Skala

Skala jest to odwzorowanie, czyli 

model rzeczywistych zjawisk i 

relacji.

Skale buduje się, 

przyporządkowując symbole 

mierzonym cechom według 

określonych zasad.

Skalowanie to czynność 

odwzorowania mierzonej cechy za 

pomocą wybranej skali.

• Skale pomiarowe należy odróżnić od 

instrumentu pomiarowego 
(=kwestionariusza). W rzeczywistości 
są one składnikiem konstrukcji 
instrumentu pomiarowego, a nie 
samym instrumentem.

W badaniach marketingowych stosuje 

się następujące skale pomiarowe:

• nominalną
• porządkową
• przedziałową
• stosunkową

skala nominalna – polega na 

nadawaniu etykietek interesującym 
nas obiektom; nie wartościuje ich ani 
nie porządkuje jedynie przypisuje je 
do określonych kategorii; umożliwia 
stwierdzenie różnic lub równości 
między mierzonymi cechami 

•

lubię lody

•

nie lubię lodów

skala porządkowa – organizuje obiekty 

zgodnie z natężeniem mierzonej cechy; 

dowiadujemy się, że o kolejności 

obiektów oraz o ich pozycji względem 

siebie i mierzonej cechy, umożliwia 

uporządkowanie badanych cech obiektu

•

bardzo lubię lody

•

lubię lody

•

nie lubię lodów 

skala interwałowa – przedziałowa – 

umożliwia nie tylko stwierdzenie relacji 
mniejszości lub większości, lecz 
również odstępów między przedziałami 
skali. Porządkuje obiekty, określa 
względne różnice między nimi

• bardzo lubię

bardzo nie lubię

• 1 2

3

4

5

skala ilorazowa – stosunkowa – 

umożliwia pomiar na najwyższym 
poziomie, dzięki istnienia 
naturalnego punktu zerowego lub 
naturalnej jednostki miary, na tej 
skali można porównać pomiary, 
obliczać ich stosunek

• np. kwota pieniędzy wydawana w 

ciągu miesiąca na lody ................. zł

skalowanie zrównoważone – wymaga się 

ustalenia klasy środkowej oraz wyznaczenia 

jednakowej  liczby klasy o jednakowej 

intensywności po obu stronach ustalonej 

klasy środkowej. Posiada równą liczbę 

pozytywnych i negatywnych kategorii

• wspaniale
• dobrze
• bez zmian – klasa środkowa
• źle
• okropnie

skalowanie niezrównoważone – po obu 

stronach skali występuje  różna liczba 
klas lub klasy 0 niejednakowej 
intensywności (uwypukla kategorie 
ujemne lub dodatnie)

• znakomicie
• dobrze
• zadawalające
• słabo

parzysta liczba alternatyw – 

respondent nie ma możliwości 
odniesienia się do punktu 
neutralnego

• zdecydowanie negatywny
• zdecydowanie pozytywny

nieparzysta liczba alternatyw – skala 

zawiera środkową neutralną pozycję

• zdecydowanie negatywny
• obojętny
• zdecydowanie pozytywny

• skala rankingowa – gdy respondent 

porządkuje wymienione w 
kwestionariuszu kategorie według 
podanego kryterium (hierarchii ważności)

• metoda porównywania parami – 

respondent wybiera jedną z dwóch 
możliwości zgodnie z podanymi 
kryteriami

• skala alternatywna – zwykle zestaw par 

kilku cech, w stosunku do których 
respondent przyjmuje określone postawy

skala sumowania ocen:
porównawcza
• respondent wymienionym cechom czy 

obiektom przyporządkowuje, zgodnie ze 
swoimi preferencjami oceny liczbowe, tak 
by dawały wymagana sumę, najczęściej 10 
lub 100

rangowa
• respondent rozdziela punkty między cechy 

lub obiekty według ustalonego kryterium, 
np. w hierarchii ważności

• skala Stapela – zestaw skal 

jednobiegunowych o wartości od –5 
do +5; wystarczy zastosowanie po 
jednym przymiotniku dla jednej skali; 
nie uwzględnia się przedziałów 
neutralnych; skala Stapela jest zatem 
przykładem skalowania 
wymuszającego.

