Ból i zmęczenie
Ból i zmęczenie
dr Joanna Łuczak
dr Joanna Łuczak
Wykład 5
Ból i zmęczenie
Ból i zmęczenie
dr Joanna Łuczak
dr Joanna Łuczak
Wykład 5
BÓL (
. - dolor,
. - algos, odyne) - wg
Międzynarodowego Towarzystwa Badania
Bólu to subiektywne przykre wrażenie
zmysłowe i emocjonalne powstające pod
wpływem bodźców uszkadzających
(tzw. nocyceptywnych) lub zagrażających
ich uszkodzeniem.
Ból jest odczuciem subiektywnym,
dlatego jest nim wszystko to, co chory
w ten sposób nazywa, bez względu na
obiektywne objawy z nim związane.
Receptorami bólowymi są
.
Odczucie bólu wyzwala również
każdy
supramaksymalny
bodziec
specyficzny dla danego receptora, np.
silny impuls świetlny powoduje ból
gałek
ocznych,
silny
bodziec
akustyczny powoduje ból lokalizowany
w uchu.
W
ból jest uważany za popęd
uruchamiający
odpowiednie
formy
zachowania
się
zwierzęcia,
które
prowadzą, często przez uczenie się, do
usunięcia się spod działania lub do
uniknięcia bodźca bólowego.
• Bólowi
towarzyszy
pobudzenie
układu
nerwowego współczulnego (przyspieszenie
czynności
, wzrost
)
i wzmożenie wydzielania niektórych hormonów
(np. hormonów kory nadnerczy). Ból ma
istotne
znaczenie
dla
rozpoznania
i
umiejscowienia procesu chorobowego.
• Niektóre teorie twierdzą, iż nie ma bólu, lecz
istnieje tylko prąd w układzie nerwowym.
Ocena bólu
Istnieje wiele narzędzi pomagających
określenie natężenie odczuwanego bólu.
Skale oceny stopnia natężenia bólu
możemy podzielić na trzy grupy:
Wizualna – najbardziej popularna jest tzw.
skala wzrokowo – analogowa (ang. Visual
Analogue Score - VAS - ). Posługując się
linijką długości 10 cm, określa się
natężenie odczuwanego bólu, gdzie 0
oznacza całkowity brak bólu, natomiast 10
najsilniejszy
ból,
jaki
można
sobie
wyobrazić. Odmianą stosowaną u dzieci
jest tzw. The Wong-Baker Faces Pain
Rating Scale przedstawiająca schematy
twarzy wyrażających różne nasilenie bólu.
Werbalna – oceniająca ból w sposób
opisowy. W skali tej chory może opisywać
ból posługując się czterema stopniami
jako:
brak
bólu,
ból
słaby,
ból
umiarkowany, ból silny lub dodatkowo,
stopień piąty – ból nie do zniesienia.
Numeryczna – oceniająca ból w skali
liczbowej, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10
najsilniejszy ból, jaki chory może sobie
wyobrazić.
Klasyfikacja neurofizjologiczna
• Ból receptorowy - nocyceptywny -
powstaje w wyniku drażnienia
receptorów nerwów czuciowych np.
przez mediatory zapalne.
• Ból niereceptorowy - neuropatyczny -
powstaje w wyniku ucisku lub
zniszczenia struktur układu
nerwowego. Typowym objawem jest
.
Najczęstsze przyczyny
Ból ostry
– wszelkie urazy
– ból wieńcowy
– ból w
– ból spowodowany pęknięciem wrzodu żołądka
lub dwunastnicy
– kolka żółciowa
– ból w
zapaleniu wyrostka robaczkowego
– kolka nerkowa
– ból związany z
– ból w ostrym niedokrwieniu kończyny
Ból przewlekły
Ból przewlekły
–
– ból w
przewlekłym zapaleniu trzustki
– ból
– ból związany z innymi zmianami
zwyrodnieniowymi
–
– ból pourazowy
– bóle
• Ból nowotworowy jest to ból związany
z występowaniem choroby nowotworowej,
najczęściej w stopniu zaawansownanym,
spowodowany
w
wyniku
drażnienia
lub bezpośredniego ucisku
lub niszczenia struktur nerwowych.
