Finanse przedsiębiorstw -
Wprowadzenie do faktoringu
Katarzyna
Kreczmańska-Gigol
Finanse przedsiębiorstw -
Wprowadzenie do faktoringu
Katarzyna
Kreczmańska-Gigol
Istota faktoringu
Faktoring oznacza długookresową współpracę między
dostawcą towarów bądź usług, zwanym faktorantem
oraz wyspecjalizowaną instytucją, zwaną faktorem, w
ramach której dochodzi do przelewu wierzytelności
przez faktoranta na faktora i świadczeniu przez faktora
na rzecz faktoranta usług związanych z przelewem
wierzytelności.
Istotą faktoringu jest nabywanie od przedsiębiorców, za
określoną cenę, wierzytelności przysługujących im w
stosunku do dłużników oraz świadczenie dodatkowych
usług.
Podmioty transakcji
faktoringu
Faktor –
wyspecjalizowana instytucja finansowa
(bank, firma faktoringowa, osoba fizyczna świadcząca
zawodowo usługi faktoringu).
Faktorant –
przedsiębiorca, dostawca produktów,
towarów bądź usług.
Dłużnik faktoringowy –
przedsiębiorca,
odbiorca produktów, towarów bądź usług.
n ie p e łn y
( f a k to r a n t p o n o s i
r y z y k o )
p e łn y
( f a k to r p o n o s i
r y z y k o )
m ie s z a n y
( c z ę ś ć r y z y k a f a k to r a n t
c z ę ś ć r y z y k a f a k t o r)
K r y te r iu m
u m ie js c o w ie n ia
r y z y k a
p r z y ś p ie s z o n y
( p ła tn o ś ć p o w y k u p ie
w ie r z y te ln o ś c i)
z a lic z k o w y
( p o w y k u p ie z a c z ę ś ć
z a lic z k o w a n ą )
w y m a g a ln o ś c io w y
( w d n iu w y m a g a ln o ś c i
w ie r z y t e ln o ś c i )
K r y te r iu m m o m e n tu
z a p ła ty z a k u p io n ą
w ie r z y te ln o ś ć
ja w n y
( z a w ia d o m ie n ie
n a ty c h m ia s t)
p ó łja w n y
( z a w i a d o m ie n ie , g d y
z b li ż a s ię te r m in p ła tn o ś c i)
ta jn y
( b r a k z a w ia d o m ie n ia
o z a w a r t e j u m o w ie )
K r y te r iu m
z a w ia d o m ie n ia
d łu ż n ik a
k r a j o w y
( p o d m i o ty tr a n s a k c ji
d z ia łą ją w j e d n y m k r a ju )
fa k to r in g e k s p o r to w y
( f a k t o r w k r a ju e k s p o r t e r a )
fa k to r in g im p o r to w y
( f a k t o r w k r a ju im p o r te r a )
s y s te m d w ó c h
f a k to r ó w
( f a k to r w k r a ju e k s p o rt e r a i
f a k to r w k r a ju im p o r te r a )
s y s te m je d e n i p ó ł
fa k to r a
( f a k t o r im p o r to w y in k a s u je
n a le ż n o ś c i p r z e te r m in o w a n e )
fa k to r in g b a c k to b a c k
( f a k to r a n t m a p r z e d s ta w ic ie la
w k r a ju im p o r te r a )
m ię d z y n a r o d o w y
( p o d m i o ty tr a n s a k c ji
w r ó ż n y c h k r a j a c h )
K r y te r iu m z a s ię g u
te r y to r ia ln e g o
fa k to r in g
tr a d y c y jn y
e - fa k to r in g
( k o m u n ik a c ja p r z y u ż y c iu
łą c z y e le k tro n ic z n y c h )
K r y te r iu m
s p o s o b u k o m u n ik a c j i
m ię d z y f a k to r e m i
f a k to r a n te m
m e ta fa k to r in g
( p r z e le w n a b a n k f a k to r a n ta ,
te n z a w ie ra u m o w ę z f a k t o r e m ,
p o d z i a ł r y z y k a )
p o w ie r n ic z y
( b a n k fa k to r a n ta u p o w a ż n ia
f a k to r a d o w y k o n y w a n ia u s łu g ,
f a k to r n ie p o n o s i r y z y k a )
z m o d y fi k o w a n y
( f a k to r p o w ie r z a fa k t o r a n to w i
w y k o n y w a n ie d o d a tk o w y c h
