwagę przy wycenie zapasów
wyrobów gotowych lub produktów w toku, dopóty, dopóki
wyroby te nie zostaną sprzedane (np. koszty poniesione na
produkcję wyrobów przeznaczonych do sprzedaży, lecz
niesprzedanych i pozostających w zapasach). Koszty te będą
więc aktywowane w zapasach i zaprezentowane w bilansie
jednostki.
Koszty okresu – to takie koszty, które nie są brane pod uwagę
przy wycenia zapasów i traktowane są jako koszty dane okresu
sprawozdawczego. Koszty te nie są aktywowane i
zaprezentowane będą w rachunku wyników.
Koszty według rodzaju
Amortyzacja, Zużycie materiałów, Usługi obce, Podatki i opłaty,
Wynagrodzenia, Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na
rzecz pracowników, Pozostałe koszty rodzajowe
Klasyfikacja kosztów na potrzeby
sprawozdawcze
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty bezpośrednie i pośrednie
Koszty bezpośrednie – to koszty, których pomiar i odniesienie
na produkty lub działalności w oparciu o dowody źródłowe jest
możliwy, istotny i opłacalny. Do najczęściej spotykanych
kosztów bezpośrednich zalicza się: koszty zużycia materiałów,
koszty wynagrodzeń wraz z narzutami oraz inne koszty
bezpośrednie (tj. zużycie narzędzi, koszty obróbki obcej).
Koszty pośrednie – to koszty, które nie wykazują ścisłego
związku z efektami pracy lub przyporządkowanie tych kosztów
na podstawie dowodów źródłowych do produktów jest
nieopłacalne lub nieistotne (np. koszt oświetlenia
pomieszczenia, w którym produkowane są wyroby gotowe).
Można podzielić je na wydziałowe związane z kosztami
wytworzenia powstającymi w wydziałach produkcyjnych, a nie
zaliczone do kosztów bezpośrednich, oraz ogólnozakładowe,
czyli koszty utrzymania zarządu jednostki oraz komórek ogólnej
obsługi. Ich rozliczanie na produkty odbywa się w sposób
umowny za pomocą tzw. kluczy rozliczeniowych.
Klasyfikacja kosztów na potrzeby
decyzyjne
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty stałe i zmienne
Koszty zmienne – to koszty, których wysokość zmienia się wraz
ze zmianą rozmiarów produkcji. Stopień tej zmienności
może być różny:
a) proporcjonalne
b) progresywne
c) degresywne
Koszty stałe – to to koszty, które nie reagują na zmiany
rozmiarów produkcji. W krótkim okresie wyróżnia się
koszty stałe o charakterze:
a) bezwzględnym
b) względnym
Koszty utraconych korzyści
Są kategorią wyrażającą potencjalne efekty utracone na skutek
niepodjęcia określonych działań w wyniku wyboru innego
wariantu decyzyjnego. Koszty te nie są rejestrowane w
systemie rachunkowości.
Klasyfikacja kosztów na potrzeby
decyzyjne
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty zależne i niezależne
Kosztami istotnymi (zależne) – będą koszty związane z
określoną decyzją, których poniesienie uzależnione jest od
podjętej decyzji (od konkretnego wyboru, alternatywy).
Koszty nieistotne (niezależne) – to te koszty, które należy
ponieść bez względu na podjętą decyzję. Kosztami nieistotnymi
mogą być koszty wynikające z wcześniej podjętych decyzji
(koszty zapadłe) lub przyszłe koszty, których wysokość będzie
taka sama dla rozpatrywanych alternatyw
Klasyfikacja kosztów na potrzeby
kontrolne
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty kontrolowane i niekontrolowane
Koszty kontrolowane – to koszty, które są zależne od kierownika
danego podmiotu. Znajdują się one w zakresie jego
odpowiedzialności.
Koszty niekontrolowane – to koszty, na wysokość których nie
ma wpływu kierownik danego podmiotu.
Należy jednak pamiętać, iż analizując całą jednostkę a nie tylko jej
część (wydział, oddział, sekcję) należy stwierdzić iż wszystkie koszty
w firmie są kontrolowane
Podsumowanie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Analizując pojęcie kosztu należy zawsze wziąć pod uwagę
następujące elementy:
1) cel pomiaru kosztu
2) obiekt, którego koszty są przedmiotem pomiaru
3) zakres zdarzeń odwzorowywanych poprzez koszty
4) rodzaj utraconej wartości
5) czas, w którym nastąpiła bądź nastąpi utrata wartości
6) efekt osiągnięty dzięki ponoszeniu kosztów
Systemy rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiot – Rachunek kosztów
Co to jest system rachunku kosztów ?
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
System rachunku kosztów – to zespół zasad i procedur, zgodnie z
którymi przeprowadza się pomiar kosztów oraz dokonuje się
transformacji informacji o kosztach w celu ich przystosowania do
specyficznych potrzeb użytkowników informacji.
Z przedstawionej definicji wynika, że:
a) w wyniku zmian zachodzących w kierunkach wykorzystania
informacji na temat kosztów oraz
b) w miarę rozwoju procedur i zasad rachunku kosztów
– wykształcać się mogą różne systemy rachunku kosztów.
Ponieważ poszczególne systemy rachunku kosztów uwzględniają
odmienne zasady i procedury przygotowania informacji o kosztach
działalności, praktyka wyróżnia różne typy (odmiany, modele)
rachunku kosztów.
Pomimo występowania wielu kryteriów klasyfikacyjnych owych
systemów rachunku kosztów nadrzędnym kryterium ich
klasyfikacji jest ich związek z systemem ewidencyjnym
rachunkowości. Biorąc je pod uwagę wyróżnia się:
a) systematyczny rachunek kosztów – retrospektywny
b) pozaewidencyjny (problemowy, decyzyjny) rachunek kosztów –
prospektywny
Systemy rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
RACHUNEK KOSZTÓW
RETROSPEKTYWNY
PROSPEKTYWNY
T
R
A
D
Y
C
Y
JN
Y
R
A
C
H
U
N
E
K
K
O
S
Z
T
Ó
W
(K
O
N
W
E
N
C
JO
N
A
L
N
Y
,
K
L
A
S
Y
C
Z
N
Y
)
SYSTEMATYCZNY RACHUNEK KOSZTÓW
Według stopnia standaryzacji kosztów:
rachunek kosztów rzeczywistych
(aktualnych)’
rachunek kosztów normalnych,
rachunek kosztów standardowych
(postulowanych, budżetowych, planowanych).
Według zakresu rozliczania kosztów:
rachunek kosztów pełnych,
rachunek kosztów zmiennych
Ze względu na sposób ich prezentacji:
zbiorczy sposób prezentacji,
rozdzielczy sposób prezentacji.
Ze względu na rodzaj podstawowych obiektów
odniesienia kosztów:
okresowy system rachunku kosztów,
zleceniowy system rachunku kosztów.
PRZEKROJE EWIEDNYCJNE KOSZTÓW
(RAMOWA STRUKTURA SYSTEMU
RACHUNKU KOS
ZTÓW)
koszty wg rodzaju,
koszty wg miejsc powstawania,
koszty wg nośnika.
