Ból i zmęczenie

Ból i zmęczenie

dr Joanna Łuczak

dr Joanna Łuczak

Wykład 5

BÓL (

łac

. - dolor,

gr

. - algos, odyne) - wg

Międzynarodowego Towarzystwa Badania
Bólu to subiektywne przykre wrażenie
zmysłowe i emocjonalne powstające pod
wpływem bodźców uszkadzających

tkankę

(tzw. nocyceptywnych) lub zagrażających
ich uszkodzeniem.

Ból jest odczuciem subiektywnym,

dlatego jest nim wszystko to, co chory
w ten sposób nazywa, bez względu na
obiektywne objawy z nim związane.
Receptorami bólowymi są

nocyceptory

.

Odczucie bólu wyzwala również

każdy

supramaksymalny

bodziec

specyficzny dla danego receptora, np.
silny impuls świetlny powoduje ból
gałek

ocznych,

silny

bodziec

akustyczny powoduje ból lokalizowany
w uchu.

W

psychologii

ból jest uważany za popęd

uruchamiający

odpowiednie

formy

zachowania

się

zwierzęcia,

które

prowadzą, często przez uczenie się, do
usunięcia się spod działania lub do
uniknięcia bodźca bólowego.

• Bólowi

towarzyszy

pobudzenie

układu

nerwowego współczulnego (przyspieszenie
czynności

serca

, wzrost

ciśnienia tętniczego

)

i wzmożenie wydzielania niektórych hormonów
(np. hormonów kory nadnerczy). Ból ma
istotne

znaczenie

dla

rozpoznania

i

umiejscowienia procesu chorobowego.

• Niektóre teorie twierdzą, iż nie ma bólu, lecz

istnieje tylko prąd w układzie nerwowym.

Ocena bólu

Istnieje wiele narzędzi pomagających

określenie natężenie odczuwanego bólu.
Skale oceny stopnia natężenia bólu
możemy podzielić na trzy grupy:

Wizualna – najbardziej popularna jest tzw.
skala wzrokowo – analogowa (ang. Visual
Analogue Score - VAS - ). Posługując się
linijką długości 10 cm, określa się
natężenie odczuwanego bólu, gdzie 0
oznacza całkowity brak bólu, natomiast 10
najsilniejszy

ból,

jaki

można

sobie

wyobrazić. Odmianą stosowaną u dzieci
jest tzw. The Wong-Baker Faces Pain
Rating Scale przedstawiająca schematy
twarzy wyrażających różne nasilenie bólu.

Werbalna – oceniająca ból w sposób
opisowy. W skali tej chory może opisywać
ból posługując się czterema stopniami
jako:

brak

bólu,

ból

słaby,

ból

umiarkowany, ból silny lub dodatkowo,
stopień piąty – ból nie do zniesienia.

Numeryczna – oceniająca ból w skali
liczbowej, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10
najsilniejszy ból, jaki chory może sobie
wyobrazić.

Klasyfikacja neurofizjologiczna

• Ból receptorowy - nocyceptywny -

powstaje w wyniku drażnienia
receptorów nerwów czuciowych np.
przez mediatory zapalne.

• Ból niereceptorowy - neuropatyczny -

powstaje w wyniku ucisku lub
zniszczenia struktur układu
nerwowego. Typowym objawem jest

alodynia

.

Najczęstsze przyczyny
Ból ostry

– wszelkie urazy
– ból wieńcowy
– ból w

ostrym zapaleniu trzustki

– ból spowodowany pęknięciem wrzodu żołądka

lub dwunastnicy

– kolka żółciowa
– ból w

zapaleniu wyrostka robaczkowego

– kolka nerkowa
– ból związany z

krwawieniem

podpajęczynówkowym

– ból w ostrym niedokrwieniu kończyny

Ból przewlekły

Ból przewlekły

–

ból nowotworowy

– ból w

przewlekłym zapaleniu trzustki

– ból

reumatyczny

– ból związany z innymi zmianami

zwyrodnieniowymi

–

ból fantomowy

– ból pourazowy
– bóle

migrenowe

• Ból nowotworowy jest to ból związany

z występowaniem choroby nowotworowej,
najczęściej w stopniu zaawansownanym,
spowodowany

w

wyniku

drażnienia

nocyceptorów

lub bezpośredniego ucisku

lub niszczenia struktur nerwowych.

• Przewlekłe

zapalenie

trzustki

(pancreatitis

chronica)

to

przewlekła

choroba

nienowotworowa

trzustki

,

charakteryzująca

się

postępującym

włóknieniem z towarzyszącym zanikiem

tkanki

gruczołowej

,

prowadzącym

w

różnych

okresach

do

upośledzenia

czynności

zewnątrzwydzielniczej

i

wewnątrzwydzielniczej

trzustki

i

w

następstwie mogąca prowadzić do rozwoju.