• Przewlekłe
zapalenie
trzustki
(pancreatitis
chronica)
to
przewlekła
nienowotworowa
,
charakteryzująca
się
postępującym
włóknieniem z towarzyszącym zanikiem
,
prowadzącym
w
różnych
okresach
do
upośledzenia
czynności
zewnątrzwydzielniczej
i
wewnątrzwydzielniczej
trzustki
i
w
następstwie mogąca prowadzić do rozwoju.
• Reumatoidalne
zapalenie
stawów,
RZS (
polyarthritis reumatoidea) to
choroba o bardzo niejasnej
,
prawdopodobnie
spowodowana
jest
i
równoczesną
reakcją
autoimmunologiczną.
• Choroba dotyczy głównie kobiet, które
chorują na nią w stosunku do mężczyzn 6
razy częściej. Raz rozpoczęty proces
chorobowy nie wygasa i powoli postępuje.
• Choroba powoduje bardzo duże
deformacje stawów, ich destrukcję, a co za
tym idzie ogranicza ich ruchomość.
• Powolny rozwój choroby rozpoczyna się od
uczucia sztywności stawów, które mija po
wykonaniu kilku ruchów. Na początku
atakowane są drobne stawy rąk i nóg,
najczęściej
i
stawy
. Następnie występuje
tych stawów i ograniczenie ich
ruchomości oraz zniekształcenie.
•Zmiany są wielowarstwowe, nie
cofają się, a choroba postępując
atakuje kolejne stawy.
•RZS - obraz RTG dłoni - zmiany
zaawansowane.
•Proces zapalny dotyczy
stawów
• Proces zapalny dotyczy
stawów,
w której powstają nacieki
. Błona ulega pogrubieniu
i powoduje ograniczenie ruchomości stawu.
W przebiegu choroby występuje
oraz
nasad
kostnych.
Poprzez
zmniejszenie ruchomości stawów, dochodzi do
zaniku
,
w
okolicy
zmienionego
chorobowo stawu.
Charakterystyczne objawy
• obrzęki stawów
• bóle stawów podczas wykonywania ruchu
• ból i zanik mięśni (na ręce zwłaszcza zanik kłębu
kciuka i mięśni międzykostnych)
• rumień dłoniowy (łac. erythema palmare)
• wilgotna skóra
• bagnetowate ustawienie względem
• symetryczne zmiany
•
•
• stan podgorączkowy
Kryteria rozpoznania
Kryteria klasyfikacyjne RZS wg Amerykańskiego Towarzystwa
Reumatologicznego (American Rheumatism Association -
ARA)
•
trwająca minimum 1 godzinę
utrzymująca się przez co najmniej 6 tygodni
• obrzęk 3 lub więcej stawów utrzymujący się przez
minimum 6 tygodni
• obrzęk stawów nadgarstkowych, śródręcznopaliczkowych i
międzypaliczkowych bliższych, utrzymujący się przez
minimum 6 tygodni
• symetryczny obrzęk stawów, utrzymujący się minimum 6
tygodni
• typowe dla RZS zmiany w RTG
•
•
(RF) w surowicy - w przypadku
obecności RF rozpoznane zostaje seropozytywne RZS; w
przypadku jego braku i obecności wymaganej ilości
objawów diagnostycznych, rozpoznane zostaje
seronegatywne RZS (przebiegające zwykle łagodniej)
Zaawansowanie
• okres I - w badaniu RTG widoczne obrzęki
tkanek miękkich, niewielkie zwężenie szpar
stawowych, osteoporoza przynasadowa
• okres II - wyraźne zwężenie szpar stawowych,
w częściach przynasadowych kości widoczne
geody zapalne oraz pojedyncze nadżerki na
powierzchniach stawowych
• okres III - rozwój geod i nadżerek,
podwichnięcia i zniekształcenia stawów
• okres IV - całkowite zesztywnienie kostne
stawu
Leczenie
• Leczenie jest bardzo trudne i wieloletnie.
Podaje się leki, które wpływają
bezpośrednio na przebieg choroby:
• sole
•
• środki immunosupresyjne
•
• oraz stosuje się leki wspomagające, które
likwidują dolegliwości związane z
postępowaniem procesu chorobotwórczego:
•
niesteroidowe leki przeciwzapalne
• leki przeciwbólowe
Ból fantomowy
Ból fantomowy
-
odczuwany w
miejscu nieistniejącej,
lub
w
miejscu,
w
którym
nie
nastąpiły
, lub które nie zostało
uszkodzone mechanicznie tak by mogło
powodować ból rzeczywisty, np. w przypadku
bolących, lecz zdrowych
.
