historia idei
historia idei
nieświadomości
nieświadomości
problematyka systematyczna
problematyka systematyczna
historia idei
historia idei
nieświadomości
nieświadomości
problematyka systematyczna
problematyka systematyczna
Geneza
Geneza
problematyki nieświadomości
problematyki nieświadomości
Sposoby dotarcia
Sposoby dotarcia
do nieświadomości,
do nieświadomości,
Metaforyka
Metaforyka
(analogie nieświadomości),
(analogie nieświadomości),
Interpretacje nieświadomości
Interpretacje nieświadomości
oraz
oraz
chronologia
chronologia
pojawiania się jej
pojawiania się jej
szczegółowej problematyki,
szczegółowej problematyki,
Modele nieświadomości
Modele nieświadomości
(w kontekście
(w kontekście
modeli umysłu/psychiki),
modeli umysłu/psychiki),
Geneza
Geneza
i
i funkcje
funkcje
nieświadomości,
nieświadomości,
Typologia
Typologia
ujęć nieświadomości,
ujęć nieświadomości,
Związki
Związki
problematyki nieświadomości z
problematyki nieświadomości z
innymi obszarami (psychologia,
innymi obszarami (psychologia,
antropologia, filozofia, fizjologia,
antropologia, filozofia, fizjologia,
medycyna, etc.).
medycyna, etc.).
Geneza zainteresowania
Geneza zainteresowania
nieświadomością
nieświadomością
(1) stały wzrost - zauważalny w myśli
(1) stały wzrost - zauważalny w myśli
Europejskiej od XI wieku - zainteresowań
Europejskiej od XI wieku - zainteresowań
doświadczeniami jednostki, który w
doświadczeniami jednostki, który w
rezultacie doprowadził do ukształtowania się
rezultacie doprowadził do ukształtowania się
dwóch przeciwstawnych podejść:
dwóch przeciwstawnych podejść:
filozofii romantycznej i transcendentalnej
filozofii romantycznej i transcendentalnej
(od końca XVIII wieku) a także
(od końca XVIII wieku) a także niemieckiej
niemieckiej
Filozofii przyrody
Filozofii przyrody
(
(
Naturphilosophie
Naturphilosophie
) lat
) lat
1800-1830 - oraz, z drugiej strony
1800-1830 - oraz, z drugiej strony
psychologii naukowej opartej na
psychologii naukowej opartej na
doświadczeniu
doświadczeniu
(co miało miejsce na
(co miało miejsce na
przestrzeni całego XIX wieku).
przestrzeni całego XIX wieku).
Nowa biologia
Nowa biologia
(2) istotną rolę w promocji kategorii
nieświadomości odegrało pojawienie
się i coraz większa popularność
genetycznych,
genetycznych,
rozwojowych
rozwojowych
oraz
ewolucjonistycznych idei
ewolucjonistycznych idei
biologicznych
biologicznych,
które zachęcały
badaczy do uważniejszego zajęcia się
witalnością,
witalnością,
tendencjami organicznymi
tendencjami organicznymi
oraz
wolą,
wolą,
rozumianą jako zaplecze
racjonalnego intelektu.
Ex oriente lux
Ex oriente lux
(3)
(3) wpływ idei
wpływ idei
pochodzących z
pochodzących z
orientalnych
orientalnych
tradycji - filozoficznych,
tradycji - filozoficznych,
duchowych, religijnych - które większą
duchowych, religijnych - które większą
uwagę przywiązywały do uczuć i emocji i
uwagę przywiązywały do uczuć i emocji i
nie próbowały oddzielić świadomego
nie próbowały oddzielić świadomego
umysłu od innych zjawisk, w radykalny,
umysłu od innych zjawisk, w radykalny,
typowy dla zwolenników Kartezjusza,
typowy dla zwolenników Kartezjusza,
sposób.
sposób.
Te idee (Indie, Chiny)
Te idee (Indie, Chiny) zaczęły wpływać na
zaczęły wpływać na
Europejskie myślenie w XVIII wieku
Europejskie myślenie w XVIII wieku
i
i
zaważyły na niektórych aspektach
zaważyły na niektórych aspektach
tworzonych wtedy i później - koncepcji
tworzonych wtedy i później - koncepcji
nieświadomości.
nieświadomości.