PROBLEMOWE (POZAEWIDENCYJNE)
RACHUNKI KOSZTÓW
decyzyjne:
a) efektywność działania,
b) wybór wariantu,
c) optymalizacja,
informacyjno – kontrolne,
planistyczne (predykcja i badanie
kosztów)
N
O
W
O
C
Z
E
S
N
Y
R
A
C
H
U
N
E
K
K
O
S
Z
T
Ó
W
RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ
(po odwzorowaniu
w Zakładowym Planie Kont )
RA
CHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ
TARGET COSTING
KAIZEN COSTING
RACHUNEK KOSZTÓW CYKLU ŻYCIA
PRODUKTU
Obligatoryjna
sprawozdawczość
finansowa
Sprawozdawczość
wewnętrzna
Rozwiązywanie problemów
kontrolnych i decyzyjnych
RACHUNEK
KOSZTÓW
DLA CELÓW
RACHUNKOWOŚCI
FINANSOWEJ
RACHUNEK KOSZTÓW
DLA
CELÓW RACHUNKOWOŚCI ZARZĄDCZEJ
System
wyprzedzającego
sterowania
kosztami
Wielostopniowy, wieloblokowy
i wielopoziomowy (wielowymiarowy)
rachunek kosztów i wyników
Typy systemów rachunku kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
W historii rozwoju systemów rachunku kosztów wyodrębnić można
dwa podstawowe kierunki. Związane są one ze:
1) zmianą rzeczowego zakresu rozliczania kosztów między
wytworzone produkty,
2) rozszerzeniem czasowego zasięgu przedstawiania kosztów przez
wzrost stopnia ich normowania.
Zgodnie z tymi kierunkami klasyfikujemy systemy rachunku
kosztów według:
Kryterium – rodzaju i zakresu rozliczania kosztów między
produktami pracy:
1) rachunek kosztów pełnych,
2) rachunek kosztów zmiennych (częściowych).
Kryterium – stopnia normowania i sposób prezentacji kosztów:
1) rachunek kosztów rzeczywistych (zbiorczy) - przedmiotem
rachunku są jedynie koszty rzeczywiste (ex post),
2) rachunek kosztów planowanych (rozdzielczy) - informacje
kosztowe prezentowane są w rozdzieleniu na: koszty wzorcowe
i odchylenia od wzorca (ex ante).
Rachunek kosztów pełnych - schemat
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty
Produktu
Okresu
Bezpośred
nie
Pośrednie
Zarządu
Sprzedaży
Kalkulacja kosztu jednostkowego pełnego
Wyroby gotowe
Sprzedane
Zapas
Wynik
finansowy
Bilans
Rachunek kosztów pełnych – formuła
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) Przychody ze sprzedaży produktów (cena × ilość sprzedana)
2) Koszt (pełny) wytworzenia sprzedanych wyrobów (kj
pełny
ilość
sprzedana)
4) Wynik na sprzedaży (1 – 2 – 3)
Zapas produktów (kj
pełny
ilość niesprzedana)
3) Koszty okresu (koszty zarządu i sprzedaży)
Zalety rachunku kosztów pełnych
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) zgodny z zasadami rachunkowości finansowej – gdyż ustawa
o rachunkowości nakłada obowiązek wyceny produktów pracy
w pełnym koszcie wytworzenia
2) służy pełną informacją kosztową na potrzeby decyzji
długookresowych (strategicznych)
3) nie umniejsza znaczenia kosztów stałych
Wady rachunku kosztów pełnych
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) możliwość wpływania na wynik finansowy poprzez zmiany
wartości zapasów produktów
2) umowne i arbitralne przypisywanie kosztów stałych
produktom
3) ograniczona możliwość porównywania wyników jednostki z
innymi podmiotami (tzw. benchmarking)
4) jest nieelastyczny w decyzjach krótkookresowych
5) poprzez swoją dokładność rozliczania kosztów stałych może
być pracochłonny
Rachunek kosztów zmiennych - schemat
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty
Produktu
Okresu
Bezpośrednie
(zmienne)
Pośrednie
(zmienne)
Zarządu
(stałe)
Sprzedaży
(stałe)
Kalkulacja kosztu jednostkowego zmiennego
Wyroby gotowe
Sprzedane
Zapas
Wynik finansowy
Bilans
Pośrednie
(stałe)
Rachunek kosztów zmiennych – formuła
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) Przychody ze sprzedaży produktów (cena × ilość sprzedana)
2) Koszt (zmienny) wytworzenia sprzedanych wyrobów (kj
zmienny
ilość sprzedana)
5) Wynik na sprzedaży (3 – 4)
Zapas produktów (kj
zmienny
ilość niesprzedana)
4) Koszty stałe
3) Nadwyżka cenowa (1 – 2)
Zalety rachunku kosztów zmiennych
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) unika się tu umownego i arbitralnego przypisywania
kosztów stałych produktom
2) przypisywanie produktom tylko kosztów zamiennych daje
możliwość normowania kosztów związanych z jednostką
produkcji
3) rachunek kosztów zmiennych pozostaje w bliskim związku z
systemem kontroli kosztów, ponieważ koszty zmienne to na
ogół koszty zależne od decyzji podejmowanych w ośrodkach
odpowiedzialności
4) rachunek kosztów zmiennych eliminuje wpływ zmian w
wartości zapasów na pomiar zysku i stąd uniemożliwia
manipulacje wynikiem finansowym
5) analizowany model umożliwia porównanie kosztów pomiędzy
jednostkami gospodarczymi wytwarzającymi takie same lub
zbliżone produkty (benchmarking)
Wady rachunku kosztów zmiennych
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) trudności z podziałem kosztów na stałe i zmienne
2) fakt, uwzględniania tylko zmian rozmiarów działalności jako
czynnika determinującego wysokość kosztów
3) założenie liniowej zależności kosztów i przychodów od
wielkości produkcji
4) koncentrację na nadwyżce cenowej co może powodować
brak dostatecznego rozpoznania kosztów stałych
5) koncentrację na decyzjach krótkookresowych, gdy
tymczasem decyzje strategiczne powinny być podejmowanie na
podstawie informacji o pełnym koszcie wytworzenia
Podsumowanie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Podział zaprezentowany we wcześniejszej tabeli w rzeczywistości
jest nieostry, ponieważ owe rachunki kosztów przenikają się i łączą,
tworząc różnorodne układy i warianty, na przykład:
Sposób prezentacji
Zakres rozliczeń
Zbiorczy
Rozdzielczy
Pełny
Zbiorczy rachunek
kosztów pełnych
Rozdzielczy rachunek
kosztów pełnych
Zmienny
Zbiorczy rachunek
kosztów zmiennych
Rozdzielczy rachunek
kosztów zmiennych
Układy ewidencyjne kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiot – Rachunek kosztów
Dezagregacja kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rachunek zysków i strat jest częścią sprawozdania finansowego
sporządzanego na dzień bilansowy. W nim to wykazuje się
wszystkie kategorie składające się na wynik finansowy netto
jednostki za bieżący i poprzedni rok obrotowy w kolejności i w
sposób określony w załącznikach do ustawy o rachunkowości.