• Reumatoidalne

zapalenie

stawów,

RZS (

łac.

polyarthritis reumatoidea) to

choroba o bardzo niejasnej

etiologii

,

prawdopodobnie

spowodowana

jest

wirusem

i

równoczesną

reakcją

autoimmunologiczną.

• Choroba dotyczy głównie kobiet, które

chorują na nią w stosunku do mężczyzn 6
razy częściej. Raz rozpoczęty proces
chorobowy nie wygasa i powoli postępuje.

• Choroba powoduje bardzo duże

deformacje stawów, ich destrukcję, a co za
tym idzie ogranicza ich ruchomość.

• Powolny rozwój choroby rozpoczyna się od

uczucia sztywności stawów, które mija po
wykonaniu kilku ruchów. Na początku
atakowane są drobne stawy rąk i nóg,
najczęściej

nadgarstek

i

stawy

międzypaliczkowe

. Następnie występuje

obrzęk

tych stawów i ograniczenie ich

ruchomości oraz zniekształcenie.

•Zmiany są wielowarstwowe, nie
cofają się, a choroba postępując
atakuje kolejne stawy.

•RZS - obraz RTG dłoni - zmiany
zaawansowane.

•Proces zapalny dotyczy

błony

maziowej

stawów

• Proces zapalny dotyczy

błony maziowej

stawów,

w której powstają nacieki

limfocytów

i komórek

plazmatycznych

. Błona ulega pogrubieniu

i powoduje ograniczenie ruchomości stawu.
W przebiegu choroby występuje

osteoporoza

oraz

nadżerki

nasad

kostnych.

Poprzez

zmniejszenie ruchomości stawów, dochodzi do
zaniku

mięśni

,

w

okolicy

zmienionego

chorobowo stawu.

Charakterystyczne objawy
• obrzęki stawów
• bóle stawów podczas wykonywania ruchu
• ból i zanik mięśni (na ręce zwłaszcza zanik kłębu

kciuka i mięśni międzykostnych)

• rumień dłoniowy (łac. erythema palmare)
• wilgotna skóra
• bagnetowate ustawienie względem

przedramienia

• symetryczne zmiany
•

torbiele Bakera

•

zespół cieśni nadgarstka

• stan podgorączkowy

Kryteria rozpoznania
Kryteria klasyfikacyjne RZS wg Amerykańskiego Towarzystwa

Reumatologicznego (American Rheumatism Association -

ARA)

•

sztywność poranna

trwająca minimum 1 godzinę

utrzymująca się przez co najmniej 6 tygodni

• obrzęk 3 lub więcej stawów utrzymujący się przez

minimum 6 tygodni

• obrzęk stawów nadgarstkowych, śródręcznopaliczkowych i

międzypaliczkowych bliższych, utrzymujący się przez

minimum 6 tygodni

• symetryczny obrzęk stawów, utrzymujący się minimum 6

tygodni

• typowe dla RZS zmiany w RTG

•

guzki reumatoidalne

•

czynnik reumatoidalny

(RF) w surowicy - w przypadku

obecności RF rozpoznane zostaje seropozytywne RZS; w

przypadku jego braku i obecności wymaganej ilości

objawów diagnostycznych, rozpoznane zostaje

seronegatywne RZS (przebiegające zwykle łagodniej)

Zaawansowanie
• okres I - w badaniu RTG widoczne obrzęki

tkanek miękkich, niewielkie zwężenie szpar
stawowych, osteoporoza przynasadowa

• okres II - wyraźne zwężenie szpar stawowych,

w częściach przynasadowych kości widoczne
geody zapalne oraz pojedyncze nadżerki na
powierzchniach stawowych

• okres III - rozwój geod i nadżerek,

podwichnięcia i zniekształcenia stawów

• okres IV - całkowite zesztywnienie kostne

stawu

Leczenie

• Leczenie jest bardzo trudne i wieloletnie.

Podaje się leki, które wpływają

bezpośrednio na przebieg choroby:

• sole

złota

•

kortykosteroidy

• środki immunosupresyjne

•

antybiotyki

• oraz stosuje się leki wspomagające, które

likwidują dolegliwości związane z

postępowaniem procesu chorobotwórczego:

•

niesteroidowe leki przeciwzapalne

• leki przeciwbólowe

Ból fantomowy

Ból fantomowy

-

ból

odczuwany w

miejscu nieistniejącej,

amputowanej

kończyny

lub
w

miejscu,

w

którym

nie

nastąpiły

zmiany fizjologiczne

, lub które nie zostało

uszkodzone mechanicznie tak by mogło
powodować ból rzeczywisty, np. w przypadku
bolących, lecz zdrowych

zębów

.