Psychopatologia
Psychopatologia
(4) przeniesienie choroby psychicznej z
(4) przeniesienie choroby psychicznej z
domeny sakralnej (a potem etyczno-
domeny sakralnej (a potem etyczno-
moralnej) w obszar medycyny,
moralnej) w obszar medycyny,
powstanie oraz rozwój szeroko
powstanie oraz rozwój szeroko
rozumianej psychopatologii i psychiatrii,
rozumianej psychopatologii i psychiatrii,
co doprowadziło do:
co doprowadziło do:
odkrycia zjawiska hipnozy
odkrycia zjawiska hipnozy
(
(
królewska
królewska
droga do nieświadomości)
droga do nieświadomości)
- która
- która
przyczyniła się do spopularyzowania
przyczyniła się do spopularyzowania
badań nad psychiką utajoną oraz
badań nad psychiką utajoną oraz
powstania psychoanalizy.
powstania psychoanalizy.
Parapsychologia
Parapsychologia
(5) sukces hipotezy nieświadomości w
(5) sukces hipotezy nieświadomości w
kręgach naukowych wiązał się z tym, że
kręgach naukowych wiązał się z tym, że
za jej pomocą można było powiązać ze
za jej pomocą można było powiązać ze
sobą, uporządkować i wyjaśnić w
sobą, uporządkować i wyjaśnić w
bardziej racjonalny sposób ogromną
bardziej racjonalny sposób ogromną
liczbę zjawisk pochodzących z tego
liczbę zjawisk pochodzących z tego
zakresu, jak m.in.:
zakresu, jak m.in.:
rzekome uprzednie wcielenia jednostki,
rzekome uprzednie wcielenia jednostki,
"kontakty z duchami" podczas seansów
"kontakty z duchami" podczas seansów
spirytystycznych,
spirytystycznych,
mediumizm, jasnowidzenie i telepatię,
mediumizm, jasnowidzenie i telepatię,
opętania i owładnięcia.
opętania i owładnięcia.
Theodore Flournoy "Z Indii na Marsa"
Theodore Flournoy "Z Indii na Marsa"
(1900).
(1900).
Dwie perspektywy
Dwie perspektywy
(6) wydaje się, iż bez
bez
procedury naprzemiennego
procedury naprzemiennego
stosowania perspektywy
stosowania perspektywy
wewnętrznego i
wewnętrznego i
zewnętrznego obserwatora
zewnętrznego obserwatora
- a więc łączenia danych
pierwszoosobowych oraz
trzecioosobowych:
dojście do idei
dojście do idei
nieświadomości nie byłoby
nieświadomości nie byłoby
w ogóle możliwe.
w ogóle możliwe.
Najważniejszy moment
Najważniejszy moment
(7) zadecydowało rozpowszechniające
(7) zadecydowało rozpowszechniające
się w XVIII i XIX wieku zrozumienie:
się w XVIII i XIX wieku zrozumienie:
że fakty nie wspierają założenia
że fakty nie wspierają założenia
głoszącego autonomię świadomości.
głoszącego autonomię świadomości.
Na wiele różnych sposobów,
Na wiele różnych sposobów,
przedstawiciele niemal każdej
przedstawiciele niemal każdej
dziedziny - religii, literatury, filozofii,
dziedziny - religii, literatury, filozofii,
nauki - przyczynili się do rozwoju idei
nauki - przyczynili się do rozwoju idei
nieświadomości
nieświadomości
ponieważ jest ona nieuniknionym
ponieważ jest ona nieuniknionym
wnioskiem z doświadczenia
wnioskiem z doświadczenia
Sposoby dotarcia do
Sposoby dotarcia do
nieświadomości
nieświadomości
Inaczej: podstawowe argumenty na rzecz
Inaczej: podstawowe argumenty na rzecz
hipotezy nieświadomości).
hipotezy nieświadomości).
Kwestia centralna: jeśli mamy do czynienia
Kwestia centralna: jeśli mamy do czynienia
z hipotetycznym bytem, który z definicji
z hipotetycznym bytem, który z definicji
jest:
jest:
albo niedostępny bezpośredniemu
albo niedostępny bezpośredniemu
doświadczeniu,
doświadczeniu,
albo też doświadczenie go jest z pewnych
albo też doświadczenie go jest z pewnych
względów (czas, typ, sposób czy też rodzaj
względów (czas, typ, sposób czy też rodzaj
dostępności) utrudnione
dostępności) utrudnione
to
to procedury uzasadniające
procedury uzasadniające
istnienie
istnienie
takiego fenomenu powinny być szczególnie
takiego fenomenu powinny być szczególnie
istotne.
istotne.