Ból owulacyjny
Ból owulacyjny
- ból odczuwany
w podbrzuszu przez część kobiet podczas
. Związany jest z pęknięciem
. Trwa od kilku minut do
kilkunastu godzin, jego intensywność jest
sprawą
indywidualną.
Gdy
moment
jajeczkowania przypadnie na czas snu,
kobiety skarżące się zwykle na dużą
dotkliwość
bólu
owulacyjnego,
nie
obywające
się
wtedy
bez
środków
przeciwbólowych, mogą go w ogóle nie
odczuć.
• Migrena – powtarzający się, pulsujący
,
pojawiający się przeważnie w okresie
,
częściej u kobiet. Charakteryzuje się różnym
stopniem nasilenia, czasem trwania i częstotliwością
występowania. Bóle nasilają się pod wpływem
emocji lub wysiłku fizycznego. Występuje
światłowstręt, nadmierna wrażliwość na dźwięki i
zapachy, występują też nudności i wymioty.
Niekiedy przed wystąpieniem epizodu migrenowego,
może pojawić się tzw. aura, w postaci
,
ubytków w polu widzenia, pojawienia się mroczków,
,
. Według najbardziej
rozpowszechnionej teorii za fazę aury odpowiada
skurcz naczyń mózgowych, który w dalszym etapie
przechodzi w nadmierne ich rozszerzenie ze
zwiększoną przepuszczalnością ścian,
doprowadzając do napadu bólowego. Jest to
dolegliwość dziedziczna.
Rodzaje migreny
• Oczna (klasyczna) – przed wystąpieniem bólu zlokalizowanego w
, pojawiają się zaburzenia neurologiczne
objawiające się połowiczym niedowidzeniem. Występuje też
obniżona ostrość
, a nawet całkowita krótkotrwała
.
Bardzo często z bólami migrenowymi związane są nudności i
wymioty.
• Okoporaźna – występują bóle głowy skojarzone z częściowym lub
całkowitym porażeniem
. Prowadzi to do
opadnięcia powieki oraz upośledzenia ruchów gałek ocznych, co
powoduje podwójne widzenie.
• Porażenna (skojarzona) – występują okresowe pulsujące bóle głowy.
Dodatkowo mogą wystąpić ogniskowe objawy mózgowe pod
postacią
,
lub
,
a także napady
Jacksona i objawy migreny okoporaźnej.
• Stan migrenowy – seryjnie powtarzające się napady poprzedzielane
krótkimi przerwami, trwające nawet kilka godzin. Towarzyszą im:
zaczerwienienie i pocenie skóry twarzy, występowanie obfitej
wydzieliny z nosa oraz łzawienie.
•
- przewlekła aura migrenowa, której nie zawsze
towarzyszy ból głowy.
•
- trwająca zazwyczaj do 3 godz. występują porażenia wzroku,
paraliże rąk, trudności w mówieniu, towarzyszy temu ból głowy.
Sposoby leczenia
• W leczeniu migreny stosuje się obok
tradycyjnych
leków
przeciwbólowych
(stosowanych
doraźnie,
takich
jak
,
,
,
,
,
,
,
,
)
również specyficzne leki przeciwmigrenowe z
. Należą do
niej:
(
i
),
,
i
oraz odgrywają w chwili obecnej
najistotniejszą rolę selektywni antagoniści
receptora
5-HT1B/D
(tzw.
)
–
,
,
i
eletriptan.
•
Historia badań
Historia badań
• Edward Flatau, Migrena (La migrane), 1912 -
pierwsza nowoczesna monografia na temat
migreny została wydana w Polsce.
• Pierwszą nowoczesną monografię na temat
migreny napisał polski neurolog Edward Flatau,
który jako jeden z pierwszych przedstawił pełny
obraz kliniczny tej choroby oraz określił tę chorobę
jako wrodzone usposobienie do patologicznych
procesów metabolicznych w układzie nerwowym i
wyróżnił jej postacie: oczną, padaczkową,
psychiczną i – rzadką – twarzoporażenną. Książka
Die Migrane i polska edycja Migrena ukazała się w
roku 1912 a praca nad nią była motywowana m.in.
migrenami samego uczonego. Książka została
przedrukowana
w roku 2007 po 95 latach od jej ukazania się.