skala Likerta – zestaw skal porządkowych

• skale nominalne

• składają się z wielu pozycji ; krótkie zdanie 

oznajmujące charakterystycznie określone 

postawy wobec obiektu

• wszystkie pozycje skali mają 

przyporządkowane skale intensywności 

będące skalami dwubiegunowymi zazwyczaj 

pięciostopniowymi

• stopnie skali opisane są werbalnie i 

numerycznie; kierunek przyporządkowania 

wartości numerycznych nie musi się zgadzać 

z wartościami werbalnymi

• wyższe wartości numeryczne odzwierciedlają 

postawy pozytywne lub niższe negatywne

Ankieta pocztowa

• należy zadbać o możliwie 

najdokładniejszą podstawę próby 
(zwrotność ankiet jest niewielka, 
należy zadbać aby grupa osób była 
wystarczająco duża)

• zachęcić respondenta do wypełnienia 

ankiety w jasnym i zwięzłym liście 

przewodnim (osobna kartka, najlepiej aby 

list zwracał się imiennie do respondenta, bo 

wówczas czuje się on miło, że do niego 

napisano; w liście piszemy czego dotyczy 

ankieta, dlaczego właśnie do tej osoby 

wysłaliśmy ankietę;)

• obiecać respondentowi nagrodę za 

wypełnienie ankiety

upominek dla każdego
losowanie
udoskonalenie produktu

• ankieta powinna być atrakcyjna i 

ciekawa (respondent zachwycony jest 

są gdy pytania otwarte, zniechęca się 

dużą ilością kartek do wypełniania; 

ankiety tematyczne są wybiórczo 

traktowane przez respondentów, 

ważna jest wielkość czcionki, wygląd 

estetyczny)

• ankieta powinna być w miarę krótka 

(im więcej pytań, tym mniejsza 

zwrotność, pytania tylko takie, które 

dają odpowiedź na temat badania

• w miarę możliwości pytania powinny 

być zamknięte

• należy opłacić koszty przesyłki 

zwrotnej, koperta z przyklejonym 

znaczkiem i wypisanym adresem

• należy zapewnić respondentowi 

anonimowość (klauzula, jeżeli chcesz 

wziąć udział w losowaniu to wypełnij 

część z nazwiskiem; można od 

kuponu odciąć nasze dane adresowe 

i włożyć do innej koperty)

• ankieta powinna dotrzeć do 

respondenta w firmie w środku 
tygodnia, w domu pod koniec 
tygodnia)

• należy wysłać ankietę do konkretnej 

osoby w firmie – imię i nazwisko, 
stanowisko

• ewentualnie należy wysłać list 

monitujący łącznie z egzemplarzem 
ankiety.

List przewodni

• jak największe spersonifikowanie 

listu – osobne dla pań i panów

• jaki charakter ma badanie czy 

naukowe, czy komercyjne

• dlaczego ankieta trafiła do tego 

respondenta

• kto prowadzi badanie

• ewentualnie na czyje zlecenie
• dlaczego respondent nie wziął udziału w 

badaniu, zachęcenie do udziału (pomoc 

instytucji badawczej, wyniki ważne dla 

rozwoju nauki, opinie mogą mieć wpływ na 

ulepszenie produktu)

• co konkretnie ma uczynić respondent 

(zaznaczyć właściwy wariant i włożyć do 

koperty zwrotnej)

• do czego będą wykorzystane udzielone 

odpowiedzi

• czy badanie ma charakter anonimowy czy 

nie

Ankieta pocztowa - zalety 

• możliwość dotarcia do wszystkich 

(możliwość poddania pomiarowi 
dużej próbie, w różnych miastach)

