Rachunek kosztów pełnych

Wstęp



Rachunek kosztów pełnych (rzeczywistych) wykształcił się historycznie jako

pierwszy. Podstawową cechą tego rachunku jest dokonywany w nim podział

rzeczywistych kosztów całkowitych przedsiębiorstwa na koszty

bezpośrednie i koszty pośrednie.



Koszty bezpośrednie stanowią tylko takie koszty, które na podstawie

wystawianych dokumentów źródłowych zużycia czynników produkcji daje się

zidentyfikować z konkretnymi rodzajami produktów. Do kosztów

bezpośrednich w tradycyjnym rachunku kosztów pełnych zalicza się materiały

i surowce, których zużycie jest normowane oraz płace pracowników

bezpośrednio produkcyjnych wynagradzanych w systemie akordowym.



Koszty pośrednie obejmują pozostałe koszty ponoszone w związku z

wytwarzaniem wszystkich rodzajów produktów, których nie daje się

normować dla poszczególnych rodzajów kosztów (koszty zakładów,

wydziałów, oddziałów produkcyjnych) oraz koszty związane z

funkcjonowaniem firmy jako całości (koszty ogólnozakładowe).

Wycena wytworzonych wyrobów odbywa się na poziomie kosztów pełnych, co

oznacza, że składają się one z kosztów bezpośrednich i z kosztów pośrednich.

Tak więc koszt jednostkowy wyrobów odzwierciedla pełne zużycie czynników

produkcji, jakie nastąpiło w związku z jego wytworzeniem.

Podstawowe pojęcia



Koszty pośrednie to koszty, które na podstawie

pomiaru lub dokumentów źródłowych nie dają się

zaliczyć bezpośrednio na poszczególne jednostki, w

związku z tym rozlicza się je najczęściej drogą

pośrednią, najczęściej za pomocą tzw. kluczy

podziałowych.



Do kosztów pośrednich zalicza się zwłaszcza koszty

wydziałowe, koszty zarządu, koszty zakupu, koszty

sprzedaży



Te same rodzaje kosztów produkcji mogą być w

pewnych warunkach występujących w danej

jednostce zaliczane do kosztów bezpośrednich, w

innych warunkach do kosztów pośrednich

Koszty zakupu



Do kosztów zakupu zalicza się ponoszone

przez jednostkę koszty związane z zakupem

materiałów i towarów na potrzeby

działalności do momentu, gdy składniki te

zostaną przekazane do magazynu



Koszty zakupu rozlicza się zarówno na

materiały oddane już do produkcji lub

zużyte, jak również i na te, które znajdują

się jeszcze w magazynie i dopiero mają być

wykorzystywane

Główne składniki kosztów

zakupu:



Koszty przewozów łącznie z kosztami spedycji

i składowania w okresie przewozów



Koszty wynagrodzeń za prace załadunkowe,

przeładunkowe, wyładunkowe oraz za

czynności dodatkowe, np. sortowanie



Koszty narzutów na te wynagrodzenia



Koszty zużytych materiałów, np. opakowania,

paliwo (przy własnych przewozach), opłaty za

wypożyczone opakowanie



Pozostałe koszty, np. ubezpieczenie, badania,

ochrona, ekspertyzy

Koszty sprzedaży



Koszty sprzedaży powstają w fazie zbytu
efektów działalności



Koszty sprzedaży stanowią ponoszone
przez jednostkę w związku ze sprzedażą
i na ogół objęte ceną sprzedaży koszty
czynności następujących po wydaniu
sprzedanych składników z magazynu
jednostki lub bezpośrednio z produkcji w
celu ich wysłania lub wydania odbiorcy

Główne składniki kosztów

sprzedaży



Koszty zużytych materiałów na opakowania

lub koszty wypożyczenia opakowań obcych



Koszty wynagrodzeń z narzutami osób

zatrudnionych przy operacjach zaliczanych

do kosztów sprzedaży



Koszty ubezpieczeń składników w

transporcie



Prowizje płacone pośrednikom, agentom



Koszty reklamy związanej ze sprzedażą

produktów

Koszty wydziałowe



Kosztami wydziałowymi są koszty poniesione

na wydziale lub dotyczące wydziału, które na

podstawie dokumentów źródłowych nie dadzą

się odnieść bezpośrednio na poszczególne

efekty działalności wydziału (np. produkty)



Koszty wydziałowe dzielą się na koszty ruchu

(związane z pracą i obsługą maszyn i

urządzeń) oraz na koszty

ogólnowydziałowe (związane z

kierowaniem, utrzymaniem, obsługą

administracyjno-gospodarczą

Składniki kosztów

wydziałowych



Płace i narzuty na płace



Materiały, paliwo i energia (części

zamienne, materiały do remontów

wykonane we własnym zakresie, zużycie

narzędzi, matryc o charakterze

uniwersalnym, paliwo, energia do

ogrzewania, oświetlenia, itp.)



