MAJĄTEK TRWAŁY

I OBROTOWY

Przygotowały: dr Katarzyna Huk

dr A. Połomska-Jasienowska

MAJĄTEK

MAJĄTEK

TRWAŁY

TRWAŁY

OBROTOWY

OBROTOWY

RZECZOWY

RZECZOWY

FINANSOWY

FINANSOWY

Zapasy materiałowe

Zapasy materiałowe

Zapasy produkcji

nie zakończonej

Zapasy produkcji

nie zakończonej

Zapasy wyrobów

gotowych i towarów

Zapasy wyrobów

gotowych i towarów

Należności i roszczenia

Należności i roszczenia

Środki pieniężne

Środki pieniężne

Środki trwałe

Środki trwałe

Wartości niematerialne

i prawne

Wartości niematerialne

i prawne

Finansowy

majątek trwały

Finansowy

majątek trwały

Należności

długoterminowe

Należności

długoterminowe

Gospodarka środkami
trwałymi

Gospodarka
remontowo-

konserwacyjna

Ekonomik
a zużycia
materiałó
w

Ekonomik
a zapasów

MAJĄTEK TRWAŁY

Skład majątku trwałego

przedsiębiorstwa

• środki trwałe,

• wartości niematerialne

i prawne,

• finansowy majątek trwały,

• należności długoterminowe.

środki trwałe

 nabyte lub wytworzone we własnym zakresie nieruchomości,

w tym grunty i prawo użytkowania wieczystego gruntów, budowle i budynki,

lokale będące odrębną własnością,

 spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spółdzielcze prawo do lokalu

własnościowego,

 inwestycje w obcych obiektach, maszyny, urządzenia, środki transportu, a także

inwentarz żywy,

 ulepszenia w obcych środkach trwałych, środki trwałe w budowie (montażu) lub

ulepszenia własnych środków trwałych,

 obiekty obce (używane na podstawie umów najmu, dzierżawy lub innej

o podobnym charakterze),

 środki produkcji (biorące udział w wielu cyklach produkcyjnych przy zachowaniu

pierwotnej postaci naturalnej, stopniowo się zużywające i przenoszące swoją

wartość na wytworzone produkty w toku produkcji)

wartości niematerialne i prawne

W skład grupy I wchodzą:
• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne,

licencje, koncesje

• prawa do wynalazków, patentów, znaków

towarowych i wzorów użytkowych oraz zdobniczych

• know-how
W skład grupy II wchodzą:
• koszty prac rozwojowych- do których zalicza się

koszty badań (lub wiedzę uzyskaną w inny sposób),
których wynik może być zastosowany do produkcji
nowych (lub ulepszonych) wyrobów lub technologii

• nabyta wartość firmy- przez którą rozumie się

różnicę między ceną nabycia określonej jednostki
lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej
wartością godziwą (rynkową) zakupionych aktywów
netto.

finansowy majątek trwały

zalicza się do nich długoterminowe udziały w
innych jednostkach, wniesione w formie wkładów
pieniężnych lub aportów rzeczowych oraz
papiery wartościowe,
tj. akcje i obligacje, pożyczki udzielane innym
podmiotom gospodarczym na podstawie umów
cywilnoprawnych, długoterminowe lokaty na
rachunkach bankowych-

Czynniki wewnętrzne:

• sytuacja finansowa

przedsiębiorstwa oraz
skłonność do ryzyka
przedsiębiorcy, współwłaścicieli
lub personelu podejmującego
decyzje co do wyboru formy
inwestycji finansowych;

• strategię rozwoju

przedsiębiorstwa- inwestora;

• elastyczność przedsiębiorstwa

w reakcjach na zmiany w jego
otoczeniu;

• wiedzę fachową personelu

odpowiedzialnego za wybór
formy inwestycji

Czynniki zewnętrzne:
• czynniki polityczne;
• koniunktura gospodarcza

zarówno w kraju, jak i na
świecie;

• stopa inflacji

przewidywana w dość
odległej perspektywie
czasu;

• oprocentowanie

długoterminowych lokat
na rachunkach
bankowych oraz
długoterminowych
pożyczek udzielanych
innym podmiotom
gospodarczym

Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne świadczące o zakresie

Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne świadczące o zakresie

i strukturze portfela inwestycji finansowych

i strukturze portfela inwestycji finansowych

należności długoterminowe

są to wierzytelności, których termin
zapłaty jest dłuższy niż rok

• Wartość początkowa-

stanowi sumę nakładów

inwestycyjnych faktycznie poniesionych na

wytworzenie lub nabycie określonego środka,

łącznie z kosztami zakupu, opłat

ubezpieczeniowych w trakcie transportu, opłat

notarialnych i skarbowych oraz kosztów

montażu i zainstalowania w miejscu

eksploatacji.