Złożoność kategorii zmniejszających wysokość wyniku
działalności gospodarczej powoduje konieczność ich
dezagregacji, na następujące grupy:
a) koszty działalności operacyjnej,
b) koszty pozostałej działalności operacyjnej,
c) koszty finansowe,
d) straty nadzwyczajne.
W ramach wyodrębnionych pozycji kategorią najbardziej
złożoną są koszty działalności operacyjnej, czyli ta część
która jest związana bezpośrednio ze zwykłą działalnością
jednostki. Ewidencja tych kosztów działalności operacyjnej
może być prowadzona:
1) w układzie rodzajowym,
2) w układzie przedmiotowym (według nośników),
3) w układzie podmiotowym (według miejsc powstawania).
Układ rodzajowy kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) dzieli koszty z punktu widzenia ich treści ekonomicznej (rodzaju),
2) odpowiada na pytanie – co zużyto,
3) ujmuje koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym,
choć mogą one dotyczyć okresów przyszłych lub minionych,
4) są to koszty proste – takie, których w ramach danego podmiotu nie
dzieli się na elementy składowe (stanowią one iloczyn ilości zużycia i
ceny zakupu dyktowanej przez dostawcę)
5) do ich ewidencji służą konta zespołu 4.
W układzie tym ewidencjonuje się koszty działalności podstawowej
(statutowej), koszty działalności pomocniczej, działalności
zarządu, bytowej i części handlowej.
Nie ujmuje się w nim kosztów:
1) działalności związanej z funduszami specjalnymi (np. ZFŚS),
2) operacji finansowych (kosztów finansowych),
3) działalności związanej z budową środków trwałych (środki trwałe w
budowie),
4) związanych z usuwaniem skutków zdarzeń losowych (straty
nadzwyczajne),
5) pozostałej działalności operacyjnej (pozostałe koszty operacyjne).
Układ rodzajowy kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Standardowy układ rodzajowy kosztów, przewidziany w
porównawczym wariancie rachunku zysków i strat przedstawia się w
sposób następujący:
1) amortyzacja,
2) zużycie materiałów i energii,
3) usługi obce,
4) podatki i opłaty,
5) wynagrodzenia,
6) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia i narzuty na rzecz
pracowników,
7) pozostałe koszty rodzajowe.
Amortyzacja
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiotem ewidencji na koncie „Amortyzacja” są odpisy
amortyzacyjne dokonywane od środków trwałych i wartości
niematerialnych i prawnych.
Podstawę dokonania odpisów amortyzacyjnych stanowi plan
amortyzacyjny opracowywany przez jednostkę. W planie tym w
formie tabel określa się stopy procentowe i stawki kwotowe
rocznych odpisów amortyzacyjnych poszczególnych składników
majątku trwałego podlegających amortyzacji.
Zużycie materiałów i energii
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiotem ewidencji na koncie „Zużycie materiałów i energii” są
koszty zużycia materiałów i energii na cele działalności
podstawowej, pomocniczej i ogólnego zarządu, oraz koszty
przedmiotów o okresie użytkowania krótszym od 1 roku –
niezaliczonych do aktywów trwałych.
Koszty te obejmują m.in. koszty:
a) zużycia materiałów podstawowych, nabytych surowców,
półfabrykatów obcych,
b) części zamiennych do maszyn i urządzeń,
c) opakowań,
d) paliwa,
e) niedoborów materiałów mieszczących się w granicach norm, ich
ubytki naturalne,
f) energii elektrycznej, cieplnej, wody pary wodnej, gazu i innych
nośników energetycznych,
g) zużycia materiałów biurowych, środków czystości, czasopism i
książek oraz innych drobnych materiałów pomocniczych.
Usługi obce
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiotem ewidencji na koncie „Usługi obce” są koszty usług
świadczonych przez obce podmioty gospodarcze (z wyjątkiem
kosztów dostarczania energii) wykonane na rzecz jednostki
prowadzącej działalność.
Koszty te obejmują m.in. usługi:
a) transportowe,
b) remontowo-konserwacyjne,
c) obróbki obcej,
d) telekomunikacyjne i pocztowe,
e) doradztwa księgowego, audytorskiego i prawnego,
f) ochrony mienia i porządkowe,
g) bankowe (np. prowadzenie rachunku bankowego, opłaty za
dokonanie przelewu, opłaty za potwierdzenie czeku – niezaliczane
do kosztów finansowych),
h) dozoru mienia i sprzątania,
i) dzierżawy, wynajmu, leasingu operacyjnego,
j) informatyczne,
k) biurowe.
Podatki i opłaty
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiotem ewidencji na koncie „Podatki i opłaty” są wszelkie
podatki i opłaty stanowiącej koszty podstawowej działalności
operacyjnej.
Do podstawowych pozycji kosztowych zakwalifikowanych do tej grupy
rodzajowej zalicza się m.in.:
a) naliczony podatek VAT niepodlegajacy odliczeniu,
b) podatek od nieruchomości,
c) opłatę z tytułu wieczystego użytkowania gruntu,
d) podatek VAT należny przy zakupie usług z importu oraz obciążający
wydane towary na potrzeby reprezentacji i reklamy,
e) podatek akcyzowy od sprzedaży własnych wyrobów objętych
akcyzą,
f) opłaty o charakterze administracyjnym (z wyjątkiem opłat spornych
i dotyczących środków trwałych i środków trwałych w budowie) tj:
skarbowe, sądowe, notarialne,
g) opłatę abonamentową – RTV (z wyjątkiem opłat uiszczanych
fakultatywnie),
h) opłaty związane z ochroną środowiska,
i) podatek PFRON,
j) inne podatki i opłaty na rzecz miasta i gminy.
Wynagrodzenia
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiotem ewidencji na koncie „Wynagrodzenia” są koszty
wynagrodzeń, obejmujące wartość wynagrodzeń pieniężnych oraz
świadczeń w naturze i ich ekwiwalentów, zaliczane do osobowego i
bezosobowego funduszu płac (umowy cywilno-prawne), funduszu
wypłat agencyjno-prowizyjnych i honorariów autorskich.
Dodatkowym elementem kosztowym wchodzących w skład tej
pozycji są przysługujące pracownikom - na mocy przepisów prawa
- wynagrodzenia urlopowe.
Ubezpieczenia społeczne i inne …
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiotem ewidencji na koncie „Ubezpieczenia społeczne i inne
świadczenia oraz narzuty na rzecz pracowników” są koszty
ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń na rzecz
pracowników, do których w zalicza się w szczególności:
a) naliczone składki na ubezpieczenie społeczne pokrywane przez
zakład pracy, a podlegające zarachowaniu na rzecz Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych (składka emerytalna, rentowa,
wypadkowa),
b) obligatoryjne odpisy na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych,
c) odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych,
d) wydatki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ochroną
zdrowia pracowników, w tym wartość środków higieny osobistej
wydawanych pracownikom,
e) nieodpłatnie i obligatoryjnie wydawaną pracownikom odzież
roboczą i ochronną oraz ubiory służbowe (umundurowanie),
f) dopłaty do stołówek i bufetów pracowniczych,
g) koszty posiłków regeneracyjno-wzmacniających,
h) dopłaty do kwater prywatnych i biletów miesięcznych
i) koszty szkoleń pracowniczych, w części pokrywanej przez zakład
pracy.
