Istota i metody analizy 
finansowej

dr Agata Gemzik-Salwach

 

 

Plan wykładu

1. Istota analizy finansowej
2. Miejsce analizy finansowej w analizie 

ekonomicznej przedsiębiorstwa

3. Klasyfikacja analizy finansowej
4. Cele analizy finansowej
5. Materiały źródłowe analizy finansowej
6. Metody analizy finansowej
7. Analiza struktury
8. Analiza dynamiki

 

 

Definicja analizy 

finansowej

Przedmiotem analizy finansowej są wielkości 

ekonomiczne, charakteryzujące działalność 

jednostki gospodarczej, które są wyrażone w 

jednostkach pieniężnych.Zwłaszcza chodzi tu 

o zasoby finansowe,stan finansowy oraz 

wyniki działalności gospodarczej.

Analiza finansowa jest najważniejszym 

narzędziem badawczym oceny działalności 

jednostek gospodarczych.

 

 

Istota analizy finansowej

Istotą analizy finansowej jest 
rozpatrywanie zjawisk i procesów 
finansowych, które odzwierciedlają 
efektywność działalności całego 
przedsiębiorstwa.

 

 

Miejsce analizy finansowej w 

analizie ekonomicznej 

przedsiębiorstwa

Analiza 

ekonomiczna

Analiza działalności 

przedsiębiorstwa

Analiza 

otoczenia

Analiza

techniczno-

ekonomiczn

a

Analiza 

finansowa

Analiza 

otoczenia 

ogólnego

Analiza 

otoczenia 

szczegółow

ego

Analiza 

powiązań

przedsiębiorst

wa

z otoczeniem

 

 

Analiza techniczno-

ekonomiczna

Analiza finansowa

 Analiza produkcji

 Analiza zatrudnienia i 
wydajności pracy

 Analiza środków trwałych

 Analiza gospodarki 
materiałowej

 Analiza postępu 
technicznego

 Analiza sytuacji 
majątkowej

 Analiza sytuacji 
finansowej

 Analiza wyniku 
finansowego

 Analiz przychodów 

 Analiza kosztów

 Analiza przepływów 
pieniężnych

Analiza 

ekonomiczna

 

 

Efektywność 

inwestycji

Efektywność 

finansowa

Efektywność

operacyjna

Końcowe rezultaty

i wytworzona

wartość ekonomiczna

Szeroki kontekst analizy 
ekonomiczno-finansowej

 

 

Klasyfikacja analizy 

finansowej

Wg. czasu przeprowadzania analizy

 ex ante
ex post (np.analiza okresowa)

 

 

Klasyfikacja analizy 

finansowej

W zależności od rodzaju przyjętej podstawy 

odniesienia rozróżnia się następujące 
kierunki porównań:

porównania ze wskaźnikami okresów ubiegłych 
lub przyszłych,
porównywania ze wskaźnikami postulowanymi,
porównania ze wskaźnikami innych jednostek 
gospodarczych.

 

 

Podstawowy cel

Dostarczenie odpowiednio 

przetworzonych informacji 
analitycznych, które są potem 
wykorzystywane do oceny 
jednostek gospodarczych i 
podejmowania decyzji.

 

 

Celem  analizy  ekonomicznej  jest  odpowiedź  na 
pytanie „jak zarządzać finansami firmy?”.

Analizie  poddaje  się  bilans  oraz  rachunek 
zysków 
i  strat,  bądź  jeśli  firma  nie  prowadzi  pełnej 
ewidencji  rachunkowej  należy  zgromadzić 
najważniejsze  informacje  o  przychodach  i 
kosztach firmy.

