Motywacja do podejmowania
ryzyka
Alicja Keplinger
Motywacja do podejmowania
ryzyka
Alicja Keplinger
Proszę wskazać, który z dwóch
następujących wariantów jest
dla Ciebie bardziej atrakcyjny
Otrzymać na pewno 50 złotych
Otrzymać 100 złotych z
prawdopodobieństwem 0,5 lub nie
otrzymać nić, czyli 0 złotych z
prawdopodobieństwem 0,5
Kiedy uznajemy daną czynność za
niebezpieczną?
Czy istnieje obiektywna miara ryzyka?
Różnice indywidualne i normy
Uznanie czegoś za niebezpieczne czy
rykowne wynika z przyjętych norm, np.
Norm ludzi lękliwych
Norm amatorów mocnych wrażeń
Badania nad:
Optymizmem i nadzieję (Berlyne, White,
Seligman)
Poczucie sprawstwa, świadomość
kierunkowa, wybór celów (Snyder)
Poczucie skuteczności (Bandura)
Poziomem lęku (Wolpe, Lange)
Poszukiwaniem wrażeń (Zuckerman)
Robert Franken twierdzi, że
Gotowość do ryzykowania świadczy o
zdrowiu i dobrym przystosowaniu
Unikanie ryzyka jest sygnałem
neurotyczności
Postawy ryzyka kwestia
subiektywnego odczucia
czynnik 1
Gotowość do
podejmowania
ryzyka psychicznego
Lekceważenie
społecznej akceptacji
czynnik 2
Gotowość do
podejmowania
ryzyka fizycznego
Lekceważenie
niebezpieczeństwa
Potrzeba silnych wrażeń
Niski lęk
Mniej działań uważają za niebezpieczne
Ryzyko
Konstrukt istniejący subiektywnie
Efekt interakcji sytuacji i różnic
indywidualnych
Efekt interakcji wielkości i ważności strat
oraz prawdopodobieństwa ich
wystąpienia
W psychologii podejmowania
decyzji wyróżnia się trzy typy
sytuacji:
Pewności
Ryzyka
Niepewności
Sytuacja pewności
Decydent dysponuje kompletnym zbiorem
informacji na temat tego, co wydarzy się
w przyszłości
Człowiek zachowuje się rutynowo, co nie
wymaga dużego wysiłku poznawczego
niepewność
Decydent nie jest w stanie określić
prawdopodobieństw wystąpienia różnych
stanów rzeczy
Sytuacja ryzyka
Konieczność szacowania
prawdopodobieństw wystąpienia różnych
stanów rzeczy
W sytuacji ryzyka:
Ludzie koncentrują się bardziej na tym ile
i z jakim prawdopodobieństwem mogą
stracić, niż na tym ile mogą zyskać
(por. Czapiński 1988, Shapira 1994,
Damasio 1994 i in.)
Modele i teorie ryzyka:
Normatywne
Deskryptywne
Modele normatywne ryzyka:
Opisują w jaki sposób racjonalnie
postępujący decydent powinien „radzić
sobie” z niepewnością i
na podstawie jakich kryteriów ocenić
wielkość ryzyka
Modele deskryptywne ryzyka:
Określają zbiór kryteriów oceny wielkości
ryzyka
Obserwacja rzeczywistych wyborów
dokonywanych przez ludzi w sytuacjach
ryzykownych
Opisują w jaki sposób ludzie oceniają
alternatywy oraz sposoby podejmowania
decyzji
Ludzie podejmują ryzyko,
ponieważ:
Muszą – perspektywa konieczności
Chcą – perspektywa możliwości
Tomasz Zaleśkiewicz – dwie
kategorie sytuacji ryzyka
Sytuacje ryzyka stymulującego
Sytuacje ryzyka instrumentalnego
Interpretowanie działań ryzykownych w
kategoriach instrumentalnych:
Silniej zależy od specyficznych czynników
sytuacyjnych
Silniej koreluje z racjonalnym sposobem
myślenia
Orientacja teliczna – angażują się w działania
ryzykowne, pozwalające na osiągnięcie celu
Ukierunkowany na urzeczywistnienie celu
Koreluje z funkcjonalną impulsywnością
Interpretowanie działań ryzykownych
w kategoriach stymulacyjnych:
Silniej zależy od osobowości
I częściej zależność ta ujawnia się u mężczyzn niż u
kobiet
Może być dokładniej przewidywany na podstawie
wiedzy o cechach osobowości
Silniej koreluje z hedonistycznym sposobem
myślenia
Orientacja parateliczna – angażują się w różne
rodzaje ryzyka
Ukierunkowany na poszukiwanie pobudzenia
Koreluje z ogólną impulsywnością
Ilościowe wymiary ryzyka:
1. Prawdopodobieństwo strat
2. Wielkość strat
3. Oczekiwana strata
4. Wariancja wielkości strat i
prawdopodobieństwa poniesienia strat
5. Liniowa funkcja wartości oczekiwanej i
wariancji
Trzy czynniki obejmują wszystkie
jakościowe wymiary oceny ryzyka
(Slovic 2001)
Ryzyko nieznane
Ryzyko wzbudzające lęk
Liczba osób narażonych na
niebezpieczeństwo
Zebrane rezultaty badań
potwierdziły pierwszą hipotezę:
Oceniając ryzykowność sytuacji ryzyka
instrumentalnego,
ludzie posługują się ilościowymi wymiarami
prawdopodobieństwa zaistnienia
negatywnych konsekwencji (strat)
Zebrane rezultaty badań
potwierdziły drugą hipotezę:
Oceniając ryzykowność sytuacji ryzyka
stymulującego,
ludzie wykorzystują jakościowe kryterium
odczuwania lęku
Zebrane rezultaty badań
potwierdziły trzecią hipotezę:
Ludzie spostrzegają działania, które
zawierają ryzyko stymulujące,
jako przyjemne i pociągające, w
odróżnieniu od działań związanych z
ryzykiem instrumentalnym
Metody pomiaru
spostrzeganego ryzyka i
podejmowania ryzyka
1. Loteryjna
2. Ryzyka sprawnościowego
3. Dylematów wyboru
4. Obserwacji rzeczywistych zachowań
ryzykownych
5. Kwestionariuszowa
Podsumowanie
1. Mechanizmy percepcji sytuacji ryzyka są
odmienne (instrumentalny, stymulacyjny)
2. Angażują inne kryteria oceniania: wymiary
jakościowe i ilościowe
3. Afektywne spostrzeganie ryzyka może
stanowić istotny czynnik oceny wielkości
ryzyka
4. Najistotniejsze różnice indywidualne
dotyczą struktury tworzenia różnych
kryteriów oceny ryzyka
Dziękuję