Ćwiczenie

Ogólne cechy dziedziczenia

autosomalnego dominującego u

ludzi



Cecha (choroba) jest przekazywana z

pokolenia na pokolenie „pionowo”.



Niektóre choroby monogenowe ujawniają

się w późnym wieku , np. choroba

Huntingtona.



Występowanie

chorób

autosomalnych

dominujących może być wynikiem mutacji

de novo o czym decyduje głównie wiek ojca.



Choroba występuje z tą samą częstością u

obu płci.



Nasilenie objawów choroby (zmienność

cechy) może zależeć od płci chorego rodzica

przekazującego cechę.

Obecność lub brak cech klinicznych
oraz ich nasilenie zależy od:



stopnia penetracji patologicznego
genu (pełna penetracja – 100% lub 1;
niepełna penetracja – poniżej 100 %
lub <1),



zmiennej ekspresji genu (chorzy w tej
samej

rodzinie

wykazują

różne

nasilenie objawów choroby),



wieku probanda (penetracja zależna
od wieku).

Geny dominujące wykazują czasem
niepełną penetrację, stąd zjawisko
wyciszania

typowych

objawów

choroby  aż  do  ich  zupełnego
zaniku.  W  wyniku  tego  zjawiska
może  dojść  do  dziedziczenia  z
przeskokiem

pokoleniowym.

Chorują np. dziadkowie i wnuki,
podczas gdy rodzice są zdrowi.

W przypadku kiedy dany gen w populacji
osobników o tym samym genotypie przejawia
się w ten sposób, że badana cecha wykształca
się z różnym nasileniem w fenotypie, to mówi
się o nim, że wykazuje niepełną
ekspresywność.

Jeżeli wśród osobników o tym genotypie tylko
część wykazuje cechę wywołaną posiadanym
genem, a pozostałe osobniki mimo posiadania
tego genu nie przejawiają efektu
fenotypowego, to mówi się, że gen wykazuje
niepełną penetrację.

Przykłady chorób dziedziczących się

autosomalnie dominująco



Achondroplazja

(chondrdystrofia, karłowatośc

chondrodystroficzna)



Mała zmienność ekspresji, pełna penetracja



Częstość występowania 1 : 15 000 i 1:77 000



Gen – locus 4p 16.3



Gen receptora czynnika wzrostu
fibroblastów (Fibroblast Growth Factor
Receptor 3 – FGFR3)



Mutacja w nukleotydzie 1138 genu FGFR3:

–

tranzycja G A lub transwersja G C



Zespół Marfana (arachnodaktylia)



Częstość występowania 1: 10 000



Gen FBN1 (gen fibrylliny) – locus
15q21.1



Wysoki stopień penetracji i zmienna
ekspresja



Fibryllina – białko o masie 350 kD, jest
głównym składnikiem
zewnątrzkomórkowych mikrofibrylli



Jest to defekt tkanki mezenchymalnej
powodujący zmiany w układzie kostno-
stawowym, w układzie krążenia i w
gałkach ocznych



Nerwiakowłókniakowatość
(Neurofibromatosis – NF, choroba
Recklinghausena)



Dwie postaci choroby: NF-1 i NF-2



Gen NF-1 (locus – 17q11.2) – pełna
penetracja, zmienna ekspresja



Produkt genu – białko neurofibromina
(obniżony poziom sprzyja rozwojowi
nowotworów)



Częstość 1:3500



Gen NF-2 (locus – 22q12.2) – pełna penetracja



Produkt genu – merlina (białko cytoszkieletu)



Częstość 1:35 000 – 1:40 000

Nerwiakowłókniakowatość

Objawy

mutacja genu NF-1:
- zmiany barwnikowe na skórze (café au lait) -

we wczesnym dzieciństwie
- w okresie dojrzewania rozwijają się liczne

guzki wywodzące się z nerwów obwodowych

(włókniaki, nerwiakowłókniaki, glejaki nerwu

wzrokowego - zwykle łagodne),
- często niedorozwój umysłowy i padaczka,
mutacja genu NF-2:
- nerwiaki nerwu słuchowego,
- oponiaki rdzenia,
- zmętnienie soczewek,
- pierwsze objawy w okresie dojrzewania lub

w drugiej dekadzie życia,



Siatkówczak (Retinoblastoma)



Nowotwór gałki ocznej



Postać sporadyczna i dziedziczna
(rodzinna)



Częstość występowania 1:20 000



Gen Rb – locus 13q 14.1



Przyczyną choroby jest mikrodelecja
regionu 13q 14.1 lub mutacja genu Rb
zlokalizowanego w tym regionie.