Cele analizy ekonomiczno 

- finansowej 

 

 

Pytania, na które 

dostarcza odpowiedzi 

analiza finansowa

Czy działalność przedsiębiorstwa była efektywna i czy 
ta efektywność ulegnie poprawie czy pogorszeniu w 
przyszłości?
Czy zgromadzone środki rzeczowe i zespół pracowników 
są racjonalnie wykorzystywane i czy gwarantują 
realizacje zadań bieżących i przyszły rozwój firmy?
Czy stan finansowy przedsiębiorstwa gwarantuje 
terminową  realizację bieżących płatności?
Jakie są mocne i słabe strony zarządzania finansami w 
firmie?
Jakie występują bariery zarządzania przedsiębiorstwem 
i jakie są możliwości ich pokonania?

 

 

Generalnie do głównych celów analizy można zaliczyć:

1.    Przewidzenie przyszłych zdarzeń 

stanowiących zagrożenie dla przedsiębiorstwa 
na podstawie znajomości relacji historycznych. 

2.    Porównanie wyników przedsiębiorstwa z 

własnymi wynikami historycznymi oraz 
wynikami firm konkurencyjnych (w branży) w 
celach optymalizacyjnych.

 

 

Materiały źródłowe analizy 

finansowej

Materiały wewnętrzne – zawierają 
informacje pochodzące z wewnątrz 
przedsiębiorstwa
Materiały zewnętrzne – informują o 
otoczeniu, czyli o zewnętrznych 
warunkach funkcjonowania 
przedsiębiorstwa.

 

 

Materiały wewnętrzne

Dane pochodzące z ewidencji gospodarczej:

– Dokumentacja pierwotna lub wtórna,
– Zapisy z urządzeń ewidencyjnych np. konta, rejestry, 

zestawienia obrotów i sald,

– Sprawozdawczość

Dane pozaewidencyjne:

– Wyniki poprzednich analiz zwłaszcza z roku ubiegłego
– Dane planistyczne, np.. Plan finansowy, biznesplan, 

kalkulacje wstępne, kosztorysy,

– Protokoły z kontroli,
– Protokoły z posiedzeń zarządu i rad nadzorczych,
– Informacje od pracowników.

 

 

Materiały zewnętrze

Informacje o rynku, na którym funkcjonuje 
przedsiębiorstwo, np. badania chłonności, 
struktury klientów rynków 
Wyniki finansowe przedsiębiorstw 
konkurencyjnych
Rozwiązania prawne, finansowe i podatkowe
Badania dot. rynku zaopatrzenia i zbytu, 
opłacalności sprzedaży, działania 
konkurentów, itp.

 

 

Sprawozdania finansowe

U wszystkich jednostek gospodarczych:

Bilans
Rachunek zysków i strat
Informacja dodatkowa

U większych jednostek gospodarczych:

Zestawienie zmian w kapitale własnym
Rachunek przepływów pieniężnych

 

 

Kanony zarządzania 

finansami

„Celem  i  miernikiem  sukcesu  przedsiębiorstwa  jest  wzrost 
jego  wartości.  Wzrost  wartości  firmy  następuje  poprzez 
maksymalizację  DCF  –  wolnych  strumieni  pieniężnych 
zdyskontowanych stopą procentową uwzględniającą ryzyko.” 

„Firma może przez pewien czas działać nie będąc rentowną, 
jednak  długotrwały  brak  rentowności  musi  w  końcu 
doprowadzić do braku płynności i bankructwa.”

„Całkowita  utrata  płynności  oznacza  dla  firmy  bankructwo, 
jej  ograniczenie  wpłynie  na  zmniejszenie  rentowności  i  tym 
samym  w  długim  okresie  czasu  na  dalsze  ograniczenie 
płynności i bankructwo.”

 

 

Potrzeby informacyjne 

Grupa wskaźników 

Jakie jest zagrożenie dla istnienia 

przedsiębiorstwa w najbliższym 

czasie?

Analiza płynności finansowej 

(pozwala stwierdzić jaka jest 

zdolność przedsiębiorstwa do 

regulowania wymagalnych w 

terminie zobowiązań)

Jakie jest zagrożenie dla istnienia 

przedsiębiorstwa w długim 

okresie? 

