Co to znaczy być 

zdrowym?

Podstawy profilaktyki 

psychologicznej

Psychologia kliniczna i 

zdrowia

• Podejście 

patogenetyczne 

(gr. pathos -  

cierpienie)

• Podejście 

salutogenetyczne 

(łac. salus – zdrowie, 

bezpieczeństwo)

Ewolucja pytań o zdrowie 

psychiczne 

• Etyka (filozofia i religia)
• Psychoanaliza
• Profilaktyka psychologiczna (higiena 

psychiczna)

• Psychologia humanistyczna
• Psychologia zdrowia
• Psychologia jakości życia
• Psychologia pozytywna

Zdrowie psychiczne - 

definicje

• Brak choroby psychicznej (cierpienia)
• Wykazywanie pozytywnych cech 

psychiki: np. równowagi i świeżości 
emocjonalnej, inteligencji i kreatywności, 
pozytywnej samooceny itd…

• Zdolność przystosowania się do 

otoczenia fizycznego i społecznego 

• Zdolność przekraczania ograniczeń 

tkwiących w danej kulturze

Zdrowie psychiczne - 

definicje

• Zdolność do zmiany i rozwoju przy 

zachowaniu poczucia tożsamości

• Zdolność urzeczywistnienia swojej 

prawdziwej natury

• Taki styl funkcjonowania, który wyraża 

optymalny rozwój osobowości w 
kierunku zarówno dojrzałego myślenia, 
jak i dobrego samopoczucia

Zdrowie – definicja 

holistyczna

• „

Zdrowie jest pełnym dobrostanem 

fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie 
tylko brakiem choroby lub niedomagania. 
Zdrowa osoba realizuje własne zdolności, 
potrafi radzić sobie z normalnym stresem 
życiowym, pracuje produktywnie i skutecznie 
oraz jest zdolna wnieść wkład w życie 
społeczności, do której należy” 

    Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, 1946)

Zdrowie psychiczne w 

psychologii zdrowia

   Proces, w ramach którego jednostka 

wykorzystując swoje zasoby 
promuje własne zdrowie, ochrania 
je i uczestniczy w procesie leczenia, 
gdy na skutek zbyt silnego działania 
patogenów i obniżonej odporności 
dochodzi do załamania 

dynamicznej 

równowagi

, czyli do choroby.

Inne ważne słowa

• Szczęście 
• Umiejętność dobrego życia
• Cnoty
• Dojrzałość, siła charakteru
• Norma
• Patologia
• Dobrostan (well-being, poczucie jakości 

życia)

• Optymalne funkcjonowanie
• Prosperowanie (flourishing)

Szczęście, podobnie jak 

zdrowie:

• Może być uznawane za stan chwilowy 

lub stały układ okoliczności

• Może być rozpoznawane subiektywnie 

lub obiektywnie

• Może być ujmowane na bazie badań 

empirycznych lub jako wzorzec idealny

• Jest różnie pojmowane przez różnych 

ludzi

Szczęście…

• Szczęściem jednego człowieka jest drugi 

człowiek. (J.-P. Sartre)

• Rozmawiać i poznawać – to stanowi szczęście 

życia. (Platon)

• Radość to jedyna rzecz, która daje szczęście 

w gotówce, wszystko inne to tylko weksel na 

nie (A. Schopenhauer)

• Ludzkie szczęście to nic innego, jak dobre 

zdrowie i słaba pamięć (A. Schweitzer)

• Jeśli a oznacza szczęście, to a=x+y+z, gdzie 

x – praca, y – rozrywki, z – umiejętność 

trzymania języka za zębami

• Bez próżnowania nie ma prawdziwego 

szczęścia (A. Czechow)

Szczęście… 

• Aby osiągnąć szczęście trzeba spełnić trzy 

warunki: być imbecylem, być egoistą i cieszyć 

się dobrym zdrowiem. Jeśli jednak nie spełnicie 

pierwszego warunku, wszystko jest stracone. 

(G.Flaubert)

• Pieniądze szczęścia nie dają. Dopiero zakupy. 

(M.Monroe)

• Co jest szczęściem? Uczucie, że moc rośnie, że 

przezwycięża się opór. (F. Nietzsche)

• Być zadowolonym z samego siebie – to 

największe szczęście. (T. Mann)

• Szczęśliwy, kto może być kompozytorem i 

wykonawcą zarazem (F. Chopin)

Władysław Tatarkiewicz

„Poczucie szczęścia 

jest objawem 
zdrowia 
psychicznego, 
naturalnym, choć 
nie zawsze 
możliwym. A 
zdrowie jest 
warunkiem 
szczęścia, istotnym, 
choć nie jedynym.”

Norma

• ilościowa – odzwierciedla rozkład 

cechy w populacji

• społeczno-kulturowa – odzwierciedla 

typowe oczekiwania społeczne

• teoretyczna – wzorzec idealny, 

będący wizją teoretyka

• indywidualna – typowe zachowania 

danej jednostki

Sokrates (469 – 399) -  „Jak 

żyć?

„

Nie warto żyć bezmyślnym 

życiem” 

„Wolałbym znaleźć się w 

niezgodzie z większością 

ludzi i mówić coś 

przeciwnego niż oni, niż być 

w niezgodzie z jednym 

człowiekiem – samym sobą

    i przeczyć samemu sobie.

Sokrates 

Człowiek zdrowy, szczęśliwy, to ten, który 

dobrze żyje ze swoim „daimonionem” – 

wewnętrznym głosem (eudajmonizm)

• „Poznaj samego 

siebie”

• Człowiek zdrowy 

jest „brzemienny 

mądrością”, czyli 

wiedzą o właściwym 

postępowaniu. 

Wydobywa tę 

mądrość w dialogu z 

innymi i według niej 

postępuje, co daje 

mu szczęście.

Starożytne wizje zdrowia psychicznego

:

Szczęście to…

• Hedonizm: umiejętność przyjemnego 

życia, czyli przeżywania możliwie wielu 
rozkoszy (pozytywnych doznań 
zmysłowych) jednak bez zatracenia się.

• Epikureizm: umiejętność cieszenia się 

tym, że nie cierpimy, tym, że żyjemy, a 
także wyszukiwania sobie przyjemności 
mądrych, pięknych i sprawiedliwych

Starożytne wizje zdrowia psychicznego

:

Szczęście to…

• Cynizm: niezależność od rzeczy zewnętrznych i 

własnych potrzeb, wiedza praktyczna o tym jak 
oprzeć się pokusom i konwenansom

• Stoicyzm: życie zgodne z wewnętrznym 

głosem rozumu, obojętność wobec namiętności 
i potrzeb. Przezorność, dzielność, 
sprawiedliwość, umiarkowanie. Kierowanie 
swoim życiem, poważny stosunek do życia.

• Sceptycyzm: nie ma żadnego stałego wzorca 

właściwego życia, każdy winien żyć tak jak  
podpowiada mu jego natura