u s łu g z f u n k c ją d e l c r e d e r e )
f a k to r in g a g e n c y jn y
( f a k to rin g z m o d y fi k o w a n y b e z
f u n k c j i d e l c r e d e r e )
h o n o r a r iu m fa k to r in g
( f a k to r a n ta m i s ą a r c h ite k c i,
le k a r z e , n o ta r iu s z e , a d w o k a c i)
z a m ó w ie n io w y
( w ie rz y te ln o ś c i p r z y s z łe )
z o b o w ią z a n io w y
( k lie n t f a k to r in g o w y je s t
d łu ż n ik ie m , w y d łu ż e n ie
k r e d y to w a n ia )
r e s tr u k tu r y z a c y jn y
( f a k to r a n t fi r m a r e s t ru k t u ry z o w a n i a ,
n e g o c ja c je z w i e r z y c ie la m i,
fi n a n s o w a n i e )
I n n e
R o d z a je fa k to r in g u
Kryteria podziału transakcji
faktoringowych
K r y te r iu m
u m ie j s c o w ie n i a
r y z y k a
K r y te r iu m m o m e n tu
z a p ła ty z a k u p io n ą
w ie r z y te ln o ś ć
K r y te r iu m
z a w ia d o m ie n i a
d łu ż n ik a
K r y te r iu m
s p o s o b u k o m u n ik a c j i
K r y te r iu m
z a s ię g u te r y to r ia ln e g o
S p e c j a ln e f o r m y
f a k to r in g u
R o d z a je f a k t o r in g u
Rodzaje faktoringu zgodnie z
kryterium umiejscowienia ryzyka
R y z y k o p rz e c h o d z i
n a f a k to ra
P e łn y
R y z y k o o b c ią ż a
f a k to r a n ta
N i e p e łn y
R y z y k o c z e ś c io w o
o b c ią ż a f a k to ra n ta
c z ę ś c io w o fa k to ra
M i e s z a n y
F o r m y f a k to r in g u
- k r y te r iu m u m ie js c o w ie n ia
r y z y k a
Rodzaje faktoringu według
kryterium momentu zapłaty za
przelaną wierzytelność
F a k to r p ła c i z a k u p io n ą
w ie r z y te ln o ś ć w c a ło ś c i
w m o m e n c ie p r z e le w u
w ie rz y te ln o ś c i
P r z y s p ie s z o n y
F a k to r z a lic z k u je w ie r z y te ln o ś ć
w m o m e n c ie p rz e le w u , a r e s z tę
p ła c i w te r m in ie p ła tn o ś c i lu b ,
g d y z a p ła c i d łu ż n ik
Z a lic z k o w y
F a k to r p ła c i z a w ie r z y te ln o ś ć
w te r m in ie je j p ła tn o ś c i lu b
g d y z a p ła c i d łu ż n ik
W y m a g a ln o ś c io w y
F o r m y fa k to r in g u
- k r y te r iu m m o m e n tu z a p ła ty
Rodzaje faktoringu według
kryterium momentu
zawiadomienia dłużnika o
przelewie wierzytelności
D łu ż n ik je s t in f o rm o w a n y
n a t y c h m ia s t o z a w a r c iu
u m o w y i p r z e le w ie
w ie r z y t e ln o ś c i
J a w n y
D łu ż n ik n ie je s t
in f o r m o w a n y o z a w a r c iu
u m o w y i p r z e le w ie
T a j n y
D łu ż n ik je s t in f o r m o w a n y ,
g d y z b liż a s ię t e r m in
p ła tn o ś c i
P ó łj a w n y
F o r m y f a k t o r in g u -
k r y t e r iu m z a w ia d o m ie n ia
d łu ż n ik a
Rodzaje faktoringu zgodnie z
kryterium zasięgu terytorialnego
F a k to r , f a k t o r a n t
i d łu ż n ik d z i a ła ją
w j e d n y m k r a ju
K r a j o w y
F a k t o r w k r a ju
e k s p o r t e r a
E k s p o r t o w y
F a k t o r w k r a ju
im p o r t e r a
I m p o r t o w y
B e z p o ś r e d n i
D w ó c h f a k t o r ó w -
1 . w k r a j u e k s p o r t e r a
2 . w k r a j u i m p o r t e r a
D w u f a z o w y
F a k t o r w k r a j u i m p o r t e r a
i n k a s u j e n a l e ż n o ś c i
p r z e t e r m i n o w a n e
J e d e n i p ó ł f a k t o r a
