Zamieszanie w polityce II

Zamieszanie w polityce II

RP.

RP.

Partyjne pomieszanie z

Partyjne pomieszanie z

poplątaniem.

poplątaniem.

Po oddaleniu niebezpieczeństwa

Po oddaleniu niebezpieczeństwa

bolszewickiego, trwające między partiami

bolszewickiego, trwające między partiami

„zawieszenie broni” zaczynało się

„zawieszenie broni” zaczynało się

kruszyć, a wraz z nim koalicyjny rząd

kruszyć, a wraz z nim koalicyjny rząd

Witosa.

Witosa.

Najpierw odeszło PSL „Wyzwolenie” a

Najpierw odeszło PSL „Wyzwolenie” a

następnie PPS. To z rządku koalicyjnego

następnie PPS. To z rządku koalicyjnego

uczyniło rząd centrowy.

uczyniło rząd centrowy.

W Sejmie natomiast rozpoczęły się prace

W Sejmie natomiast rozpoczęły się prace

nad konstytucją państwa, która z powodu

nad konstytucją państwa, która z powodu

układów politycznych coraz bardziej

układów politycznych coraz bardziej

zmierzała w kierunku prawicy i centrum.

zmierzała w kierunku prawicy i centrum.

Konstytucja marcowa

Konstytucja marcowa

Projekt konstytucji zakładał ograniczenie

Projekt konstytucji zakładał ograniczenie

kompetencji prezydenta na rzecz

kompetencji prezydenta na rzecz

parlamentu, gdyż prawica obawiała się, że

parlamentu, gdyż prawica obawiała się, że

prezydentem zostanie Piłsudski. Takim

prezydentem zostanie Piłsudski. Takim

ograniczeniom sprzeciwiała się lewica i

ograniczeniom sprzeciwiała się lewica i

ostatecznie w 1921 udało się przeforsować

ostatecznie w 1921 udało się przeforsować

kilka postanowień. M.in. zwiększenie

kilka postanowień. M.in. zwiększenie

kompetencji prezydenta, likwidację Senatu

kompetencji prezydenta, likwidację Senatu

i postanowienie, że prezydentem może być

i postanowienie, że prezydentem może być

jedynie Polak i katolik.

jedynie Polak i katolik.

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji

marcowej

marcowej

Konstytucja uchwalona 17 III 1921 roku

Konstytucja uchwalona 17 III 1921 roku

składała się z 7 rozdziałów:

składała się z 7 rozdziałów:

I – Rzeczpospolita

I – Rzeczpospolita

II – Władza ustawodawcza

II – Władza ustawodawcza

III – Władza wykonawcza

III – Władza wykonawcza

IV – Sądownictwo

IV – Sądownictwo

V – Powszechne prawa i obowiązki

V – Powszechne prawa i obowiązki

VI – Postanowienia ogólne

VI – Postanowienia ogólne

VII – Postanowienia przejściowe

VII – Postanowienia przejściowe

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji

marcowej

marcowej

Organami ustawodawczymi miał być Sejm i

Organami ustawodawczymi miał być Sejm i

Senat, wybierane co 5 lat w wyborach

Senat, wybierane co 5 lat w wyborach

powszechnych, równych, bezpośrednich,

powszechnych, równych, bezpośrednich,

tajnych i proporcjonalnych przez

tajnych i proporcjonalnych przez

obywateli, którzy ukończyli

obywateli, którzy ukończyli

21 rok życia

21 rok życia

(Sejm)

(Sejm)

i 30

i 30

(Senat). Prawo wybieralności

(Senat). Prawo wybieralności

mieli obywatele, którzy ukończyli

mieli obywatele, którzy ukończyli

25 rok

25 rok

życia

życia

(Sejm) i

(Sejm) i

40 rok życia

40 rok życia

(Senat).

(Senat).

Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadał

Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadał

również rząd.

również rząd.

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji

marcowej

marcowej

Władzę wykonawczą sprawował rząd i prezydent.