Pozostałe koszty rodzajowe
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiotem ewidencji na koncie „Pozostałe koszty rodzajowe” są
ponoszone przez jednostkę pozostałe koszty rodzajowe związane z
prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym w szczególności:
a) koszty podróży służbowych,
b) ubezpieczenia rzeczowe i majątkowe,
c) ekwiwalenty za używanie własnych materiałów, narzędzi, sprzętu (z
wyjątkiem odzieży roboczej),
d) odprawy z tytułu wypadków przy pracy i odprawy pośmiertne
wypłacane członkom rodzin zmarłych pracowników,
e) fakultatywne składki członkowskie w organizacjach.
Układ przedmiotowy kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) grupuje wstępnie koszty bezpośrednie produktów pracy (których
odniesienie wprost na dane zlecenie czy asortyment w oparciu o
dokumenty źródłowe zużycia jest możliwe, istotne i opłacalne),
2) dostosowany do specyfiki asortymentowej produkcji,
3) nośnikiem kosztów – jest przedmiot obserwacji kosztów w
ramach ich systemu ewidencyjnego, którym mogą być produkty lub
ich grupy, bądź faza procesu technologicznego,
4) grupuje koszty dotyczące danego okresu sprawozdawczego,
5) odpowiadają na pytanie na co zostały zużyte zasoby – jakim
produktom służą ?
6) ich ewidencję prowadzi się na kontach zespołu 5 – zwykle na koncie
„Produkcja podstawowa” (wraz z odpowiednią ewidencją
analityczną).
Zwykle w układzie przedmiotowym wyodrębnia się koszty:
1) materiałów bezpośrednich,
2) robocizny bezpośredniej,
3) innych kosztów bezpośrednich.
Materiały bezpośrednie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Obejmują w szczególności:
1) koszty zużycia materiałów wchodzących w skład substancji
produktu lub związanych bezpośrednio z procesem
technologicznym,
2) paliwo i energia technologiczna,
3) koszty zakupu materiałów i odchylenia od cen ewidencyjnych
materiałów.
Robocizna bezpośrednia
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Do tej kategorii należą wszystkie wynagrodzenia za czas pracy
związany bezpośrednio z procesem technologicznym lub za ilość i
jakość wykonanych operacji technologicznych, dające się
bezpośrednio odnieść do kosztu przedmiotu kalkulacji, bez
względu na system wynagrodzeń.
Oprócz kosztów wynagrodzeń do tej pozycji zalicza się także koszty
ubezpieczeń społecznych i innych narzutów i świadczeń na rzecz
pracowników bezpośrednio-produkcyjnych.
Inne koszty bezpośrednie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Obejmują w szczególności:
1) zużycie narzędzi i przyrządów specjalnych używanych do
wytwarzania określonych wyrobów,
2) koszty przygotowywania nowej produkcji
3) obróbkę obcą, tj. koszty obcych usług technologicznych, związanych
bezpośrednio z procesem wytwórczym danego produktu
Układ podmiotowy kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
1) grupuje koszty pośrednie produktów pracy (których odniesienie
wprost na dane zlecenie czy asortyment w oparciu o dokumenty
źródłowe zużycia jest niemożliwe, nieistotne i nieopłacalne),
2) dostosowany do struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa,
3) podmiotem obserwacji kosztów jest miejsce powstawania kosztu
(MPK) – wydzielone w przedsiębiorstwie zakresy działalności,
4) grupuje koszty dotyczące danego okresu sprawozdawczego,
5) spełnia dwie podstawowe funkcje: kontrolną i kalkulacyjną -
odpowiada na pytanie gdzie powstały koszty ?, a tym samym
wskazuje, kto jest za nie odpowiedzialny ?
6) ich ewidencję prowadzi się na kontach zespołu 5 – z wyjątkiem
konta „Produkcja podstawowa”.
Zwykle w układzie podmiotowym wyodrębnia się koszty:
1) wydziałowe,
2) produkcji pomocniczej,
3) zakupu,
4) sprzedaży,
5) zarządu.
Koszty wydziałowe
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty wydziałowe są to koszty powstałe w wydziałach produkcji
podstawowej
Zalicza się do nich koszty:
a) utrzymania w ruchu maszyn i innych urządzeń, środków
transportowych i narzędzi (napęd, konserwacje, remonty),
b) kierowania wydziałem,
c) składowania i kontroli technicznej produktów,
d) stworzenia ogólnych warunków pracy na wydziale (utrzymanie
budynków, oświetlenie, BHP, czystość, itp.).
Dla celów kalkulacji kosztu wytworzenia oraz ze względu na potrzeby
kontroli kosztów dzieli się je na koszty stałe i zmienne.
Koszty produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Działalność pomocnicza jest w wielu branżach nieodłącznym etapem
prowadzonej podstawowej działalności operacyjnej
przedsiębiorstw. Celem działalności podmiotów pomocniczych jest
świadczenie usług lub wytwarzanie produktów np. materiałów,
narzędzi, środków trwałych przede wszystkim na potrzeby
podmiotów produkcji podstawowej, lecz także innych podmiotów
pomocniczych i działów administracyjnych. W przypadku
posiadania przez wydziały pomocnicze wystarczających mocy
produkcyj nych i występowania zapotrzebowania zewnętrznego,
świadczenia wydziałów pomocniczych są sprzedawane innym
zewnętrznym podmiotom gospodarczym.
Koszty zakupu
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty zakupu są to koszty bezpośrednio związane z zakupem
materiałów (tzn. dające się przyporządkować do danej partii
materiałów), jak np.: załadunku i wyładunku, przewozu,
ubezpieczenia w czasie transportu itp., poniesione w związku z
zakupem danej dostawy i dostarczeniem jej do pierwszego miejsca
składowania w danym podmiocie.
Zalicza się do nich w szczególności:
a) koszty przewozów, składowania
b) koszty opakowań zużytych w transporcie,
c) koszty związane z przesyłką,
d) ubezpieczenia w transporcie,
e) wynagrodzenia załadunkowe i wyładunkowe.
Nie zalicza się do nich kosztów:
a) przerzutów i przesunięć międzymagazynowych,
b) wynagrodzeń stałego personelu magazynowego,
c) utrzymania komórek zaopatrzenia,
d) podróży służbowych pracowników związane z zaopatrzeniem lub
konwojowaniem.
Koszty te w całości obciążają koszty ogólnego zarządu w okresie, w
którym zostały poniesione.
Koszty sprzedaży
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty sprzedaży są to koszty bezpośrednie fazy zbytu, związane
bezpośrednio z transakcją sprzedaży produktów, dające się
przypisać do określonej partii produktów (koszty bezpośrednie
czynności następujących po przekazaniu produktów z magazynów
własnych lub bezpośrednio z produkcji do wysyłki albo przy
wydawaniu ich odbiorcy).