F a k t o r a n t m a p r z e d s t a w i c i e la
w k r a j u im p o r t e r a
S y s t e m b a c k t o b a c k
P o ś r e d n i
M i ę d z y n a r o d o w y
F o r m y f a k t o r i n g u -
k r y t e r i u m z a s i ę g u te r y t o r i a l n e g o
Rodzaje faktoringu zgodnie z
kryterium sposobu komunikacji
F a k to r i fa k t o r a n t
k o m u n ik u ją s ię p o p r z e z o s o b is t y k o n t a k t,
p r z e z t e le f o n lu b p o c z tę
T r a d y c y j n y
F a k to r i f a k to ra n t k o m u n ik u ją s ię
w y k o rz y s t u ją c d o te g o łą c z a e le k t ro n ic z e
e - f a k to r i n g
F o r m y f a k to r in g u
z g o d n ie z k r y t e riu m s p o s o b u k o m u n ik a c ji
m ię d z y f a k t o r e m i fa k t o ra n te m
Specjalne formy faktoringu –
meta-faktoring i faktoring
powierniczy
W obu formach występuje dodatkowy podmiot
, którym jest bank faktoranta
Faktorant zawiera umowę faktoringu ze swoim
bankiem, który następnie zawiera umowę z
faktorem
Przy meta-faktoringu faktor i bank faktoranta
dzielą się miedzy sobą ryzykiem transakcji
Przy faktoringu powierniczym ryzyko
transakcji obciąża bank faktoranta, a nie
faktora. Faktor jedynie wykonuje usługi
faktoringowe i dokonuje inkasa.
Specjalne formy faktoringu –
faktoring zmodyfikowany i
faktoring agencyjny
W transakcjach faktoringu zmodyfikowanego
faktor powierza faktorantowi zwrotnie
administrowanie wierzytelnościami i tylko je
nadzoruje oraz przejmuje ryzyko wypłacalności
dłużnika
W transakcjach faktoringu agencyjnego faktor
tylko finansuje wierzytelności, nie zarządza
nimi i nie ma funkcji del credere
Specjalne formy faktoringu –
faktoring zobowiązaniowy
Faktoring zobowiązaniowy oznacza długookresową
współpracę
–
między nabywcą produktów, towarów bądź usług, zwanym
klientem faktoringowym (dłużnikiem faktoringowym)
–
oraz wyspecjalizowaną instytucją, zwaną faktorem,
w ramach której dochodzi do wstępowania w prawa
wierzyciela przez faktora, spłatę dotychczasowego
wierzyciela i wydłużenie przez faktora okresu spłaty
zobowiązania dłużnikowi faktoringowemu, poprzez
przesunięcie terminu płatności.
Podmioty transakcji faktoringu
zobowiązaniowego
Faktor – instytucja finansowa, która wchodzi
w prawa dotychczasowego wierzyciela
Klient faktoringowy (dłużnik
faktoringowy), który jest zobowiązany do
dokonania płatności za nabyte produkty,
towary lub usługi
Dotychczasowy wierzyciel, czyli dostawca
produktów, towarów bądź usług, który jest
spłacany przez faktora w terminie płatności
wierzytelności wynikającym z faktury
Specjalne formy faktoringu–
faktoring zamówieniowy
Faktoring zamówieniowy oznacza długookresową
współpracę
–
między przedsiębiorcą, który otrzymuje zamówienia na
dostawy produktów, towarów lub wykonanie usług,
zwanym faktorantem
–
oraz wyspecjalizowaną instytucją faktoringową, zwaną
faktorem,
w ramach której dochodzi do przelewu z faktoranta na
faktora wierzytelności przyszłych, jeszcze nie
istniejących, wynikających z zamówień, kredytowania
faktoranta przez faktora do momentu powstania
wierzytelności, a następnie przelewu wierzytelności już
istniejących z faktoranta na faktora i świadczeniu usług
przez faktora na rzecz faktoranta związanymi z
przelewanymi wierzytelnościami i usług dodatkowych.