Ból owulacyjny

Ból owulacyjny

- ból odczuwany

w podbrzuszu przez część kobiet podczas

owulacji

. Związany jest z pęknięciem

pęcherzyka Graafa

. Trwa od kilku minut do

kilkunastu godzin, jego intensywność jest
sprawą

indywidualną.

Gdy

moment

jajeczkowania przypadnie na czas snu,
kobiety skarżące się zwykle na dużą
dotkliwość

bólu

owulacyjnego,

nie

obywające

się

wtedy

bez

środków

przeciwbólowych, mogą go w ogóle nie
odczuć.

• Migrena – powtarzający się, pulsujący

ból głowy

,

pojawiający się przeważnie w okresie

dojrzewania

,

częściej u kobiet. Charakteryzuje się różnym

stopniem nasilenia, czasem trwania i częstotliwością

występowania. Bóle nasilają się pod wpływem

emocji lub wysiłku fizycznego. Występuje

światłowstręt, nadmierna wrażliwość na dźwięki i

zapachy, występują też nudności i wymioty.

Niekiedy przed wystąpieniem epizodu migrenowego,

może pojawić się tzw. aura, w postaci

parestezji

,

ubytków w polu widzenia, pojawienia się mroczków,

niedowładu

,

afazji

. Według najbardziej

rozpowszechnionej teorii za fazę aury odpowiada

skurcz naczyń mózgowych, który w dalszym etapie

przechodzi w nadmierne ich rozszerzenie ze

zwiększoną przepuszczalnością ścian,

doprowadzając do napadu bólowego. Jest to

dolegliwość dziedziczna.

Rodzaje migreny

• Oczna (klasyczna) – przed wystąpieniem bólu zlokalizowanego w

okolicy

oczodołu

, pojawiają się zaburzenia neurologiczne

objawiające się połowiczym niedowidzeniem. Występuje też

obniżona ostrość

wzroku

, a nawet całkowita krótkotrwała

ślepota

.

Bardzo często z bólami migrenowymi związane są nudności i

wymioty.

• Okoporaźna – występują bóle głowy skojarzone z częściowym lub

całkowitym porażeniem

mięśni

okoruchowych

. Prowadzi to do

opadnięcia powieki oraz upośledzenia ruchów gałek ocznych, co

powoduje podwójne widzenie.

• Porażenna (skojarzona) – występują okresowe pulsujące bóle głowy.

Dodatkowo mogą wystąpić ogniskowe objawy mózgowe pod

postacią

parestezji

,

afazji

lub

dyzartrii

,

niedowładów

a także napady

padaczki

Jacksona i objawy migreny okoporaźnej.

• Stan migrenowy – seryjnie powtarzające się napady poprzedzielane

krótkimi przerwami, trwające nawet kilka godzin. Towarzyszą im:

zaczerwienienie i pocenie skóry twarzy, występowanie obfitej

wydzieliny z nosa oraz łzawienie.

•

Śnieg optyczny

- przewlekła aura migrenowa, której nie zawsze

towarzyszy ból głowy.

•

Z aurą

- trwająca zazwyczaj do 3 godz. występują porażenia wzroku,

paraliże rąk, trudności w mówieniu, towarzyszy temu ból głowy.

Sposoby leczenia

• W leczeniu migreny stosuje się obok

tradycyjnych

leków

przeciwbólowych

(stosowanych

doraźnie,

takich

jak

kwas acetylosalicylowy

,

paracetamol

,

metamizol

,

diklofenak

,

ibuprofen

,

ketoprofen

,

naproksen

,

mefacit

,

nabumeton

,

meloksykam

)

również specyficzne leki przeciwmigrenowe z

grupy farmakologicznej

ATC N 02 C

. Należą do

niej:

alkaloidy

sporyszu

(

dihydroergotamina

i

ergotamina

),

pizotifen

,

iprazochrom

i

oksetoron

oraz odgrywają w chwili obecnej

najistotniejszą rolę selektywni antagoniści

receptora

5-HT1B/D

(tzw.

tryptany

)

–

sumatryptan

,

zolmitriptan

,

rizatriptan

i

eletriptan.

•

Historia badań

Historia badań

• Edward Flatau, Migrena (La migrane), 1912 -

pierwsza nowoczesna monografia na temat

migreny została wydana w Polsce.