Gen Rb wykazuje właściwości
supresorowe, kodowane przez niego białko
wiąże czynnik transkrypcyjny ,
odgrywający rolę w cyklu komórkowym.



Choroba Huntingtona (Huntington

Disease HD)



Częstość występowania 4 –7 : 100 000



Pełna zależna od wieku penetracja



Gen HD – locus 4p 16.3



Białko – huntingtina



Mutacja dynamiczna: niestabilność

trójnukleotydowych sekwencji powtarzalnych -

(CAG)

na końcu 5’ genu kodującego huntingtinę



Osoby zdrowe: 10 –20 powtórzeń CAG



30 – 35 powtórzeń stan przedmutacyjny



Osoby chore: >36 powtórzeń



Antycypacja – ostrzejszy przebieg choroby w

następujących po sobie pokoleniach oraz

występowanie choroby w coraz młodszym wieku



Antycypacja w HD jest mocniej wyrażona, jeżeli

zmutowany gen przekazywany jest przez ojca.

Ogólne cechy dziedziczenia

autosomalnego recesywnego u ludzi:



Choroby o tym typie dziedziczenia
występują głównie u rodzeństwa (poziome
przekazywanie cechy).



Cecha (choroba) ujawnia się tylko u
homozygot

recesywnych

(rodzice

są

heterozygotami

pod

względem

zmutowanego genu).



Częstość

występowania

chorób

autosomalnych

recesywnych

tym

rzadkich) jest zwiększona w małżeństwach
spokrewnionych.

Choroby

dziedziczone

autosomalnie

recesywnie najczęściej są wynikiem mutacji
genów

strukturalnych,

kontrolujących

syntezę

białek

enzymatycznych,

prowadzi  do  zaburzeń  metabolicznych
ustroju,  a  przez  to  do  zaburzeń  jego
procesów  życiowych.  Większość  bloków
metabolicznych dziedziczy się autosomalnie
recesywnie.

niektórych

chorobach

recesywnych

istnieje

możliwość

pośredniego wykrywania heterozygot –
nosicieli zmutowanego genu, np. metoda
obciążania fenyloalaniną w fenyloketonurii.



Fenyloketonuria



Częstość występowania w populacjach
europejskich średnio 1: 10 000



Locus genu – 12q 24.1



Brak hydroksylazy fenyloalaninowej
(4-monooksygenazy fenyloalaninowej)



Wykrywanie :



test Guthriego – wykrywanie we krwi
zwiększonego stężenia fenyloalaniny



test z FeCl

– wykrywanie w moczu kwasu

fenylopirogronowego,



oznaczanie poziomu fenyloalaniny i tyrozyny w
surowicy krwi i ich metabolitów w moczu –
metody enzymatyczne, chromatograficzne i
fluorymetryczne.

Fenyloketonuria
Objawy:

- jasne włosy i jasna karnacja,
- uporczywe wymioty,
- „mysi” zapach moczu,
- wzrost napięcia mięśniowego,
- kiwanie tułowia,
- upośledzenie umysłowe,

Zastosowanie diety pozbawionej

fenyloalaniny umożliwia rozwój
intelektualny zbliżony do normalnego



Albinizm (bielactwo uogólnione)

–

częstość średnio 1: 10 000

–

blok metaboliczny przemiany
tyrozyny

–

mutacja genu kontrolującego syntezę
monooksygenazy monofenolowej i
oksydazy katecholowej (tyrozynaza)

–

zahamowanie syntezy melanin w
melanocytach naskórka, cebulek
włosowych, tęczówce i siatkówce