• Wartość początkowa brutto-

(według cen

bieżących) odzwierciedla pełne nakłady

związane z oddaniem środka trwałego do

eksploatacji.

• Wartość początkowa netto-

stanowi różnicę

między wartością początkową brutto a wartością

dotychczasowego umorzenia.

• Wartość odtworzeniowa brutto-

określonego środka wyraża nakłady, jakie
należałoby ponieść na odtworzenie jego
cech użytkowych w momencie wyceny
według obowiązujących wtedy cen i norm

• Wartość odtworzeniowa netto-

środków

trwałych różni się od wartości brutto tym,
że uwzględnia zużycie środków trwałych

• Stopień zużycia fizycznego-

wyraża utratę

właściwości techniczno-produkcyjnych, jakie
wyrażał określony środek trwały w momencie
oddania go do eksploatacji

• Stopień zużycia moralnego-

to zużycie

ekonomiczne środków trwałych, ma najczęściej
charakter niematerialny i polega na utracie ich
wartości wymiennej. Następuje ono przede
wszystkim pod wpływem postępu technicznego

GOSPODAROWANIE ŚRODKAMI

TRWAŁYMI

Gospodarka

Gospodarka

środkami

środkami

trwałymi

trwałymi

pozyskanie

pozyskanie

likwidacja

likwidacja

odtwarzanie

odtwarzanie

wykorzystanie

wykorzystanie

pozyskanie

Źródła pozyskania środków trwałych :
• zakup gotowych środków trwałych (przede

wszystkim maszyn, urządzeń, aparatów, środków
transportowych itp.)

• działalność inwestycyjna (w tym roboty budowlano-

montażowe, w których wyniku powstają nowe lub
modernizowane stare budynki i budowle lub inne
obiekty)

• wydzierżawienie lub wynajem od innych jednostek

gospodarczych lub użytkowanie w ramach umowy
leasingowej

.

Leasing-

jest umową prawa

cywilnego, na podstawie której
finansujący (leasingodawca) oddaje
do wykorzystania lesingobiorcy na
czas ustalony w umowie określone
dobro za opłatą wynagrodzenia
(czynszu, raty leasingowej) zwykle
rozłożonego w czasie.

Leasing operacyjny-

jest umową krótkoterminową,

zawieraną na czas krótszy niż wynosi moralne zużycie
przedmiotu leasingu. Leasingodawca wskazuje to
dobro w swojej ewidencji bilansowej i dokonuje
odpisów amortyzacyjnych. Rata płatności leasingowej
jest zaliczana do kosztów uzyskania przychodu
korzystającego (leasingobiorcy). Korzystający w tej
odmianie leasingu przyjmuje na siebie obowiązek
utrzymania przedmiotu leasingu w należytym stanie
technicznym i pokrywa wszystkie opłaty i koszty
związane z jego wykorzystaniem. W leasingu
operacyjnym najczęściej nie przewiduje się
możliwości zakupu przedmiotu leasingu.

Leasing finansowy-

korzystający (leasingobiorca)

wykorzystuje przedmiot leasingu przez czas zbliżony do
okresu jego normatywnej używalności. Zawarcie umowy
wiąże się zawsze z opcją zakupu, tj. z przeniesieniem
prawa własności przedmiotu leasingu- w momencie
uiszczenia przez korzystającego ostatniej raty,
kończącej spłatę należności- z leasingodawcy na
lesingobiorcę. Finansujący w momencie rozpoczęcia
leasingu finansowego wyksięgowuje przedmiot leasingu
z ewidencji bilansowej i nie dokonuje od niego odpisów
amortyzacyjnych. Korzystający wprowadza dane dobro
do swojej ewidencji bilansowej i amortyzuje użytkowany
przez siebie obiekt, ponosząc wszelkie koszty związane
z jego eksploatacją, w tym koszty konserwacji, napraw,
remontów, ubezpieczenia itp.

wykorzystanie

Wpływ wykorzystania majątku trwałego na wyniki

finansowe przedsiębiorstwa jest tym intensywniejszy,

im wyższe jest techniczne uzbrojenie pracy, które

wyraża się stosunkiem środków trwałych (M) do

wielkości zatrudnienia (Z) i jest relacją obrazującą

substytucję pracy żywej pracą uprzedmiotowioną.

Lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów środków

trwałych daje przedsiębiorstwu możliwość

bezinwestycyjnego zwiększania rozmiarów produkcji.

• Ekstensywność-

mierzy się czasem ich pracy. Im

więcej godzin dziennie pracuje określona
maszyna lub urządzenie, tym wyższe jest jej
ekstensywne wykorzystanie.