• Krwotok podpajęczynówkowy -
krwawienie do przestrzeni
podpajęczynówkowej, która znajduje się
między pajęczynówką a oponą miękką
mózgu.
• Zapalenie wyrostka robaczkowego to
ostre (OZWR) lub przewlekłe schorzenie
spowodowane zapaleniem wywołanym
najczęściej zatrzymaniem treści pokarmowej
w wyrostku.
• Ostre zapalenie trzustki (pancreatitis
acuta) - nienowotworowa choroba trzustki o
gwałtownym przebiegu.
Trzy stopnie intensywności leczenia w
zależności od poziomu odczuwania
bólu(wg.WHO).
• I stopień – analgetyki nieopioidowe
– (+ ewentualnie lek wspomagający)
• II stopień – słaby
– (+ ewentualnie analgetyki nieopioidowe)
– (+ ewentualnie lek wspomagający)
• III stopień – silny opioid
– (+ ewentualnie analgetyki nieopioidowe)
– (+ ewentualnie lek wspomagający)
Leczenie rozpoczyna się od stopnia
I, w przypadku braku ustąpienia lub
nasilenia bólu przechodzi się do
stopnia wyższego.
Do leków wspomagających zalicza się:
•
trójcykliczne leki przeciwdepresyjne
• leki przeciwdepresyjne o innej budowie niż trójpierścienowa
–
–
–
–
–
• leki przeciwdrgawkowe
•
•
• leki uspokajające
–
–
–
•
•
• antagoniści receptora n-metylo-d-asparginianu (
• leki znieczulające miejscowo
Do silnych opioidów znajdujących
zastosowanie w leczeniu bólu
przewlekłego zaliczamy:
•
( w leczeniu znajduje
zastosowanie forma doustna i do
podawania podskórnego)
•
w postaci systemu
transdermalnego (przezskórnego) w
postaci plastrów
• Znieczulenie to bezpieczne i bezbolesne
przeprowadzenie
pacjenta
przez
czas
operacji lub innego, potencjalnie bolesnego
lub nieprzyjemnego zabiegu medycznego.
W większości przypadków polega na
zablokowaniu
(
) lub przerwaniu przewodzenia
we włóknach nerwowych. W zależności od
metody wyróżnia się
(tzw.
narkoza),
,
oraz
znieczulenie
kombinowane, zawierające elementy kilku
rodzajów znieczulenia. Specjalność lekarska
zajmująca
się
znieczuleniami
to
.
Historia
• W
pierwsze znieczulenia sporządzano
z ziół takich jak
czy
. Dopiero w
zaczęto przeprowadzać badania nad
efektywnymi środkami znieczulającymi. W
roku brytyjscy chemicy Humphry Davy i Thomas
Beddoes stwierdzili znieczulające właściwości
(tzw. "gazu rozweselającego"),
jednak
w
tamtych
czasach
był
jedynie
wykorzystywany do rozrywek. Pierwszym, który
wykorzystał go do znieczulenia był amerykański
dentysta Horacy Wells. W
użył on podtlenku
azotu do ekstrakcji zęba, lecz w wyniku błędu
dentysty stracił poparcie (pacjent zmarł).
• Kolejnym
znaczącym
środkiem
znieczulającym
jest
,
odkryty w
roku. Jego skuteczność
została potwierdzona dopiero w
.
Zyskał popularność do tego stopnia, że
roku wykorzystano go do
uśpienia
podczas
porodu księcia Leopolda.
• Pirogow Nikołaj Iwanowicz (1810-1881),
rosyjski chirurg i anatom, profesor akademii
w
Petersburgu.
Specjalizował
się
w
eksperymentalnej anatomii topograficznej.
Wydał
4-tomowy
atlas
anatomiczny
Anatomia topograficzna (1851-1854).
• Zreorganizował polową służbę medyczną w
armii carskiej. Jako pierwszy przeprowadził
skuteczną operację pod narkozą (anestezja)
na polu bitwy (1847). Zastosował liczne
nowe metody operacyjne, zwłaszcza w
chirurgii kostno-stawowej. Był jednym z
prekursorów aseptyki.
Analgezja
• 1. zjawisko
(w
- wywołane
).
