KONCEPCJE I SYSTEMY

KONCEPCJE I SYSTEMY

KOMUNIKACJI

KOMUNIKACJI

szkic do problemów

szkic do problemów

Signifiant
{znaczącego}

Negocjacja

do

Signifiè
{znaczonego}

+ konotacja (poprzez
znaczący)

i denotacja (znaczenie

znaku)

REALCJE

REALCJE

ZNAKÓW

ZNAKÓW



KOMUNIKOWANIE jako proces:

KOMUNIKOWANIE jako proces:



Symboliczny [sygnifikacja

Symboliczny [sygnifikacja

[1]

[1]

]

]



Społeczny

Społeczny



Relacji wzajemnej

Relacji wzajemnej



Indywidualnej interpretacji przekazu

Indywidualnej interpretacji przekazu



W określonym kontekście

W określonym kontekście



Jako świadome działanie

Jako świadome działanie



Polegający na ciągłych i przemiennych

Polegający na ciągłych i przemiennych

oddziaływaniach

oddziaływaniach



[1]

[1]

Ferdinand de Saussure (jako sysyem lingwistyczny), Roland Barthes (system w

Ferdinand de Saussure (jako sysyem lingwistyczny), Roland Barthes (system w

odniesieniu do rzeczywistości - -model analizy negocjacyjnej i interaktywnej natury

odniesieniu do rzeczywistości - -model analizy negocjacyjnej i interaktywnej natury

znaczenia)

znaczenia)

ZNAK I ZNACZENIE

ZNAK I ZNACZENIE

-}

-}



SYNTAKTYKA – jako relacje między znakami

SYNTAKTYKA – jako relacje między znakami



Semiotyka - o znakach

Semiotyka - o znakach



PRAGMATYKA – zastosowanie znaków

PRAGMATYKA – zastosowanie znaków



DENOTACJA

DENOTACJA



KONOTACJA

KONOTACJA

[poprzez formę] (signifiant jako konotator znaczeń...)

[poprzez formę] (signifiant jako konotator znaczeń...)



MIT

MIT



SYMBOLE

SYMBOLE



METAFORA

METAFORA

[np. statek

[np. statek

pruł

pruł

fale],

fale],



METONIMIA

METONIMIA

[pojęcia w tej samej płaszczyźnie, stosowane zamiennie -

[pojęcia w tej samej płaszczyźnie, stosowane zamiennie -

różnie a tak samo: kufel zamiast piwo, głowa zamiast rozum, słucham Bacha

różnie a tak samo: kufel zamiast piwo, głowa zamiast rozum, słucham Bacha

zamiast „słucham utworów Bacha”, szef rządu zamiast premier…]

zamiast „słucham utworów Bacha”, szef rządu zamiast premier…]

Elementy znaczenia C.S.Peirce’a

Elementy znaczenia C.S.Peirce’a

(1931-58)

(1931-58)

ZNAK

ZNAK

INTERPRETANT

INTERPRETANT

PRZEDMIOT

PRZEDMIOT

KATEGORIE ZNAKÓW wg.

KATEGORIE ZNAKÓW wg.

Peirce’a

Peirce’a

1. IKONA

1. IKONA

[np. fotografia, zachowując związek z przedmiotem]

[np. fotografia, zachowując związek z przedmiotem]

2. INDEKS czyli wskaźnik

2. INDEKS czyli wskaźnik

[dym jako wskaźnik

[dym jako wskaźnik

ognia]

ognia]

3. SYMBOL

3. SYMBOL

[np. słowo]

[np. słowo]

Analiza procesów komunikacji

Analiza procesów komunikacji

[elementarne płaszczyzny]:

[elementarne płaszczyzny]:

Zawartości

Zawartości

[denotacja]

[denotacja]

Recepcji

Recepcji

[wartości odczytywanych,

[wartości odczytywanych,

dyferencjał semantyczny – zróżnicowanie

dyferencjał semantyczny – zróżnicowanie

poziomów i rodzai odczytania...]

poziomów i rodzai odczytania...]

