Zapalenia

Zapalenia

                  

                  

Michał Holecki

Michał Holecki

         

         

Katedra i Zakład Patofizjologii 

Katedra i Zakład Patofizjologii 

ŚAM               

ŚAM               

             w 

             w 

Katowicach

Katowicach

 

 

 

 

Zapalenie

Zapalenie



Zespół zmian wstecznych, zjawisk 

Zespół zmian wstecznych, zjawisk 

fizykochemicznych i biochemicznych, 

fizykochemicznych i biochemicznych, 

zaburzeń w krążeniu i zmian 

zaburzeń w krążeniu i zmian 

rozrostowych, pojawiąjacych się w 

rozrostowych, pojawiąjacych się w 

miejscu zadziałania czynnika 

miejscu zadziałania czynnika 

szkodliwego

szkodliwego



Zjawisko miejscowe o konsekwencjach 

Zjawisko miejscowe o konsekwencjach 

ogólnoustrojowych

ogólnoustrojowych

 

 

 

 

Cechy stanu zapalnego

Cechy stanu zapalnego



Zaczerwienienie

Zaczerwienienie



Podwyższona temperatura

Podwyższona temperatura



Obrzmienie

Obrzmienie



Ból

Ból



Upośledzenie czynności

Upośledzenie czynności

 

 

 

 

Patofizjologia zapalenia

Patofizjologia zapalenia



Teren reakcji zapalnej = 

Teren reakcji zapalnej = 

pole 

pole 

bitwy

bitwy

 = tkanka łączna

 = tkanka łączna



Obrońcy

Obrońcy

 = komórki [granulocyty, 

 = komórki [granulocyty, 

komórki tuczne, limfocyty, 

komórki tuczne, limfocyty, 

monocyty]

monocyty]

 

 

 

 

Komórki obronne

Komórki obronne



Neutrofile

Neutrofile

 – fagocytoza bakterii, kompleksów 

 – fagocytoza bakterii, kompleksów 

immunologicznych, wytworów rozpadu tkanek

immunologicznych, wytworów rozpadu tkanek



Eozynofile

Eozynofile

 – fagocytoza kompleksów 

 – fagocytoza kompleksów 

immunologicznych, neutralizacja histaminy oraz SRS-A

immunologicznych, neutralizacja histaminy oraz SRS-A



Komórki tuczne

Komórki tuczne

 – wydzielaja histamine, heparynę, 

 – wydzielaja histamine, heparynę, 

serotoninę, SRS-A

serotoninę, SRS-A



Limfocyty

Limfocyty

 – odpowiedź humoralna i komórkowa

 – odpowiedź humoralna i komórkowa



Monocyty

Monocyty

 – fagocytoza i trawienie wchłoniętych 

 – fagocytoza i trawienie wchłoniętych 

cząstek

cząstek

 

 

 

 

Czynnik 
zapaleniotwórczy

Uszkodzenie komórki

Uwolnienie enzymów 
proteolitycznych

Uwolnienie mediatorów 
zapalnych

        

Histamina       Bradykinina      Układ dopełniacza        

Prostaglandyny     

Leukotrieny

              Interleukina                   Interferony            Kachektyna      
Wolne rodniki

 

 

 

 

Mediatory procesu 

Mediatory procesu 

zapalnego

zapalnego

- działanie miejscowe

- działanie miejscowe



Histamina

Histamina

 – wzrost przepuszczalności naczyń

 – wzrost przepuszczalności naczyń



Bradykinina

Bradykinina

 – przekrwienie zapalne, wzrost 

 – przekrwienie zapalne, wzrost 

przepuszczalności naczyń

przepuszczalności naczyń



Dopełniacz

Dopełniacz

 – wzrost aktywności granulocytów

 – wzrost aktywności granulocytów



Prostaglandyny

Prostaglandyny

 – pobudzenie granulocytów i 

 – pobudzenie granulocytów i 

limfocytów, wzrost przepuszczalności naczyń

limfocytów, wzrost przepuszczalności naczyń

 

 

 

 

Mediatory procesu 

Mediatory procesu 

zapalnego

zapalnego

 - działanie miejscowe

 - działanie miejscowe



Leukotrieny

Leukotrieny

 – chemotaksja, wzrost 

 – chemotaksja, wzrost 

przepuszczalności naczyń

przepuszczalności naczyń



Interleukina

Interleukina

 – wzrost przepuszczalności 

 – wzrost przepuszczalności 

naczyń, aktywacja limfocytów

naczyń, aktywacja limfocytów



Interferon

Interferon

 – aktywacja limfocytów

 – aktywacja limfocytów



Wolne rodniki

Wolne rodniki

 – wzrost przepuszczalności 

 – wzrost przepuszczalności 

naczyń

naczyń

 