• 2. działania mające na celu
zniesienie czucia bólu.
a. Metody farmakologiczne
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne
• Opioidy
• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
• Leki
• Leki uspokajające
• Neuroleptyki
• Blokady z użyciem środków miejscowo-
znieczulających
b. Metody niefarmakologiczne
• Neuroliza
• Przecięcie chirurgiczne
• Przezkórna stymulacja nerwów
obwodowych
• Wibracja
• Akupunktura
• Zabiegi fizykalne:
,
,
, gimnastyka
lecznicza
• Zmęczenie - przejściowe zmniejszenie
zdolności do pracy spowodowane przez brak
rezerw energetycznych. W czasie zamiany
w
, organizm wytwarza też
, który gromadzi się w
używanym w danej chwili i wywołuje uczucie
zmęczenia. W wypadku odczuwania
zmęczenia, należy położyć się i nie dopuścić
do utraty ciepła przez ciało. Zmęczenie jest
reakcją fizjologiczną chroniącą przed dalszą
zbyt intensywną pracą.
• Wyróżnia się 2 rodzaje zmęczenia -
ośrodkowe (ogólne) oraz
obwodowe (mięśniowe)
• Zdarza się to zwłaszcza młodym,
świetnie wykształconym ludziom,
którzy szybko awansowali i nie
potrafią udźwignąć odpowiedzialności.
Nie są zmęczeni pracą, niszczy ich
raczej ambicja. Mają sukcesy, ale nie
czują satysfakcji, wciąż uważają, że
osiągnęli za mało. I w rezultacie tracą
chęć do działania, stają się złośliwi i
zaczepni, swoimi niepowodzeniami
obciążają współpracowników.
• Nauczyciele myślą, że byliby lepsi, gdyby nie
uczniowie, lekarze - że wszystkiemu winni są
pacjenci, szefowie obwiniają podwładnych. Czy
takie zmęczenie dotyka tylko nadambitnych
menedżerów wielkich firm, czy może przytrafić się
każdemu? - Kiedyś sądzono, że zdarza się to
osobom, które często stykają się z
nieprzewidzianymi sytuacjami - np. pilotom,
prezesom, chirurgom, pielęgniarkom. Od decyzji
pielęgniarki w prowincjonalnym szpitalu może
zależeć życie człowieka, jej odpowiedzialność jest
większa niż prezesa podpisującego wielki kontrakt.
Poza tym ona dodatkowo boryka się z brakiem
pieniędzy, z poczuciem, że nikt nie szanuje jej
zawodu.
• Okazuje się jednak, że takie samo
zmęczenie może dotknąć robotnika, który
w fabryce pracuje przy taśmie. Bo on
bezustannie niepokoi się, czy zdąży
przykręcić jakiś element, a jednocześnie
denerwuje go znużenie wynikające z
jednostajności pracy.
• Każda praca wiąże się ze stresem i
zmęczeniem. Wynika to stąd, że ludzie
przychodzą przygotowani do pracy
merytorycznie, ale kompletnie nieprzygotowani
emocjonalnie! Są nieodporni na stresy,
potrzebują ciągłego potwierdzania swojej
wartości. Więc bardzo szybko mają pracy dość.
Czy zmęczenie na progu? jest groźne, czy tylko
męczące? - Jest groźne. Po pewnym czasie
siada układ psychoimmunologiczny - pojawiają
się przeziębienia, bóle kręgosłupa, nerwice
żołądka - od biegunek po wrzody. Organizm
staje się szalenie podatny na infekcje. Dobry
lekarz zapyta pacjenta, dlaczego tak często
choruje, spróbuje skierować na psychoterapię.
Jednak to nie zdarza się często.
Rodzaje zmęczenia
Rodzaje zmęczenia
FIZYCZNE
• Dominujące poczucie zmęczenia.
• Zaniedbywanie aktywności fizycznej (ćwiczeń fizycznych).
• Zakłócenia snu.
• Zaburzenia apetytu.
• Zaniedbywanie wizyt kontrolnych u lekarza i stomatologa,
problemy zdrowotne.
• Obniżenie potrzeb seksualnych.
• Nadużywanie alkoholu, leków, palenie tytoniu.
EMOCJONALNE I BEHAWIORALNE
• Trudności w relaksowaniu się.
• Czytanie głównie pism i książek zawodowych.