• Pierwszą nowoczesną monografię na temat

migreny napisał polski neurolog Edward Flatau,

który jako jeden z pierwszych przedstawił pełny

obraz kliniczny tej choroby oraz określił tę chorobę

jako wrodzone usposobienie do patologicznych

procesów metabolicznych w układzie nerwowym i

wyróżnił jej postacie: oczną, padaczkową,

psychiczną i – rzadką – twarzoporażenną. Książka

Die Migrane i polska edycja Migrena ukazała się w

roku 1912 a praca nad nią była motywowana m.in.

migrenami samego uczonego. Książka została

przedrukowana

w roku 2007 po 95 latach od jej ukazania się.

• Krwotok podpajęczynówkowy -

krwawienie do przestrzeni
podpajęczynówkowej, która znajduje się
między pajęczynówką a oponą miękką
mózgu.

• Zapalenie wyrostka robaczkowego to

ostre (OZWR) lub przewlekłe schorzenie
spowodowane zapaleniem wywołanym
najczęściej zatrzymaniem treści pokarmowej
w wyrostku.

• Ostre zapalenie trzustki (pancreatitis

acuta) - nienowotworowa choroba trzustki o
gwałtownym przebiegu.

Trzy stopnie intensywności leczenia w

zależności od poziomu odczuwania
bólu(wg.WHO).

• I stopień – analgetyki nieopioidowe

– (+ ewentualnie lek wspomagający)

• II stopień – słaby

opioid

– (+ ewentualnie analgetyki nieopioidowe)
– (+ ewentualnie lek wspomagający)

• III stopień – silny opioid

– (+ ewentualnie analgetyki nieopioidowe)
– (+ ewentualnie lek wspomagający)

Leczenie rozpoczyna się od stopnia

I, w przypadku braku ustąpienia lub
nasilenia bólu przechodzi się do
stopnia wyższego.

Do analgetyków nieopioidowych

zalicza się:

•

Paracetamol

•

Niesterydowe leki przeciwzapalne

Do słabych opioidów zalicza się:
•

Tramadol

•

Kodeinę

Do leków wspomagających zalicza się:

•

trójcykliczne leki przeciwdepresyjne

• leki przeciwdepresyjne o innej budowie niż trójpierścienowa

–

mianseryna

–

citalopram

–

fluoksetyna

–

sertralina

–

paroksetyna

• leki przeciwdrgawkowe

•

Baklofen

•

Glikokortykostrydy

• leki uspokajające

–

hydroksyzyna

–

diazepam

–

klonazepam

•

Bifosfoniany

•

Klonidyna

• antagoniści receptora n-metylo-d-asparginianu (

NMDA

)

• leki znieczulające miejscowo

Do silnych opioidów znajdujących

zastosowanie w leczeniu bólu
przewlekłego zaliczamy:

•

Morfinę

( w leczeniu znajduje

zastosowanie forma doustna i do
podawania podskórnego)

•

Fentanyl

w postaci systemu

transdermalnego (przezskórnego) w
postaci plastrów

• Znieczulenie to bezpieczne i bezbolesne

przeprowadzenie

pacjenta

przez

czas

operacji lub innego, potencjalnie bolesnego

lub nieprzyjemnego zabiegu medycznego.

W większości przypadków polega na

zablokowaniu

receptorów

bólowych

(

nocyceptorów

) lub przerwaniu przewodzenia

we włóknach nerwowych. W zależności od

metody wyróżnia się

znieczulenie ogólne

(tzw.

narkoza),

znieczulenie regionalne

,

analgosedację

oraz

znieczulenie

kombinowane, zawierające elementy kilku

rodzajów znieczulenia. Specjalność lekarska

zajmująca

się

znieczuleniami

to

anestezjologia

.

Historia

• W

starożytności

pierwsze znieczulenia sporządzano

z ziół takich jak

opium

czy

marihuana

. Dopiero w

XIX wieku

zaczęto przeprowadzać badania nad

efektywnymi środkami znieczulającymi. W

1800

roku brytyjscy chemicy Humphry Davy i Thomas

Beddoes stwierdzili znieczulające właściwości

podtlenku azotu

(tzw. "gazu rozweselającego"),

jednak

w

tamtych

czasach

był

jedynie

wykorzystywany do rozrywek. Pierwszym, który

wykorzystał go do znieczulenia był amerykański

dentysta Horacy Wells. W

1844

użył on podtlenku

azotu do ekstrakcji zęba, lecz w wyniku błędu

dentysty stracił poparcie (pacjent zmarł).