Medium przekazu

Medium przekazu

Struktura procesu

Struktura procesu

komunikowania od nadawcy do

komunikowania od nadawcy do

odbiorcy

odbiorcy



MODEL

MODEL

SHANNONA I WEAVERA

SHANNONA I WEAVERA

(1949)

(1949)

w trakcie II wojny pracowali nad wykorzystaniem kanałów

w trakcie II wojny pracowali nad wykorzystaniem kanałów

komunikacyjnych w laboratoriach Bell’a (wykorzystując telefon i radio)

komunikacyjnych w laboratoriach Bell’a (wykorzystując telefon i radio)

kwestie techniczne

kwestie techniczne

problemy semantyczne

problemy semantyczne

problemy efektywności

problemy efektywności

Źródło przekaźnik sygnał sygnał otrzymany odbiorca przeznaczenie

Źródło szumu

MODEL LASSWELLA (1948)

MODEL LASSWELLA (1948)

- KTO?

- KTO?

- CO?

- CO?

- JAKIM KANAŁEM?

- JAKIM KANAŁEM?

- DO KOGO?

- DO KOGO?

- Z JAKIM SKUTKIEM?

- Z JAKIM SKUTKIEM?

MODEL NEWCOMBA (1953)

MODEL NEWCOMBA (1953)

Komunikacja

Komunikacja

służy podtrzymywaniu równowagi wewnątrz systemu

służy podtrzymywaniu równowagi wewnątrz systemu

społecznego.

społecznego.

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE

NADAWCA ODBIORCA

NADAWCA ODBIORCA

FORMY KOMUNIKOWANIA

FORMY KOMUNIKOWANIA

•

werbalne i niewerbalne

werbalne i niewerbalne

•

ustne i pisemne

ustne i pisemne

•

bezpośrednie i pośrednie

bezpośrednie i pośrednie

ZAWARTOŚĆ PRZEKAZU

ZAWARTOŚĆ PRZEKAZU

REDUNDANCJA I

REDUNDANCJA I

ENTROPIA

ENTROPIA

To co

konwencjonalne

i przewidywalne w

przekazie

nadwyżka

informacji

w przekazie

Treść,

informacja

zasadnicza

partia

przekazu

Basil Bernstein

Basil Bernstein

(socjolingwista)

(socjolingwista)

KODY

KODY

{stosowane w zależności od panujących stosunków

{stosowane w zależności od panujących stosunków

społecznych}:

społecznych}:



Rozwinięte

Rozwinięte

[złożone, np. powieści, balet,

[złożone, np. powieści, balet,

prawie wszystkie formy sztuki, ...związane z

prawie wszystkie formy sztuki, ...związane z

konkretyzacją komunikatu, wymagające

konkretyzacją komunikatu, wymagające

eksplikacji wyrażenia, pojęcia czy

eksplikacji wyrażenia, pojęcia czy

zagadnienia, oparte częściowo na wiedzy –

zagadnienia, oparte częściowo na wiedzy –

również na jej przyswojeniu – wykraczając

również na jej przyswojeniu – wykraczając

poza doświadczenie społeczne...

poza doświadczenie społeczne...

entropiczny]

entropiczny]



Ograniczone

Ograniczone

[proste, mało złożone, np.

[proste, mało złożone, np.

gawędy ludowe, taniec disco, wulgarny

gawędy ludowe, taniec disco, wulgarny

dowcip, ..związane z doświadczeniem

dowcip, ..związane z doświadczeniem

społecznym..., redundantny]

społecznym..., redundantny]

KODY cd.

KODY cd.



KODY o SZEROKIM i WĄSKIM SPEKTRUM

KODY o SZEROKIM i WĄSKIM SPEKTRUM

ODDZIAŁYWANIA. Patrz j.w.

ODDZIAŁYWANIA. Patrz j.w.



KODY arbitralne (logiczne) – jednoznaczne,

KODY arbitralne (logiczne) – jednoznaczne,

np. światła uliczne, symbole chemiczne, ...

np. światła uliczne, symbole chemiczne, ...