• łatwość dotarcia do odległych 

zakątków kraju

• wszyscy respondenci otrzymują 

ankietę w ciągu paru dni

• względnie małe koszty jednostkowe

• możliwość zamieszczenia pytań z 

wieloma wariantami odpowiedzi do 
wyboru

• respondent może spokojnie 

zastanowić się nad odpowiedziami, 
może je przeanalizować

• może zadawać drażliwe pytania
• możliwość całkowitej standaryzacji 

kwestionariusza – wszystkie 
odpowiedzi są takie same

• eliminuje efekt ankietera (czasami 

podoba nam się ankieter dlatego 
fałszujemy fakty, ankieter się spieszy 
lub modulacją głosu sugeruje 
odpowiedź)

• możliwość samodzielnego 

przeprowadzenia badania bez udziału 
działu marketingu

Ankieta pocztowa – wady

• niski procent odpowiedzi – zwrotność 

10 – 15 %

• trudności z utrzymaniem 

reprezentatywności

• długi czas realizacji badania
• brak pewności kto naprawdę 

odpowiadał na pytania ankiety

• nie można zastosować 

skomplikowanego kwestionariusza i 
wielu instrukcji

• nie znamy reakcji respondentów
• nie można zastosować pytań 

dodatkowych, niczego na bieżąco 
tłumaczyć

• czasami dwuznaczne odpowiedzi, 

brak możliwości sprawdzenia

• możliwość fałszowania metryczki

• monit, gdy ankieta jest anonimowa 

wysyła się do wszystkich 
respondentów

• malejąca efektywność pomiaru w 

miarę zmniejszania się procentu 
odpowiedzi

Ankieta prasowa

Zalety:
• większy procent odpowiedzi niż w 

ankiecie pocztowej

• stosunkowo niski koszt
• zabiera mniej czasu
• wygodna dla respondentów, 

gwarantuje im pełną anonimowość

Wady:
• określona grupa respondentów
• możliwość otrzymania kilku ankiet od 

jednego respondenta, szczególnie 
wówczas gdy obiecana jest nagroda

• pewne czaso- i pracochłonności 

czynności jakie podejmują respondenci

• pewne koszty ponoszone przez 

respondentów (przesłanie 
kwestionariuszy)

Ankieta radiowa i telewizyjna

• Ogłoszenie w radiu lub telewizji 

tekstu kwestionariusza oraz 
uzyskanie pisemnych odpowiedzi 
przesyłanych pocztą lub inną drogą

• zaleta: całkowita anonimowość
• wada: kwestionariusz nie może być 

obszerny, oryginalnie wydrukowany

Ankieta komputerowa

• Prezentowanie pytań na ekranie monitora 

lub terminalu – uzyskanie odpowiedzi 

przez system przycisków. Możliwość 

napisania kwestionariusza na dyskietce i 

rozesłanie jej do respondentów

• zalety:  redukuje błędy wynikające z 

bezpośrednich kontaktów respondentów z 

ankieterem

• możliwie szybkie przetworzenie danych
• wady: dostęp do Internetu, komputera jest 

ograniczony

• nie można znaleźć grupy reprezentatywnej

Ankieta ogólna

• Rozmieszczenie kwestionariusza w 

miejscach ogólnie dostępnych np. 
targi, wystawy, hotele, sklepy, 
zainteresowania mogą je pobrać, 
wypełnić i przesłać pod wskazany 
adres lub złożyć we wskazanym 
miejscu.

Ankieta opakowaniowa

• Prezentacja respondentom 

wydrukowanego na opakowaniu 
(strona wewnętrzna) kwestionariusza 
oraz uzyskanie pisemnych 
odpowiedzi drogą pocztową lub inną. 
Kwestionariusz może być także 
wydrukowany na karcie 
gwarancyjnej.

Ankieta audytoryjna

• Rozdanie kwestionariusza respondentom 

zgromadzonym na sympozjum, zebraniu, 
zjeździe. Po pisemnym wypełnieniu ankiety, 
zbiera je osoba prowadząca badanie lub są 
wrzucane do przygotowanych urn.