Analiza wypłacalności 

długoterminowej pozwala 

stwierdzić jaka jest zdolność 

przedsiębiorstwa do 

regulowania wszystkich 

zobowiązań. 

Jakie są sposoby 

postępowania które mogą 

uchronić przedsiębiorstwo 

przed zakończeniem istnienia 

lub umożliwia lepsze 

wykorzystanie obecnych 

źródeł ?
Jakie są sposoby zwiększania 

istniejących korzyści?

Analiza sprawności 

zarządzania pozwala 

stwierdzić jakie są 

umiejętności kadry w 

zakresie zarządzania całym 

przedsiębiorstwem i jego 

częściami. 

Jaki jest rozmiar już osiąganej 

korzyści i potencjalnych 

korzyści 

Analiza rentowności pozwala 

stwierdzić jakie są korzyści 

finansowe z prowadzonej 

działalności. 

 

 

Metody analizy finansowej

Metody analizy finansowej są sposobami 

postępowania, które stosuje się przy badaniu 
różnych zjawisk. Określona metoda obejmuje 
zespół czynności związanych z 
przetwarzaniem informacji badanych zjawisk 
i procesów.

Istnieje kilka grup metod analizy finansowej, 

każda oparta jest na określonej grupie 
ogólnych założeń.

 

 

Metody wg stopnia 

szczegółowości badań 

analitycznych

1. Metody ogólne
2. Metody szczegółowe

 

 

Metody ogólne

Stosowane do badania bardzo złożonych 

zjawisk.

Wytaczają jedynie kierunek badań 

analitycznych.

Charakterystyczne jest tu rozpatrywanie 

zjawisk we wzajemnych 
współzależnościach i wnioskowanie na 
temat ich kształtowania się.

 

 

Dwie metody badań 

ogólnych:

Metoda indukcyjna
Metoda dedukcyjna

 

 

Metoda indukcyjna

Analiza rozpoczyna się od zjawisk 
elementarnych i stopniowo przechodzi 
do syntetycznych
Istotą metody jest dokonywanie 
uogólnionych ocen procesów 
finansowych na podstawie rozpoznania 
elementarnych zjawisk wpływających 
na kształtowanie się procesu.

 

 

Metoda dedukcyjna

Odwrotna do indukcji.
Analiza rozpoczyna się od zjawisk 
syntetycznych i stopniowo 
przechodzi do elementarnych.

 

 

Metody szczegółowe

Przeznaczone są do pogłębionego 

badania analitycznego. 
Umożliwiają dokładną ocenę stanu 
zjawisk i wskazanie na ich 
przyczynę.

 

 

Podział metod 

szczegółowych wg stopnia 

wnikliwości badań:

1. Metody porównań
2. Metody badań szczegółowych

 

 

Metody porównań

Polegają na ocenie kształtowania się 

danego zjawiska poprzez 
odniesienie ich wartości do 
wartości, która stanowi podstawę 
tego odniesienia

 

 

Wielkości 

średniobranżowe

Wielkości wskaźników 

różnych branż

Wielkości przeciętne w 

całej gospodarce

Wielkości 

postulowane

Wielkości 

zaplanowane

Wielkości 

osiągnięte w 

poprzednich 

okresach

Baza porównawcza

WEWNĘTRZNA

ZEWNĘTRZNA

 

 

Trzy stosowane rodzaje 

porównań:

1. Porównanie w czasie – podstawą 

odniesienia są dane z poprzednich 
okresów

2. Porównanie z wartościami 

wzorcowymi – mogą to być wartości 
standardowe normatywne, planowane

3. Porównanie przekrojowe – do wartości 

innych jednostek

 

 

Metody badań 

przyczynowych

Polegają na rozpatrywaniu zależności 
występujących pomiędzy określonymi 
zjawiskami finansowymi.
 Umożliwiają wnikniecie w przyczynę 
kształtowania się różnych zjawisk.
Ustalają kierunek i siłę oddziaływania 
przyczyny na przebieg danego zjawiska.