 

 

 

Mediatory procesu 

Mediatory procesu 

zapalnego – działanie 

zapalnego – działanie 

ogólne

ogólne



Prostaglandyny

Prostaglandyny

 – gorączka

 – gorączka



Interleukina 1

Interleukina 1

 

 

                    

                    

gorączka

gorączka

                    

                    

synteza białek ostrej fazy

synteza białek ostrej fazy

                    

                    

katabolizm białek 

katabolizm białek 

mięśniowych

mięśniowych

 

 

 

 

         

         

Zapalenie ostre

Zapalenie ostre

                                              Czynnik zapalny

                                 Wazodylatacja naczyń tętniczych

                                           Przekrwienie zapalne

                            Zmniejszenie szczelności ścian 
naczyń

                                                      Wysięk

                       Ucieczka granulocytów monocytów 
makrofagów

 

 

 

 

Zapalenie ostre –  zjawiska  

Zapalenie ostre –  zjawiska  

korzystne

korzystne



Dostarczenie p/w ciał, komórek żernych

Dostarczenie p/w ciał, komórek żernych



Rozcieńczenie czynnika szkodliwego

Rozcieńczenie czynnika szkodliwego



Ograniczenie rozprzestrzeniania się 

Ograniczenie rozprzestrzeniania się 

czynnika szkodliwego

czynnika szkodliwego



Rozpuszczanie tkanek martwiczych

Rozpuszczanie tkanek martwiczych

 

 

 

 

Zapalenie ostre –  zjawiska 

Zapalenie ostre –  zjawiska 

                        niekorzystne

                        niekorzystne



Obrzmienie zapalne błon śluzowych

Obrzmienie zapalne błon śluzowych



Utrudnienie pracy narządów przez duży wysięk

Utrudnienie pracy narządów przez duży wysięk



Niszczenie narządów

Niszczenie narządów



Powstawanie owrzodzeń

Powstawanie owrzodzeń



Wybroczyny i uszkodzenia błon podstawnych 

Wybroczyny i uszkodzenia błon podstawnych 

naczyń włosowatych

naczyń włosowatych



Wysiew toksyn i ból

Wysiew toksyn i ból

 

 

 

 

Zapaleniu ostremu towarzyszą 
zwykle odczyny 
ogólnoustrojowe

 

 

 

 

Toksemia

 – wydostanie się toksyn do 

krwioobiegu

Bakteremia

 – wydostanie się bakterii do 

krwioobiegu w 

  

          warunkach 

sprawności układu obronnego i  

 

          

mechanizmów immunizacyjnych

Posocznica

 – obecność bakterii i ich toksyn  w 

krwioobiegu w 

          warunkach 

niedostatecznej sprawności układów 

          

obronnych

 

 

 

 

Posocznica

Posocznica



Wysoka gorączka

Wysoka gorączka



Dwukrotne przyspieszenie przemiany materii

Dwukrotne przyspieszenie przemiany materii



Nasilenie zużycia tlenu

Nasilenie zużycia tlenu



Prostracja i osłabienie [nasilony katabolizm białek mięśniowych]

Prostracja i osłabienie [nasilony katabolizm białek mięśniowych]



Leukocytoza

Leukocytoza



Tachycardia

Tachycardia



Porażenie naczyń obwodowych – upośledzony przepływ krwi

Porażenie naczyń obwodowych – upośledzony przepływ krwi



DIC i ostre wrzody żołądka

DIC i ostre wrzody żołądka



ARDS

ARDS



Niewydolność wielonarządowa

Niewydolność wielonarządowa

 

 

 

 

Posocznica jest 
rozpoznaniem klinicznym

 

 

 

 

Zapalenie ostre

Zapalenie ostre



Uszkadzające

Uszkadzające



Wysiękowe

Wysiękowe



Wytwórcze

Wytwórcze

 

 

 

 

Zapalenie uszkadzające

Zapalenie uszkadzające



Zapalenie o przewadze zmian 

Zapalenie o przewadze zmian 

wstecznych nad wysiękowymi

wstecznych nad wysiękowymi

     

     

zmiany wodniczkowe

zmiany wodniczkowe

       