Władzę wykonawczą sprawował rząd i prezydent.

Wyboru prezydenta miało dokonywać Zgromadzenie

Wyboru prezydenta miało dokonywać Zgromadzenie

Narodowe składające się z członków Sejmu i

Narodowe składające się z członków Sejmu i

Senatu, raz na 7 lat.

Senatu, raz na 7 lat.

Prezydent:

Prezydent:

-

reprezentował kraj na zewnątrz;

reprezentował kraj na zewnątrz;

-

miał prawo rozwiązywania Sejmu, ale za zgodą 3/5

miał prawo rozwiązywania Sejmu, ale za zgodą 3/5

posłów;

posłów;

Rząd:

Rząd:

-

był odpowiedzialny przed Sejmem;

był odpowiedzialny przed Sejmem;

-

wotum nieufności dla jednego ministra nie

wotum nieufności dla jednego ministra nie

oznaczało wotum dla całego rządu;

oznaczało wotum dla całego rządu;

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji

marcowej

marcowej

Sądownictwo zostało oparte na

Sądownictwo zostało oparte na

zasadzie niezawisłości i

zasadzie niezawisłości i

nieusuwalności sędziów.

nieusuwalności sędziów.

Do orzekania o zgodności aktów

Do orzekania o zgodności aktów

administracyjnych z konstytucją

administracyjnych z konstytucją

powołano

powołano

Najwyższy Trybunał

Najwyższy Trybunał

Administracyjny

Administracyjny

.

.

Zasady konstytucji

Zasady konstytucji

marcowej

marcowej

Prawa i obowiązki obywateli:

Prawa i obowiązki obywateli:

-

wierność wobec państwa;

wierność wobec państwa;

-

przestrzeganie prawa

przestrzeganie prawa

-

służba wojskowa

służba wojskowa

-

ochrona życia, wolności, nietykalności i

ochrona życia, wolności, nietykalności i

mienia

mienia

-

gwarancja wolności miejsca zamieszkania,

gwarancja wolności miejsca zamieszkania,

słowa, publikacji, stowarzyszeń;

słowa, publikacji, stowarzyszeń;

Konstytucja marcowa była jedną z konstytucji republikańskich

Konstytucja marcowa była jedną z konstytucji republikańskich

w Europie wzorowaną na francuskiej ustawie zasadniczej.

w Europie wzorowaną na francuskiej ustawie zasadniczej.

Charakteryzowała się przewagą władzy ustawodawczej nad

Charakteryzowała się przewagą władzy ustawodawczej nad

wykonawczą.

wykonawczą.

Chwiejność rządów

Chwiejność rządów

W momencie uchwalenia konstytucji marcowej

W momencie uchwalenia konstytucji marcowej

Sejm Ustawodawczy spełnił swe zadanie, ale

Sejm Ustawodawczy spełnił swe zadanie, ale

w maju 1921 roku przedłużono kadencję

w maju 1921 roku przedłużono kadencję

Sejmu i Naczelnika Państwa, do czasu

Sejmu i Naczelnika Państwa, do czasu

ukonstytuowania się nowych władz. Tym

ukonstytuowania się nowych władz. Tym

bardziej, że koalicyjny rząd Witosa we

bardziej, że koalicyjny rząd Witosa we

wrześniu 1921 roku upadł. Nowy rząd

wrześniu 1921 roku upadł. Nowy rząd

utworzył

utworzył

Antoni Ponikowski

Antoni Ponikowski

, który jednak

, który jednak

przetrwał tylko do czerwca 1922 roku.

przetrwał tylko do czerwca 1922 roku.