 

 

Metody wg stopnia 

skwantyfikowania

1. Metody analizy jakościowej
2. Metody analizy ilościowej

 

 

Metody analizy 

jakościowej

Obrazują badane zjawisko w sposób 

opisowy, nie pozwalają na 
kwantyfikację. Stosowane są 
głównie na etapie wstępnym 
analizy.

Stanowią podstawę analizy ilościowej.

 

 

Metody analizy ilościowej

Przedstawiają za pomocą liczb zależności 

występujące między zjawiskami.
 Pozwalają osiągnąć większą precyzję i 

obiektywność wyników analizy, co 

sprzyja jednoznaczności ocen.
Są stosowane w pogłębionych badaniach 

analitycznych, których celem jest 

wykrycie zależności przyczynowo-

skutkowych.

 

 

Analiza struktury

Dostarcza informacji o 

prawidłowościach proporcji 
pomiędzy poszczególnymi 
wielkościami.

Podstawowym narzędziem 

badawczym jest wskaźnik struktury.

 

 

Wskaźnik struktury

Zjawisko X jest złożone z m składników:

X

1

, X

2

, ..., X

m

Zachodzi zatem relacja:

X =

Stąd wskaźnik struktury:

 

k=1, 2,…,m

u

k

 – wskaźnik struktury k-tego składnika





m

k

m

X

1

X

X

u

k

k



 

 

Wskaźnik struktury

Wartość tego wskaźnika informuje  

udziale elementu X

k

 w całości 

zjawiska X.

Suma tak obliczonych wskaźników 

struktury = 1.

 

 

Wskaźnik struktury 

procentowo

100





X

X

U

k

k

k = 1, 2, …, m.

Informuje o tym, jaki procent zjawiska X 

stanowi element struktury X

k

.

Suma wszystkich procentowych wskaźników 

struktury = 100.

 

 

Wskaźnik udziału

Szczególny przypadek wskaźnika 
struktury.
Stosowany jest do wybranego 
elementu struktury. Wtedy, gdy 
trzeba zbadać, jaka część całości 
danego zjawiska stanowi wybrany 
element, a pozostałe elementy 
składowe są nieistotne.

 

 

Bilans (zł)

Stan na 

31.12.2005

Wskaźni

k 

struktur

y

Procentowy 

wskaźnik 

struktury

Aktywa trwałe

466 797,77

0,20

20

Rzeczowe aktywa trwałe

466 797,77

0,20

20

Należności długoterminowe

0,00

0,00

0

Inwestycje długoterminowe

0,00

0,00

0

Długoterminowe rozliczenia 

międzyokresowe

0,00

0,00

0

Aktywa obrotowe

1 918 

422,01

0,80

80

Zapasy

7 743,10

0,00

0

Należności krótkoterminowe 

1 614 

374,51

0,68

68

Inwestycje krótkoterminowe

292 967,88

0,12

12

Krótkoterminowe rozliczenia 

międzyokresowe

3 336,52

0,00

0

RAZEM AKTYWA 

2 385 

219,79

1,00

100

 

 

 

 

Kapitał własny

382 662,45

0,16

16

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

2 002 

557,33

0,84

84

Zobowiązania długoterminowe 

195 000,00

0,08

8

Zobowiązania krótkoterminowe

1 788 

317,33

0,75

75

Rozliczenia międzyokresowe

0,00

0,00

0

RAZEM PASYWA

2 385 

219,78

1,00

100

 

 

Jeżeli porównujemy wskaźniki 

struktury w kilku latach to 

możemy wykorzystać:

Bezwzględny wskaźnik 
podobieństwa struktur
Względny wskaźnik podobieństwa 
struktur

 

 

Bezwzględny wskaźnik 

podobieństwa struktur







m

k

k

k

b

u

u

P

1

2

1

)

,

min(

u

k1

, u

k2

 – wskaźniki struktury badanego zjawiska 

w porównywalnych jednostkach

 