Amortyzacja (np. budynku, inwestycji o

charakterze ogólno-wydziałowym, itp.)



Remonty i konserwacje

Koszty zarządu



Przez pojęcie kosztów zarządu jednostki
należy rozumieć koszty pośrednie
związane z obsługą, administrowaniem,
zarządzaniem, kierowaniem i organizacją
jednostki wytwórczej, budowlanej,
handlowej, rolnej lub usługowej
rozpatrywanej jako całe przedsiębiorstwo



W kosztach zarządu przeważają koszty
stałe

Składniki kosztów zarządu



Koszty administracyjno – gospodarcze. (Płace

pracowników zarządu i administracji, koszty

ich delegacji i przeniesień, koszty biurowe,

telekomunikacyjne, podatki, świadczenia,

opłaty bankowe, narzuty na fundusze celowe,

wydatki reprezentacyjne, i pozostałe koszty

administracyjno – gospodarcze)



Koszty ogólno – produkcyjne. (Koszty płac i

ubezpieczeń społecznych magazynierów,

pracowników komórek zaopatrzenia i zbytu,

koszty bezpieczeństwa i higieny pracy,

racjonalizacji, wynalazczości)

Rozliczanie kosztów

Rozliczanie kosztów pośrednich na

produkty. Drugą cechą rachunku kosztów pełnych

jest rozliczanie kosztów pośrednich na produkty.

Koszty bezpośrednie powstają przez identyfikację

poszczególnych rodzajów kosztów z wyrobami,

jeżeli istnieje między nimi bezpośredni związek.

Natomiast wszystkie inne rodzaje kosztów,

które wykazują słabe związki przyczynowe z

wytwarzaniem konkretnych produktów, stanowią

koszty pośrednie produkcji.

Metody pomocnicze w

rozliczaniu kosztów

Stosowanie metod pomocniczych. Rozliczanie kosztów

pośrednich na produkty, szczególnie wtedy, gdy są skupione w

wielu podmiotach usytuowanych w różnych miejscach struktury

hierarchicznej przedsiębiorstwa, wymaga często zastosowania

różnych metod pomocniczych.

Do rozliczania kosztów, w zależności od metody kalkulacji kosztów,

stosowane są różnego rodzaju wielkości wyrażane wartościowo lub

ilościowo, które w założeniu mają odzwierciedlać quasi-związki

przyczynowo-skutkowe między kosztami pośrednimi a

wytwarzanymi produktami. Przyjęcie takiego założenia prowadzi

do proporcjonalnego podzielenia kosztów pośrednich między

nośniki kosztów (produkty) w stosunku do wielkości:

• przyjętej jako klucz rozliczeniowy (np. płace bezpośrednie,

koszty bezpośrednie, maszynogodziny) w kalkulacji doliczeniowej,

• współczynników w kalkulacji podziałowej.

W tym systemie rachunku kosztów stosowane są następujące

zasady:

• proporcjonalizacji kosztów,

• przyczynowo-skutkowa,

• kosztu przeciętnego.

Klucze podziałowe kosztów

pośrednich



Kluczem podziałowym stosowanym do

rozliczania kosztów pośrednich w przekroju

jednostek odniesienia (np. nośników, miejsc

powstawania kosztów) może być odpowiedni

miernik ilościowy lub wartościowy, stały lub

zmienny, charakteryzujący się określonym

związkiem z rozliczanymi kosztami (zależność

proporcjonalna lub związek korelacji dodatniej) a

także z jednostkami ich odniesienia



Klucze podziałowe stosowane do rozliczania

kosztów pośrednich nie mogą być dowolne lub

przypadkowe, muszą być adekwatne

Klucze podziałowe kosztów

wydziałowych i zarządu



Do rozliczania kosztów wydziałowych służą
jako klucze: płace bezpośrednie z
narzutami, suma kosztów bezpośrednich,
maszynogodziny, roboczogodziny itp.



Do rozliczania kosztów zarządu służą jako
klucze: techniczny koszt wytworzenia,
koszt przerobu( płace bezpośrednie i koszty
wydziałowe), suma kosztów bezpośrednich,
ilościowe miary pracochłonności, itp.

Klucze podziałowe kosztów

zakupu i sprzedaży



Do rozliczania kosztów zakupu stosuje
się klucze: wartość lub ilość
zakupionych, zużytych lub
pozostających na stanie materiałów,
itp.



Do rozliczania kosztów sprzedaży
stosuje się klucze: techniczny koszt
wytworzenia lub ilość sprzedanych
produktów, itp.

Podstawowe zadania

rachunku kosztów pełnych

Całość skomplikowanych zabiegów i czynności

związanych z rozliczaniem kosztów pośrednich ma na

celu realizację takich podstawowych zadań rachunku

kosztów pełnych, jak tworzenie danych o kosztach

własnych wyrobów jako podstawy do ustalania cen

ofertowych i oceny rentowności wyrobów według

zysku jednostkowego oraz danych o kosztach

własnych przedsiębiorstwa do ustalania okresowego

wyniku finansowego w rachunku zysków i strat.