• Intensywność-

jej miara jest liczba produktów

(lub ich elementów) wykonywanych przez
maszynę lub urządzenie w jednostce czasu.

likwidacja

• Zasoby środków trwałych ulegają zmniejszeniu w wyniku

ich likwidacji. Najczęściej podlegają jej środki trwałe
całkowicie zużyte fizycznie i moralnie. Tempo i skala
likwidacji w dużej mierze decydują o strukturze i wieku
środków trwałych i ogólnym poziomie technicznym parku
maszynowego przedsiębiorstwa. Obiekty zbędne
przedsiębiorstwo powinno wydzierżawić lub oddać w
leasing.

• Należy podkreślić, iż przedsiębiorstwa ponoszą koszty

wynikające z samego faktu posiadania środków trwałych.
Należą do nich przede wszystkim koszty: amortyzacji,
konserwacji i przeglądów okresowych, utrzymania służby
konserwacyjno-remontowej, opłat ubezpieczeniowych i
rejestracyjnych i in. Koszty te mają charakter stały,
występują bowiem nawet wówczas, gdy przedsiębiorstwo
nie wykonuje żadnej działalności.

odtwarzanie

Zmniejszenie liczby środków trwałych wymaga podjęcia
działań, których celem byłoby ich odtworzenie w razie
konieczności zachowania (powrotu do) poprzedniego
poziomu zdolności produkcyjnej.

• Czynności polegające na odnowieniu całkowicie zużytych

obiektów majątku trwałego poprzez ich wymianą na nowe
określa się mianem reprodukcji całkowitej (restytucji).

• Drugą podstawową formą odnowy zużytych środków

trwałych są remonty. W ich wyniku następu-je częściowa
reprodukcja środków trwałych.

Gospodarka konserwacyjno-

remontowa

Podmioty odpowiedzialne za gospodarkę

konserwacyjno- remontową

Remonty mogą być przeprowadzone przez

własne służby remontowe

przedsiębiorstwa lub też ich wykonanie

może być zlecane wyspecjalizowanym

jednostkom remontowym.

Rodzaje remontów:

• 1). bieżące
• Charakteryzuje się najmniejszym zakresem prac. Obejmuje wymianę

elementów, które szybko się zużywają. Jednocześnie jeden z ważniejszych
zespołów może być poddany gruntownej naprawie. Koszt remontu bieżącego
może dochodzić do

10%

wartości nowej maszyny.

• 2). średnie
• Polega na naprawie kilku zespołów (mechanizmów) i przeglądzie

pozostałych. Koszt remontu średniego nie powinien przekroczyć

30%

wartości nowej maszyny.

• 3). kapitalne
• Charakteryzują się największym zakresem prac. Obejmuje on naprawę

wszystkich zespołów. Remont kapitalny powinien przywrócić maszynie pełną
sprawność i użyteczność produkcyjną, a nawet doprowadzić do wzrostu
jakości jej pracy. Koszt remontu kapitalnego wynosi od

30-70%

kosztów

nabycia nowej maszyny. Remonty kapitalne szczególnie w kolejnych cyklach
remontowych, powinny być połączone z modernizacją. Należy przy tym
pamiętać, że każdy kolejny remont kapitalny jest coraz droższy a cykle
remontowe coraz krótsze. Pojawia się tutaj problem wyboru pomiędzy
wykonaniem remontu kapitalnego a zamianą środka trwałego na nowy

Metody badania opłacalności

remontu

1). Rachunek ekonomiczny
stanowi podstawę podjęcia decyzji co do formy odtworzenie

środka trwałego. Z zasady przyjmuje się, iż jeżeli remont

przekracza 70% ceny nowego środka trwałego jest on

nieekonomiczny.

2). Nierówność,
której spełnienie potwierdza opłacalność remontu kapitalnego.
C – K > Pn * tr (Kr - Kn)
C- cena nowej maszyny,
K- planowany koszt remontu kapitalnego,
Pn- produkcja uzyskana za pomocą nowej maszyny w ciągu roku,
tr- długość cyklu remontowego wyremontowanej maszyny,
Kr- koszty eksploatacji na jednostkę produktu przy zastosowaniu

wyremontowanego środka trwałego,

Kn- koszty eksploatacji przypadające na jednostkę produktu

wytworzonego przy zastosowaniu nowego środka trwałego.

3). Badanie przepływów pieniężnych

MAJĄTEK OBROTOWY

MAJĄTEK OBROTOWY

RZECZOWY

FINANSOWY

Skład rzeczowego majątku obrotowego:

• zapasy

materiałowe

• zapasy

produkcji
niezakończonej

• zapasy

wyrobów
gotowych
i towarów

zapasy

zapasy

produkcyjne

produkcyjne

zapasy

zapasy

materialn

materialn

e

e

Podstawy ekonomiki zużycia materiałów

Zużycie materiałów stanowi główny czynnik

kosztotwórczy. Odpowiedni dobór materiałów

polega na opracowaniu kompozycji surowcowych

i materiałowych, wariantów wsadów, projektów

zmian w stosowanych przedmiotach pracy oraz

na wdrażaniu tych projektów do produkcji.