Choroba Gauchera



niedobór beta – glukozydazy,

rozkładającej glukocerebrozyd do

glukozy i ceramidu

Choroba Niemanna-Picka

(sfingomielinoza)



niedobór sfingomielinazy, rozkładającej

sfingomielinę do ceramidu i fosfocholiny

Choroba Tay-Sachsa



niedobór N-acetyloheksozaminidazy,

odszczepiającej N-acetylogalaktozaminę

od glikolipidu



Mukowiscydoza (zwłóknienie
torbielowate trzustki, cystic fibrosis –
CF)



Częstość :
- Europa 1 :2500
- rasa czarna 1 : 17 000
- rasa żółta 1 : 90 000



Gen CFTR (Cystic Fibrosis
Transmembrane Regulator gene) – locus
7q 31–q32



Wielkość genu 250 kb, 27 eksonów



Mukowiscydoza



Zidentyfikowano ponad 500 różnych
mutacji w genie CFTR



Białko CFTR – błonowy regulator
przewodnictwa specyficzny dla
mukowiscydozy



Charakterystyczny objaw: słony pot



Podwyższone stężenie Na+ i Cl- w
pocie



Na+ > 60 mmol/l (n. 20-25mmol/l)



Cl- .70 mmol/l (n. 16-19 mmol/l)

Mukowiscydoza
Objawy:

- słony pot,
- u noworodków : niedrożność

smółkowa, powiększenie brzucha,

wymioty, brak smółki,
- nawracające infekcje dróg

oddechowych,
- zmiany oskrzelowo-płucne (w 90%

przypadków są przyczyną śmierci)
- zaburzenia procesów trawienia,
- dysfunkcja gruczołów wydzielniczych,
- wrodzony brak nasieniowodów,



Niedokrwistość

sierpowatokrwinkowa



Gen HBB – locus 11p 15.15, koduje

beta-globinę



Hemoglobina S (HbS)



Mutacja punktowa w genie HBB –

zamiana tripletu GAG (kwas

glutaminowy) na GUG (walina)



Heterozygoty HbS/HbA – większa

odporność na zarażenie zarodźcem

malarii



Homozygoty (HbS/HbS) – ciężka

postać niedokrwistości hemolitycznej

Ogólne cechy dziedziczenia dominującego

sprzężonego z chromosomem X

Dominujący tor dziedziczenia chorób
sprzężonych z chromosomem X należy
do rzadkości i można go podejrzewać
gdy:



chory mężczyzna ma wyłącznie chore
córki i wyłącznie zdrowych synów,



chore

kobiety

heterozygoty

przekazują

cechę

50%

swego

potomstwa, niezależnie od płci,



Ogólne

cechy

dziedziczenia

dominującego

sprzężonego

chromosomem X



chore

kobiety

homozygoty

przekazują

cechę

wszystkim

swoim dzieciom,



w potomstwie chorej kobiety
(heterozygoty)

zdrowego

mężczyzny 50% synów i 50%
córek będzie chorych.



Wrodzona hipoplazja skóry
(Incontinentia pigmenti – zespół
Blocha i Sulzbergera)



Częstość 1: 75 000



Locus genu – Xq 27-q28



Chorują głównie dziewczęta



Dla płodów męskich – zespół
letalny

Wrodzona hipoplazja skóry

Objawy:

- dla płodów męskich – zespół letalny,
- po urodzeniu na skórze dziecka

pojawiają się plamy rumieniowe,

zawierające male pęcherzyki,
- naturalny tatuaż skóry,
- zez,
- wady układu kostnego i serca,
- u 50% chorych – niedorozwój

umysłowy, porażenia, napady

drgawek,



Zespół Retta



Częstość :



Europa 1: 15 000



USA 1 : 20 000



Locus genu – Xp 21.3



Dla płci męskiej - letalny



Zespół łamliwego chromosomu X



(s. Zespół Martina-Bella, fragile X

syndrom)



Częstość:



Mężczyźni – 1: 1250



Kobiety – 1 : 2000



Uszkodzenie funkc ji genu FMR1 (Fragile

X Mental Retardation)



Locus genu – Xq 27.3 (37kb, 17 eksonów)



Niestabilne sekwencje (CGG)



Osoby zdrowe 6 – 52 powtórzeń CGG



Nosiciele bezobjawowi 52 – 200



Osoby chore 230 – 1500 (pełna mutacja)



Zespół łamliwego chromosomuX



Produkt genu FMR1 – białko FMRP – 64
aminokwasy, należy do białek
wiążących RNA.