• zalety: kontrola pomiaru, duży procent 

odpowiedzi, anonimowość, ankieter może 
wyjaśniać niejasności

• wady:  ograniczoność przeprowadzenia 

takiego badania (mało zjazdów, konferencji)

Ankieta bezpośrednia

• Rozdanie przez ankieterów kwestionariuszy 

respondentom w określonych miejscach 
(ulice, targi, wystawy, zakłady pracy, 
punkty sprzedaży). Wypełnione przez 
respondenta kwestionariusze przesyłane są 
do badacza pocztą lub składane w 
określonych miejscach.

• wada:    ankieta nie do końca jest 

anonimowa

•  zaleta:  możliwość wyjaśnienia niejasnych 

pytań

Ankieta telefoniczna

• Odpowiedź pisemna podzielona na 

podyktowanym przez telefon 
kwestionariuszu. Łączy niektóre 
właściwości ankiety pocztowej i 
wywiadu telefonicznego. Podstawową 
wadą jest ograniczenia  objętość 
kwestionariusza, który nie jest 
wydrukowany.

Panel metoda ilościowa badań

• Panel – próba osób, gospodarstw 

domowych czy instytucji, na której 
bez przerwy lub w określonych 
odstępach czasu przeprowadza się 
badanie empiryczne za pomocą 
ankiet lub wywiadu.

• Panel w badaniu marketingowym to 

stała grupa osób, która zgadza się  na 
dostarczenie danych w określonym 
czasie.

• Panel konsumentów jest próbą 

indywidualnych konsumentów lub 
gospodarstw domowych, wybraną 
metodą reprezentacyjną do 
wielokrotnych badań prowadzonych w 
regularnych odstępach czasu i z reguły 
w tym samym zakresie przedmiotowym.

• Próbę panelu dobiera się w sposób 

bardzo staranny, poprzez dobór 

proporcjonalny i losowy tak, aby 

możliwie wiernie odzwierciedlała 

strukturę całej populacji.

• Wykorzystując panel konsumentów 

możliwe jest analizowanie uzyskanych 

opinii w czasie testowania zależnie od 

cech społeczno – ekonomicznych 

respondentów tj.: wiek, dochód, 

miejsce zamieszkania, stan rodziny, 

wykształcenie.

Charakterystyczne cechy badań 

panelowych:

• systematyczność
• powtarzalność prowadzonych 

obserwacji

Rodzaje paneli:

Według kryterium ciągłości pomiaru
• panel stały – ciągłe udzielanie 

odpowiedzi przez respondentów

• panel okresowy – pomiar cech 

respondentów w zależności od 
potrzeb informacyjnych decydentów

Według kryterium jednostek badanych:
• panel konsumentów
• panel punktów sprzedaży – sklepów, 

hurtowni, magazynów

• panel przedsiębiorstw usługowych, 

produkcyjnych, handlowych, 
gospodarstw rolnych

Według kryterium sposobu pomiaru wybranych cech 

respondentów:

• panel pocztowy, którego uczestnik przesyła pocztą co 

pewien czas np. raz w tygodniu lub raz w miesiącu, 

dane w przygotowanych w tym celu dziennikach

• panel telefoniczny – polega na przeprowadzaniu, 

najczęściej w stałych odstępach czasu, wywiadów 

telefonicznych

• panel bezpośredni – polega na wykorzystaniu takich 

form pomiaru jak: wywiady (osobiste lub grupowe), 

rejestracja częstotliwości oglądania programów w tv 

(za pomocą instrumentów montowanych do 

odbiorników), spisy inwentaryzacyjne w punktach 

sprzedaży, rejestruje się dane, będące przedmiotem 

badania

Ze względu na skład ich uczestników:
• panele statyczne – nie zmieniany 

zespół uczestników przez cały czas 
trwania pomiarów

• panel dynamiczny – skład jest 

zmieniany i uzupełniany 
proporcjonalnie do zmian populacji 
badanej, z uwzględnieniem 
naturalnego zmniejszania się grupy 
uczestników

Ze względu na liczbę poruszanych 

tematów:

• panele jednotematyczne zwane 

klasycznymi, ciągły pomiar jednej lub 
kilku cech jednocześnie w ciągu 
całego okresu utrzymywania panelu

• panele wielotematyczne – omnibusy, 

mierzenie różnych cech w zależności 
od potrzeb informacyjnych

W panelu konsumentów badania dotyczą:
• zmiany indywidualnych wzorców konsumpcji oraz 

wzorców konsumpcji na określonych segmentach 

rynku

• działania konkurentów w porównaniu do własnej 

działalności na rynku, zmian dotyczących 

wytwarzanych produktów, a także produktów 

nowych

• zmiany wielkości zakupów poszczególnych towarów 

własnych i konkurencji, struktury konsumpcji

• zmiany motywów postępowania konsumentów, 

lojalności względem określonych marek

• zmiany efektywności i skuteczności poszczególnych 

elementów promocji, zwłaszcza reklamy

• bieżący stan posiadania towarów przez 

gospodarstwa domowe

Badania prowadzone za pomocą panelu punktów 

sprzedaży koncentrują uwagę na produktach. 

Stanowią one najczęściej źródło informacji o:

• kształtowaniu się sprzedaży finalnej produktów 

na rynku

• udziale sprzedaży danego produktu lub marki w 

sprzedaży detalicznej grupy artykułów

• kształtowaniu się sprzedaży danego produktu w 

różnych typach punktów sprzedaży

• zmiany w wielkościach: sprzedaży, dostaw, 

zapasów, zakupów w okresie objętym badaniem

• kształtowaniu się wielkości sprzedaży produktu w 

poszczególnych badanych okresach

Zalety metody panelowej:
• duża reprezentatywność informacji 

pozwalająca na uogólnienie wniosków

• możliwość śledzenia zmian opinii i zachowań 

konsumentów w czasie

• możliwość uchwycenia związków 

przyczynowo – skutkowych, zmian opinii i 
zachowań

• uzyskanie w sposób ciągły informacji o 

motywach działania

• duża przydatność do testowania opinii 

konsumentów o produktach

• duża przydatność do testowania opinii 

konsumentów o produktach

• wysoki stopień wiarygodności uzyskanych 

informacji ze względu na krótki okres dzielący 

zajście badanego faktu do jego rejestracji

• niższy koszt doboru respondentów do panelu przy 

wielu badaniach na różne tematy niż do ankiet 

lub wywiadów opartych na próbkach 

wyrywkowych

• większa rzetelność uzyskanych informacji w 

porównaniu z wynikami na różnych, stale 

zmieniających się próbach

• szybkość uzyskania informacji
• możliwość tworzenia podpaneli
• eliminacja powtórzeń metryczki

Wady metody panelowej
• trudności w utrzymaniu 

reprezentatywności próby przez dłuższy 
czas z powodu przyczyn obiektywnych 
(zgon, zmiany miejsca zamieszkania) i 
subiektywne (rezygnacja z uczestnictwa, 
brak zainteresowania badaniami, brak 
korzyści materialnych)

• konieczność rotacji, czyli okresowej 

wymiany respondentów (zmienia się 
respondentów, starzenie się panelu)

• konieczność nie tylko wyboru ale i 

pozyskiwanie respondentów do 
dłuższej współpracy

• potrzeba opłacania lub stosowania 

innych zachęt w celu utrzymania 
panelu przez dłuższy czas

• możliwość występowania u 

respondentów panelu tzw. efektu 
panelowego, polegającego na 
zmianach ich zachowań na skutek 
częstego udziału w ankietach

Metody ilościowe a metody jakościowe

Metody ilościowe

Metody jakościowe

- odpowiada na pytanie „ile”

- odpowiada na pytanie „co”, „jak”, 

„dlaczego”

- narzędzie pomiaru kwestionariusz 

(pytania o ustalonej formie, 
przewaga pytań zamkniętych)

- swobodny sposób pozyskiwania informacji 

(scenariusz i pytania jako zarys 
wywiadu, pytania otwarte)