Nie zalicza się do nich kosztów:
a) utrzymania komórek zbytu,
b) utrzymania zapasów,
c) obsługi i utrzymania magazynów wyrobów gotowych i
półfabrykatów,
d) przejazdów służbowych odbywanych w sprawach zbytu.
Koszty zarządu
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty zarządu związane są z funkcją zarządzania przedsiębiorstwem
jako całością.
Wykazują one słaby związek z przedmiotem prowadzonej działalności,
dlatego są one określane jako koszty pośrednie dotyczące obsługi,
administrowania, zarządzania i organizacji jednostki wytwórczej,
handlowej czy też usługowej.
Obejmują one koszty:
a) ogólnoadministracyjne (administracyjno-gospodarcze) - są to
koszty związane z utrzymaniem komórek zarządu, a także
stworzeniem ogólnych warunków działania jednostki,
b) oraz ogólnoprodukcyjne - związane są one z utrzymaniem
obiektów ogólnego przeznaczenia, do których zalicza się, np.:
magazyny materiałów i wyrobów gotowych, ośrodki przetwarzania
danych, laboratoria, straż przemysłowa, bocznice kolejowe,
ośrodki kontroli jakości.
Koszty działalności gospodarczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
KOSZTY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
PRZEDSIĘBIORSTW
KOSZTY
DZIAŁALNOŚCI
OPERACYJNEJ
KOSZTY DZIAŁALNOŚCI
FINANSOWEJ
Koszty podstawowej
działalności
operacyjnej
Pozostałe koszty
operacyjne
WYNIK FINANSOWY ROKU OBROTOWEGO
Koszty aktywowane w
postaci zapasu wyrobów
gotowych, półproduktów i
produkcji w toku,
rozliczenia m/o kosztów
Koszt sprzedanych
wyrobów gotowych,
wartość sprzedanych
towarów i materiałów,
koszty sprzedaży i zarządu
BILANS
Pozostałe koszty operacyjne
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Pozostałe koszty operacyjne obejmują m.in.:
a) koszty związane z działalnością socjalną,
b) koszty związane ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w
budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych,
c) koszty związane z utrzymaniem i zbyciem nieruchomości i wartości
niematerialnych i prawnych zaliczanych do inwestycji,
d) odpisane należności przedawnione, umorzone i nieściągalne,
e) utworzenie rezerw (z wyjątkiem tych tworzonych w koszty
finansowe),
f) odpisy aktualizujące wartość aktywów (z wyjątkiem tych
dokonywanych od aktywów finansowych),
g) zapłacone kary i odszkodowania,
h) przekazane darowizny,
i) koszty niezawinionych niedoborów aktywów trwałych i obrotowych
(z wyjątkiem tych które mieszczą się w granicach norm i
powstałych na skutek zdarzeń losowych),
j) koszty zaniechanej lub niepodjętej produkcji,
k) koszty postępowania spornego,
l) odpisy umorzeniowe od dodatniej wartości firmy,
m) wartość księgowa wnoszonego aportu będącego aktywem trwałym
lub obrotowym.
Koszty finansowe
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Koszty finansowe obejmują m.in.:
a) odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek obrotowych oraz
dotyczących budowy środków trwałych po okresie przyjęcia ich do
eksploatacji,
b) wartość ewidencyjna zbywanych inwestycji (z wyjątkiem inwestycji
w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne),
c) tracone dyskonto weksli i koszty protestu weksli,
d) nadwyżka ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi przy wycenie
ewidencyjnej,
e) wartość księgowa wniesionego aportu będącego aktywem
finansowym,
f) odpisy aktualizujące wartość aktywów finansowych,
g) odsetki od zaległości płatniczych,
h) odpisane należności od udzielonych pożyczek i z tytułu odsetek
uznane za przedawnione, nieściągalne i umorzone (jeżli wcześniej
nie tworzono na nie odpisów aktualizujących),
i) koszty prowizji przy sprzedaży papierów wartościowych płatne
ajentom i maklerom.
Rozliczenia międzyokresowe kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiot – Rachunek kosztów
Istota rozliczeń m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rozliczenia międzyokresowe kosztów przeprowadza się w celu
ścisłego ustalenia kosztów działalności dla każdego okresu
sprawozdawczego.
W niektórych wypadkach zużycie materiałów czy też usługi
świadczone przez obce podmioty gospodarcze, mogą dotyczyć nie
jednego, lecz kilku okresów sprawozdawczych. Gdyby tego
rodzaju koszty odniesione zostały w koszty danego miesiąca (w
którym otrzymaliśmy dokument obcy lub własny) to koszt
wytworzenia produktów zostałby obciążony pozycjami
niezwiązanymi z danym okresem sprawozdawczym. Dlatego też w
celu powiązania kosztów z właściwym okresem sprawozdawczym
dokonuje się ich rozliczenia w czasie.
Rozliczanie kosztów w czasie jest wyrazem zastosowania zasady
współmierności. W myśl tej reguły na osiągnięty wynik
wpływ wywierają zrealizowane i przypadające na dany okres
przychody oraz nieodzowne dla ich uzyskania, a więc
współmierne z nimi koszty (zob. art. 6 ust. 2 ustawy o
rachunkowości). Ma zatem miejsce równoczesne lub łączne
uznawanie przychodów i kosztów, jeżeli powstają one
bezpośrednio lub łącznie w wyniku tych samych transakcji.
Rozliczanie świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedmiot – Rachunek kosztów
Wydziały produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wydziały produkcji pomocniczej to komórki organizacyjne
przedsiębiorstwa (działy, oddziały, sekcje), które utworzono w celu
świadczenia usług dla innych jednostek organizacyjnych
(odbiorców świadczeń), jak również odbiorców zewnętrznych.
Wydziały produkcji pomocniczej nie są bezpośrednio
zaangażowane w proces wytwarzania produktów, lecz pełnią
ważną rolę wspomagającą proces produkcyjny oraz inne procesy
realizowane w przedsiębiorstwie (np. zarządzania).
W zależności od branży i specyfiki procesów realizowanych w
jednostce - ilość i znaczenie, a co za tym idzie stopień
złożoności powiązań między odbiorcami świadczeń i
jednostkami pomocniczymi może się znacznie różnić.
Im większa jest ilość i znaczenie jednostek pomocniczych, tym
stopień komplikacji w sferze rozliczania kosztów tych
jednostek będzie większy – w takich warunkach poprawność
przyjętych w rozliczaniu założeń będzie miała szczególne
znaczenie.
Przesłanki powoływania wydziału
produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wyodrębnienie komórki organizacyjnej (będącej wydziałem produkcji
pomocniczej) w ewidencji księgowej i traktowanie jej jako odrębnego
miejsca powstawania kosztów powinno wynikać z potrzeby i
opłacalności takiej formy kontroli kosztów oraz z dokładności
kalkulacji kosztów produktów danej jednostki gospodarczej.