Kobiety z pełna mutacją – upośledzenie
umysłowe w stopniu lekkim (20-30%)
lub umiarkowanym (1-2%)



Mężczyźni z pełną mutacją ciężki
stopień upośledzenia (max. IQ = 31)

Zespół łamliwego chromosomu X

Objawy:

u noworodków i niemowląt płci męskiej:
- niska waga urodzeniowa,
- mały obwód głowy,
- zwiększona objętość jąder,
- duże małżowiny uszne,
- hipotonia mięśniowa,
u dzieci:
- autyzm, zaburzenia mowy,
- opóźnienie rozwoju psychoruchowego,
u dorosłego mężczyzny:
- deformacje twarzoczaszki (wydatne guzy czołowe,
duże i odstające małżowiny uszne, duża żuchwa,
wysokie podniebienie, hiperteloryzm),
- powiększenie jąder, bladoniebieskie tęczówki,
zniekształcenia kręgosłupa, padaczka, encefalopatia,

Ogólne cechy dziedziczenia recesywnego

sprzężonego z chromosomem X

O recesywnym sposobie dziedziczenia
chorób sprzężonych z chromosomem
X mówimy wówczas gdy:



choroba występuje znacznie częściej
u mężczyzn (hemizygota) niż u
kobiet,



kobiety chorują tylko w układzie
homozygotycznym dla zmutowanej
pary alleli,



u kobiet heterozygot (nosicielek
zmutowanego genu) choroba nie
występuje,



chory

mężczyzna

nigdy

nie

przekazuje choroby (cechy) synom, a
wszystkie córki chorego mężczyzny
są nosicielkami zmutowanego genu,



istnieje 50% prawdopodobieństwa,
że

heterozygotyczne

kobiety

przekażą zmutowany gen zarówno
synom, jak i córkom.



Dystrofia mięśniowa Duchenne’a
(DMD)



Częstość u chłopców – 1 : 3500



Locus genu – Xp 21.2 (2,5 mln par zasad,
79 eksonów)



Sekwencje niekodujące stanowią 99,4%
genu.



Brak dystrofiny w mięśniach, zgon w
drugiej dekadzie życia.



Dystrofina – białko strukturalne
zlokalizowane po stronie cytoplazmatycznej
błony komórkowej.



Choroba ujawnia się przed 5 rokiem życia

Ślepota na barwy



Choruje od 5 do 9% mężczyzn



Locus genu – Xq 28



Protanopia - ślepota na barwę czerwoną



Deuteranopia - ślepota na barwę zieloną



Tritanopia – ślepota na barwę niebieską



Niedowidzenie barw:
- protanomalia
- deuteranomalia
- tritanomalia



Gen odpowiedzialny za percepcję barwy

niebieskiej zajduje się na chromosomie 7.



Hemofilia A i hemofilia B



Częstość występowania hemofilii A

wynosi od 1 :10 000 do 1 : 20 000



Locus genu Xq 28 (186 kb)



Niedobór lub brak VIII czynnika

krzepnięcia krwi



Częstość występowania hemofilii B

(choroba Christmasa) wynosi 1 : 30 000



Locus genu – Xq 27.1-q 27.2



Brak czynnika IX krzepnięcia krwi

UKŁAD GRUPOWY ABO



został po raz pierwszy opisany w 1901 roku przez

Landsteinera



zawiera antygeny A i B, zwane substancjami

grupowymi, na podstawie których wyróżnia się

cztery podstawowe grupy krwi : A, B, AB, O



antygen A posiada wiele odmian, z których

najważniejsze są odmiany A

, A

i dlatego wyróżnia

się następujące grupy krwi : A

, A

, B , A

B , A

B ,



antygeny znajdują się w błonie erytrocytów, oraz na

powierzchni pozostałych komórek z wyjątkiem

komórek układu nerwowego



antygeny pojawiają się w 6 tygodniu życia

płodowego , ale do ich pełnej ekspresji dochodzi w 6

– 18 miesięcy po urodzeniu



Przeciwciała skierowane przeciw antygenom A i B
stanowią naturalny składnik ludzkiego osocza poza
tym obecne są w płynach ustrojowych i
wydzielinach.