- koncentrują się na pytaniach 

rozstrzygających

- koncentrują się na pytaniach 

eksploracyjnych „dlaczego”

- dobór próby losowy , kwotowy (= 

proporcjonalny)

- dobór próby celowy

- większe próby 200 – 1000 osób

- mniejsze próby 20 – 50 osób

- mniejszy wpływ osoby prowadzącej 

(ankietera) na przebieg badania

- większy wpływ osoby prowadzącej 

(moderatora) na przebieg badania

- możliwość ilościowej generalizacji 

wyników na całą populację 
(reprezentatywne)

- brak możliwości ilościowej generalizacji 

wyników na całą populację 
(niereprezentatywne)

- metoda interpretacji – z 

wykorzystaniem analiz 
statystycznych – bardziej 
obiektywna

- metoda interpretacji – bez wykorzystania 

analiz statystycznych – bardziej 
swobodne i subiektywne

Wywiady bezpośrednie dzielą się na:
• indywidualne – osobiste
• Grupowe
Wszystkie rodzaje wywiadów charakteryzują się 

dwiema cechami takimi jak:

a) stopień standaryzacji wywiadu:
•

całkowicie niestandaryzowane, czyli 

swobodne

•

standaryzowane – zwane także wywiadami 

kwestionariuszowymi

Im większy stopień standaryzacji, tym mniejszą 

swobodę ma osoba prowadząca wywiad. 

• stopień jego głębokości i jednocześnie stopień 

ukrycia przed respondentem celu wywiadu

• Gdy prowadzący stara się wydobyć 

od respondenta więcej dokładnych 
wiadomości dotyczących zwłaszcza 
motywów jego postępowania, to 
wywiad staje się głębszy. 

KLASYFIKACJA WYWIADÓW BEZPOŚREDNICH

Wywiady proste standaryzowane
• instrument pomiarowy to 

standaryzowany kwestionariusz z 
wyskalowanymi odpowiedziami

• zdanie osoby prowadzącej wywiad 

ogranicza się do przeczytania pytań i 
zanotowania odpowiedzi

Wywiady proste niestandaryzowane tzw. 

wywiady swobodne

• występują często na etapie projektowania 

badania

• osoba prowadząca wywiad osobisty ma 

dużą swobodę w zadawaniu i modyfikacji 

pytań, wyjaśnianiu ich znaczenia oraz 

zadawaniu pytań dodatkowych

• w kwestionariuszu ankietowym przeważają 

pytania otwarte 

• prowadzący wywiad może pokazywać 

respondentowi rysunki, próbki towarów, 

plansze, tablice

Występuje ścisły związek ankietera z 

respondentem.

Wywiady pogłębione standaryzowane
• indywidualne lub grupowe
• pytania pośrednie z wyskalowanymi 

odpowiedziami

• sondaże określonego segmentu rynku 

towarów konsumpcyjnych

• przykładami wywiadów pogłębionych 

standaryzowanych są metody 
projekcyjne

• osoba prowadząca wywiad musi być 

przeszkolona i doświadczona

Wywiady pogłębione niestandaryzowane
• rozmowa, której celem jest zebranie 

danych dotyczących bezpośrednio osoby 

poddanej pomiarowi

• indywidualne lub grupowe
• często stosowane są na etapie 

projektowania badań marketingowych

• duże doświadczenie osoby prowadzącej 

wywiad

• Musi zachęcić respondentów do 

swobodnych wypowiedzi na dany temat.

• bardzo ważna jest instrukcja 

przeprowadzenia wywiadu

WYBÓR RODZAJU WYWIADU

• Decyzję o wyborze rodzaju wywiadu 

podejmuje badacz. 

Wywiady proste standaryzowane 

stosuje się gdy:

• prowadzący wywiad i respondent 

rozumieją się wzajemnie co do celu 
pomiaru i rodzaju poszukiwanych 
danych

• respondent jest zdolny do 

dostarczenia potrzebnych danych

• respondent jest skłonny udzielić 

odpowiedzi.