Księgowe wyodrębnienie komórki organizacyjnej jako działu
pomocniczego powinno zależeć przede wszystkim od tego, czy:
1) jest możliwość określenia ilości i kierunku świadczeń
wykonywanych przez daną komórkę, tzn. czy działalność danej
komórki jest mierzalna,
2) dana komórka organizacyjna świadczy usługi dla większej liczby
odbiorców wewnętrznych jednostki gospodarczej oraz
ewentualnie dla odbiorców zewnętrznych,
3) koszty danej komórki organizacyjnej są wysokie lub ulegają
większym wahaniom z okresu na okres (wyodrębnienie takiej
komórki jako działu pomocniczego może okazać się celowe z
punktu widzenia kontroli kosztów).
Rodzaje wydziałów produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wśród wydziałów produkcji pomocniczej najczęściej spotka się:
1) wydziały energetyczne – prowadzą gospodarkę wodno-ściekową,
dostarczają wodę, parę, energię elektryczną, sprężone powietrze;
2) wydziały transportowe – obejmują transport samochodowy,
kolejowy, wodny i powietrzny;
3) wydziały remontowe i budowlane – wykonujące remonty i
konserwacje jak: warsztaty ogólnomechaniczne, ślusarskie,
narzędziowe, elektryczne, malarskie, stolarskie, pralnie;
4) wydziały wytwórcze (biura konstrukcyjne, laboratoria) –
produkujące prototypy, narzędzia, przyrządy, aparaturę, modele,
opakowania, części zamienne i inne materiały;
5) wydziały prowadzące działalność bytową – stołówki, przedszkola
przyzakładowe, hotele pracownicze;
6) inne wydziały – spalarnie, działy utylizujące odpady, chłodnie,
straż pożarna, straż przemysłowa, wydziały telekomunikacyjne,
myjnie, przygotowania dokumentacji.
Rozliczenie świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rozliczenie świadczeń wydziałów produkcji pomocniczej polega na
przeksięgowaniu kosztów poniesionych przez te wydziały, zwykle
na konta:
1) wewnętrznych odbiorców (koszty wydziałowe, zarządu, sprzedaży,
inne wydziały produkcji pomocniczej);
2) kosztu własnego sprzedaży - w przypadku świadczenia usług na
zewnątrz;
3) środków trwałych w budowie - w przypadku świadczenia usług
związanych z wytworzeniem środka trwałego we własnym
zakresie,
4) rozliczeń międzyokresowych kosztów - w przypadku świadczenia
usług na rzecz prac badawczo-rozwojowych, i innych
aktywowanych z uwagi na fakt rozliczania ich w czasie (np.. koszty
uruchomienia nowej produkcji).
Jednak w wyjątkowych przypadkach koszty świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej mogą być rozliczone także na konta:
1) strat nadzwyczajnych (np. usługi związane z usuwaniem skutków
zdarzeń losowych);
2) pozostałych kosztów operacyjnych (np. usługi związane ze
sprzedażą środka trwałego).
Rozliczenie świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wybór metody rozliczania kosztów wydziałów produkcji pomocniczej
na odbiorców świadczeń musi wiązać koszty wydziałów produkcji
pomocniczej z korzyściami, jakie otrzymuje każdy odbiorca
świadczeń w związku z usługami świadczonymi na jego rzecz
przez dany wydział produkcji pomocniczej.
Koszty zgrupowane w ciągu okresu sprawozdawczego na danym
koncie wyodrębnionych wydziałów produkcji pomocniczej
podlegają rozliczeniu pod koniec tego okresu.
Stąd też sposób ich rozliczania uzależniony jest od dwóch czynników:
1) charakteru świadczeń danego wydziału – świadczenia
jednorodne (jeden produkt / usługa) lub świadczenia różnorodne
(więcej niż jeden produkt / usługa),
2) kierunku świadczeń danego wydziału – świadczenia
jednokierunkowe lub świadczenia wzajemne.
Rozliczenie świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
a) suma kosztów zgrupowana na danym koncie w ciągu okresu
sprawozdawczego,
b) ilość świadczeń wykonanych przez dany wydział działalności
pomocniczej,
c) ilość świadczeń odebranych przez poszczególnych odbiorców
świadczeń wydziału działalności pomocniczej.
Rozliczenie kosztów wyodrębnionych wydziałów produkcji
pomocniczej może być dokonane, jeśli znane są następujące
wielkości:
Każdorazowe ustalenie ilości świadczeń wykonanych i odebranych
świadczonych przez dany wydział produkcji pomocniczej w wielu
przypadkach jest utrudnione (np. w związku z brakiem urządzeń
dokonujących pomiaru – liczniki, pomierniki) lub nieopłacalne.
Wówczas z konieczności trzeba posługiwać się wielkościami
umownymi potocznie nazywanymi kluczami podziałowymi
kosztów, które charakteryzują w sposób możliwie dokładny
rozmiary zużycia.
Należy podkreślić, że rozliczanie świadczeń w oparciu o klucze
podziałowe kosztów nie sprzyja ograniczaniu zużycia czynników
produkcji szczególnie po stronie wydziałów świadczących usługi,
ale uwaga ta dotyczy również odbiorców.
Klucze podziałowe kosztów
wydziałów produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Jeżeli przedmiotem podziału są koszty świadczeń, których wielkość
różni się w poszczególnych porach roku (np. para na cele
ogrzewcze) należy stosować odrębne klucze podziału na okres
sezonu (np. na sezon jesienno-zimowy) i na pozostały okres.
Aktualność kluczy podziału powinna podlegać weryfikacji co najmniej
na koniec każdego roku obrotowego.
Kluczami podziałowymi kosztów produkcji pomocniczej mogą być np.:
a) moc zainstalowanych u odbiorców świadczeń maszyn lub innych
urządzeń z uwzględnieniem przeciętnego czasu ich wykorzystania
– do rozliczania kosztów zużycia energii,
b) wartość zainstalowanych maszyn i urządzeń – do rozliczania
kosztów bieżących remontów i konserwacji,
c) powierzchnia lub kubatura – do rozliczania kosztów oświetlenia,
ogrzewania, konserwacji i remontów budynków,
d) wyrażone w procentach przeciętne udziały poszczególnych
odbiorców w sumie świadczeń danego wydziału – do rozliczenia
całości kosztów wydziałów o produkcji jednorodnej (np. wytwórni
sprężonego powietrza).
Rozliczenie świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przedstawiona procedura rozliczania kosztów świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej jest stosunkowo łatwa i prosta do
przeprowadzenia – ale tylko w sytuacji, gdy nie występują
świadczenia pomiędzy wydziałami produkcji pomocniczej lub gdy
są to świadczenia jednokierunkowe.
W sytuacji, gdy pomiędzy wydziałami produkcji pomocniczej
występują świadczenia wzajemne (zwrotne) wówczas trzeba
skorzystać z jednej z metod:
1) metoda stawki rzeczywistej,
2) metoda stawki planowanej,
3) metoda stawki mieszanej,
4) metody uproszczone (bezpośrednia, stopniowa, kolejnych
przybliżeń).
W przypadku, gdy znana jest ilość świadczeń wykonanych i
odebranych – a więc w sytuacji w której istnieją liczniki, mierniki i
pomierniki wówczas rozliczanie świadczeń wydziałów produkcji
pomocniczej odbywa się przy wykorzystaniu wielkości naturalnych
wynikających z precyzyjnego pomiaru.