• Kolejnym

znaczącym

środkiem

znieczulającym

jest

chloroform

,

odkryty w

1831

roku. Jego skuteczność

została potwierdzona dopiero w

1847

.

Zyskał popularność do tego stopnia, że

1853

roku wykorzystano go do

uśpienia

Wiktorii Hanowerskiej

podczas

porodu księcia Leopolda.

• Pirogow Nikołaj Iwanowicz (1810-1881),

rosyjski chirurg i anatom, profesor akademii

w

Petersburgu.

Specjalizował

się

w

eksperymentalnej anatomii topograficznej.

Wydał

4-tomowy

atlas

anatomiczny

Anatomia topograficzna (1851-1854).

• Zreorganizował polową służbę medyczną w

armii carskiej. Jako pierwszy przeprowadził

skuteczną operację pod narkozą (anestezja)

na polu bitwy (1847). Zastosował liczne

nowe metody operacyjne, zwłaszcza w

chirurgii kostno-stawowej. Był jednym z

prekursorów aseptyki.

Analgezja
• 1. zjawisko

znieczulenia

(w

hipnozie

- wywołane

sugestią

).

• 2. działania mające na celu

zniesienie czucia bólu.

a. Metody farmakologiczne
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne
• Opioidy
• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
• Leki

przeciwpadaczkowe

• Leki uspokajające
• Neuroleptyki
• Blokady z użyciem środków miejscowo-

znieczulających

b. Metody niefarmakologiczne
• Neuroliza
• Przecięcie chirurgiczne
• Przezkórna stymulacja nerwów

obwodowych

• Wibracja
• Akupunktura
• Zabiegi fizykalne:

elektroterapia

,

termoterapia

,

masaż

, gimnastyka

lecznicza

• Zmęczenie - przejściowe zmniejszenie

zdolności do pracy spowodowane przez brak
rezerw energetycznych. W czasie zamiany

cukru

w

energię

, organizm wytwarza też

kwas mlekowy

, który gromadzi się w

mięśniu

używanym w danej chwili i wywołuje uczucie
zmęczenia. W wypadku odczuwania
zmęczenia, należy położyć się i nie dopuścić
do utraty ciepła przez ciało. Zmęczenie jest
reakcją fizjologiczną chroniącą przed dalszą
zbyt intensywną pracą.

• Wyróżnia się 2 rodzaje zmęczenia -

ośrodkowe (ogólne) oraz
obwodowe (mięśniowe)

• Zdarza się to zwłaszcza młodym,

świetnie wykształconym ludziom,

którzy szybko awansowali i nie

potrafią udźwignąć odpowiedzialności.

Nie są zmęczeni pracą, niszczy ich

raczej ambicja. Mają sukcesy, ale nie

czują satysfakcji, wciąż uważają, że

osiągnęli za mało. I w rezultacie tracą

chęć do działania, stają się złośliwi i

zaczepni, swoimi niepowodzeniami

obciążają współpracowników.

• Nauczyciele myślą, że byliby lepsi, gdyby nie

uczniowie, lekarze - że wszystkiemu winni są

pacjenci, szefowie obwiniają podwładnych. Czy

takie zmęczenie dotyka tylko nadambitnych

menedżerów wielkich firm, czy może przytrafić się

każdemu? - Kiedyś sądzono, że zdarza się to

osobom, które często stykają się z

nieprzewidzianymi sytuacjami - np. pilotom,

prezesom, chirurgom, pielęgniarkom. Od decyzji

pielęgniarki w prowincjonalnym szpitalu może

zależeć życie człowieka, jej odpowiedzialność jest

większa niż prezesa podpisującego wielki kontrakt.

Poza tym ona dodatkowo boryka się z brakiem

pieniędzy, z poczuciem, że nikt nie szanuje jej

zawodu.

• Okazuje się jednak, że takie samo

zmęczenie może dotknąć robotnika, który
w fabryce pracuje przy taśmie. Bo on
bezustannie niepokoi się, czy zdąży
przykręcić jakiś element, a jednocześnie
denerwuje go znużenie wynikające z
jednostajności pracy.

• Każda praca wiąże się ze stresem i

zmęczeniem. Wynika to stąd, że ludzie

przychodzą przygotowani do pracy

merytorycznie, ale kompletnie nieprzygotowani

emocjonalnie! Są nieodporni na stresy,

potrzebują ciągłego potwierdzania swojej

wartości. Więc bardzo szybko mają pracy dość.

Czy zmęczenie na progu? jest groźne, czy tylko

męczące? - Jest groźne. Po pewnym czasie

siada układ psychoimmunologiczny - pojawiają

się przeziębienia, bóle kręgosłupa, nerwice

żołądka - od biegunek po wrzody. Organizm

staje się szalenie podatny na infekcje. Dobry

lekarz zapyta pacjenta, dlaczego tak często

choruje, spróbuje skierować na psychoterapię.