Po kolejnym kryzysie gabinetowym

Po kolejnym kryzysie gabinetowym

Piłsudski mianował rząd

Piłsudski mianował rząd

Artura

Artura

Śliwińskiego

Śliwińskiego

, ale i ten rząd nie

, ale i ten rząd nie

porządził długo. Prawica wobec tego

porządził długo. Prawica wobec tego

wysunęła wniosek o wotum nieufności

wysunęła wniosek o wotum nieufności

dla Naczelnika Państwa, ale Piłsudski

dla Naczelnika Państwa, ale Piłsudski

wyszedł z tej konfrontacji zwycięsko i

wyszedł z tej konfrontacji zwycięsko i

efekcie powołał następny rząd

efekcie powołał następny rząd

pozaparlamentarny tolerowany przez

pozaparlamentarny tolerowany przez

lewice i centrum, na którego czele

lewice i centrum, na którego czele

stanął

stanął

Julian Nowak

Julian Nowak

.

.

Wybory 1922 roku.

Wybory 1922 roku.

Do wyborów 1922 stanęły następujące bloki polityczne:

Do wyborów 1922 stanęły następujące bloki polityczne:

-

Prawica

Prawica

– reprezentowana przez blok

– reprezentowana przez blok

Chrześcijańskiej Jedności Narodowej z udziałem

Chrześcijańskiej Jedności Narodowej z udziałem

endecji (Związek Ludowo – Narodowy – ZLN) oraz

endecji (Związek Ludowo – Narodowy – ZLN) oraz

Stronnictwo Chrześcijańsko – Narodowe;

Stronnictwo Chrześcijańsko – Narodowe;

-

Centrum

Centrum

– Chadecja (Chrześcijańska Demokracja),

– Chadecja (Chrześcijańska Demokracja),

Narodowa Partia Robotnicza (NPR) i PSL „Piast”

Narodowa Partia Robotnicza (NPR) i PSL „Piast”

-

Lewica

Lewica

– PSL „Wyzwolenie”, Stronnictwo Chłopskie i

– PSL „Wyzwolenie”, Stronnictwo Chłopskie i

PPS;

PPS;

Marginalne znaczenie mieli komuniści, którzy dążyli do

Marginalne znaczenie mieli komuniści, którzy dążyli do

wywołania rewolucji korzystając z pomocy ZSRR.

wywołania rewolucji korzystając z pomocy ZSRR.

Wybory 1922 r.

Wybory 1922 r.

Do wyborów przystąpiło 68 % uprawnionych.

Do wyborów przystąpiło 68 % uprawnionych.

W rezultacie w Sejmie:

W rezultacie w Sejmie:

-

Prawica osiągnęła 27% mandatów;

Prawica osiągnęła 27% mandatów;

-

Centrum – 27 %

Centrum – 27 %

-

Lewica – 26 %

Lewica – 26 %

Największe zyski wyniosły mniejszości narodowe, które uzyskały 20 %

Największe zyski wyniosły mniejszości narodowe, które uzyskały 20 %

mandatów.

mandatów.

W Senacie:

W Senacie:

-

Prawica – 36 % mandatów

Prawica – 36 % mandatów

-

Centrum – 25 %

Centrum – 25 %

-

Lewica 14 %

Lewica 14 %

-

Mniejszości narodowe – 24%

Mniejszości narodowe – 24%

Takie wyniki nie dały możliwości utworzenia własnego rządu, toteż

Takie wyniki nie dały możliwości utworzenia własnego rządu, toteż

najbardziej prawdopodobne wydawało się utworzenie rządu

najbardziej prawdopodobne wydawało się utworzenie rządu

centro-prawicowego

centro-prawicowego

.

.

Wybory prezydenta

Wybory prezydenta

9 XII 1922

9 XII 1922

roku zebrało się Zgromadzenie

roku zebrało się Zgromadzenie

Narodowe, by wybrać prezydenta.

Narodowe, by wybrać prezydenta.