Są to tzw.

izoaglutyniny

– należą do klasy Ig M, a

ich wytwarzanie rozpoczyna się zaraz po
urodzeniu i do 3 – 6 miesiąca życia ich stężenie
jest niskie. Największe miano przeciwciał
obserwuje się w 5 – 10 roku życia ( z wiekiem
stopniowo maleje ).



Odpornościowe przeciwciała anty –A i anty – B

są

wytwarzane głównie w następstwie immunizacji
kobiet przez krwinki płodu, które posiadają
antygeny nieobecne u matki lub po przetoczeniu
niezgodnej grupowo krwi. Należą one do klasy Ig
M i Ig G.



układ ABO uwarunkowany jest trzema
allelami, które zajmują to samo locus w
ramieniu długim chromosomu 9 (9q34)



allele I

i I

są dominujące w stosunku do

allela I

(i) i kodominujące względem

siebie, co prowadzi

do powstania sześciu różnych genotypów



dziedziczenie układu ABO odbywa się
według praw Mendla

Reguły dziedziczenia grup krwi układu AB0

Z  praw  dziedziczenia  głównych  grup
krwi  wynikają  pewne  prawidłowości
pomiędzy  fenotypami  występującymi  u
rodziców

oraz

fenotypami

ich

potomstwa. Jeżeli:



oboje rodzice mają grupę krwi A (I

lub I

i ), to żadne z ich dzieci nie może

mieć grupy krwi B oraz AB; jeżeli oboje
rodzice mają grupę krwi B (I

lub I

i),

to żadne z ich potomstwa nie może
mieć grupy krwi A oraz AB;

Reguły dziedziczenia grup krwi układu AB0



jedno z rodziców ma grupę krwi 0 (ii),
to żadne z ich dzieci nie może mieć
grupy AB;



jedno z rodziców ma grupę krwi AB
(I

), to żadne z ich potomstwa nie

może mieć grupy krwi 0;



jedno z rodziców ma grupę krwi A (I

i),

a drugie grupę krwi B (I

i), to u ich

potomstwa mogą wystąpić wszystkie
grupy krwi (A, B, AB i 0).



Antygeny grupowe układu AB0 mogą występować w

3 różnych postaciach: jako wielocukry, glikoproteiny

lub glikolipidy.



Mocz – oligocukry



Płyny biologiczne – dominują glikoproteiny



Błony komórkowe – najczęściej glikolipidy



Powierzchnia krwinek czerwonych – 80% antygenów

układu AB0 jest związanych z glikoproteinami,

pozostałe 20% występuje w połączeniu z

glikolipidami błony erytrocytu.



Geny A i B kodują swoiste transferazy (1,3-N-

acetylo-galaktozaminotransferaza i 1,3-

galaktozylotransferaza), które przyłączają

końcowe cukry do łańcucha polisacharydowego

zwanego łańcuchem H lub prekursorowym.



Swoistość antygenu warunkuje cukier

zajmujący ostatnią pozycję łańcucha

prekursorowego (N - acetylogalaktozamina =

antygen A; D - galaktoza = antygen B)



- Łańcuchy prekursorowe są dwóch
rodzajów i różnią się tylko wiązaniem
między węglem terminalnej galaktozy i
węglem przedostatniego cukru, którym jest
N-acetyloglukozamina.



- Łańcuchy będące integralnym składnikiem
erytrocytów są głównie typu II, podczas gdy
łańcuchy obecne w płynach ustrojowych są
typu I.



Około 80% osób posiadających grupę
krwi A należy do odmiany A

, natomiast

pozostałe 20% osób do A

. Transferaza

produkowana przez genA

różni się od

produkowanej przez gen A

niższą

efektywnością w przekształcaniu
łańcucha H w A. Końcowy cukier w
obu odmianach jest ten sam.

NIEZGODNOŚĆ W UKŁADZIE ABO

MIĘDZY MATKĄ A PŁODEM



matka ma grupę A, a dziecko B



matka ma grupę B, a dziecko A



matka ma grupę O, a dziecko A lub B



Niezgodność występuje zatem, gdy w osoczu matki
znajdują się przeciwciała anty – A lub anty – B,
natomiast krwinki płodu zawierają odpowiedni
antygen odziedziczony po ojcu.