Wysokość jednostkowego kosztu danego świadczenia ustala się jako
iloraz sumy kosztów obciążających wydział wytwórcę przez sumę
wykonanych świadczeń przez ten wydział wyrażonych w
jednostkach naturalnych (tony, km, itp.)
Rozliczenie świadczeń wydziałów
produkcji pomocniczej - zadanie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
W przedsiębiorstwie ABC wyodrębniono dwa wydziały działalności
pomocniczej:
a) wydział remontowy,
b) wydział transportowy.
W ciągu okresu sprawozdawczego koszty proste, którymi obciążono te
wydziały wyniosły: a) 24 000 zł – na wydziale remontowym,
b) 18 000 zł – na wydziale transportowym.
Wydział remontowy w ciągu analizowanego okresu przeprowadził
prace remontowe, na które poświęcono łącznie 1 200
roboczogodzin, w tym:
•
na rzecz działalności ogólnego zarządu przedsiębiorstwa – 600
roboczogodzin,
•
oraz na rzecz wydziału transportowego – 600 roboczogodzin.
Natomiast wydział transportowy w ciągu analizowanego okresu
wykonał usługi transportowe, dokonując łącznie przewozów w
ilości 2 000 kilometrów, w tym:
•
na rzecz wydziału remontowego – 1 500 kilometrów,
•
oraz na rzecz wydziału działalności podstawowej – 500
kilometrów.
Rozliczenia m/o kosztów a inne zasady
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Przy rozliczaniu kosztów w czasie należy brać pod uwagę
dodatkowo dwie inne zasady rachunkowości:
1) zasadę istotności pod kątem oceny czy pominięcie rozliczenia w
czasie danego tytułu kosztów wpływa na jasny i rzetelny obraz
przedsiębiorstwa;
2) zasadę ostrożności w wycenie w jej myśl koszty nie mogą być
rozliczane w czasie w zbyt długim okresie ze względu na
możliwość zawyżania wartości aktywów przedsiębiorstwa, a
także jednostka powinna rozważyć przy dokonywaniu osądów
w warunkach niepewności, czy koszty lub zobowiązania nie są
zaniżone. Niepewność nieusprawiedliwia jednak tworzenia
nadmiernych rezerw lub celowego zawyżania zobowiązań.
Cel rozliczeń m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Celem rozliczania w czasie kosztów jak i przychodów jest zatem
doprowadzenie obu kategorii do porównywalności, a w ślad za
tym prawidłowy pomiar wyniku finansowego danego okresu.
Oznacza to, że rozliczenie międzyokresowe kosztów polegają na:
1) wyeliminowaniu z kosztów okresu sprawozdawczego tych
kosztów, które zostały poniesione w danym okresie, ale
dotyczą okresów przyszłych,
2) doliczeniu do kosztów okresu bieżącego tych kosztów, które
zostały poniesione wcześniej lecz obciążają analizowany
okres,
3) uwzględnieniu w kosztach bieżącego okresu kosztów jeszcze
nie poniesionych ale przewidywanych do poniesienia w
przyszłości.
Rozliczenia opisane w pkt 1 i 2 określa się mianem rozliczeń m/o
czynnych,
rozliczenia opisane w pkt 3 określa się mianem rozliczeń m/o
biernych.
Ponadto istnieją rozliczenia m/o mieszane.
Czynne rozliczenia m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Międzyokresowe rozliczenia czynne, czyli inaczej koszty przyszłych
okresów mają miejsce wówczas, gdy poniesiony aktualnie koszt
dotyczy w całości albo w części okresów przyszłych, a ściślej –
przyszłej działalności jednostki i jej efektów.
Rozliczenia czynne polegają na zaliczeniu niektórych
poniesionych kosztów do aktywów jednostki przez czasowe ich
„zawieszenie” na wyodrębnionych kontach
o charakterze bilansowym, jest to tzw. aktywowanie kosztów.
Konsekwencją tego jest wykazywanie nieodpisanych kosztów w
bilansie jako aktywów, a nie w rachunku zysków i strat za dany okres.
W miarę upływu czasu lub realizacji planowanej produkcji,
aktywowane koszty odpisywane są w ciężar kont o charakterze
wynikowym.
Odpisy te powinny być dokonywane przez ustalony czas, aż do
całkowitego przeniesienia na wynik kwot zaliczanych wcześniej do
aktywów.
Należy jednak pamiętać, że w przypadku utraty przez te koszty
podstawowej cechy aktywów, którą jest ich gospodarcza użyteczność,
a więc jeżeli nie są w stanie przynosić jednostce efektów
ekonomicznych, koszty te w nierozliczonej części powinny
zostać jednorazowo odpisane w ciężar wyniku.
Przykłady czynnych rozliczeń m/o
kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wśród czynnych rozliczeń m/o kosztów najczęściej spotka się koszty:
1) czynszów i dzierżaw opłacanych z góry;
2) prenumerat;
3) ubezpieczeń majątkowych;
4) podatki od nieruchomości;
5) koszty zakupu materiałów;
6) koszty przygotowania nowej produkcji i koszty prac badawczych – o
ile nie zaliczono ich do wartości niematerialnych i prawnych.
Bierne rozliczenia m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Zgodnie z art. 39 ust. 2 ustawy o rachunkowości jednostki dokonują
biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości
prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres
sprawozdawczy.
Bierne rozliczanie m/o kosztów polega więc na doliczaniu w ciężar
wyniku finansowego tych kosztów, które są związane z
osiągniętymi przychodami lub okresem funkcjonowania jednostki, a
które jeszcze nie zostały poniesione czy zafakturowane przez
dostawcę. Nazwa „bierne” wywodzi się od strony pasywów bilansu, po
której są one wykazywane. Są one często choć nieformalnie nazywane
„rezerwami na koszty” – ale to potoczne określenie bywa często
przyczyną wielu nieporozumień.
Bierne rozliczenia mogą być tworzone pod warunkiem,
że wysokość zobowiązań z tytułu przyszłych świadczeń wykonanych na
rzecz jednostki, da się w sposób wiarygodny i racjonalny oszacować.
Kluczowym w ich definicji jest stwierdzenie, iż są to „zobowiązania
przypadające na bieżący okres”. Oznacza to, że każdy tytuł
biernych rozliczeń powinien spełniać warunki zawarte w definicji
zobowiązań, przez które rozumie się „wynikający z przyszłych zdarzeń
obowiązek wykonania świadczenia o wiarygodnie określonej wartości,
które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych
aktywów jednostki”.
Przykłady biernych rozliczeń m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Wśród biernych rozliczeń m/o kosztów najczęściej spotka się koszty:
1) napraw gwarancyjnych;
2) odpraw emerytalnych;
3) badania sprawozdania finansowego;
4) płac urlopowych pracowników bezpośrednio-produkcyjnych.
Bierne rozliczenia m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rozliczenia międzyokresowe bierne mogą być wykazywane w księgach
tak długo,
jak długo jednostka uzna, iż są one niezbędne.
Jednak w sytuacji, gdy bierne rozliczenie m/o kosztów nie zostanie
wykorzystane,
należy je rozwiązać zmniejszając koszty okresu sprawozdawczego, w
którym stwierdzono, że zobowiązania te nie powstaną.