Sposoby dotarcia do
Sposoby dotarcia do
nieświadomości
nieświadomości
(I) Nieświadomość
(I) Nieświadomość
rozumiana czysto
rozumiana czysto
negatywnie:
negatywnie:
jako luka w
jako luka w
doświadczeniu
doświadczeniu
wewnętrznym
wewnętrznym
,
,
brak
brak
świadomości.
świadomości.
Żywa pamięć -
Żywa pamięć -
retencja -
retencja -
rozumiana
rozumiana
negatywnie.
negatywnie.
Roman Ingarden
Roman Ingarden
Nieświadome dane w
Nieświadome dane w
doświadczeniu
doświadczeniu
(II) Nieświadomość
(II) Nieświadomość
rozumiana
rozumiana
pozytywnie, jako
pozytywnie, jako „psychizm” dany
„psychizm” dany
- choć
- choć
w specyficzny sposób -
w specyficzny sposób - w doświadczeniu
w doświadczeniu
wewnętrznym
wewnętrznym
;
;
Dwa podstawowe warianty:
Dwa podstawowe warianty:
(IIa)
(IIa)
Stale dany:
Stale dany:
peryferycznie
peryferycznie
oraz
oraz a-intelektualnie
a-intelektualnie
(odmiennie, od tego, co znamy doświadczenia
(odmiennie, od tego, co znamy doświadczenia
w przypadku świadomości dyskursywnej):
w przypadku świadomości dyskursywnej):
„
„
mglistość” i „subtelność” oraz „cielesno-
mglistość” i „subtelność” oraz „cielesno-
afektywny” -
afektywny” - cenestezyjny
cenestezyjny
- jego charakter
- jego charakter
(Abramowski).
(Abramowski).
(IIb)
(IIb)
Nie jest dany
Nie jest dany
stale
stale
,
,
ale w
ale w
wyjątkowych
wyjątkowych
wypadkach jest
wypadkach jest
możliwe
możliwe
doświadczenie
doświadczenie
nieświadomej psychiki.
nieświadomej psychiki.
Całkowicie „poza-
Całkowicie „poza-
podmiotowe”
podmiotowe”
pochodzenie tego
pochodzenie tego
doświadczenia:
doświadczenia:
mistycy,
mistycy,
myśliciele romantyczni,
myśliciele romantyczni,
psychologowie
psychologowie
transpersonalni.
transpersonalni.
Analiza strumienia
Analiza strumienia
świadomości
świadomości
(III)
(III)
Punkt wyjścia: sposób
Punkt wyjścia: sposób
dania świadomości w
dania świadomości w
wewnętrznym
wewnętrznym
doświadczeniu - strumień
doświadczeniu - strumień
świadomości analizowany
świadomości analizowany
poprzecznie -
poprzecznie -
przeciwstawienie
przeciwstawienie
klarbewusst
klarbewusst
i
i mitbewusst
mitbewusst
- ekstrapolacja – analogia.
- ekstrapolacja – analogia.
Leibniza
Leibniza
zasada ciągłości
zasada ciągłości
– jako argument
– jako argument
wspierający.
wspierający.
Perspektywa wewnętrzna i
Perspektywa wewnętrzna i
zewnętrzna
zewnętrzna
(IV)
(IV)
Najpowszechniejszy
Najpowszechniejszy
wykorzystuje różnorodne
dane z zakresu:
psychopatologii
psychopatologii
(automatyzmy, dysocjacje,
histeria, hipnoza,
wielokrotne osobowości);
parapsychologii
parapsychologii
(mediumizm,
spirytyzm, telepatia,
prekognicja, rzekome
uprzednie wcielenia);
twórczości nieświadomej;
twórczości nieświadomej;
badań nad pamięcią;
badań nad pamięcią;
Eksponuje:
Eksponuje:
brak samowiedzy
brak samowiedzy
w
w
odniesieniu do
odniesieniu do
powyższych aspektów
powyższych aspektów
funkcjonowania oraz
funkcjonowania oraz
Analogię
Analogię
tego
tego
funkcjonowania
funkcjonowania do
do
takiego, któremu
takiego, któremu
towarzyszy samowiedza
towarzyszy samowiedza
(świadomość),
(świadomość),
jego
jego niemechaniczność,
niemechaniczność,
celowość
celowość
oraz
oraz
złożony charakter.
złożony charakter.
