Instytucja totalna

według koncepcji E. 

Goffmana

Co to jest instytucja 
totalna?



Wszystkie instytucje działające współcześnie 

(zakłady, placówki), w których prowadzi się 

regularnie określony rodzaj działalności 

pochłaniają znaczną część czasu i 

zainteresowania swoich członków oraz 

stwarzają im w pewnym sensie odrębny świat.



Instytucje totalne to te instytucje, które 

stwarzają większe ograniczenia niż inne. Ich 

ograniczający, totalny charakter symbolizują 

często fizyczne bariery uniemożliwiające 

kontakt ze światem zewnętrznym np. 

zamknięte drzwi, zasieki z drutu kolczastego, 

stromy brzeg, woda.

Jak możemy podzielić 
instytucje totalne?



Instytucje powołane do opieki nad osobami niedołężnymi i 

nieszkodliwymi np. domy starców, domy dziecka



Zakłady opieki nad osobami niezdolnymi do samodzielności, 

a zarazem- choć nie z ich winy- niebezpiecznymi dla 

społeczeństwa np. sanatoria przeciwgruźlicze, szpitale 

psychiatryczne, leprozoria



Instytucje, których zadaniem jest ochrona społeczeństwa 

przed szkodzeniem mu w sposób świadomy np. więzienia, 

zakłady poprawcze, obozy dla jeńców



Instytucje, które są powołane do realizacji określonych zadań 

technicznych, mają charakter czysto instrumentalny np. 

koszary wojskowe, okręty, internaty, obozy pracy



Instytucje przeznaczone dla osób, które dobrowolnie wycofały 

się czynnego życia oraz miejsca kontemplacji religijnej np.. 

klasztory

Jakie są cechy instytucji 
totalnych?



Całe życie mieszkańców instytucji toczy się w jednym 

miejscu i podlega tej samej jedynej władzy



We wszystkich fazach codziennej działalności ich 

członkowie pozostają w bezpośrednim towarzystwie 

dużej liczby innych członków, wszystkich traktuje się 

jednakowo, muszą razem wykonywać te same czynności



Cały dzień jest ściśle zaplanowany, plan ten narzuca z 

góry system formalnych rozporządzeń, a jego 

przestrzegania pilnuje zespół nadzorców



Poszczególne czynności są przymusowe i stanowią część 

jednego planu ogólnego, którego celem jest 

wykonywanie ofiocjalnych zadań danej instytucji

Jaka jest struktura 
instytucji totalnej?

Podstawowa struktura instytucji składa się z 

dwóch grup:



Nielicznego personelu, który nie ma ograniczeń 

ze światem zewnętrznym, ale podlega często 

rygorystycznym regulaminom, które określają 

sposoby działania i cel działania: efektywne 

przekształcenie tożsamości podwładnych



Licznych podwładnych, którzy są mocno 

ograniczani w kontaktach ze światem 

zewnętrznym lub ich pozbawiani i zmuszani do 

adaptacji narzuconych tożsamości

Totalna dominacja personelu nad 

podwładnymi przez degradację ich 

tożsamości



Pozbawianie rzeczy osobistych



Ujednolicanie wyposażenia



Separacja od innych



Pozbawianie dotychczasowych sposobów rozładowywania 

emocji



Oddzielenie płci



Dyscyplinowanie, nadzór i kontrola



Czynności poniżej godności



Niwelowanie różnic społecznych



Deprywacja wieku podwładnych



Ograniczanie, zakaz i kontrola komunikacji



Wymuszanie szacunku dla personelu



Zbiorowe wykonywanie codziennych czynności i 

upokarzanie w obecności innych

Kara w instytucji totalnej

Procesy deprywacji osobowości wspomaga system władzy 

oparty o:



Prawo karania każdego podwładnego przez każdą osobę 

z personelu



Dużą ilość sankcji za wykroczenia w każdym obszarze 

funkcjonowania podwładnych (zachowanie, ubiór, 

obyczaje, relacje z podwładnymi i personelem)



System karania oparty o nieadekwatność dziedzin 

przewinienia i kary

Władza wytwarza wokół podwładnego sieć przymusu, osądu 

i presji. 

Nagroda w instytucji 
totalnej



System władzy w procesie deprywacji osobowości wspierany 

jest przez system jawnych i niejawnych nagród i przywilejów 

np. praca, wypoczynek, kawa, papierosy, wokół których 

koncentruje się działanie podwładnych, aż do obsesyjnej chęci 

ich zdobycia.



System przywilejów jest ważnym elementem rywalizacji 

podwładnych o władzę i prestiż, które są podstawą budowania 

wewnętrznych, często nieformalnych struktur (grypsowanie, 

fala). 



Struktury te wytwarzają własny system władzy prestiżu, 

przywilejów oparty na: dostęp do zasobów zakazanych, 

przemocy, demonstracji dystansu wobec personelu, 

umiejętności manipulowania personelem (wspólne interesy, 

szantaż), demonstracja zabronionych zachowań (pijaństwo, 

hazard), licznych rytuałach i obrzędach (powitania, pasowanie, 

inicjacje), własny język komunikacji.

Techniki adaptacji w instytucji 

totalnej- „nowy”



Technika wycofania się z sytuacji- odcięcie od ludzi i ich 

działalności



Technika buntu- prowokacja i opór wobec personelu 

(stosowana zwykle w początkowej fazie)



Technika zadomowienia-utożsamienie z instytucją, 

poszukiwanie najlepszej dla siebie pozycji



Technika konwersji- polega na stworzeniu przez 

podwładnego wizerunku swojej pełnej akceptacji 

instytucji i chęci współdziałania z personelem



Technika zimnej kalkulacji- najczęściej stosowana, 

polegająca na sprytnym balansowaniu między lojalnością 

wobec innych podwładnych a poprawnością stosunków z 

personelem

Wpływ na osobowość



Życie wewnętrzne instytucji totalnej 
zawsze wywiera ogromny, często 
stygmatyzujący, traumatyczny, piętnujący 
wpływ na tożsamość podwładnych, 
negatywny lub pozytywny, zgodny lub 
niezgodny z celami wyznaczonymi 
instytucji. Zmiana tożsamości utrudnia lub 
uniemożliwia ponowne przyjęcie roli 
zwykłego członka społeczeństwa.

Zmiana w instytucji 
totalnej



Pomimo zmian, jakie zaszły od lat 60- 
tych (koncepcja Goffmana) np. 
modernizacja, globalizacja, świat 
instytucji totalnych zmienił się niewiele. 



Wiele elementów instytucji totalnej 
przenika do codziennego życia np.  
wyścig szczurów (bezrefleksyjne, 
brutalne realizowanie celów instytucji 
bez względu na koszty osobiste i ludzi).