W sytuacji gdy rezerwa na koszt planowany jest mniejsza od
faktycznie poniesionych kosztów dochodzi do „przeobrażenia się”
biernych rozliczeń międzyokresowych w czynne rozliczenia
międzyokresowe, podlegające dalszej procedurze rozliczania.
W dniu 14 października 2008 roku opublikowany został
Krajowy Standard Rachunkowości (KSR) nr 6 – „Rezerwy, bierne
rozliczenia międzyokresowe, zobowiązania warunkowe”, którego
podstawowym celem jest określenie jednolitych zasad:
1) ujmowania w księgach
2) wyceny,
3) prezentacji i ujawniania w sprawozdaniu finansowym.
Rezerwy a bierne rozliczenia m/o
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rezerwy a bierne rozliczenia m/o
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Rozliczenia m/o w bilansie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
AKTYWA
STAN NA 31.12.XX
PASYWA
STAN NA 31.12.XX
A. Aktywa trwałe
A. Kapitał (fundusz) własny
I. Wartości niematerialne i prawne
I. Kapitał (fundusz) podstawowy
II. Rzeczowe aktywa trwałe
II. Należne lecz nie wniesione wkłady na poczet
kapitału podstawowego (-)
III. Należności długoterminowe
III. Udziały (akcje) własne (-)
IV. Inwestycje długoterminowe
IV. Kapitał (fundusz) zapasowy
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
B. Aktywa obrotowe
VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
I. Zapasy
VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych
II. Należności krótkoterminowe
VIII. Zysk (strata) netto
III. Inwestycje krótkoterminowe
IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku
obrotowego (-)
IV. Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
B. Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania
I. Rezerwy na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
IV. Rozliczenia międzyokresowe
SUMA AKTYWÓW
SUMA PASYWÓW
BILANS PRZEDSIĘBIORSTWA ..................... na dzień ....................
KOSZTY DOTYCZĄCE
PRZYSZŁYCH
OKRESÓW
KOSZTY PRZYPADAJĄCE
NA OKRES, KTÓRE
JESZCZE NIE ZOSTAŁY
PONIESIONE
Rozliczenia m/o kosztów finansowych
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Oprócz rozliczeń międzyokresowych kosztów działalności operacyjnej
można rozliczać w czasie koszty operacji finansowych.
Według art. 39 ust. 4 ustawy o rachunkowości jeżeli zgodnie z umową
wartość otrzymanych finansowych składników aktywów jest niższa
od zobowiązania zapłaty za nie, w tym również z tytułu
emitowanych przez jednostkę papierów wartościowych, to różnica
stanowi czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, które
dopisuje się w koszty finansowe w równych ratach, w ciągu
okresu, na jaki zaciągnięto zobowiązanie.
Metody ustalania stawek odpisów
czynnych rozliczeń m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Ważnym zagadnieniem przy rozliczaniu kosztów w czasie jest sposób
ustalania miesięcznych stawek odpisów czynnych i biernych rozliczeń
międzyokresowych.
Stawki te mogą być ustalone w dwojaki sposób:
1) jako stawki okresowe (odpis równomierny) – gdy raty kosztów
rozliczanych w czasie uzależnione są od czasu rozliczania tytułu
kosztowego;
2) jako stawki jednostkowe (odpis nierównomierny) – gdy raty kosztów
rozliczanych w czasie uzależnione są od czasu rozliczania tytułu
kosztowego oraz od rozmiarów działalności.
Równomierna metoda ustalania stawek
czynnych odpisów rozliczeń m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Równomierna metoda rozliczania kosztów w czasie polega na
równomiernym ich podziale między poszczególne okresy
sprawozdawcze i księgowaniu tej samej kwoty na odpowiednie konto
w danym okresie sprawozdawczym.
Wyznaczenie raty odpisów kosztów rozliczanych w czasie przedstawia
poniższa formuła.
R
M
– wysokość raty kosztów przypadającej na dany okres
sprawozdawczy,
K – koszty do rozliczenia w czasie,
T – liczba okresów sprawozdawczych, na które koszt ma być rozliczany.
R
M
=
K
T
Nierównomierna metoda ustalania
stawek czynnych odpisów rozliczeń m/o
kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Stawka odpisów może być również określona na inną jednostkę
odniesienia niż czas, np. wielkość wykonanej produkcji, płace
pracowników bezpośrednich itp.
W tym przypadku wartość odpisu z okresu na okres ustalana jest
odrębnie, i może być różna. Ten sposób rozliczania kosztów w czasie
określa się mianem nierównomiernego, a ratę odpisu kosztów
rozliczanych w czasie wyliczyć można w sposób następujący:
R
n
– wysokość raty kosztów w n-tym okresie sprawozdawczym,
K – koszty do rozliczenia w czasie,
P
P
– planowane rozmiary działalności (podstawa rozliczania kosztów),
P
R(n)
– rzeczywiste rozmiary działalności w n-tym okresie
sprawozdawczym.
R
n
=
K
P
R(n)
P
P
Metody ustalania stawek odpisów
biernych rozliczeń m/o kosztów
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Ustalanie kwot i rozliczanie biernych rozliczeń m/o kosztów jest o tyle
trudniejsze, że w przeciwieństwie do czynnych rozliczeń m/o kosztów
– nie jest tu znana, nawet przybliżona, kwota kosztów, która zostanie
poniesiona, dlatego dochodzi tu problem ich odpowiedniej kalkulacji i
szacowania, czemu mogą służyć ewentualne dane historyczne, tj.
wielkości liczbowe, jakie wystąpiły w poprzednich okresach, a także
dane przewidywane na przyszłość.
W niektórych przypadkach niezbędnym może okazać się pomoc
aktuariusza.
Czynne rozliczenia m/o kosztów - zadanie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Spółka LIDKA opłaciła w październiku 2009 roku prenumeratę
czasopisma, którego dostawa będzie zrealizowana w 2010 roku.
Faktura VAT, którą otrzymała spółka w październiku 2009 roku
zawierała następujące dane:
a) wartość netto – 2 000 zł
b) VAT naliczony – 140 zł
c) wartość brutto – 2 140 zł
Kwotę dotyczącą prenumeraty jednostka uznała za istotnie
wpływającą na wynik finansowy podmiotu i na podstawie
dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości jednostka
rozpocznie odpisywać w koszty od stycznia a zakończy w grudniu 2010
roku.
Bierne rozliczenia m/o kosztów - zadanie
Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański
Spółka KRYSTYNA jest zobowiązana do poddania badaniu
sprawozdania finansowego za rok 2009. Dotychczas jednostka nie była
objęta tym obowiązkiem, a przewidywane koszty badania uznano za
istotne z punktu widzenia jednostki. W związku z tym w grudniu 2009
roku kierownik jednostki podjął decyzję o utworzeniu rezerwy na
przewidywane wydatki związane z badaniem sprawozdania
finansowego w kwocie 20 000 zł. W marcu 2010 roku badanie zostało
zakończone, a biegły rewident przekazał spółce fakturę za wykonaną
usługę na kwotę 24 000 zł netto plus VAT 22%.