       

stłuszczenie

stłuszczenie

       

       

martwica

martwica

       

       

przyćmienie miąższowe

przyćmienie miąższowe

 

 

 

 

Zapalenie uszkadzające

Zapalenie uszkadzające



Zapalenie rogów przednich rdzenia 

Zapalenie rogów przednich rdzenia 

kręgowego

kręgowego



Błonicze zapalenie mięśnia 

Błonicze zapalenie mięśnia 

sercowego

sercowego



Wirusowe zapalenie wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby

 

 

 

 

Zapalenie wysiękowe

Zapalenie wysiękowe



Przewaga zmian wysiękowych nad 

Przewaga zmian wysiękowych nad 

uszkodzeniem i rozplemem 

uszkodzeniem i rozplemem 

komórek

komórek



Surowicze

Surowicze



Włóknikowe

Włóknikowe



Nieżytowe

Nieżytowe



Krwotoczne

Krwotoczne



Ropne

Ropne

 

 

 

 

Zapalenie surowicze

Zapalenie surowicze



Płyn zapalny bogatobiałkowy ze śladem 

Płyn zapalny bogatobiałkowy ze śladem 

włóknika oraz pojedynczymi neutrofilami

włóknika oraz pojedynczymi neutrofilami



Może wycofać się bez śladu

Może wycofać się bez śladu



Płyn zapalny gromadzi się w

Płyn zapalny gromadzi się w

:

:

-

jamach surowiczych

jamach surowiczych

-

pęcherzykach płucnych

pęcherzykach płucnych

-

przestrzeni podpajęczynówkowej

przestrzeni podpajęczynówkowej

 

 

 

 

Zapalenie włóknikowe

Zapalenie włóknikowe



Znaczne uszkodzenie bariery 

Znaczne uszkodzenie bariery 

naczyniowej umożliwia wydostawanie 

naczyniowej umożliwia wydostawanie 

się fibrynogenu poza naczynia

się fibrynogenu poza naczynia



Powierzchowne lub głębokie 

Powierzchowne lub głębokie 



Głębokie rzekomobłoniaste lub 

Głębokie rzekomobłoniaste lub 

zestrupiające

zestrupiające

 

 

 

 

Zapalenie nieżytowe

Zapalenie nieżytowe



Zapalenie surowicze błon 

Zapalenie surowicze błon 

śluzowych

śluzowych



Mieszanina wysięku i śluzu

Mieszanina wysięku i śluzu



Błona śluzowa ścieńczała lub 

Błona śluzowa ścieńczała lub 

pogrubiała

pogrubiała

 

 

 

 

Zapalenie krwotoczne

Zapalenie krwotoczne



Przerwanie ciągłości drobnych 

Przerwanie ciągłości drobnych 

naczyń krwionośnych – zwykle 

naczyń krwionośnych – zwykle 

żył

żył



Posocznica meningokokowa

Posocznica meningokokowa

 

 

 

 

Zapalenie ropne

Zapalenie ropne



Wysięk zawierający liczne 

Wysięk zawierający liczne 

granulocyty obojętnochłonne

granulocyty obojętnochłonne



Wywołane zwykle gronkowcami i 

Wywołane zwykle gronkowcami i 

paciorkowcami

paciorkowcami



W ropie nie ma włóknika

W ropie nie ma włóknika

 

 

 

 

Ropa

 – gęsta lepka ciecz o konsystencji 

śmietany, w której oprócz granulocytów 
znajdują się bakterie, ich toksyny, 
martwicze komórki oraz enzymy 
proteolityczne, pochodzące z 
granulocytów i rozpadłych tkanek

 

 

 

 

Zapalenie ropne

Zapalenie ropne



Powierzchowne

Powierzchowne



Głębokie

Głębokie



Ograniczone

Ograniczone



Rozległe

Rozległe

 

 

 

 

Zapalenie ropne 

Zapalenie ropne 

powierzchowne

powierzchowne

Toczy się na powierzchni błon śluzowych 

Toczy się na powierzchni błon śluzowych 

i jam surowiczych i innych 

i jam surowiczych i innych 

zamkniętych przestrzeniach 

zamkniętych przestrzeniach 

anatomicznych

anatomicznych



Ropotok

Ropotok

 – ropne zapalenie błon 

 – ropne zapalenie błon 

śluzowych

śluzowych



Ropniak

Ropniak

 – zbiorowisko ropy w jamie 

 – zbiorowisko ropy w jamie 

surowiczej

surowiczej

 

