Pasożyty wewnętrzne mają
zdolność do uzyskiwania
energii użytecznej
biologicznie w drodze
Przystosowanie do
pasożytnictwa
» oddychanie beztlenowe
» pobieranie pokarmu całą powierzchnią ciała
» zredukowany układ nerwowy
»
obojnactwo
» zmodyfikowany
układ protonefrydialny
» duża ilość produkowanych larw
» szczelna osłona jajowa
Układ protonefrydialny
Układ wydalniczy zamknięty
od strony jamy ciała. Główną
jego funkcją jest
osmoregulacja
, a także
usuwanie ubocznych
produktów metabolizmu.
Obojnactwo
Hermafrodytyzm,
występowanie u jednego
osobnika gruczołów zarówno
męskich, jak i żeńskich lub
gruczołu obojnaczego.
U z b ro jo n e
N ie u z b ro jo n e
B ru z d o g ło w c e
T A S IE M C E
Jak wygląda tasiemiec?
Główka tasiemca nieuzbrojonego
Człon tasiemca pod mikroskopem
Tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata)
•
tasiemiec z podgromady tasiemców właściwych
• pasożyt wewnętrzny, dwudomowy
• nazwa pochodzi stąd, że tasiemiec przypomina
nieco swą budową taśmę, barwa kremowa
• jest najpospolitszym tasiemcem w Polsce
• zaraża się nim od 0,5 do 1% ludzi
• umiejscawia się w jelicie cienkim człowieka
• długość jego wynosi od 4 nawet do 20 metrów i może
mieć 4000 członów; najmłodsze człony powstają
przez podział szyjki, a najstarsze odrywają się z jego
końca i wydalane są wraz z kałem żywiciela
• bez wieńca haczyków na główce w przeciwieństwie
do tasiemca uzbrojonego
• końcowe człony tasiemca wydostają się przez odbyt,
a wraz z nimi olbrzymia liczba jaj (ponad kilkaset
tysięcy)
• jaja otoczone specjalną otoczką są odporne na warunki
środowiska
TASIEMCE –
WYSTĘPOWANIE:
Te wyłącznie pasożytnicze płazińce
żyją (postacie dorosłe – poza
nielicznymi wyjątkami), w jelitach
kręgowców, larwy mogą zamieszkiwać
różne inne narządy wewnętrzne.
Szeroko rozpowszechniony zwłaszcza
w Afryce i Ameryce Południowej.
PRZYSTOSOWANIA W BUDOWIE:
Są największymi plazińcami, o ciele w kształcie członowanej wstęgi.
W ciele tasiemca nieuzbrojonego okrytego oskórkiem wyodrębnia
się –
GŁÓWKĘ (SKOLEKS)
– z aparatami czepnymi (4 przyssawki)
zawierającą zwoje mózgowe,
SZYJKĘ
– która jest miejscem
powstawania nowych członów tasiemca,
STROBILĘ
– ciało
zbudowane z
CZŁONÓW
, z których ostatnie zw. macicznymi
wypełnione są zapłodnionymi jajami i mogą odrywać się pojedynczo
bez szkody dla kondycji zwierzęcia. Im bliżej głowy tym człony są
mniejsze, a im dalej tym większe. W budowie ich ciała obok
ektodermy i entodermy uczestniczy także trzecia warstwa komórek
zarodkowych -
MEZODERMA
(trójwarstwowe). Z mezodermy
zbudowana jest większa część ciała i z niej tworzy się wiele
narządów. Ciało płazińców jest przeważnie wydłużone i grzbietowo
- brzusznie spłaszczone (można w nim wyróżnić przód i tył).
UKŁAD
NERWOWY
(pasmowy)zbudowany z podłużnych pni, połączonych
ze zwojami głowowymi.
UKŁAD WYDALNICZY
ma charakter
protonefrydialny, tzn: jest zbudowany z rozgałęzionych, cienkich
rureczek uchodzących na powierzchni ciała otworkami, a
zaczynających się w ciele komórkami płomykowymi. Płazińce
ODDYCHAJĄ CAŁĄ POWIERZCHNIĄ CIAŁA
, występuje u nich
także
ODDYCHANIE BEZTLENOWE
. U tasiemców
BRAK UKŁADU
POKARMOWEGO
; są
OBOJNAKAMI,
czyli posiadają układ
rozrodczy męski jak i żeński.
Skoleksy (główki)
tasiemców
Tasiemiec
nieuzbrojony
Tasiemiec
uzbrojony
Bruzdogłowi
ec
szeroki
ROZMNAŻANIE:
UKŁAD ROZRODCZY
– dojrzewa w najstarszych, największych,
najdalej położonych od szyjki członach tasiemców. Przechodzą
one złożony cykl rozwojowy, z dwoma lub trzema pokoleniami
larw.