Zgłoszono 5 kandydatur, z których po serii 4

Zgłoszono 5 kandydatur, z których po serii 4

głosowań pozostało 2 kandydatów:

głosowań pozostało 2 kandydatów:

-

hr. Maurycy Zamoyski

hr. Maurycy Zamoyski

(prawica)

(prawica)

-

Gabriel Narutowicz

Gabriel Narutowicz

(część lewicy popierana

(część lewicy popierana

przez mniejszości narodowe);

przez mniejszości narodowe);

O wyborze miały zadecydować głosy posłów

O wyborze miały zadecydować głosy posłów

PSL „Piast” i NPR. Ostatecznie stosunkiem

PSL „Piast” i NPR. Ostatecznie stosunkiem

289 do 227 prezydentem wybrano

289 do 227 prezydentem wybrano

Gabriela

Gabriela

Narutowicza.

Narutowicza.

Zabójstwo Narutowicza

Zabójstwo Narutowicza

Wybór Narutowicza rozpoczął lawinę akcji

Wybór Narutowicza rozpoczął lawinę akcji

propagandowej endecji, która wysuwała hasła

propagandowej endecji, która wysuwała hasła

niedopuszczenia do władzy nowego prezydenta.

niedopuszczenia do władzy nowego prezydenta.

Mimo to Narutowicz zdecydował się przyjąć

Mimo to Narutowicz zdecydował się przyjąć

urząd.

urząd.

11 XII 1922

11 XII 1922

roku działacze i zwolennicy endecji

roku działacze i zwolennicy endecji

próbowali nie dopuścić do zaprzysiężenia

próbowali nie dopuścić do zaprzysiężenia

nowego prezydenta. Doszło do starć z policją.

nowego prezydenta. Doszło do starć z policją.

Jednak mimo przeciwności udało się

Jednak mimo przeciwności udało się

Narutowiczowi złożyć przysięgę. Rozpoczęło to

Narutowiczowi złożyć przysięgę. Rozpoczęło to

lawinę listów z pogróżkami.

lawinę listów z pogróżkami.

16 XII 1922

16 XII 1922

roku Narutowicz otwierał wystawę w

roku Narutowicz otwierał wystawę w

warszawskiej „Zachęcie”. Podczas oglądania

warszawskiej „Zachęcie”. Podczas oglądania

ekspozycji prezydent został zamordowany

ekspozycji prezydent został zamordowany

strzałem z pistoletu przez

strzałem z pistoletu przez

Eligiusza

Eligiusza

Niewiadomskiego

Niewiadomskiego

, który najprawdopodobniej

, który najprawdopodobniej

ideowo związanego z endecją.

ideowo związanego z endecją.

Próby stabilizacji politycznej

Próby stabilizacji politycznej

Po kryzysie politycznym w państwie trzeźwym

Po kryzysie politycznym w państwie trzeźwym

umysłem wykazał się Ignacy Daszyński,

umysłem wykazał się Ignacy Daszyński,

który próbował ratować sytuację. Powołano

który próbował ratować sytuację. Powołano

natychmiast marszałka Sejmu –

natychmiast marszałka Sejmu –

Macieja

Macieja

Rataja

Rataja

na stanowisko prezydenta. Ten z kolei

na stanowisko prezydenta. Ten z kolei

powołał nowy gabinet na czele z gen.

powołał nowy gabinet na czele z gen.

Władysławem Sikorskim.

Władysławem Sikorskim.

20 XII

20 XII

ponownie zwołano Zgromadzenie

ponownie zwołano Zgromadzenie

Narodowe by powołać nowego prezydenta.

Narodowe by powołać nowego prezydenta.

Tym razem wybrano kandydata centrum i

Tym razem wybrano kandydata centrum i

lewicy –

lewicy –

Stanisława Wojciechowskiego

Stanisława Wojciechowskiego

.

.

Pakt lanckoroński

Pakt lanckoroński

Rząd Sikorskiego był jednak niestabilny,

Rząd Sikorskiego był jednak niestabilny,

podkopywany jeszcze propagandą

podkopywany jeszcze propagandą

endecji, która od lutego 1923 roku

endecji, która od lutego 1923 roku

prowadziła tajne rozmowy z PSL „Piast”.

prowadziła tajne rozmowy z PSL „Piast”.