Przedmioty faktoringu
W ie r z y t e ln o ś c i
U s łu g i
P r z e d m io t y f a k to r in g u
Funkcja finansowa
Z a l ic z k o w a n ie
w ie r z y t e l n o ś c i
O k r e s t o l e r a n c j i
W y k u p w ie r z y t e l n o ś c i n a d ł u ż s z y
o k r e s , n iż t o w y n ik a z f a k t u r y
D o d a t k o w e k r e d y t o w a n ie
f a k t o r a n t a
D o d a t k o w e k r e d y t o w a n ie
d ł u ż n ik a
U s łu g i z w ią z a n e
z p e łn ie n ie m p r z e z fa k t o r in g
fu n k c ji fi n a n s o w e j
Funkcja administracyjna
o c e n a w ia r y g o d n o ś c i
d łu ż n ik ó w
o c e n a w y p ła c a ln o ś c i
d łu ż n ik ó w
o c e n a d o t y c h c z a s o w e j
w s p ó łp r a c y
o c e n a b r a n ż y
w y z n a c z a n ie lim it ó w
k r e d y t u k u p ie c k ie g o
U s ł u g i z w ią z a n e
z m in im a l iz a c j ą r y z y k a
p r o w a d z e n ie r o z lic z e ń
z d łu ż n ik a m i
m o n it o r in g s p ła t
s p o r z ą d z a n ie r a p o r t ó w
o k r e s o w y c h
u s t a la n ie d łu g o ś c i
k r e d y t u k u p ie c k ie g o
in k a s o n a le ż n o ś c i
U s ł u g i z w ią z a n e
z z a r z ą d z a n ie m
w ie r z y t e l n o ś c ia m i
m o n it o r o w a n ie
o p ó ź n ie ń
w y s y ła n ie m o n it ó w
w in d y k a c ja
p o z a s ą d o w a
w in d y k a c ja s ą d o w a
U s ł u g i z w ią z a n e
z e ś c ią g a n ie n a l e ż n o ś c i
U s łu g i ś w ia d c z o n e p r z e z fa k t o r a
w r a m a c h fu n k c ji a d m in is t r a c y jn e j
Funkcja zabezpieczająca
C a łk o w it e
C z ę ś c io w e
P r z e j ę c ie p r z e z f a k to r a
r y z y k a w y p ła c a l n o ś c i d ł u ż n ik ó w
O c e n a z d o ln o ś c i k r e d y t o w e j
d łu ż n ik ó w
U s t a la n ie p u ła p ó w
k r e d y t ó w k u p ie c k ic h
U s t a la n ie m a k s y m a ln e g o
o k r e s u k r e d y t u k u p ie c k ie g o
U s łu g i w y n ik a ją c e z r e a liz a c ji p r z e z fa k t o r a
fu n k c ji z a b e z p ie c z a ją c e j
Usługi świadczone przez faktorów dodatkowo
U s łu g i k s ię g o w e
R o z r a c h u n k i z d łu ż n i k a m i
Z a r z ą d z a n ie w s z y s t k im i
w ie r z y t e ln o ś c ia m i k lie n t a
W i n d y k a c j a n a le ż n o ś c i
U s łu g i p r a w n e
U s łu g i m a r k e t i n g o w e
i p r o m o c y j n e
A n a l iz y b r a n ż o w e
O c e n a k o n k u r e n c j i
K o n s u l t in g i u s łu g i
d o r a d c z e
M a r ia ż e fi r m
U s łu g i m a g a z y n o w e
D y s t r y b u c j a t o w a r ó w
N e g o c j a c j e k o n t r a k t u
z a g r a n ic z n e g o
Z a ła t w i a n ie f o r m a ln o ś c i
c e l n y c h
B a d a n i e z a g r a n ic z n y c h
k o n t r a h e n t ó w
D o d a t k o w e k r e d y t o w a n i e
U s ł u g i ś w i a d c z o n e p r z e z f a k t o r ó w
d o d a t k o w o
P r o w iz j a
p r z y g o t o w a w c z a
f . a d m i n i s tr a c y jn a
P r o w iz j a
a d m in is tr a c y j n a
f . a d m i n i s tr a c y jn a
P r o w iz j a
z a d e l k r e d e r e
f . z a b e z p i e c z a ją c a
P r o w iz ja
O d s e tk i z w y k łe
- z a l ic z k o w a n ie
f . fi n a n s o w a n i a
O d s e t k i u m o w n e
- o k r e s to l e r a n c j i
f . fi n a n s o w a n i a
O d s e t k i u m o w n e
- d o u m o w n e g o te r m in u
f . fi n a n s o w a n i a
O d s e t k i u m o w n e
-
d o d a tk o w e k r e d y to w a n ie
f a k to r a n ta l u b d łu ż n ik a
f . fi n a n s o w a n i a
O d s e tk i p r z e t e r m in o w a n e
-
p o te r m in ie z f a k tu r y l u b
u m o w n y m
f . fi n a n s o w a n i a
O d s e tk i
O p ła ta w s tę p n a
f . a d m i n i s tr a c y jn a
Z a z m ia n ę w a r u n k ó w
u m o w y
f . a d m i n i s tr a c y jn a
Z a r a p o r ty z w y w ia d o w n i
f . a d m i n i s tr a c y jn a
Z a p o m o c w w in d y k a c j i
f . a d m i n i s tr a c y jn a
Z a k o r e k ty f a k tu r
f . a d m i n i s tr a c y jn a
O p ła ty d o d a tk o w e
O p ła ty
fa k t o r in g o w e
Rodzaje opłat
Podstawy prawne
Podobnie jak w wielu innych państwach Europy Zachodniej, faktoring nie jest
unormowany w prawie polskim oddzielną ustawą. Jest umową nienazwaną.