Istnieje możliwość wystąpienia choroby
hemolitycznej noworodków (w pierwszej dobie
pojawia się narastająca żółtaczka spowodowana
wzrostem poziomu bilirubiny po rozpadzie
erytrocytów)



Niezgodność w układzie ABO dotyczy ok. 20%
ciąż



Naturalne przeciwciała są klasy IgM, nie
przechodzą przez łożysko, przechodzą natomiast
przeciwciała odpornościowe należące do klasy IgG



Choroba hemolityczna występuje często u dzieci z
pierwszej ciąży

GRUPY KRWI A ZAPADALNOŚĆ NA CHOROBY
- ludzie z grupą krwi A częściej chorują na raka

żołądka i dróg rodnych, anemię złośliwą, cukrzycę

- ludzie z grupą krwi O na chorobę wrzodową

żołądka i dwunastnicy

FENOMEN BOMBAJSKI



Osobnicy z niezwykle rzadką grupą krwi
Bombay nie posiadają genu H (locus na
chromosomie 19).



Ich genotyp określa się hh a fenotyp O

hAB ,

gdzie litery A, B, AB oznaczają grupę

krwi, której ekspresja jest przytłumiona przez
genotyp hh



U homozygoty hh brak jest fukozylotransferazy
(przy prawidłowym stężeniu pozostałych
transferaz), nie dochodzi do syntezy łańcucha
prekursorowego H i antygeny A i B nie mogą
być syntetyzowane.



Gen h jest genem amorficznym.



Fenotyp hh określa się jako Bombay, bardziej
prawidłową nazwą jest 0

lub ABH

null



Krwinki osób hh nie są aglutynowane przez
żadną z wzorcowych surowic (anty-A, anty-B
i anty A+B), natomiast w ich surowicy
stwierdza się przeciwciała anty-A, anty-B i
anty-H. Te ostatnie aglutynują krwinki grupy
0.



Antygeny A, B i H mogą być również obecne w
płynach ustrojowych. Wydzielanie substancji
A, B i H jest kontrolowane przez parę alleli Se
i se zwanych genami wydzielania (sekrecji) .



Możliwe są trzy genotypy SeSe, Sese i sese i
dwa fenotypy. Tylko homozygoty recesywne są
tzw. niewydzielaczami = gen se jest
amorficzny.



Wydzielacze (SeSe lub Sese) stanowią około
80% osób rasy białej

Rola genu Se



gen Se kontroluje produkcję fukozylotransferazy,

która przyłącza fukozę do łańcucha prekursorowego

typu I - powstaje łańcuch H typu I



geny Se i H to dwa odrębne geny, które kodują różne

fukozylotransferazy



transferaza zależna od genu H używa jako substratu

łańcucha prekursorowego typu II.



Osoby

hhsese

– brak łańcuchów typu II i typu I.

Fenotyp tych osób, to

klasyczny Bombay

(niewydzielacz Bombay).



Osoby

hhSeSe lub hhSese

- łańcuchy H typu I są

obecne w ich płynach ustrojowych, brak H dotyczy

tylko krwinek czerwonych. Fenotyp to

para - Bombay

(wydzielacz Bombay).



W zależności od tego, który z genów – A czy B został

odziedziczony, osoby para-Bombay poza substancją

H wydzielają substancję A lub B.

Układ grupowy Rh



Antygeny pojawiają się w 6 tygodniu życia płodowego i

występują tylko na krwinkach czerwonych



Dziedziczy się niezależnie od układu ABO



Przeciwciała układu Rh mają charakter odpornościowy,

należą do klasy IgG i mogą przechodzić przez łożysko



Przeciwciała powstają w wyniku przetaczania krwi Rh

(+) osobom Rh (-) lub w przypadku immunizacji matki

Rh(-) antygenem płodu Rh(+)



Zgodnie z teorią Fishera-Race’a antygeny
układu Rh są determinowane przez trzy
pary genów allelomorficznych, które
zajmują blisko leżące i sprzężone loci na
chromosomie 1 (1p36)



W każdym z loci znajduje się jeden z pary
alleli: D/d, C/c, E/e. Występujące genotypy
stanowią kombinację 2 z 8 możliwych
zestawów: cde, Cde, CDe, CDE, cDE, cDe,
cdE, CdE.