Dnia 17 V podpisały one tzw.

Dnia 17 V podpisały one tzw.

„pakt

„pakt

lanckoroński”

lanckoroński”

– przewidywał on powołanie

– przewidywał on powołanie

do życia rządu większości parlamentarnej,

do życia rządu większości parlamentarnej,

opartego na koalicji endecji.

opartego na koalicji endecji.

W wyniku paktu lanckorońskiego rząd

W wyniku paktu lanckorońskiego rząd

Sikorskiego podał się do dymisji, a pod

Sikorskiego podał się do dymisji, a pod

koniec maja 1923 roku prezydent

koniec maja 1923 roku prezydent

Wojciechowski misję tworzenia nowego

Wojciechowski misję tworzenia nowego

rządu powierzył

rządu powierzył

Wincentemu Witosowi

Wincentemu Witosowi

.

.

W skład rządu weszli przedstawiciele

W skład rządu weszli przedstawiciele

endecji, chadecji i PSL „Piasta”, koalicji

endecji, chadecji i PSL „Piasta”, koalicji

zwanej

zwanej

„Chjeno- Piastem”.

„Chjeno- Piastem”.

Wkrótce potem Piłsudski zrzekł się

Wkrótce potem Piłsudski zrzekł się

przewodzenia Ścisłej Rady Wojennej i

przewodzenia Ścisłej Rady Wojennej i

odsunął się z życia politycznego do swej

odsunął się z życia politycznego do swej

willi w Sulejówku.

willi w Sulejówku.

Nowy rząd Grabskiego

Nowy rząd Grabskiego

Rząd Witosa przetrwał do grudnia 1923 roku. Rozpadł

Rząd Witosa przetrwał do grudnia 1923 roku. Rozpadł

się na skutek zamieszek i strajków powszechnych

się na skutek zamieszek i strajków powszechnych

organizowanych w całym kraju.

organizowanych w całym kraju.

Dymisja rządu nastąpiła w chwili całkowitego

Dymisja rządu nastąpiła w chwili całkowitego

załamania się gospodarki. Z dnia na dzień rosły

załamania się gospodarki. Z dnia na dzień rosły

ceny, inflacja bezrobocie.

ceny, inflacja bezrobocie.

19 XII 1923

19 XII 1923

roku prezydent Wojciechowski powołał

roku prezydent Wojciechowski powołał

gabinet pozaparlamentarny złożony z fachowców, a

gabinet pozaparlamentarny złożony z fachowców, a

nie przedstawicieli poszczególnych ugrupowań w

nie przedstawicieli poszczególnych ugrupowań w

parlamencie. Głównym zadaniem rządu było

parlamencie. Głównym zadaniem rządu było

ratowanie skarbu państwa. Na czele zaś stanął

ratowanie skarbu państwa. Na czele zaś stanął

Władysław Grabski

Władysław Grabski

.

.

Problemy polityczne rządu

Problemy polityczne rządu

Grabskiego

Grabskiego

Rząd Grabskiego dla ratowania kraju

Rząd Grabskiego dla ratowania kraju

przeprowadził szereg reform, a że nie składał

przeprowadził szereg reform, a że nie składał

się z ugrupowań parlamentarnych nie miał

się z ugrupowań parlamentarnych nie miał

wśród polityków zbyt wielkiego poparcia.

wśród polityków zbyt wielkiego poparcia.

Szczególnie w obliczu kryzysu na wschodnich

Szczególnie w obliczu kryzysu na wschodnich

kresach w 1924 roku ujawnił się brak poparcia

kresach w 1924 roku ujawnił się brak poparcia

i brak propozycji rozwiązań konfliktu

i brak propozycji rozwiązań konfliktu

mniejszości narodowych na terenie II RP

mniejszości narodowych na terenie II RP

(zamieszki i walki nadgraniczne z Ukraińcami i

(zamieszki i walki nadgraniczne z Ukraińcami i

Białorusinami)

Białorusinami)

Konkordat

Konkordat

Jednym z większych sukcesów rządu

Jednym z większych sukcesów rządu

Grabskiego było podpisanie w 1925 roku

Grabskiego było podpisanie w 1925 roku

konkordatu z Kościołem rzymskokatolickim.

konkordatu z Kościołem rzymskokatolickim.