Podstawę ekonomiki wykorzystania materiałów

jest minimalizacja nakładów materiałowych i

energetycznych w fazie produkcji i eksploatacji

wyrobu.

Rachunek produktywności

-

mierzy stopień efektywności

ekonomicznej wykorzystania materiałów. Wskaźniki
oparte na tej relacji noszą nazwę mierników
materiałochłonności. Wyróżnia się:

• Materiałochłonność całkowitą produkcji-

jest to

relacja wartości zużytych materiałów do ogólnych
rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa w danym okresie;

• Materiałochłonność jednostkowa-

jest to wielkość

nakładów materiałowych niezbędnych do wytworzenia
jednostki wyrobu o danych parametrach jakościowych.

Do głównych czynników obniżenia

materiałochłonności wyrobu zalicza się:

• postęp konstrukcyjny,

• normalizację i unifikację,

• postęp technologiczny,

• dobór materiałów.

Normowanie zużycia-

jest to ustalenie

optymalnego poziomu nakładów materiałowych
w produkcji. Efekt tego procesu- norma zużycia
określa najbardziej ekonomicznie uzasadniony
poziom nakładu materiałowego na jednostkę
wyrobu. Oznacza to, że norma musi spełniać
warunek minimalizacji łącznych nakładów
wszystkich czynników produkcji wyrobu

Kontrola zużycia materiałów jest

realizowana w formie:

• kontroli wstępnej,

• kontroli bieżącej,

• kontroli wynikowej

Podstawę ekonomiki zapasów stanowią

następujące zasady:

• minimalizacja nakładów na zakup, sprowadzanie

i utrzymanie zapasów,

• zapewnienie ciągłości produkcji i rytmiczności

obsługi odbiorców przy najniższych kosztach
zapasów,

• niedopuszczanie do powstawania zapasów

nadmiernych i zbędnych oraz optymalne ich
zagospodarowanie w razie ich wystąpienia,

• przeciwdziałanie stratom ilościowym i

jakościowym oraz moralnemu zużyciu zapasów

Metody sterowania zapasami

a) statystyczne

-

normy zapasów ustala się na

podstawie danych z ubiegłych okresów;

b) optymalizacyjne

-

ustala się na podstawie

kosztów całkowitych (kosztów tworzenia,
utrzymania i wyczerpania zapasów);

c) klasycznych

metod sterowania

dynamicznego- zalicza się tutaj dwa
modele:

- model poziomu wyznaczającego moment

zmawiania (re-order level policy);

- model stałego cyklu zamawiania (re- order

level policy)

Działania związane z zaopatrzeniem

przedsiębiorstwa w materiały:

• ustalenie właściwej struktury i poziomu zakupów,
• wyszukanie optymalnych źródeł dostawy,
• złożenie ofert i przeprowadzenie negocjacji

handlowych,

• wybór rodzaju transportu,
• złożenie zamówień,
• opracowanie harmonogramów dostaw,
• ewidencja i kontrola realizacji zamówień oraz ich

aktualizacja,

• przyjmowanie i rozliczanie dostaw.

W skład obrotowego majątku finansowego

wchodzą:

• należności i roszczenia,
• środki pieniężne

Należności

są to środki pieniężne, które dany podmiot gospodarczy ma nam

zwrócić w zamian za przekazane mu dobra lub wyświadczone

usługi lub środki przekazane danemu podmiotowi na poczet

wykonania dla nas usługi, dobra itd.

Należności obejmują:

należności od odbiorców za dostarczone wyroby, towary, usługi i
wykonane roboty, zaliczki dla dostawców, należności z tytułu
zwrotu podatków, składek ubezpieczeń społecznych, subwencji,
należności z tytułu rozliczeń z pracownikami (np. pożyczek,
zaliczek delegacyjnych itp.), należności związane z działalnością
inwestycyjną (np. kaucji leasingowych), przedpłaty na budowę,
dostawę urządzeń i instalacji oraz roszczenia sporne.

Środki pieniężne

stanowią rezerwę niezbędną do regulowania bieżących

zobowiązań finansowych. Są one niezbędne do utrzymania

płynności finansowej w przedsiębiorstwie.

Środki pieniężne mogą występować w postaci: gotówki w kasie,

środków na rachunku rozliczeniowym, rachunkach

krajowych w walutach obcych, rachunkach lokat

terminowych, innych środków pieniężnych (np. środki

pieniężne w drodze). Do tej grupy zalicza się także

krótkookresowe papiery wartościowe.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