KODY estetyczne – zależne od kontekstu

KODY estetyczne – zależne od kontekstu

kulturowego

kulturowego



KODY a

KODY a

POWSZECHNOŚĆ I KONWENCJE

POWSZECHNOŚĆ I KONWENCJE

UŻYCIA [posługiwania się]

UŻYCIA [posługiwania się]

o

K

K

OMUNIKACJA NIEWERBALNA

OMUNIKACJA NIEWERBALNA

(WYBRANE OBSZARY, za Fiske)

(WYBRANE OBSZARY, za Fiske)

o

Kontakt fizyczny

Kontakt fizyczny

o

Dystans (PROKSEMIKA

Dystans (PROKSEMIKA

)

)

o

Orientacja

Orientacja

(kąt ułożenia ciała wobec

(kąt ułożenia ciała wobec

rozmówcy: twarzą w twarz – intymność bądź

rozmówcy: twarzą w twarz – intymność bądź

wrogość …)

wrogość …)

o

Wygląd zewnętrzny

Wygląd zewnętrzny

o

Ruchy głową

Ruchy głową

o

Mimika

Mimika

o

Kinezjetyka

Kinezjetyka

(gesty)

(gesty)

o

Ruchy oka i kontakt wzrokowy

Ruchy oka i kontakt wzrokowy

o

Niewerbalne

Niewerbalne

aspekty mowy

aspekty mowy





:

:

o

Kody prozodyczne

Kody prozodyczne

[akcent i intonacja – np. to

[akcent i intonacja – np. to

samo zdanie jako pytanie i stwierdzenie]

samo zdanie jako pytanie i stwierdzenie]

o

Kody parajęzykowe

Kody parajęzykowe

[ton, głośność, błędy w

[ton, głośność, błędy w

wymowie, prędkość...]

wymowie, prędkość...]

KIERUNEK KOMUNIKACJI

1. jednokierunkowe

[nie oczekuje odp.]

i dwukierunkowe

2. symetryczne i
niesymetryczne

[w zależności od statusu nadawcy i odbiorcy]

3. formalne i nieformalne

4. obronne i podtrzymujące

Komunikowanie

Komunikowanie

w przedsiębiorstwach i organizacjach

w przedsiębiorstwach i organizacjach



w dół



w górę



poziome



ukośne

–poprzez różne szczeble

BARIERY

BARIERY

KOMUNIKACYJNE

KOMUNIKACYJNE

FIZYCZNE

FIZYCZNE

JĘZYKOWE

JĘZYKOWE

NIEZGODNOŚĆ KOM.

NIEZGODNOŚĆ KOM.

WERBALNYCH Z

WERBALNYCH Z

NIEWERBALNYMI

NIEWERBALNYMI

PERCEPCYJNE

PERCEPCYJNE

EMOCJONALNE

EMOCJONALNE

BRAK WZAJEMNEGO SŁUCHANIA

BRAK WZAJEMNEGO SŁUCHANIA

BRAK ZAANGAŻOWANIA W DIALOG

BRAK ZAANGAŻOWANIA W DIALOG

\CZYTANIE

\CZYTANIE

GAZETY

GAZETY

PODCZAS

PODCZAS

WYKŁADU\

WYKŁADU\

MANIPULOWANIE INFORMACJĄ

MANIPULOWANIE INFORMACJĄ

BRAK ZAUFANIA

BRAK ZAUFANIA

PRZEŁADOWANIE INFORMACYJNE

PRZEŁADOWANIE INFORMACYJNE

BARIERY KULTUROWE

BARIERY KULTUROWE

MASS MEDIA

MASS MEDIA

PODSTAWOWE TEORIE

PODSTAWOWE TEORIE

Teoria

Teoria

funkcjonalistyczna

funkcjonalistyczna

– ujmująca media jako jeden z elementów

– ujmująca media jako jeden z elementów

zaspokajania potrzeb społecznych. Przedstawiciele

zaspokajania potrzeb społecznych. Przedstawiciele

tego nurtu myślowego, jak Robert Merton, Harold

tego nurtu myślowego, jak Robert Merton, Harold

Laswell wskazują na takie aspekty funkcjonowania

Laswell wskazują na takie aspekty funkcjonowania

systemów społecznych jak: porządek, trwałość

systemów społecznych jak: porządek, trwałość

struktur, integracja, adaptacja, motywacja itd.

struktur, integracja, adaptacja, motywacja itd.

Teoria

Teoria

krytyczna

krytyczna

,

,

– za którą stoją między innymi postacie formatu

– za którą stoją między innymi postacie formatu

Theodora Adorno i Jurgena Habermasa, to teoria

Theodora Adorno i Jurgena Habermasa, to teoria

imperializmu kulturowego, w którym

imperializmu kulturowego, w którym

komunikowanie masowe służy wzmacnianiu i

komunikowanie masowe służy wzmacnianiu i

reprodukowaniu ideologii grupy dominującej. Stąd

reprodukowaniu ideologii grupy dominującej. Stąd

też teorie krytyczne zwane są teoriami konfliktu.

też teorie krytyczne zwane są teoriami konfliktu.