• Utrzymujące się poczucie znużenia.
• Obniżony nastrój.
• Stała obecność negatywnych postaw i myśli.
• Długotrwałe resentymenty lub urazy wobec innych ludzi.
• Regularnie występujące poczucie osamotnienia lub izolacji.
• Nawracające lęki.
• Poczucie pustki i braku celów.
• Rosnąca ilość zachowań impulsywnych bez względu na
konsekwencje.
• Niekontrolowane zachowania agresywne.
RODZINNE I SPOŁECZNE
• Obniżenie zainteresowania członkami rodziny.
• Łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na członków
rodziny.
• Spędzanie większej ilości czasu poza domem lub bez
rodziny bez wyraźnego powodu.
• Opór przed wspólnym wypoczynkiem lub niemożność
cieszenia się nim.
• Trudności w uczestniczeniu we wspólnych rozrywkach.
• Zwiększająca się ilość czasu spędzanego samotnie.
• Nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od
problemów.
• Niezwykle nasilony stres towarzyszący dużym zmianom w
życiu (narodziny lub śmierć, kłopoty finansowe).
• Obniżenie poczucia wsparcia.
DOTYCZĄCE PRACY
• Utrata zapału.
• Poczucie, iż stale brakuje na coś czasu.
• Obawy przed pójściem do pracy.
• Rosnące poczucie niekompetencji.
• Poczucie "marnowania" czasu.
• Trudności w kończeniu rozpoczętych zadań.
• Narastające niezadowolenie z pracy, brak pomysłu na
dokonanie zmiany.
• Trudności w wyrażaniu własnych opinii, unikanie
wypowiadania swojego zdania.
• Schematyczne traktowanie pacjentów.
• Bardzo duża dyrektywność wobec pacjentów.
• Zwierzanie się pacjentom ze swoich spraw osobistych.
• Unikanie trudnych tematów z pacjentami.
• Niecierpliwość w kontaktach z pacjentami.
• Zauważanie podobieństw w problemach własnych i
zgłaszanych przez pacjentów.
• Rosnące poczucie winy wobec pacjentów.
• Utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazy do
przełożonych, kolegów, superwizorów.
• Większość osób doświadczając zawodowych
obciążeń, podejmuje doraźne działania mające
przynieść ulgę w trudnej sytuacji. Częstym
sposobem, o którym mówili terapeuci, są
rozmowy z członkami rodziny lub zwierzanie się
przyjaciołom angażuje to krąg najbliższych ludzi
i czasem budzi poczucie winy za nadmierne
"zawracanie głowy" swoimi sprawa mi. Innym
rozwiązaniem jest ograniczanie ilości pacjentów
ale w tym przypadku podstawową trudnością
okazują się wymogi kasy chorych i konieczność
wykonania kontraktu. Środkiem zaradczym jest
także maksymalne wykorzystanie wolnych dni
na odpoczynek, robienie sobie drobnych
przyjemności i podejmowanie wysiłku
fizycznego.
•
Wypoczynek
Wypoczynek
• przywrócenia
homeostazy
ustroju.
Celem
wypoczynku jest zatem zniesienie stanu zmęczenia.
W czasie wypoczynku nasileniu ulegają procesy
anaboliczne, regeneracyjne, których zadaniem jest
uzupełnienie materiałów zapasowych, usunięcie
z tkanek metabolitów toksycznych i zbędnych,
przywrócenie
równowagi
wodno-elektrolitowej
i
kwasowo-zasadowej.
Procesy
anaboliczne
pochłaniają
znaczne
ilości
energii,
zatem
wypoczynek
jest
procesem
metabolicznie
(wewnątrzkomórkowo)
bardzo
aktywnym,
wymagającym prawidłowego odżywiania organizmu.
Wypoczynek może być bierny lub czynny.
• Wypoczynek bierny polega na zaniechaniu
wszelkich
wysiłków
fizycznych
(sen)
lub
ograniczeniu ich do normalnych, codziennych
(koniecznych)
czynności
życiowych.
• Wypoczynek czynny to proces przywracania
homeostazy przy zastosowaniu optymalnego ruchu
(rekreacja – aktywny wypoczynek). Ruch powinien
dotyczyć innych grup mięśni niż te zmęczone.