Mają do niego zastosowanie przepisy dotyczące przelewu wierzytelności. W
kodeksie cywilnym są to art. 509-518 k.c., art. 410 par. 2 k.c. dotyczący
świadczenia nienależnego. Prawo do zawierania umów faktoringu wynika z art.
353 par. 1 k.c., który mówi o swobodzie zawierania umów.
W bankach podstawą dla działalności faktoringowej jest art. 5 ust. 2 pkt. 5
prawa bankowe, który obrót wierzytelnościami określa jako czynność bankową
subiektywną. W związku z tym, że istotną częścią faktoringu jest przelew
wierzytelności, mają do niego zastosowanie przepisy dotyczące przelewu
wierzytelności.
Płynność finansowa przedsiębiorstwa
1.
Na skutek korzystania z faktoringu firma wchodzi w posiadanie
gotówki nie zwiększając swojego zadłużenia. W ramach aktywów
następuje zamiana wierzytelności na gotówkę przed terminem ich
płatności.
2.
Jednocześnie firma ponosi z tytułu korzystania z faktoringu określone
koszty finansowe, którymi są opłaty ponoszone na rzecz faktora.
Skutkuje to niewielkim zmniejszeniem sumy bilansowej.
3.
Uwolniona gotówka może być wykorzystana przez firmę na dowolny
cel. Jeśli zostanie przeznaczona na spłatę zobowiązań, to spowoduje
to obniżenie sumy bilansowej, zwiększenie stopnia samofinansowania
firmy i poprawę wskaźników płynności firmy.
4.
Firma
korzystająca
z
faktoringu
zwiększając
stopień
samofinansowania staje się bardziej wiarygodna w oczach
kontrahentów i inwestorów.
Rozwój faktoringu na świecie na przestrzeni ostatnich 10
lat (w mln euro)
Obroty faktoringowe w podziale
na kontynenty
Rodzaje faktorów na rynku
Faktorzy
Firmy faktoringowe
Skupione w PZF
Banki
Pozostali
uczestnicy rynku
Schemat. Obroty faktoringowe w Polsce w mln zł
Źródło: A.Żbikowski, Faktoring jako krótkoterminowy instrument finansowy,
materiały z konferencji „Zarządzanie wierzytelnościami”, Gazeta Prawna,
Warszawa 16.06.2008; Rynek faktoringowy w Polsce w 2007 r., GUS 2008.
Rynek usług faktoringowych w Polsce – główne podmioty na
rynku
Czynniki sprzyjające rozwojowi
faktoringu
w Polsce
1.
Duże zapotrzebowanie na kapitał wśród
przedsiębiorców
2.
Utrudniony dostęp do kredytu dla małych i średnich
firm, które nie mają zabezpieczeń lub krótko działają
na rynku
3.
Zatory płatnicze między firmami
4.
Duża liczba małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce
5.
Wejście Polski do Unii Europejskiej
6.
Nowa Umowa Kapitałowa
7.
Istnienie Polskiego Związku Faktorów
Przeszkody stojące na drodze do rozwoju
faktoringu w Polsce
1.
Brak wiedzy na temat faktoringu w środowisku
biznesu
2.
Nieufność przedsiębiorców
3.
Brak uregulowań prawnych faktoringu
4.
Niekorzystne przepisy podatkowe – gorsze warunki
dla faktoringu niż obrotu wierzytelnościami
5.
Brak standardów jego funkcjonowania
dostosowanych do warunków w naszym kraju
6.
Mała przejrzystość opłat faktoringowych
7. Kryzys na rynkach finansowych na świecie -
dostępność źródeł finansowania działalności faktorów