W praktyce największe znaczenie ma antygen
D, ponieważ odznacza się znaczną mocą
pobudzającą do wytwarzania przeciwciał



Dominacja allelu D nad allelem d jest
całkowita, co powoduje, że powstaje tylko
antygen D



Dominacja alleli C i E nad allelami c i e nie
jest zupełna - powstają antygeny Cc i Ee



W zależności od obecności antygenu D na
erytrocytach wyróżnia się osoby : z fenotypem
Rh(+) i genotypem DD lub Dd, oraz z
fenotypem Rh(-) o genotypie dd

KONFLIKT SEROLOGICZNY W

UKŁADZIE Rh



Jest następstwem reakcji immunologicznej jaka
zachodzi między antygenami krwinek czerwonych
płodu a przeciwciałami anty-Rh organizmu matki



matka Rh(-), płód Rh(+)

- krwinki płodu dostają się do krążenia matki i stymulują

powstanie przeciwciał anty-Rh (klasy IgG)

- organizm matki jest zdolny do odpowiedzi
immunologicznej

- w krążeniu matki jest wysoki poziom przeciwciał anty-

Rh,

które przechodząc przez łożysko niszczą erytrocyty

płodu



W celu zapobiegania konfliktu serologicznego

u noworodków każdej nieuczulonej kobiecie

Rh(-), która rodzi dziecko Rh(+) należy

podawać gamma-globulinę anty-Rh.

Przeciwciała te reagują z erytrocytami płodu

które przedostały się do organizmu matki.



Immunoglobulina anty-RhD powinna być

stosowana przed porodem, bowiem mimo

prawidłowego podawania jej po porodzie 1-

2% Rh ujemnych kobiet uodparnia się.

GRUPY KRWI A TRANSFUZJA



Największe znaczenie kliniczne mają układy

ABO i Rh, przetaczana krew musi być zgodna

w zakresie antygenów układu ABO oraz w

zakresie antygenu D układu Rh



Przed transfuzją wykonuje się próbę krzyżową

pomiędzy krwią biorcy i dawcy (aglutynacja

wyklucza transfuzję)



W celu określenia grupy krwi należy u

badanego przeprowadzić zarówno reakcję

aglutynacji jego krwinek z surowicami

wzorcowymi, jak i pomiędzy jego surowicą a

krwinkami wzorcowymi

Układ grupowy MNSs



Nośnikami antygenów M, N, S i s są glikoproteiny. Ponieważ

większość cukrów stanowi kwas sjalowy, związki te się określa jako

sjaloglikoproteiny.



Glikoforyna A - jest nośnikiem determinantów M i N; Glikoforyna

B - jest nośnikiem determinantów S i s.



Antygeny oznaczone M i N dziedziczone są niezależnie od

antygenów A i B



W osoczu ludzkim brak jest naturalnych przeciwciał anty-M i anty-



Locus alleli M i N - chromosom 4



Antygeny M i N występują w krwinkach w
różnych kombinacjach (trzy typy
serologiczne: M, N i MN)



Dziedziczenie antygenów M i N
uwarunkowane jest kodominującą parą
alleli L

i L



fenotyp M N MN

genotyp L



W 1947 Walsh i Montgomery odkryli
antygeny S i s, które warunkują trzy
serologiczne grupy krwi: S, Ss i ss



Antygeny M i N oraz S i s stanowią jeden
układ grupowy dziedziczony na zasadzie
dwóch par genów allelomorficznych,
sprzężonych ze sobą



Pojawienie się antygenów MNSs warunkują
cztery allele L



Każdy allel koduje jednocześnie
antygeny z układu MN i Ss



Przeciwciała odpornościowe anty-M i
anty-N należą do klasy IgM. Antygeny
tego układu bardzo rzadko powodują
immunizację



Aglutyniny anty-S,s są klasy – IgG



Badanie antygenów MN stosuje się w
antropologii kryminalistyce, w
określaniu ojcostwa

UKŁAD GRUPOWY Xg



W 1962 r odkryto antygen Xg i przeciwciała
skierowane przeciwko temu antygenowi



Gen antygenu Xg zlokalizowany jest na
ramieniu krótkim chromosomu X (Xp22.3)



Dziedziczenie tej cechy jest związane z płcią



Istnieją dwa typy osobników : Xg(a+) i Xg(a-)



Para alleli: Xg

i Xg



Ojciec posiadający cechę Xg(a+) nie może

mieć córki z cechą Xg(a-)



Matka Xg(a-) nie może mieć syna z cechą
Xg(a+)

Nabyte odmiany antygenów grupowych krwi



Ekspresja antygenów może mieć miejsce w

następstwie zmniejszonej aktywności lub

pojawienia się egzo- lub endogennych

transferaz.