Rene Girard: „kozioł ofiarny”
Rene Girard: „kozioł ofiarny”
(V)
(V)
Nie w pełni
Nie w pełni
psychologiczny – wręcz
psychologiczny – wręcz
interdyscyplinarny - ale
interdyscyplinarny - ale
warty uwagi:
warty uwagi:
Eksponuje
Eksponuje kolektywny
kolektywny
charakter nieświadomości;
charakter nieświadomości;
przejawianie się w mitach,
przejawianie się w mitach,
zwyczajowych
zwyczajowych
pozostałościach, opiniach,
pozostałościach, opiniach,
mniemaniach i
mniemaniach i
postępowaniu ludzi;
postępowaniu ludzi;
Rewelatorska jest wiedza o
Rewelatorska jest wiedza o
faktycznym stanie rzeczy.
faktycznym stanie rzeczy.
Metaforyka: przestrzenna
Metaforyka: przestrzenna
Bezdenna otchłań
Bezdenna otchłań
(Grundlose Grund)
(Grundlose Grund)
Twierdza
Twierdza
wewnętrzna
wewnętrzna
(Castillo Interior)
(Castillo Interior)
Inner Afrika
Inner Afrika
Góra lodowa
Góra lodowa
Archeologiczno-
Archeologiczno-
geologiczne
geologiczne
Kartograficzno-
Kartograficzno-
topograficzne.
topograficzne.
miejsce,
miejsce,
w którym dusza spotyka
w którym dusza spotyka
się z Bogiem;
się z Bogiem;
plastyczna, boska i uniwersalna
plastyczna, boska i uniwersalna
zasada
zasada
leżąca u podstaw
leżąca u podstaw
wszechświata;
wszechświata;
łącznik
łącznik
pomiędzy jednostkowymi a
pomiędzy jednostkowymi a
uniwersalnymi siłami;
uniwersalnymi siłami;
czynnik
czynnik
działający zasadniczo w
działający zasadniczo w
obszarze percepcji, pamięci oraz
obszarze percepcji, pamięci oraz
wyobrażeń (idei);
wyobrażeń (idei);
Interpretacje nieświadomego
Interpretacje nieświadomego
domena sił biologicznych,
domena sił biologicznych,
przejawiających się w zjawiskach
przejawiających się w zjawiskach
woli, wyobraźni i twórczości;
woli, wyobraźni i twórczości;
"noc ducha",
"noc ducha", źródło przemocy
źródło przemocy
w
w
ludzkim myśleniu i zachowaniu, a
ludzkim myśleniu i zachowaniu, a
także obszar jej panowania;
także obszar jej panowania;
efekt
efekt
działania
działania fizjologicznych
fizjologicznych
czynników,
czynników,
dotychczas
dotychczas
niepoznanych;
niepoznanych;
"pierwszy poruszyciel", a także
"pierwszy poruszyciel", a także
źródło koordynacji (porządku)
źródło koordynacji (porządku)
oraz
oraz
innowacji w myśleniu i zachowaniu.
innowacji w myśleniu i zachowaniu.
L.L. Whyte
L.L. Whyte
Kolejność problematyki
Kolejność problematyki
nieświadomości
nieświadomości
Najwcześniej mówiono o:
Najwcześniej mówiono o:
nieświadomej
nieświadomej pamięci,
pamięci,
nieświadomej
nieświadomej percepcji,
percepcji,
oraz
oraz
nieświadomych
nieświadomych ideach,
ideach,
w tym także o
w tym także o
nieświadomych
nieświadomych
składnikach procesów
składnikach procesów
decyzyjnych,
decyzyjnych,
oraz
oraz
aktów wnioskowania i
aktów wnioskowania i
osądzania.
osądzania.
Następnie pojawiły się spekulacje na
Następnie pojawiły się spekulacje na
temat:
temat:
nieświadomych składników
nieświadomych składników
instynktów,
instynktów,
witalności i woli,
witalności i woli,
twórczości i wyobraźni;
twórczości i wyobraźni;
potem rozważano
potem rozważano sny i patologię,
sny i patologię,
a w końcu - i znacznie później -
a w końcu - i znacznie później -
rozpoczęto dyskusje co do
rozpoczęto dyskusje co do
praktycznych, przede wszystkim
praktycznych, przede wszystkim
terapeutycznych, zastosowań
terapeutycznych, zastosowań
posiadanej wiedzy.
posiadanej wiedzy.
Model
Model
e
e
psychi
psychi
ki
ki
Monopsychizm:
Monopsychizm:
klasyczna psychologia
klasyczna psychologia
świadomości oraz
świadomości oraz
nieklasyczne wersje
nieklasyczne wersje
psychologii świadomości
psychologii świadomości
(Brentano).