• żywiciel pośredni – bydło rogate
• jaja rozwijające się w larwy zw.
wągrami, które zagnieżdżają się
w mięśniach żuchwy, przepony,
ud oraz sercu zwierząt
• żywiciel ostateczny – człowiek
• zaraża się on zjadając surowe lub niedogotowane mięso
wołowe; w jelitach
człowieka zachodzi dalszy cykl życiowy tasiemca, kończący
się wydaleniem
członów tasiemca (wypełnionymi jajami) z kałem ludzkim
• dojrzałe człony mają silnie rozwiniętą macicę
• zawierają onkosferę z sześcioma hakami embrionalnymi
Larwy z reguły nie mają zdolności samodzielnego
poszukiwania żywiciela
muszą być przez niego zjedzone.
• układ rozrodczy żeński
zbudowany jest z jajników,
jajowodów z ootypem.
Z ootypem połączona jest
pochwa i macica oraz gruczoł
żółtkowy. Pochwa otwiera się
otworem w zatoce płciowej
• układ rozrodczy męski to jądra,
przewody wyprowadzające schodzące
się w nasieniowód, a ten kieruje się
następnie do prącia uchodzącego w
zatoce płciowej
.
Ważnym czynnikiem sprzyjającym zarażeniu jest źle funkcjonująca instalacja
sanitarna, która sprawia, że jaja tasiemca przedostają się na pastwisko. Do
przetrwania tasiemcowi nieuzbrojonemu niezbędne są 2 organizmy. W jednym z
nich mieszczą się dojrzałe osobniki, a drugim larwa. Dla tych pierwszych
żywicielem ostatecznym jest człowiek, dla larw natomiast jest to bydło. To
właśnie za pośrednictwem bydła larwy tasiemców dostają się do organizmu
ludzkiego. Najczęstszą drogą zarażenia się larwami przez bydło jest spożycie
trawy, na którą poprzez kał ludzki przedostały się jaja. Jajeczka są bardzo
wytrzymałe na uszkodzenia, mogą być zaraźliwe nawet przez rok. W organizmie
zwierzęcia jajeczka rozwijają się w larwy, które w szybkim tempie się rozrastają.
Dojrzałe człony, zawierające macicę wypełnioną zapłodnionymi jajami odrywają
się i wraz z kałem są usuwane na zewnątrz ciała żywiciela ostatecznego
(człowieka). Uwolnione z członów jaja mogą przeżyć w środowisku zewnętrznym
kilka miesięcy. Jeżeli w tym czasie zostaną zjedzone przez żywiciela pośredniego
(bydło) – ich rozwój trwa dalej. Larwa onkosfera wydostaje się z osłonek, przebija
ścianki przewodu pokarmowego żywiciela i wraz z prądem krwi przedostaje się
do innych narządów wewnętrznych. Najczęściej osiedla się w mięśniach, gdzie
przekształca się w wągra. Larwa typu wągra ma postać pęcherzyka
wypełnionego płynem i zawiera jedną główkę tasiemca zaopatrzoną w
przyssawki. Żywiciel ostateczny zaraża się wskutek zjedzenia (najczęściej
mięśni) żywiciela pośredniego zawierającego wągry. W przewodzie pokarmowym
żywiciela ostatecznego osłonki wągra ulegają strawieniu, a główka tasiemca
wydobywa się na zewnątrz i przyczepia za pomocą aparatu czepnego do ścianki
jelita człowieka. Rozpoczyna się przyrost strobili i kolejne człony osiągają
dojrzałość płciową.
Rozwój tasiemca i sposób zarażania się to w pewnym sensie błędne koło
.Zarażony człowiek wraz z kałem przenosi jajeczka tasiemca na zewnątrz, tam są
one zjadane przez zwierzę, gdzie z kolei z jajka rozwija się larwa. Następnie
człowiek spożywa zarażone mięso i cały cykl zaczyna się od początku.
W żywicielu może dożyć 30 lat.
Cykl rozwojowy
tasiemca
nieuzbrojonego
wągier z
wypukłą
główką
jajo
z onkosferą
strobila
w jelitach
człon z
macicą
wypełnioną
jajami
Żywiciel pośredni
żywiciel, w którym
występują stadia pasożyta
nie rozmnażające się lub
rozmnażające się
bezpłciowo.
Żywiciel ostateczny
żywiciel, w którym
powstaje dorosła,
rozmnażająca się
płciowo forma
pasożyta.
Porównanie budowy
tasiemca uzbrojonego i
nieuzbrojonego
1 - przyssawki
2 - haczyki
(obecne u tasiemca uzbrojonego)
Aparaty czepne
pasożyt
aparat czepny
Tasiemiec
uzbrojony
Tasiemiec
nieuzbrojony
Bruzdogłowiec
szeroki
Przyssawki
X
X
Haczyki
X
Bruzdy
X
Tasiemiec nieuzbrojony od
tasiemca uzbrojonego różni się
tym, że:
•
nie ma haczyków
• osobnik dorosły tasiemca
nieuzbrojonego jest dłuższy
(osiąga długość do 12 metrów)
od osobnika dorosłego tasiemca
uzbrojonego (osiąga długość
od 2 do 8 m)
• u tasiemca nieuzbrojonego
żywicielem pośrednim jest
bydło a u tasiemca uzbrojonego
żywicielem pośrednim jest świnia,
niekiedy człowiek.