Jednak to nie zdarza się często.

Rodzaje zmęczenia

Rodzaje zmęczenia

FIZYCZNE
• Dominujące poczucie zmęczenia.
• Zaniedbywanie aktywności fizycznej (ćwiczeń fizycznych).
• Zakłócenia snu.
• Zaburzenia apetytu.
• Zaniedbywanie wizyt kontrolnych u lekarza i stomatologa,

problemy zdrowotne.

• Obniżenie potrzeb seksualnych.
• Nadużywanie alkoholu, leków, palenie tytoniu.

EMOCJONALNE I BEHAWIORALNE

• Trudności w relaksowaniu się.

• Czytanie głównie pism i książek zawodowych.

• Utrzymujące się poczucie znużenia.

• Obniżony nastrój.

• Stała obecność negatywnych postaw i myśli.

• Długotrwałe resentymenty lub urazy wobec innych ludzi.

• Regularnie występujące poczucie osamotnienia lub izolacji.

• Nawracające lęki.

• Poczucie pustki i braku celów.

• Rosnąca ilość zachowań impulsywnych bez względu na

konsekwencje.

• Niekontrolowane zachowania agresywne.

RODZINNE I SPOŁECZNE

• Obniżenie zainteresowania członkami rodziny.

• Łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na członków

rodziny.

• Spędzanie większej ilości czasu poza domem lub bez

rodziny bez wyraźnego powodu.

• Opór przed wspólnym wypoczynkiem lub niemożność

cieszenia się nim.

• Trudności w uczestniczeniu we wspólnych rozrywkach.

• Zwiększająca się ilość czasu spędzanego samotnie.

• Nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od

problemów.

• Niezwykle nasilony stres towarzyszący dużym zmianom w

życiu (narodziny lub śmierć, kłopoty finansowe).

• Obniżenie poczucia wsparcia.

DOTYCZĄCE PRACY

• Utrata zapału.

• Poczucie, iż stale brakuje na coś czasu.

• Obawy przed pójściem do pracy.

• Rosnące poczucie niekompetencji.

• Poczucie "marnowania" czasu.

• Trudności w kończeniu rozpoczętych zadań.

• Narastające niezadowolenie z pracy, brak pomysłu na

dokonanie zmiany.

• Trudności w wyrażaniu własnych opinii, unikanie

wypowiadania swojego zdania.

• Schematyczne traktowanie pacjentów.

• Bardzo duża dyrektywność wobec pacjentów.

• Zwierzanie się pacjentom ze swoich spraw osobistych.

• Unikanie trudnych tematów z pacjentami.

• Niecierpliwość w kontaktach z pacjentami.

• Zauważanie podobieństw w problemach własnych i

zgłaszanych przez pacjentów.

• Rosnące poczucie winy wobec pacjentów.

• Utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazy do

przełożonych, kolegów, superwizorów.

• Większość osób doświadczając zawodowych

obciążeń, podejmuje doraźne działania mające

przynieść ulgę w trudnej sytuacji. Częstym

sposobem, o którym mówili terapeuci, są

rozmowy z członkami rodziny lub zwierzanie się

przyjaciołom angażuje to krąg najbliższych ludzi

i czasem budzi poczucie winy za nadmierne

"zawracanie głowy" swoimi sprawa mi. Innym

rozwiązaniem jest ograniczanie ilości pacjentów

ale w tym przypadku podstawową trudnością

okazują się wymogi kasy chorych i konieczność

wykonania kontraktu. Środkiem zaradczym jest

także maksymalne wykorzystanie wolnych dni

na odpoczynek, robienie sobie drobnych

przyjemności i podejmowanie wysiłku

fizycznego.

•

Wypoczynek

Wypoczynek

• przywrócenia

homeostazy

ustroju.

Celem

wypoczynku jest zatem zniesienie stanu zmęczenia.

W czasie wypoczynku nasileniu ulegają procesy

anaboliczne, regeneracyjne, których zadaniem jest

uzupełnienie materiałów zapasowych, usunięcie

z tkanek metabolitów toksycznych i zbędnych,

przywrócenie

równowagi

wodno-elektrolitowej

i

kwasowo-zasadowej.

Procesy

anaboliczne

pochłaniają

znaczne

ilości

energii,

zatem

wypoczynek

jest

procesem

metabolicznie

(wewnątrzkomórkowo)

bardzo

aktywnym,

wymagającym prawidłowego odżywiania organizmu.