 

Względny wskaźnik 

podobieństwa struktur











m

k

k

k

m

k

k

k

u

u

u

u

Pw

1

2

,

1

1

2

1

)

max(

)

,

min(

u

k1

, u

k2

 – wskaźniki struktury badanego zjawiska 

w porównywalnych jednostkach

 

 

Wskaźniki podobieństwa 

struktur

Przyjmują wartości z przedziału 
(0,1).
Im wartość tych wskaźników jest 
bliższa 1, tym bardziej są do siebie 
podobne struktury badanego 
zjawiska w porównywalnych 
jednostkach.

 

 

Analiza dynamiki

Jeden z ważniejszych elementów w analizie 
finansowej.
Ma na celu ustalić kierunek, tempo i 
intensywność zmian w czasie zjawisk 
finansowych.
Mierniki dynamiki pokazują zmiany poziomu 
wyróżnionego zjawiska w różnych okresach 
w stosunku do poziomu tego samego 
zjawiska z okresu przyjętego za podstawę.

 

 

Wskaźniki dynamiki

Informują o ile procent wzrosła lub 

spadła dana wielkość w 
porównaniu z jej poziomem w 
okresie podstawowym.

Prawie zawsze wyrażone są w 

procentach.

 

 

Podział mierników dynamiki 

za względu na podstawę 

odniesienia zjawiska

Mierniki dynamiki 
jednopodstawowe
Mierniki dynamiki łancuchowe

 

 

Mierniki dynamiki 

jednopodstawowe

Mają stałą podstawę odniesienia. 

Zwykle jest to poziom zjawiska w 
pierwszym danym okresie.

Informują, jakie zmiany zjawiska 

nastąpiły w kolejnych okresach w 
stosunku do okresu uznanego za 
podstawowy.

 

 

Wskaźnik dynamiki 

jednopodstawowy

100

1

1





x

x

i

t

t

 

 

Mierniki dynamiki 

łańcuchowe

Mierniki o zmiennej, ruchomej podstawie 
odniesienia. Za podstawę odniesienia 
dla wartości zjawiska z bieżącego okresu 
przyjmuje się poziom zjawiska z okresu 
poprzedniego.

Informują, jakie zmiany poziomu 
zjawiska występują w kolejnych 
okresach.

 

 

Wskaźnik dynamiki 

łańcuchowy

100

1







t

t

t

x

x

i

 

 

Przyrost absolutny

Różnica pomiędzy wartością zjawiska w okresie 

badanym a wartością zjawiska w okresie 
podstawowym

Przyrosty absolutne są wartościami 
mianowanymi, czyli wyrażonymi w tych samych 
jednostkach miary, co badane zjawisko. 

Informują o ile jednostek zmniejszył się lub 
zwiększył poziom zjawiska w okresie 
badanych w stosunku do okresu z roku 
poprzedniego

.

 

 

Sprowadzanie do wartości 

porównywalnych

Wielkości nominalne (w cenach 
bieżących)
Wielkości realne (w cenach stałych, 
w wartościach porównywalnych)

 

 

UWAGA!

Jeżeli do porównania przyjmujemy ceny 

bieżącego okresu, to wówczas dane z 

okresu poprzedniego 

mnożymy

 przez 

wskaźnik wzrostu cen.

Jeżeli badane zjawisko chcemy wyrazić 

w cenach okresu poprzedniego, to 

wówczas dane z okresu bieżącego 

dzielimy

 przez wskaźnik wzrostu cen.