Zasadą takiego wypoczynku jest przełączanie
pracy jednych mięśni na pracę innych mięśni.
• Z tematem wypoczynku czynnego związany
jest eksperyment i tzw. efekt Sjeczenowa.
Sjeczenow doświadczalnie wykazał, że
najskuteczniejszym odpoczynkiem jest, nie
chwilowy spokój (spoczynek) pracującej
ręki, lecz odpoczynek polegający na
wprawieniu w ruch drugiej ręki. Zdolność
do ruchu zginaczy prawej ręki ulega
zwiększeniu przy jednoczesnym napięciu
statycznym
prostowników
lewej
ręki.
• Zaobserwowany proces nosi nazwę efektu
Sjeczenowa. Wg Sjeczenowa mechanizm działania
tego efektu polega na bodźcowym pobudzaniu
mięśnia zmęczonego do “odnowy biologicznej” przez
inny pracujący mięsień. Wpływ na mięsień zmęczony
odbywa się za pośrednictwem OUN. Z punktu
widzenia bioenergetycznego ta koncepcja jest
pozbawiona sensu, nie jest więc aktualna. Efekt
Sjeczenowa sprowadza się raczej do psychicznej
sugestii, zatem samo uczucie wypoczynku jest
wówczas tylko pozorne. Oczywiście tego efektu nie
można uogólnić i odnieść do wszystkich sytuacji. Nie
jest to uniwersalne prawo, (dla wszystkich mięśni i
sytuacji zmęczenia) jak niektórzy autorzy sugerują.
• W latach czterdziestych XX wieku Folbort
ogłosił inną koncepcję wyjaśniającą
wypoczynek czynny. Zdaniem Folbort`a
odpowiednio zastosowane ćwiczenia ruchowe
określonych grup mięśni wytwarzają impulsy
wzbudzające ośrodki korowe do wyzwalania
procesów hamowania w mięśniach
zmęczonych. Procesy hamowania umożliwiają
mięśniom zmęczonym powrót do homeostazy.
Koncepcja Folbert`a nie powinna być
przyjmowana bezkrytycznie, bowiem nie
została rzetelnie udowodniona.
• Ponadto wypoczynek czynny nie jest w
każdym przypadku zmęczenia efektywny i
wskazany. Dobór właściwego rodzaju
wypoczynku zależy od uprawianej dyscypliny
sportu, rodzaju intensywnie wykonywanych
ruchów oraz stopnia i rozległości zmęczenia.
Wypoczynek czynny może być zastosowany
przy umiarkowanym zmęczeniu psychicznym
i zmęczeniu fizycznym lekkim.
W poważniejszych stanach zmęczeniowych
zaleca się odpoczynek bierny z
zastosowaniem odpowiednio dobranych
zabiegów dodatkowych.
• Oddziaływanie zmysłów na przebieg zmęczenia
Badania za pomocą ergografu wykazały możliwość
zwiększenia krzywej skurczu pracującego mięśnia
zmęczonego poprzez pobudzanie narządów
zmysłów: wzroku, słuchu, węchu, dotyku. Efekt ten
jest spowodowany tonizującym wpływem bodźców
zmysłowych na OUN i układ nerwowy autonomiczny.
Spotęgowaniu ulega więc oddziaływanie troficzne
układu nerwowego na układ mięśniowy. Długotrwałe
i monotonne oddziaływanie bodźców zmysłowych
wkrótce powoduje znużenie nerwowe i zmniejszenie
efektywności ruchowej pracującego mięśnia.
• Oddziaływanie czynników emocjonalnych na przebieg
zmęczenia
OUN koordynuje i reguluje czynności ruchowe
poprzez obwodowy i autonomiczny układ nerwowy.
Szczególne nasilenie tego wpływu można
zaobserwować przy pobudzeniu emocjonalnym.
Dodatni stan emocjonalny likwiduje znużenie i
zmęczenie podczas pracy mięśni. Podczas
pobudzenia emocjonalnego ośrodki korowe (kory
mózgowej) i podkorowe oddziałują stymulująco na
układ nerwowy wegetatywny, pobudzając procesy
fizjologiczne narządów wewnętrznych. Działanie to
realizuje się również przez układ hormonalny.
Rezultatem tego jest wzmożenie pracy mięśni.