Teorie cd.

Teorie cd.

Studia

Studia

kulturowe

kulturowe

– ujmują społeczeństwa jako struktury, których jedność

– ujmują społeczeństwa jako struktury, których jedność

utrzymywana jest poprzez produkcję i reprodukcje

utrzymywana jest poprzez produkcję i reprodukcje

systemów symboli i przekazów.

systemów symboli i przekazów.

Teoria

Teoria

zależności

zależności

– zaznacza się w badaniu związków między systemami

– zaznacza się w badaniu związków między systemami

medialnymi a systemami społecznymi, poszukuje przyczyn

medialnymi a systemami społecznymi, poszukuje przyczyn

uzależnienia ludzi od mediów.

uzależnienia ludzi od mediów.

Teoria

Teoria

kultywacji

kultywacji

Garbnera

Garbnera

– bada zależność między intensywnym kontaktem z

– bada zależność między intensywnym kontaktem z

treściami mass mediów a sposobem postrzegania

treściami mass mediów a sposobem postrzegania

rzeczywistości (min. Słynne hasło „good news is no news” i

rzeczywistości (min. Słynne hasło „good news is no news” i

związana z tym intensyfikacja przeżycia świata

związana z tym intensyfikacja przeżycia świata

wykreowanego przez media).

wykreowanego przez media).

Teoria

Teoria

determinizmu technologicznego

determinizmu technologicznego

– opracowana przez Harolda Innisa i Marshalla McLuhana,

– opracowana przez Harolda Innisa i Marshalla McLuhana,

jako priorytet w badaniach obiera dominującą w danym

jako priorytet w badaniach obiera dominującą w danym

czasie formę komunikowania się (od przekazu ustnego po

czasie formę komunikowania się (od przekazu ustnego po

media elektroniczne) i sposób, w jaki ta dominująca forma

media elektroniczne) i sposób, w jaki ta dominująca forma

wpływa na społeczeństwo. Jako ilustrację można sobie

wpływa na społeczeństwo. Jako ilustrację można sobie

porównać sytuację radia w okresie lat 30-tych XX wieku, z

porównać sytuację radia w okresie lat 30-tych XX wieku, z

rolą tego środka przekazu w latach 90-tych.

rolą tego środka przekazu w latach 90-tych.

FUNKCJE KOMUNIKOWANIA

FUNKCJE KOMUNIKOWANIA

MASOWEGO

MASOWEGO

wg R. Aldag i T. Stearns

wg R. Aldag i T. Stearns

INFORMACYJNA

INFORMACYJNA

MOTYWACYJNA

MOTYWACYJNA

KONTROLNA

KONTROLNA

EMOTYWNA

EMOTYWNA

H. Lasswell wyróżnił trzy

podstawowe funkcje

komunikowania masowego

Są to:

Są to:

śledzenie świata

śledzenie świata

(

(

surveillance

surveillance

–

–

dosł.: nadzór, inwigilacja),

dosł.: nadzór, inwigilacja),

korelacja

korelacja

(

(

correlation

correlation

),

),

przekaz kulturowy

przekaz kulturowy

(

(

cultural transmission

cultural transmission

).

).

Czwartą –

Czwartą –

funkcję rozrywkową

funkcję rozrywkową

(

(

entertainment

entertainment

) dodał Charles Wright.

) dodał Charles Wright.

Piątą –

Piątą –

funkcję mobilizacyjną

funkcję mobilizacyjną

dodał

dodał

w latach 80-tych McQuail.

w latach 80-tych McQuail.



Robert Merton

Robert Merton





postulat by nie mylić

postulat by nie mylić

funkcji rzeczywiście pełnionych przez

funkcji rzeczywiście pełnionych przez

media z funkcjami postulowanymi.

media z funkcjami postulowanymi.





Jest to podział na konsekwencje

Jest to podział na konsekwencje

jawne i ukryte

jawne i ukryte

.

.