1. W chorobach rozrostowych krwi i w ciąży

krwinki osób z grupą krwi A lub B mogą

reagować jak erytrocyty osób z grupą 0.

- dzieje się tak na skutek zmniejszenia

aktywności odpowiedniej trasferazy i

odsłonięcia antygenu H

- zmiany te mogą ulec odwróceniu w okresie

remisji nowotworu

2. Niektóre szczepy bakterii (E. coli, Proteus

vulgaris) produkują enzym, deacylazę, która
zmienia N-acetylogalaktozaminę (grupa krwi
A) w galaktozaminę.

- galaktozamina zajmująca końcową pozycję

jest rozpoznawana przez przeciwciała anty-B.

- zakażenia wymienionymi bakteriami mogą

doprowadzić do zmiany fenotypu krwinek
chorego z grupy krwi A na B.

3. Zmiany antygenów grupowych krwi

obserwuje się u chorych po przeszczepieniu
szpiku, jeśli dawca i biorca różnili się w
układzie AB0.

4. Antygeny grupowe krwi wykrywa się na

niektórych komórkach nowotworowych.

znane jest zjawisko zwiększonej częstości raka
żołądka i jajnika u osób z grupą krwi A

według hipotezy, rozwój nowotworu
posiadającego substancję grupową A hamują
odpowiednie przeciwciała obecne u osób z
grupą B lub 0. Tego mechanizmu obronnego
pozbawieni byliby chorzy z grupą krwi A.



Układ ABO – allele I

, I

, i

= A, I

i = A; I

= B, I

i = B

= AB; ii = O



Układ Rh – allele D i d

(pełna

dominacja)

DD = Rh(+), Dd = Rh(+) i dd = Rh (-)



Układ MNSs – allele

= MS, L

= MSs

= Ms

= NS, L

= NSs

= Ns

= MNS, L

= MNSs

MNs



Układ Kell – allele K i k

(pełna

dominacja)

KK = K(+), Kk = K(+) i kk = K(-)



Układ P – allele P

, P

i p

= P1

p = P1, P

= P2, P

p = P2,

= P1P2, pp = p



Układ Lutheran – allele Lu

, Lu

i lu

= Lu (a+, b-)

lu = Lu (a+, b-)

= Lu (a-, b+)

lu = Lu (a-, b+)

= Lu (a+, b+)

lu lu = Lu (a-, b-)



Układ Lewis – allele Le

, Le

i le

= Le (a+, b-)

le = Le (a+, b-)

= Le (a-, b+)

le = Le (a-, b+)

= Le (a+, b+)

le le = Le (a-, b-)



Układ Duffy– allele Fy

, Fy

i fy

= Fy (a+, b-)

fy = Fy (a+, b-)

= Fy (a-, b+)

fy = Fy (a-, b+)

= Fy (a+, b+)

fy fy = Fy (a-, b-)

Zadania

Jeśli matka i dziecko mają grupę
krwi AB, to ojcem dziecka nie
mógł być mężczyzna o grupie
krwi ___?

Jeżeli dziecko ma grupę krwi 0,a
a matka A, to ojciec dziecka mógł
ieć grupę krwi ____ ?

Zadania

Jakie jest prawdopodobieństwo
urodzenia się córki o grupie krwi O,
MNSs, Rh (+) jeżeli rodzice mają
grupy krwi A, MNS, Rh(+) i B, Ms,
Rh(-).

Podaj możliwe fenotypy i genotypy
potomstwa rodziców o grupach krwi
O, Rh(+), MS, wydzielacz i AB, Rh(-),
Ms, niewydzielacz.

Document Outline