(Brentano).
Dipsychizm:
Dipsychizm:
Psychika świadoma i
Psychika świadoma i
nieświadoma (podświadoma) –
nieświadoma (podświadoma) –
Das Doppel-Ich
Das Doppel-Ich
(
(
Max Dessoir
Max Dessoir
)
)
oraz topografia I Freuda.
oraz topografia I Freuda.
Polipsychizm:
Polipsychizm:
Więcej, rodzajów psychizmu
Więcej, rodzajów psychizmu
(Joseph-Pierre Durand de Gros
(Joseph-Pierre Durand de Gros
(1826-1900)).
(1826-1900)).
Modele nieświadomości
Modele nieświadomości
Natura:
Natura:
Nieznana (agnostycyzm)
Nieznana (agnostycyzm)
Fizjologiczna
Fizjologiczna
Psychiczna (treści i procesy)
Psychiczna (treści i procesy)
Parapsychiczna
Parapsychiczna
Metafizyczna
Metafizyczna
Słabe i silne rozumienie
Słabe i silne rozumienie
nieświadomości:
nieświadomości:
Podświadomość
Podświadomość
Świadoma nieświadomość
Świadoma nieświadomość
Względna nieświadomość
Względna nieświadomość
Bezwzględna nieświadomość
Bezwzględna nieświadomość
Modele nieświadomości
Modele nieświadomości
Spersonifikowane
Spersonifikowane
ujęcie
ujęcie
nieświadomości:
nieświadomości:
M
M
ax
ax
Dessoir
Dessoir
:
:
„
„
Das Doppel-Ich”.
Das Doppel-Ich”.
Frederic Myers:
Frederic Myers:
„
„
Subliminal self”.
Subliminal self”.
Carl Gustav Jung:
Carl Gustav Jung:
cień, persona, anima,
cień, persona, anima,
animus, magna
animus, magna
mater, stary mędrzec,
mater, stary mędrzec,
jaźń.
jaźń.
Zły sobowtór?
Zły sobowtór?
Patologiczna wersja:
multiple personality
multiple personality
disorder
disorder
double personality
double personality
osobowości wielokrotne
osobowości
naprzemienne
osobowości podwójne
dr Jekyll i mr Hyde.
Modele nieświadomości
Modele nieświadomości
Odpersonifikowane ujęcie
Odpersonifikowane ujęcie
nieświadomego
nieświadomego
:
:
Johann Friedrich Herbart:
mechanika wyobrażeń
Artur Schopenhauer:
Artur Schopenhauer:
Nieświadoma wola
Carl Gustav Carus:
Nieświadomość
absolutna
Pierre Janet:
Idee odszczepione
Modele nieświadomości
Modele nieświadomości
Ilościowy
Ilościowy
różna od
świadomości tylko poprzez
brak dostępności w
doświadczeniu
wewnętrznym, jak np.
rozumiał to Johann F.
Johann F.
Herbart.
Herbart.
Jakościowy
Jakościowy
(dodatkowo różna
od świadomości):
Brak niektórych rodzajów
Brak niektórych rodzajów
procesów psychicznych
procesów psychicznych
(zwykle: języka, obrazów) lub
też:
Ich „nadmiar”,
Ich „nadmiar”,
bowiem istnieją takie
nieświadome procesy
psychiczne, które nie
mają analogii w
świadomości - ze
względu na natężenie -
(moralność,
twórczość).
Całkiem inny rodzaj
Całkiem inny rodzaj
psychizmu:
psychizmu:
Nadświadomość
(Das
(Das
Ü
Ü
berbewusst).
berbewusst).
Kognitywne ujęcia
nieświadomości
Wolitywne ujęcia
nieświadomości
Geneza nieświadomości:
Geneza nieświadomości:
Koncepcje filogenetyczne
Koncepcje ontogenetyczne
Funkcje nieświadomości:
Funkcje nieświadomości:
Zachowawcza
Rozszczepieniowa
Kreatywna
Mito-poetycka
Typologia ujęć
Typologia ujęć
nieświadomości
nieświadomości
Metafizyczne koncepcje
Metafizyczne koncepcje
nieświadomości:
nieświadomości:
„Wola” z koncepcji:
Boehmego,
Schellinga,
Schellinga,
Schopenhauera,
„Absolutna
nieświadomość”
postulowana przez
Carusa i von
Hartmanna.
Biologiczne koncepcje
Biologiczne koncepcje
nieświadomości:
nieświadomości:
w ujęciu tym eksponuje się jej
organiczną i formującą
aktywność.