Umowa przewidywała nominację biskupów i

Umowa przewidywała nominację biskupów i

arcybiskupów przez papieża po

arcybiskupów przez papieża po

zasięgnięciu opinii polskiego rządu. Uznano

zasięgnięciu opinii polskiego rządu. Uznano

i potwierdzono prawa majątkowe Kościoła

i potwierdzono prawa majątkowe Kościoła

w Polsce, z wyjątkiem tych majątków, które

w Polsce, z wyjątkiem tych majątków, które

miały zostać parcelowane na zasadach

miały zostać parcelowane na zasadach

ogólnych. Konkordat przewidywał tez nowy

ogólnych. Konkordat przewidywał tez nowy

podział administracyjny Kościoła w Polsce.

podział administracyjny Kościoła w Polsce.

Kryzys i upadek rządu

Kryzys i upadek rządu

Grabskiego. Rząd

Grabskiego. Rząd

Skrzyńskiego.

Skrzyńskiego.

Reformy rządu Grabskiego nie poprawiły

Reformy rządu Grabskiego nie poprawiły

sytuacji gospodarczej kraju. Za koniunktura

sytuacji gospodarczej kraju. Za koniunktura

1924 roku obniżyła wpływy do budżetu,

1924 roku obniżyła wpływy do budżetu,

zmniejszyły się zdolności płatnicze

zmniejszyły się zdolności płatnicze

przedsiębiorstw, na skutek nadprodukcji

przedsiębiorstw, na skutek nadprodukcji

bilonu pojawiły się zwyżki cen i inflacja.

bilonu pojawiły się zwyżki cen i inflacja.

Sytuacja budżetowa skomplikowała się. W tej

Sytuacja budżetowa skomplikowała się. W tej

sytuacji w połowie listopada 1925 roku rząd

sytuacji w połowie listopada 1925 roku rząd

Grabskiego podał się do dymisji. Misję

Grabskiego podał się do dymisji. Misję

utworzenia nowego gabinetu powierzono

utworzenia nowego gabinetu powierzono

Aleksandrowi Skrzyńskiemu

Aleksandrowi Skrzyńskiemu

.

.

Rząd Skrzyńskiego

Rząd Skrzyńskiego

Upadek gabinetu Grabskiego zaktywizował

Upadek gabinetu Grabskiego zaktywizował

zwolenników Piłsudskiego, którzy udali się do willi

zwolenników Piłsudskiego, którzy udali się do willi

marszałka i oddali się do jego dyspozycji.

marszałka i oddali się do jego dyspozycji.

Wobec napiętej sytuacji Sejm w 1925 roku wyłonił

Wobec napiętej sytuacji Sejm w 1925 roku wyłonił

rząd szerokiej koalicji, od endecji po PPS ze

rząd szerokiej koalicji, od endecji po PPS ze

Skrzyńskim na czele.

Skrzyńskim na czele.

Od początku istnienia rząd ten walczył z kryzysem

Od początku istnienia rząd ten walczył z kryzysem

ekonomicznym, ale od wiosny 1926 roku sytuacja

ekonomicznym, ale od wiosny 1926 roku sytuacja

zaczęła się poprawiać. Słabości polskich rządów

zaczęła się poprawiać. Słabości polskich rządów

lat 1919 -25 jednoczyły zwolenników wokół osoby

lat 1919 -25 jednoczyły zwolenników wokół osoby

Piłsudskiego, zwolenników rządów twardej ręki.

Piłsudskiego, zwolenników rządów twardej ręki.