[1]

[1]



Dysfunkcja

Dysfunkcja

, czyli takie konsekwencje

, czyli takie konsekwencje

funkcjonowania przekazu, które są

funkcjonowania przekazu, które są

niekorzystnie z punktu widzenia

niekorzystnie z punktu widzenia

społecznego. [tu np.. kampanie

społecznego. [tu np.. kampanie

antynarkotykowe i ich „niechciane

antynarkotykowe i ich „niechciane

konsekwencje…]

konsekwencje…]

[1]

[1]

R.K. Merton – „On Theoretical Sociology: Five Essays, Old and New.”

R.K. Merton – „On Theoretical Sociology: Five Essays, Old and New.”

NY

NY

Free Press 1967 s. 73-138, cyt. za: “Studia z teorii komunikowania

Free Press 1967 s. 73-138, cyt. za: “Studia z teorii komunikowania

masowego” Wrocław 1999 s. 14

masowego” Wrocław 1999 s. 14

MODELE KONSUMENTA

MODELE KONSUMENTA

KONSUMENT PASYWNY

KONSUMENT PASYWNY



teoria

teoria

strzykawki

strzykawki

Laswlla

Laswlla



teoria

teoria

katharsis

katharsis

Feschbacha (1963)

Feschbacha (1963)



teorii

teorii

sygnałów agresji

sygnałów agresji

Berkowitza (1962)

Berkowitza (1962)

KONSUMENT AKTYWNY

KONSUMENT AKTYWNY



teoria

teoria

gry

gry

Stephensona

Stephensona



teoria

teoria

opozycyjnego dekodowania

opozycyjnego dekodowania

Stuarta Halla

Stuarta Halla

(gdzie odbiorca treść przekazu dopasować do

(gdzie odbiorca treść przekazu dopasować do

własnych przekonań – dekodowanie

własnych przekonań – dekodowanie

negocjowane)

negocjowane)



teoria przeciwstawnego dekodowania

teoria przeciwstawnego dekodowania

- teoria

- teoria

korzyści i gratyfikacji Blumlera i Katza

korzyści i gratyfikacji Blumlera i Katza

MODELE KONSUMENTA, cd…

MODELE KONSUMENTA, cd…



postrzeganie struktury

postrzeganie struktury



behawioralny

behawioralny





bodziec reakcja

bodziec reakcja



psychoanalityczny [id(instynkt), ego (jaźń

psychoanalityczny [id(instynkt), ego (jaźń

poczucie realizmu i mechanizmy obronne),

poczucie realizmu i mechanizmy obronne),

superego (moralność)

superego (moralność)



modele kognitywne – wiedza jednostki,

modele kognitywne – wiedza jednostki,

dysonans poznawczy, TEORIA ZACHOWANIA

dysonans poznawczy, TEORIA ZACHOWANIA

CELOWEGO

CELOWEGO



MODEL INFORMACYJNY (jak w

MODEL INFORMACYJNY (jak w

behawioryzmie wzmocnienie, a

behawioryzmie wzmocnienie, a

psychoanalizie podświadomość)

psychoanalizie podświadomość)



Model KOMUNIKACYJNY [kodowanie

Model KOMUNIKACYJNY [kodowanie

dekodowanie oraz „cel”]

dekodowanie oraz „cel”]

SPOSOBY KORZYSTANIA

SPOSOBY KORZYSTANIA

Z MEDIÓW

Z MEDIÓW



Rytualny

Rytualny

– intensywne, nawykowe oglądanie

– intensywne, nawykowe oglądanie

– telewizja „towarzyszem życia”

– telewizja „towarzyszem życia”



Instrumentalny

Instrumentalny

– zaspokajanie konkretnych

– zaspokajanie konkretnych

potrzeb

potrzeb

Systemy medialne

Systemy medialne

AUTORYTARNY

LIBERALNY

SPOŁECZNEJ

ODPOWIEDZIALNOŚCI

KOMUNISTYCZNY

ROZWÓJ

ANGLIA OD XVI

WIEKU

ANGLIA PO 1688

I USA

USA WIEK XX

USSR

PODSTRAWY FILOZOFICZNE

FIL. WŁADZY

ABSOLUTNEJ:

Platon,

Machiavelli,

Hobbes

Milton, Lock, Mill,

fil. Oświecenia i

praw

naturalnych

Commision on the

Freedom of the

Press

Marks. Lenin,

Stalin,

Hegel,

CELE

Wpieranie

panującego

Informacja,

sprzedaż,kontr

ola rządu

Info. rozrywka ,forum

do rozwiązywania

konfliktów społ.