• Jeżeli przynajmniej jeden z 

wymienionych czynników nie spełnia 
oczekiwań badacza, to powinien on 
zastosować wywiad pogłębiony 
standaryzowany. Gdy nadal nie ma 
potrzebnych danych, to stosuje się w 
kolejności wywiad prosty 
niestandaryzowany, a potem 
pogłębiony niestandaryzowany. 

METODY PROJEKCYJNE

• Zalicza się je do wywiadów 

standaryzowanych. Respondent oceniając 

takie cechy jak postawy, motywy, 

zachowanie się innych osób przypisuje im 

nieświadomie niektóre swoje cechy. 

• Respondent dokonuje podświadomie 

projekcji, czyli przeniesienia własnych cech 

na oceniane osoby lub rzeczy. 

• Ta nieświadoma projekcja spowoduje, że 

wypowiedzi respondenta są w miarę 

obiektywne. Dzięki temu badacz może 

przeprowadzić pomiar cech, głównie 

psychicznych, które byłoby trudno ujawnić 

w inny sposób. 

W zależności od mierzonych cech i 

użytych do tego celu instrumentów 
wyróżnia się cztery grupy metod:

a) metody skojarzeń
• swobodnych
• kontrolowanych
b) metody uzupełnień
• zdań
• krótkich opowiadań

c) metody wyobrażeń
d) metody konstrukcji
• testy rysunkowe (balonowe)
• testy obrazkowe

POMIARY FIZJOLOGICZNE
Fizyczne i nieświadome reakcje człowieka na 

oddziaływanie środków reklamy, opakowań i inne 

bodźce mogą dać wiele informacji decydentom w 

zakresie działań marketingowych. 

Przykładami takich reakcji są:
• fale mózgowe
• przyspieszone bicie serca
• ruch gałek ocznych – tachistoskopia
• ruch źrenic ocznych – pupilometr
• wrażliwość skóry – psychogalwanometr
• natężenie głosu
• wyraz twarzy
• temperatura ciała
• gra mięśni
Wszystkie te reakcje można mierzyć głównie za 

pomocą instrumentów mechanicznych.

METODY OBSERWACJI
• Metody obserwacji traktować należy 

jako pomiar dodatkowy 
uzupełniający. Osoba obserwowana 
jest biernym obiektem pomiaru. 

Podział obserwacji:
•

obserwacja czynna (uczestnicząca) i 

obserwacja bierna (nieuczestnicząca)

•

obserwacja przeprowadzana w naturalnych 

warunkach rynkowych i obserwacja 

przeprowadzana w warunkach specjalnie do 

tego celu zaaranżowanych

• obserwacja standaryzowana i 

niestandaryzowana

•

obserwacja sporadyczna i obserwacja 

systematyczna

•

obserwacja łączona z technikami innych 

metod badawczych

•

obserwacja wspomagana urządzeniami 

rejestrującymi reakcji nabywcy/konsumenta

METODY HEURYSTYCZNE (TWÓRCZEGO 

MYŚLENIA)

Stosowane są w prognozowaniu o 

charakterze subiektywnym, są 
źródłem informacji o charakterze 
jakościowym.

• Metoda ocen ekspertów – budowanie 

prognoz, których podstawą są pisemne lub 
ustne formy wypowiedzi – uczestników – 
ekspertów dobranych w sposób celowy. 
Wypowiedzi ekspertów mogą mieć formę 
równoległych lub kolejnych ekspertyz. 

• Metoda delficka – seria powtarzanych 

badań ankietowych skierowanych do 
celowo wybranej grupy ekspertów, w celu 
uzyskania zgodnych opinii i stanowisk, co 
do przyszłego rozwoju zjawisk i procesów 
będących obiektem badania. 

Metoda burzy mózgów  - grupowego 

myślenia, generowania nowych 
pomysłów

• pomysły gorące do praktycznego 

zastosowania

• pomysły, których wykorzystanie 

wymaga przygotowania

• pomysły bezużyteczne.