Wypoczynek może być bierny lub czynny.

• Wypoczynek bierny polega na zaniechaniu

wszelkich

wysiłków

fizycznych

(sen)

lub

ograniczeniu ich do normalnych, codziennych

(koniecznych)

czynności

życiowych.

• Wypoczynek czynny to proces przywracania

homeostazy przy zastosowaniu optymalnego ruchu

(rekreacja – aktywny wypoczynek). Ruch powinien

dotyczyć innych grup mięśni niż te zmęczone.

Zasadą takiego wypoczynku jest przełączanie

pracy jednych mięśni na pracę innych mięśni.

• Z tematem wypoczynku czynnego związany

jest eksperyment i tzw. efekt Sjeczenowa.

Sjeczenow doświadczalnie wykazał, że

najskuteczniejszym odpoczynkiem jest, nie

chwilowy spokój (spoczynek) pracującej

ręki, lecz odpoczynek polegający na

wprawieniu w ruch drugiej ręki. Zdolność

do ruchu zginaczy prawej ręki ulega

zwiększeniu przy jednoczesnym napięciu

statycznym

prostowników

lewej

ręki.

• Zaobserwowany proces nosi nazwę efektu

Sjeczenowa. Wg Sjeczenowa mechanizm działania

tego efektu polega na bodźcowym pobudzaniu

mięśnia zmęczonego do “odnowy biologicznej” przez

inny pracujący mięsień. Wpływ na mięsień zmęczony

odbywa się za pośrednictwem OUN. Z punktu

widzenia bioenergetycznego ta koncepcja jest

pozbawiona sensu, nie jest więc aktualna. Efekt

Sjeczenowa sprowadza się raczej do psychicznej

sugestii, zatem samo uczucie wypoczynku jest

wówczas tylko pozorne. Oczywiście tego efektu nie

można uogólnić i odnieść do wszystkich sytuacji. Nie

jest to uniwersalne prawo, (dla wszystkich mięśni i

sytuacji zmęczenia) jak niektórzy autorzy sugerują.

• W latach czterdziestych XX wieku Folbort

ogłosił inną koncepcję wyjaśniającą

wypoczynek czynny. Zdaniem Folbort`a

odpowiednio zastosowane ćwiczenia ruchowe

określonych grup mięśni wytwarzają impulsy

wzbudzające ośrodki korowe do wyzwalania

procesów hamowania w mięśniach

zmęczonych. Procesy hamowania umożliwiają

mięśniom zmęczonym powrót do homeostazy.

Koncepcja Folbert`a nie powinna być

przyjmowana bezkrytycznie, bowiem nie

została rzetelnie udowodniona.

• Ponadto wypoczynek czynny nie jest w

każdym przypadku zmęczenia efektywny i

wskazany. Dobór właściwego rodzaju

wypoczynku zależy od uprawianej dyscypliny

sportu, rodzaju intensywnie wykonywanych

ruchów oraz stopnia i rozległości zmęczenia.

Wypoczynek czynny może być zastosowany

przy umiarkowanym zmęczeniu psychicznym

i zmęczeniu fizycznym lekkim.

W poważniejszych stanach zmęczeniowych

zaleca się odpoczynek bierny z

zastosowaniem odpowiednio dobranych

zabiegów dodatkowych.

• Oddziaływanie zmysłów na przebieg zmęczenia

Badania za pomocą ergografu wykazały możliwość

zwiększenia krzywej skurczu pracującego mięśnia

zmęczonego poprzez pobudzanie narządów

zmysłów: wzroku, słuchu, węchu, dotyku. Efekt ten

jest spowodowany tonizującym wpływem bodźców

zmysłowych na OUN i układ nerwowy autonomiczny.

Spotęgowaniu ulega więc oddziaływanie troficzne

układu nerwowego na układ mięśniowy. Długotrwałe

i monotonne oddziaływanie bodźców zmysłowych

wkrótce powoduje znużenie nerwowe i zmniejszenie

efektywności ruchowej pracującego mięśnia.

• Oddziaływanie czynników emocjonalnych na przebieg

zmęczenia

OUN koordynuje i reguluje czynności ruchowe

poprzez obwodowy i autonomiczny układ nerwowy.

Szczególne nasilenie tego wpływu można

zaobserwować przy pobudzeniu emocjonalnym.

Dodatni stan emocjonalny likwiduje znużenie i

zmęczenie podczas pracy mięśni. Podczas

pobudzenia emocjonalnego ośrodki korowe (kory

mózgowej) i podkorowe oddziałują stymulująco na

układ nerwowy wegetatywny, pobudzając procesy

fizjologiczne narządów wewnętrznych. Działanie to

realizuje się również przez układ hormonalny.