 

 

Przyrost absolutny jednopodstawowy 

(o stałej podstawie x

1

):

x

1t

 = x

t

 –x

1

, 

t = 1,2,..n

Przyrost absolutny łańcuchowy

(o zmiennej podstawie x

t

)

x

1t

 = x

t

 –x

t-1

, 

t = 1,2,..n

 

 

Bilans (zł)  

Stan na:

Przyrost o stałej 

podstawie

Przyrost 

o zmiennej 

podstawie

31.12.0

3

31.12.0

4

31.12.0

5

31.12.04

31.12.05

31.12.0

4

31.12.0

5

Aktywa trwałe

213 933

257 166

466 798

43 233

252 865

43 233

209 632

Rzeczowe 

aktywa 
trwałe

213 933

257 166

466 798

43 233

252 865

43 233

209 632

Aktywa 

obrotowe

1 091 

674

1 726 

625

1 918 

422

634 951

826 748

634 951

191 797

Zapasy

173 765

37 049

7 743

-136 716

-166 022

-136 716

-29 306

Należności 

krótkoterm
inowe 

219 277

1 163 

530

1 614 

375

944 253

1 395 

097

944 253

450 844

Inwestycje 

krótkoterm
inowe

615 233

521 948

292 968

-93 285

-322 265

-93 285

-228 980

Krótkotermino

we 
rozliczenia 
międzyokr
esowe

83 399

4 098

3 337

-79 301

-80 062

-79 301

-761

RAZEM 

AKTYWA 

130560

7

1 983 

791

2 385 

220

678 184

1 079 

613

678 184

401 429

 

 

Przyrost względny

Stosunek przyrostu absolutnego do 
poziomu zjawiska w okresie 
przyjętym za podstawę porównań. 
Najczęściej wyrażane są w 
procentach. Określa się je wtedy 
mianem tempa zmian.

 

 

Tempo zmian

Tempo zmian 

jednopodstawowe 

(o stałej podstawie x

1

)

Tempo zmian 

łańcuchowe

(o zmiennej podstawi 

x

t

)

100

1

1

1







x

x

x

w

t

t

100

1

1











t

t

t

t

x

x

x

w

 

 

 

Stan na:

tempo zmian o 

sałej 

podstawie

tempo zmian o 

zmiennej 

podstawie

Bilans (zł)

31.12.0

3

31.12.0

4

31.12.0

5

31.12.0

4

31.12.0

5

31.12.0

4

31.12.0

5

 

 

 

 

 

 

 

 

Aktywa 

trwałe

213 933

257 166

466 798

20%

118%

20%

82%

Rzeczowe 

aktywa 
trwałe

213 933

257 166

466 798

20%

118%

20%

82%

Aktywa 

obrotow
e

1 091 

674

1 726 

625

1 918 

422

58%

76%

58%

11%

Zapasy

173 765

37 049

7 743

-79%

-96%

-79%

-79%

Należności 

krótkote
rminowe  219 277

1 163 

530

1 614 

375

431%

636%

431%

39%

Inwestycje 

krótkote
rminowe

615 233

521 948

292 968

-15%

-52%

-15%

-44%

Krótkotermi

nowe 
rozlicze
nia 
międzyo
kresowe

83 399

4 098

3 337

-95%

-96%

-95%

-19%

RAZEM 

AKTYWA 

1 305 

607

1 983 

791

2 385 

220

52%

83%

52%

20%

 

 

Tempo zmian

Tempo zmian informuje, o ile procent 

poziom zjawiska w badanym 
okresie jest wyższy lub niższy od 
poziomu zjawiska w okresie 
przyjętym za podstawę porównań.

 

 

Odchylenia względne

Stosowane są wtedy, gdy zjawiska 
gospodarcze są powiązane ze sobą 
w tym sensie, że jedno 
determinuje drugie.

 

 

Przykład:

Wzrost wielkości sprzedaży określa możliwość wzrostu 

zysku. Odchylenia względne oblicza się wtedy 
następująco:

100

0

1

WDS

Z

Z

Z

w









Z

w

 – odchylenia względne zysku ze sprzedaży,

Z

1

 – wielkość zysku ze sprzedaży w okresie badanym,

Z

0

 –wielkość zysku ze sprzedaży w okresie poprzednim,

WDS – wskaźnik dynamiki sprzedaży.