Należą tu:
Nieświadomość absolutna
Carusa.
Fizjologiczna nieświadomość
von Hartmanna.
Mneme Semona.
Psychoid Driescha i Bleulera.
Organiczna nieświadomość
Marii Bonaparte.
Marii Bonaparte.
Głębinowe, psychologiczne
Głębinowe, psychologiczne
rozumienie nieświadomości:
rozumienie nieświadomości:
nieświadomość postulowana
przez
mistyków,
mesmerystów
(magnetyzerów)
parapsychologów,
siedlisko nieświadomej
aktywności twórczej oraz
kolektywnych symboli:
von Schubert,
von Schubert,
C. G. Jung,
Jakob Bachofen.
Łatwiej dostępna
Łatwiej dostępna
psychologicznie rozumiana
psychologicznie rozumiana
nieświadomość:
nieświadomość:
zapomniane wspomnienia
świętego Augustyna,
podprogowe spostrzeżenia
i wyobrażenia
postulowane przez
Leibniza, Herbarta oraz
Fechnera,
Fechnera,
nieświadome
wnioskowanie (Helmholtz).
Dynamiczne ujęcie
Freudowskie:
Nieświadomość jako to co
Nieświadomość jako to co
wyparte
wyparte
Antycypowana przez
Charcota,
Charcota,
Bernheima,
Janeta i Flournoya:
ale niemal w całości
zbadana i opisana przez
Freuda. To wyparte
nieświadome jest
siedliskiem aktywnych,
prymitywnych,
zwierzęcych (brutish),
infantylnych,
agresywnych popędów;
podąża wyłącznie za
zasadą
przyjemności,
lekceważy czas,
śmierć, logikę,
wartości i
moralność;
przejawia się
poprzez sny,
symbole, czynności
pomyłkowe,
symptomatyczne
zachowania i
neurotyczne objawy.
Nieświadomość jest całkowicie
Nieświadomość jest całkowicie
odgrodzona od rzeczywistości
odgrodzona od rzeczywistości
zewnętrznej.
zewnętrznej.
Nie można na nią wpływać,
Nie można na nią wpływać,
resocjalizować jej ani wychowywać.
resocjalizować jej ani wychowywać.
Wykracza poza czas (co oznacza,
Wykracza poza czas (co oznacza,
że procesy nieświadome są w
że procesy nieświadome są w
pewnym sensie niezniszczalne).
pewnym sensie niezniszczalne).
Ma charakter infantylno-dziecięcy,
Ma charakter infantylno-dziecięcy,
archaiczny i seksualny.
archaiczny i seksualny.
Mistyczny naturalizm
Mistyczny naturalizm
Instynkt i pamięć,
wola, automatyzmy i
natręctwa,
marzenia senne,
utajone poznanie,
samowiedza, samokontrola,
osobowość, twórczość,
psychopatologia,
tożsamość,
problem psychofizyczny,
determinizm/indeterminizm,
Związki
Związki
zdolności paranormalne,
zdolności paranormalne,
doświadczenie mistyczne,
doświadczenie mistyczne,
kwestie sympatii i antypatii,
kwestie sympatii i antypatii,
konflikty psychiczne,
konflikty psychiczne,
dysocjacje,
dysocjacje,
perwersje,
perwersje,
halucynacje,
halucynacje,
somnambulizm,
somnambulizm,
hipnotyzm,
hipnotyzm,
podatność na sugestię,
podatność na sugestię,
mitologia i kolektywne symbole,
mitologia i kolektywne symbole,
działanie substancji
działanie substancji
psychoaktywnych.
psychoaktywnych.
L.L Whyte
L.L Whyte
W
W
ithout a balanced conception of the
ithout a balanced conception of the
unconscious it is hard to see how human
unconscious it is hard to see how human
dignity can be restored. For today
dignity can be restored. For today
faith,
faith,
if it bears any relation to the natural
if it bears any relation to the natural
world, implies faith in the uncons
world, implies faith in the uncons
c
c
ious.
ious.
If there is a God, he must speak there;
If there is a God, he must speak there;
if there is a healing power, it must
if there is a healing power, it must
operate there;
operate there;
if there is a principle of ordering in the
if there is a principle of ordering in the
organic realm, its most powerful
organic realm, its most powerful
manifestation must be found there.
manifestation must be found there.
The unconscious mind is the expression
The unconscious mind is the expression
of the organic in the individual
of the organic in the individual
.
.