Sposób zarażenia
• człowiek zaraża się, jedząc surowe lub
niedogotowane mięso wołowe zarażone wągrami (mają
wygląd zbliżony do pestek ogórka), z których rozwija
się tasiemiec.
• bardzo często pasożyt ten powstaje po spożyciu
tatara , czyli surowego mielonego mięsa wołowego z
przyprawami lub krwistego befsztyku
Rozpoznanie
•
opiera się na badaniu laboratoryjnym kału
i stwierdzeniu obecności jaj, ewentualnie również
członów. Do diagnostyki tasiemczyc wprowadza
się testy ELISA, wykrywające w kale substancje
antygenowe wydzielane i wydalane przez pasożyta
Tasiemczyca (cestodoza)
Objawy
• objawy kliniczne obecności tasiemca mogą być
znikome lub nawet w ogóle się nie pojawiać
(poza ukazywaniem się jego członów w kale)
• najczęstsze objawy zarażonego to zgaga,
nudności, bóle
brzucha i głowy, zawroty głowy, ogólne
osłabienie, wymioty,
chudnięcie, niepokój, a czasem objawy uczulenia,
wilczy apetyt
lub brak apetytu, wstręt do niektórych (niegdyś
lubianych)
potraw, nocne dreszcze, rozdrażnienie nerwowe
• w przypadku zarażenia wągrami objawy zależą
od
umiejscowienia, ilość wągrów i reakcji obronnej
żywiciela;
lokalizacja wągrów w ważnych dla żywiciela
narządach np.
w tkance mózgowej może doprowadzić do
ciężkich zaburzeń
chorobowych, kalectwa, a nawet śmierci. Przy
dłuższym
nosicielstwie tasiemca dochodzi do wychudzenia i
spadku sił
Zapobieganie
Podstawową sprawą jest tu przestrzeganie znanych zasad:
spożywanie mięsa pochodzącego z legalnego uboju (zbadanego
przez służbę sanitarno-weterynaryjną), unikanie konsumpcji
surowego mięsa (zawsze istnieje niewielkie ryzyko zarażenia),
poprawa warunków hodowli bydła i warunków sanitarnych na
wsi (zapobieganie zanieczyszczaniu fekaliami ludzkimi wody i
gleby). Główną przyczyną rozpowszechnienia choroby jest
stosowanie szamba i osadów ściekowych do nawożenia pól
uprawnych i pastwisk oraz odprowadzanie ścieków (fekalia) do
wód powierzchniowych, z których czerpana jest woda do celów
konsumpcyjnych lub gospodarskich. Zamrażanie mięsa do
-10°C zabija pasożyta po ok. pięciu dniach.
Tasiemca nie można się pozbyć samodzielnie. Potrzebna jest specjalna
kuracja, która przeprowadza się po wykonaniu badań laboratoryjnych.
Kuracja jest o tyle trudna, że często wydostają się same człony bez
główki tasiemca. Z główki po jakimś czasie odrastają nowe człony. W celu
potwierdzenia skuteczności leczenia trzeba po mniej więcej trzech
miesiącach przeprowadzić badania. Jest to czas, w którym odrastają
nowe człony z główki tasiemca.
Jak zapobiegać
chorobom
pasożytniczym?
•
spożywanie mięsa z pewnego źródła
• dosmażanie i dogotowywanie mięsa
• ograniczenie kontaktów z psami
• higiena osobista
• poprawa warunków hodowli bydła
i warunków sanitarnych na wsi
(zapobieganie zanieczyszczaniu fekaliami
ludzkimi wody i gleby).
Choć niechętnie, musimy zaliczyć tasiemce
ludzkie do zwierząt domowych. Spełniają
wszystkie kryteria wymagane od naszych
domowych współmieszkańców. Całe życie
spędzają w domu, są nam wierne, dzielą z
nami wszystkie komforty i niedogodności życia
domowego, no i z natury rzeczy, jak długo z
nimi współżyjemy, zapewniamy im najczulszą
opiekę, stół i łoże. Co więcej, w pewnych
sytuacjach jest to nie tylko największe zwierzę
domowe, ale także największe zwierzę
udomowione.
Tasiemiec, jeśli już z nami mieszka, jest
najbardziej, aż do przesady wiernym
towarzyszem życia. Dzieli z nami stół i łoże
oraz wszelkie przypadłości życia, dobre czy
złe, tylko seks załatwia sam ze sobą, jako że
jest obupłciowy. Jeśli go nie przepędzimy, nie
opuszcza nas aż do śmierci, i to raczej naszej,
niż swojej.