Sukces i

utrzymanie

systemu

PRAWA NADAWCZE

Posiadacze

królewskiego

patentu

Każdy kto ma

finanse ku temu

Każdy kto ma coś do

powiedzenia

Lojalni

członkowie

partii

KONTROLA

Cechy,

licencjonowani

e, cenzura

Prawo i wolny rynek

idei

samoregulujący

się

Opinia publiczna i

etyka zawodowa

Państwo

TEMETY CENZUROWANE

Krytyka

mechanizmów

polit. I

panującego

Zniesławienie,

obsceniczność,

w czasach

wojny

podżeganie do

buntu

Ataki na prawa

jednostki i

żywotne interesy

społeczne

Krytyka

celów[ nie

taktyki]

Stereotypy w mediach

Stereotypy w mediach





z perspektywy psychologii

z perspektywy psychologii

społecznej

społecznej

to „drogi na skróty”

to „drogi na skróty”

Przykłady stereotypów:

Przykłady stereotypów:



NAUKOWCY – TYP MAMROCZĄCY LUB

NAUKOWCY – TYP MAMROCZĄCY LUB

PRZEINTELEKTUALIZOWANY

PRZEINTELEKTUALIZOWANY



POLITYCY- NIEWAŻNE CO powie BYLE „ON”

POLITYCY- NIEWAŻNE CO powie BYLE „ON”

BYŁ WIDOCZNY, GESTYKULACJA, „

BYŁ WIDOCZNY, GESTYKULACJA, „

to co

to co

powiem będzie najmądrzejsze”…

powiem będzie najmądrzejsze”…



BIZNESMENI – AROGANCJA I PIENIĄDZE

BIZNESMENI – AROGANCJA I PIENIĄDZE

[tu

[tu





pieniądze dają poczucie

pieniądze dają poczucie

bezpieczeństwa]

bezpieczeństwa]



DUCHOWNI –

DUCHOWNI –

Z AMBONY.........

Z AMBONY.........



Lekarze...

Lekarze...

K

ULTURA

->definicja dla

->definicja dla

uzupełnienia

uzupełnienia

Jak chce Edward T. Hall „kultura jest komunikacją,

Jak chce Edward T. Hall „kultura jest komunikacją,

a komunikacja kulturą.” Kultura to wielość różnych

a komunikacja kulturą.” Kultura to wielość różnych

rzeczy. W tej wielości „doświadczenie jest czymś,

rzeczy. W tej wielości „doświadczenie jest czymś,

co człowiek przenosi na świat zewnętrzny (...) nie

co człowiek przenosi na świat zewnętrzny (...) nie

istnieje doświadczenie niezależne od kultury”.

istnieje doświadczenie niezależne od kultury”.

[1]

[1]

Jak można inaczej określić ten rodzaj poznania, w

Jak można inaczej określić ten rodzaj poznania, w

którym doznajemy tak naprawdę nie rzeczy

którym doznajemy tak naprawdę nie rzeczy

samych, a raczej tego co ich dotyczy?

samych, a raczej tego co ich dotyczy?

Kultura miewa swoiście niedefiniowalny zakres

Kultura miewa swoiście niedefiniowalny zakres

wynikający z sprzeczności podziału kultury na

wynikający z sprzeczności podziału kultury na

kulturę jako taką i kulturę masową. Kultura,

kulturę jako taką i kulturę masową. Kultura,

wszystko co stanowi rezultat działalności człowieka

wszystko co stanowi rezultat działalności człowieka

jak całych społeczeństw. W konsekwencji „mówi się

jak całych społeczeństw. W konsekwencji „mówi się

o kulturze jako tym, co w zachowaniu się ludzkim

o kulturze jako tym, co w zachowaniu się ludzkim

jest wyuczone — w odróżnieniu od tego, co

jest wyuczone — w odróżnieniu od tego, co

biologicznie odziedziczone” (Leksykon PWN).

biologicznie odziedziczone” (Leksykon PWN).



[1]

[1]

E.T. Hall – “Bezgłośny język” PIW 1987 s.184-185

E.T. Hall – “Bezgłośny język” PIW 1987 s.184-185