Czynnikami emocjogennymi (emocjotwórczymi) są
m.in.: okrzyki publiczności, zachęty i pochwały
trenera, poczucie współzawodnictwa
(samouświadomienie potrzeby i celowości “bycia
lepszym” od konkurencji).
Prasa poranna o Polsce
Zmęczenie i pragmatyzm
Sylwia Gibs
Tekst z 23/10/2007 Ostatnia aktualizacja
23/10/2007 13:46 TU
• Polska wraca do Europy, Inna prawica
doszła do władzy, Polska Donalda Tuska
chce być pragmatyczna, Stanowisko wobec
Europy bardziej konstruktywne: oto
wachlarz tytułów w dziennikach porannych,
których komentarze, siłą rzeczy, czasami
powtarzają się. Wszędzie widać też
fotografię Donalda Tuska wznoszącego
transparent z napisem Polska.
•
, dziennik lewicowy, twierdzi że
Polska była zmęczona rozróżnianiem dobra
od zła i ludzi czystych od nieczystych, wolała
więc człowieka który zapowiedział, że woli
budować autostrady niż grzebać w
przeszłości. Prawicowy dziennik Le Figaro
nazywa Donalda Tuska kandydatem
pojednania i tak, jak inne gazety, przedstawia
jego życiorys i skuteczną kampanię
wyborczą, która zaskoczyła Polaków. W
pojedynku z Jarosławem Kaczyńskim potrafił
pokazać pustkę wypowiedzi swego rywala,
który chciał uchodzić za obrońcę ofiar okresu
przejściowego, ale okazał się niezdolny do
odpowiedzi na najprostsze pytania, jak cena
chleba.
• W artykule podpisanym przez specjalną wysłanniczkę
, Arielle Thedrel i Marcina Zralka czytamy: po
dwóch latach bezustannych kryzysów Polacy
zmobilizowali się, by skończyć z erą Kaczyńskich i
wyrzucić z Parlamentu ich byłych ekstremistycznych
sojuszników. Była to era chotycznej dekomunizacji,
walki z korupcją – godnej powieści Orwella i
gestykulacji dyplomatycznej, która wpędziła Unię
Europejską w stan niemalże histerii. Liberalna prawica
naprawić ma szkody. W kwestiach europejskich
wszakże, konserwatywne skrzydło PO długo zajmowało
to samo stanowisko, co Kaczyńscy. W dziedzinie polityki
wewnętrznej liberałowie popierali dwa najbardziej
katastrofalne posunięcia rządu Jarosława Kaczyńskiego:
ustawę lustracyjną i założenie Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, które stało się bronią polityczną. Z
powodu tych dwuznaczności większość ekspertów widzi
w PO cywilizowane oblicze PiS – czytamy na łamach
dziennika Le Figaro.
• Z biurowym zmęczeniem trzeba
walczyć
• Po zimie większość z nas nacierpi
na tzw. „wiosenne zmęczenie” –
czujemy się ospali, znużeni, nie
mamy energii. Taki stan, poniekąd
powszechny i niejako fizjologiczny,
nie jest niczym groźnym, jeśli po
jakimś czasie mija.
• Tymczasem niektóre osoby, bez
względu na porę roku, stale
doświadczają zmęczenia. Ten tzw.
syndrom chronicznego zmęczenia, to
poważny problem, z którym trzeba
walczyć.
• Lekarze chroniczne zmęczenie zaliczają
do bardzo trudno uleczalnych chorób,
gdyż może mieć ono bardzo wiele
przyczyn: problemy emocjonalne,
kłopoty osobiste, stres, tłumiony
gniew, żal, złość, poczucie
niedocenienia, zaburzenia hormonalne,
choroby wątroby, tarczycy, stany po
infekcjach wirusowych.
• W przypadku chronicznego
zmęczenia zawsze pomaga
odpowiednia ilość spokojnego snu.
Dobrze działają także ćwiczenia
relaksacyjne i oddechowe oraz ruch –
np. spacery, pływanie.
• Ważna jest też wyważona dieta,
kontrolowanie ilości spożywanego
cukru, z ograniczeniem substancji
stymulujących.
• W leczeniu syndromu chronicznego
zmęczenia korzystne jest także
stosowanie metod i leków medycyny
naturalnej – przydatna okazuje się
więc homeopatia, akupunktura,
masaże, aromaterapia.
Dziękuję za uwagę
Dziękuję za uwagę