 

 

 

Zapalenie ropne głębokie

Zapalenie ropne głębokie



Rozległe

Rozległe

 – toczy się w luźnej tkance 

 – toczy się w luźnej tkance 

łącznej [

łącznej [

ropowica

ropowica

]

]



Lokalizuje się głównie w skórze i 

Lokalizuje się głównie w skórze i 

tkance międzymięśniowej

tkance międzymięśniowej



zastrzał

zastrzał



zanokcica

zanokcica



czyrak

czyrak

 

 

 

 

Zapalenie ropne głębokie

Zapalenie ropne głębokie



Głębokie

Głębokie

 – zbiorowisko ropy w 

 – zbiorowisko ropy w 

jamie powstałej z rozpadłych 

jamie powstałej z rozpadłych 

tkanek pod wpływem enzymów 

tkanek pod wpływem enzymów 

proteolitycznych [

proteolitycznych [

ropień

ropień

]

]

 

 

 

 

Zapalenie wytwórcze

Zapalenie wytwórcze



Odczyn zapalny, w którym 

Odczyn zapalny, w którym 

rozplem dominuje nad 

rozplem dominuje nad 

uszkodzeniem i wysiękiem

uszkodzeniem i wysiękiem



Ostre lub przewlekłe

Ostre lub przewlekłe

 

 

 

 

Zapalenie wytwórcze ostre

Zapalenie wytwórcze ostre



Ostre kłębuszkowe zapalenie 

Ostre kłębuszkowe zapalenie 

nerek

nerek



Ostre odczynowe zapalenie 

Ostre odczynowe zapalenie 

węzłów chłonnych

węzłów chłonnych

 

 

 

 

    

Zapalenie ostre niezależnie od typu 

kończy się:

-) zupełnym wyzdrowieniem i przywróceniem 
prawidłowej budowy narządu

-) pozostawieniem śladu w postaci blizn i zrostów

-) przejściem w zapalenie przewlekłe

-) śmiercią

 

 

 

 

Zapalenie wytwórcze przewlekłe

Zapalenie wytwórcze przewlekłe



Rozplem tkanki łącznej zrębu 

Rozplem tkanki łącznej zrębu 

narządów

narządów



Rozrost o charakterze tworów 

Rozrost o charakterze tworów 

uszypułowanych [polipów]

uszypułowanych [polipów]



Tworzenie ziarniny

Tworzenie ziarniny



Tworzenie ziarniniaków

Tworzenie ziarniniaków

 

 

 

 

Zapalenie wytwórcze przewlekłe

Zapalenie wytwórcze przewlekłe



Rozplem tkanki nabłonkowej

Rozplem tkanki nabłonkowej

-

Kłykciny kończyste

Kłykciny kończyste

-

Polipowate zapalenie śluzówki 

Polipowate zapalenie śluzówki 

żołądka

żołądka



Rozplem tkanki łącznej 

Rozplem tkanki łącznej 

śródmiąższowej

śródmiąższowej

- Marskość wątroby

- Marskość wątroby

 

 

 

 

Przyczyny zapaleń

Przyczyny zapaleń



Czynniki fizyczne

Czynniki fizyczne



Czynniki chemiczne

Czynniki chemiczne



Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

 

 

 

 

Czynniki fizyczne zapalenia

Czynniki fizyczne zapalenia



Wysoka lub niska temperatura

Wysoka lub niska temperatura



Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące



Powtarzający się uraz mechaniczny

Powtarzający się uraz mechaniczny



Nierozpuszczalne ciało obce

Nierozpuszczalne ciało obce

 

 

 

 

Czynniki chemiczne zapalenia

Czynniki chemiczne zapalenia



Egzogenne

Egzogenne

-

terpentyna

terpentyna

-

alkohol

alkohol

-

leki

leki



Endogenne

Endogenne

-

azot niebiałkowy w mocznicy

azot niebiałkowy w mocznicy

-

żółć

żółć

 

 

 

 

Czynniki biologiczne zapalenia

Czynniki biologiczne zapalenia



Tkanka martwicza – zawał

Tkanka martwicza – zawał



Bakterie

Bakterie



Wirusy

Wirusy



Pasożyty

Pasożyty



Grzyby

Grzyby



Antygeny pochodzenia zewnętrznego

Antygeny pochodzenia zewnętrznego



Antygeny pochodzenia wewnętrznego

Antygeny pochodzenia wewnętrznego