Wymienione cechy rachunku kosztów pełnych odnoszą

do wszystkich systemów rachunku kosztów, w których

wyodrębnia się strukturę kosztów: koszty

bezpośrednie i koszty pośrednie. Tak więc, rachunkiem

kosztów pełnych może być rachunek kosztów

rzeczywistych oraz rachunek kosztów postulowanych

(normatywnych, standardowych czy planowych).

Zakres informacji w

rachunku kosztów pełnych

Zakres informacji o kosztach, tworzonych przez

system rachunku kosztów pełnych dla procesów

zarządzania jest następujący:

• koszty bezpośrednie produktów lub usług,

• koszty pośrednie (wydziałowe, ogólnozakładowe)

- rozliczane na produkty czy usługi proporcjonalnie

do "klucza podziałowego" (najczęściej płac

bezpośrednich),

• techniczny koszt wytworzenia (dla jednostek dóbr

finalnych i przedsiębiorstwa),

• pełny koszt wytworzenia dóbr (koszty

bezpośrednie + koszty pośrednie rozliczone),

• koszt własny (pełny) sprzedaży wyrobów (koszt

wytworzenia + koszty sprzedaży).

Deformacja informacji

Jakość informacji o kosztach jednostkowych tworzonych

przez rachunek kosztów pełnych stosowany we

współczesnych przedsiębiorstwach jest bardzo niska.

Informacje te są zdeformowane i tracą wiarygodność.

Źródłem deformacji danych o kosztach jednostkowych i zysku

jednostkowym produktów są głównie następujące przyczyny :

• "proporcjonalizacja" kosztów pośrednich względem płac

(lub innych kluczy podziałowych), mimo braku związku

korelacyjnego między coraz większą masą kosztów

pośrednich a wybranym kluczem podziałowym,

•znaczące wahania z okresu na okres w wykorzystaniu

zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw pod wpływem

zmian zachodzących na rynku, co powoduje wzrost pełnego

kosztu wytworzenia wyrobu w okresach o małej skali

produkcji i obniżkę tych kosztów w okresach o dużej skali

produkcji.

Case study 1



W okresie sprawozdawczym jednostka
poniosła następujące koszty:



Płace bezpośrednie z narzutem 17.280 zł



W tym wyrób A 11.520 zł



W tym wyrób B 5.760 zł



Materiały bezpośrednie

2.000 zł



Z tego wyrób A 1.200 zł



Z tego wyrób B 800 zł



Koszty wydziałowe

4.300 zł

Case study 1 – cd.



Jako klucz podziałowy kosztów wydziałowych

przyjęto płace bezpośrednie z narzutami



Ustalenie wskaźnika narzutu: 4.300 x

100:17.280=25%



Rozliczenie kosztów wydziałowych między

wyroby:



Wyrób A: 25% z 11.520 zł= 2.880 zł



Wyrób B: 25% z 5.760 zł= 1.440 zł



Techniczny koszt wytworzenia:



Wyrób A: 11.520 + 1.200+ 2.880= 15.600 zł



Wyrób B: 5.760+ 800+ 1.440= 8.000 zł

Case study 2



Techniczny koszt wytworzenia:



A: 600 zł (materiały bezpośrednie: 240, płace

bezpośrednie: 80, koszty wydziałowe W1: 280)



B: 600 zł (materiały bezpośrednie: 240, płace

bezpośrednie: 320, koszty wydziałowe W2: 40)



Komórki zarządu świadczą swoje usługi w

podobnym stopniu na rzecz W1 i W2



W miesiącu wytworzono po 5.000 szt.

wyrobów A i B, poniesiono 600.000 zł

kosztów zarządu



Cena sprzedaży A: 650 zł, B: 690 zł

Case study 2 – cd.



Do rozliczenia kosztów zarządu przyjęty został

klucz płace bezpośrednie



Ustalenie wielkości klucza podziałowego:



A: 5.000 x 80 = 400.000 zł



B: 5.000 x 320=1.600.000 zł



RAZEM PŁACE: 2.000.000 zł



Narzut kosztów zarządu ogółem:

100%x600.000:2.000.000= 30%



Kwotowo na jednostkę:



A: 30% od 80= 24 zł



B: 30% od 320=96 zł



Występuje istotna różnica w płacy

bezpośredniej. Zły klucz.

Case study 2 – cd.



Prawidłowy klucz: koszt przerobu



Ustalenie wielkości klucza:



A: 5.000 x (80+280)= 1.800.000 zł



B: 5.000 x (320+40)= 1.800.000 zł



RAZEM KOSZT PRZEROBU: 3.600.000 zł



Narzut kosztów zarządu ogółem w%:
100%x600.000:3.600.000= 16,67%



Kwotowo na jednostkę:



A: 16,67% od 360= 60 zł



B: 16,67% od 360 = 60 zł

Document Outline