Rezultatem tego jest wzmożenie pracy mięśni.

Czynnikami emocjogennymi (emocjotwórczymi) są

m.in.: okrzyki publiczności, zachęty i pochwały

trenera, poczucie współzawodnictwa

(samouświadomienie potrzeby i celowości “bycia

lepszym” od konkurencji).

Prasa poranna o Polsce
Zmęczenie i pragmatyzm
Sylwia Gibs
Tekst z 23/10/2007 Ostatnia aktualizacja

23/10/2007 13:46 TU

• Polska wraca do Europy, Inna prawica

doszła do władzy, Polska Donalda Tuska

chce być pragmatyczna, Stanowisko wobec

Europy bardziej konstruktywne: oto

wachlarz tytułów w dziennikach porannych,

których komentarze, siłą rzeczy, czasami

powtarzają się. Wszędzie widać też

fotografię Donalda Tuska wznoszącego

transparent z napisem Polska.

•

Libération

, dziennik lewicowy, twierdzi że

Polska była zmęczona rozróżnianiem dobra

od zła i ludzi czystych od nieczystych, wolała

więc człowieka który zapowiedział, że woli

budować autostrady niż grzebać w

przeszłości. Prawicowy dziennik Le Figaro

nazywa Donalda Tuska kandydatem

pojednania i tak, jak inne gazety, przedstawia

jego życiorys i skuteczną kampanię

wyborczą, która zaskoczyła Polaków. W

pojedynku z Jarosławem Kaczyńskim potrafił

pokazać pustkę wypowiedzi swego rywala,

który chciał uchodzić za obrońcę ofiar okresu

przejściowego, ale okazał się niezdolny do

odpowiedzi na najprostsze pytania, jak cena

chleba.

• W artykule podpisanym przez specjalną wysłanniczkę

Le Figaro

, Arielle Thedrel i Marcina Zralka czytamy: po

dwóch latach bezustannych kryzysów Polacy

zmobilizowali się, by skończyć z erą Kaczyńskich i

wyrzucić z Parlamentu ich byłych ekstremistycznych

sojuszników. Była to era chotycznej dekomunizacji,

walki z korupcją – godnej powieści Orwella i

gestykulacji dyplomatycznej, która wpędziła Unię

Europejską w stan niemalże histerii. Liberalna prawica

naprawić ma szkody. W kwestiach europejskich

wszakże, konserwatywne skrzydło PO długo zajmowało

to samo stanowisko, co Kaczyńscy. W dziedzinie polityki

wewnętrznej liberałowie popierali dwa najbardziej

katastrofalne posunięcia rządu Jarosława Kaczyńskiego:

ustawę lustracyjną i założenie Centralnego Biura

Antykorupcyjnego, które stało się bronią polityczną. Z

powodu tych dwuznaczności większość ekspertów widzi

w PO cywilizowane oblicze PiS – czytamy na łamach

dziennika Le Figaro.

• Z biurowym zmęczeniem trzeba

walczyć

• Po zimie większość z nas nacierpi

na tzw. „wiosenne zmęczenie” –
czujemy się ospali, znużeni, nie
mamy energii. Taki stan, poniekąd
powszechny i niejako fizjologiczny,
nie jest niczym groźnym, jeśli po
jakimś czasie mija.

• Tymczasem niektóre osoby, bez

względu na porę roku, stale
doświadczają zmęczenia. Ten tzw.
syndrom chronicznego zmęczenia, to
poważny problem, z którym trzeba
walczyć.

• Lekarze chroniczne zmęczenie zaliczają

do bardzo trudno uleczalnych chorób,
gdyż może mieć ono bardzo wiele
przyczyn: problemy emocjonalne,
kłopoty osobiste, stres, tłumiony
gniew, żal, złość, poczucie
niedocenienia, zaburzenia hormonalne,
choroby wątroby, tarczycy, stany po
infekcjach wirusowych.

• W przypadku chronicznego

zmęczenia zawsze pomaga
odpowiednia ilość spokojnego snu.
Dobrze działają także ćwiczenia
relaksacyjne i oddechowe oraz ruch –
np. spacery, pływanie.

• Ważna jest też wyważona dieta,

kontrolowanie ilości spożywanego
cukru, z ograniczeniem substancji
stymulujących.

• W leczeniu syndromu chronicznego

zmęczenia korzystne jest także
stosowanie metod i leków medycyny
naturalnej – przydatna okazuje się
więc homeopatia, akupunktura,
masaże, aromaterapia.

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę