27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
1
AKADEMIA MARYNARKI
WOJENNEJ
TEMAT:
CZYNNIKI WZROSTU I ROZWOJU
GOSPODARCZEGO
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
1
AKADEMIA MARYNARKI
WOJENNEJ
TEMAT:
CZYNNIKI WZROSTU I ROZWOJU
GOSPODARCZEGO
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
2
AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
CEL - ZAPOZNAĆ Z:
podstawowymi pojęciami i miernikami wzrostu
gospodarczego;
czynnikami wzrostu gospodarczego;
postępem technicznym i jego determinantami.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
3
AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
LITERATURA:
Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.: Podstawy
ekonomii. Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.:
Podstawy ekonomii. PWN: Warszawa 2006.
Czarny B.: Wstęp do ekonomii. PWE: warszawa 2006.
Bremond J., Couel J., Salot M.: Kompedium wiedzy
o ekonomii. PWN: Warszawa 2006.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
4
Zjawisko wzrostu gospodarczego
Wielkość produkcji w gospodarkach ulega
zmianie: jednych dóbr wytwarza się coraz więcej,
produkcja innych zamiera, pojawiają się nowe
produkty.
Wzrostem
gospodarczym
nazywamy
powiększanie się realnej wartości PKB
(globalnej
lub
per
capita)
w gospodarce.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
5
Zjawisko wzrostu gospodarczego
Inaczej:
Wzrost gospodarczy to proces powiększania
podstawowych wielkości makroekonomicznych w
gospodarce,
w
szczególności
powiększania
produkcji w skali całej gospodarki
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
6
Zjawisko wzrostu gospodarczego
Rozwój gospodarczy (pojęcie szersze od wzrostu
gospodarczego) – uwzględnia zmiany ilościowe
wielkości
makroekonomicznych,
zmiany
dotyczące systemu społeczno – gospodarczego,
organizacji społeczeństwa oraz innych aspektów
struktur gospodarczych.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
7
Zjawisko wzrostu gospodarczego
Tempo wzrostu gospodarczego określa się za
pomocą stopy wzrostu gospodarczego, która
informuje o stosunku zmiany wielkości realnego
PKB wdanym roku do poziomu realnego PKB
wytworzonego przez gospodarkę w roku
minionym.
Stopa wzrostu wyrażona jest w procentach ze
znakiem (+) lub (-).
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
8
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
Prawo ludnościowe (Robert Mathaus 1766 – 1834,
XVIII – XIX w. WB).
Prawo ludnościowe.
Żelazne prawo płac – zniweczył je wzrost
kapitałochłonności produkcji, postęp techniczny,
spadek tempa wzrostu ludności w krajach
rozwiniętych, wzrost płac kobiet, zwiększenie
alternatywnego kosztu posiadania dzieci, zmiany
kulturowe.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
9
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
Przezwyciężenie bariery wzrostu, wynikające z
braku pewnych zasobów jest możliwe, pod
warunkiem zwiększenia nakładów kapitału oraz
zmiany technologiczne.
Powyższym procesem steruje rynek – niedobór
zasobu powoduje wzrost jego ceny, co jest
przyczyną odpowiednich dostosowań po stronie
popytu i podaży.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
10
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
Dochodzi do zmniejszenia zapotrzebowania i
zwiększenia oferowanej ilości dobra, co jest
możliwe dzięki zmianie struktury produkcji,
pojawienie się substytutów deficytowego dobra,
zmianie metod produkcji (np. wzrost cen ropy
naftowej).
Hipoteza konwergencji (efekt doganiania) –
tendencja do wyrównywania się poziomów
rozwoju gospodarczego i poziomów życia.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
11
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
Przyczyny efektu doganiania:
1.
W krajach biednych wytworzenie prostych
narzędzi dla nowych pracowników nie wymaga
dużych nakładów (znaczna część inwestycji
może zostać przeznaczona na zwiększenie ilości
narzędzi).
2.
W krajach bogatych poziom technicznego
uzbrojenia pracy jest bardzo wysoki, stąd
nakłady na jego utrzymanie są duże.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
12
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
3.
W krajach biednych kapitał jest ograniczony,
stąd prawo malejących przychodów sprawia, że
inwestycje powodują duży przyrost produkcji, niż
w krajach bogatych, gdzie kapitału jest dużo.
4.
Łatwość
bezpłatnego
kopiowania
cudzych
rozwiązań technicznych i organizacyjnych. Nowe
technologie
powstają
głównie
w
krajach
rozwiniętych, gdzie nakłady na B + R są duże
(efekt gapowicza).
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
13
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
Stopa wzrostu w krajach słabo rozwiniętych jest
zróżnicowana.
Wielkość oszczędności, poziom inwestycji i
zdolność do innowacji zależą od warunków
społecznych
w
jakich
działa
konkretna
gospodarka.
Zmiana
technologiczna
zwykle
zagraża
wpływowym grupom społecznym utratą zysków,
władzy czy prestiżu.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
14
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
Zwolennicy tzw. wzrostu zerowego (przeciwnicy
wzrostu gospodarczego). Argumenty.
1. Wzrostowi towarzyszą szkodliwe skutki uboczne,
jak
zanieczyszczenie
środowiska,
efekt
cieplarniany.
2. Wzrost jest skutkiem wielu niepożądanych dóbr
(gadżetów).
Manipulowanie
potrzebami
nabywców.
3. Negatywne konsekwencje dla pracowników np.
stres związany z rywalizacją o ekonomiczny
sukces, nudę towarzyszącą masowej produkcji,
brak zadowolenia z rosnącej ilości dóbr.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
15
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
4. Wzrost nie rozwiązuje kwestii sprawiedliwości;
ważniejszy od wytwarzania ilości dóbr jest
sprawiedliwy jego podział.
Obrońcy wzrostu gospodarczego. Argumenty:
1.
Ochrona
przyrody,
kultura
i
sztuka,
samorealizacja i sprawiedliwość społeczna są
szczytnymi wartościami.
2.
Wzrost gospodarczy jest skutecznym środkiem
ich realizacji.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
16
GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO
3.
Przyrodę można chronić nie zamykając fabryk
(stwarzać bodźce ekonomiczne skłaniające do
pożądanych zachowań).
4.
W zakresie sprawiedliwości – metodą nie jest
dzielenie po równo biedy, lecz powiększanie
produkcji.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
17
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Przyczyny wzrostu
w %
Wzrost nakładów pracy
33 (1/3)
Wzrost produkcyjności w tym:
67 (2/3)
Wzrost nakładów pracy
20
Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników
12
Postęp techniczny i organizacyjny
28
Korzyści skali
8
Zmiany alokacji zasobów w gospodarce
8
Zmiany prawne, kulturowe, społeczne i inne
- 9
Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA w latach 1929 - 1997
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
18
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Wzrost nakładów pracy.
a)
ilość pracy w gospodarce jest jednym
z głównych czynników decydujących o tempie
wzrostu gospodarczego;
b)
im więcej ludzi pracuje, tym więcej dóbr
zostanie wytworzonych – należy uwzględnić:
spadek (wzrost) liczby urodzeń, skracanie czasu
pracy, aktywizacja zawodowa kobiet, emigracja,
migracja itp.;
c)
im dłużej pracują zatrudnieni, tym więcej są
w stanie wytworzyć
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
19
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Wzrost produkcyjności pracy – wzrost nakładów
pracy.
a)
Kapitał (rzeczowy) to narzędzia wykorzystywane
w procesie pracy (maszyny, urządzenia, budowle
itp.);
b)
Im większa ilość kapitału rzeczowego na
pracującego (techniczne uzbrojenie pracy), tym
większa ilość wytworzonych dóbr;
c)
W latach 90. XX w. dodatkowy 1 % PKB
przeznaczony
na
inwestycje
powodował
przyspieszenie tempa wzrostu o około ¼ pkt %.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
20
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników.
a)
kapitał ludzki powstaje w wyniku inwestycji i
stanowią go wszystkie umiejętności, które
przyczyniają się do zwiększenia produkcyjności
pracy;
b)
istnie ścisła zależność między ilością kapitału a
ilością wytworzonych dóbr;
c)
kapitał ludzki tworzony (kształtowany) jest w
szkołach oraz w miejscu pracy
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
21
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Postęp techniczny i organizacyjny.
a)
zmiana technologiczna - to nowe techniki
produkcji i nowe metody zarządzania pracą,
nowe formy organizacji pracy (tworzenie nowej
wiedzy);
b)
różne
formy
postępu
technicznego
i
organizacyjnego
przyczyniają
się
do
zwiększenia ilości produkcji wytworzonej w ciągu
godz. pracy;
c)
zmianie
technologicznej
towarzyszy
powstawanie nowego kapitału rzeczowego.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
22
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Korzyści skali.
korzyści skali – zmniejszenie się przeciętnych
kosztów produkcji w miarę jej wzrostu (z tych
samych zasobów powstaje więcej dóbr – efekt to
wzrost gospodarczy);
warunkiem koniecznym osiągnięcia korzyści skali
może być m.in. rozszerzenie się rynku zbytu,
wzrost zamożności społecznej, znoszenie barier
hamujących wymianę międzynarodową.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
23
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Zmiany alokacji zasobów w gospodarce.
a)
zaprzestanie pracy w sektorach, w których
produktywność jest niska, i podjęcia pracy gdzie
produktywność jest wysoka;
b)
zmiany struktury zatrudnienia powodują wzrost
przeciętnej
produkcyjności
pracy
w
całej
gospodarce;
c)
import może wymusić zaprzestanie pewnych
rodzajów
produkcji
i
przemieszczanie
pracowników do innych, bardziej wydajnych
sektorów gospodarki.
27.04.21
dr Zbigiew WITASZEK
24
PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO
Inne czynniki.
a)
ważne
znaczenia
mają
instytucje
tworzące
społeczne ramy gospodarowania (religia, prawo,
system polityczny – protestantyzm - hinduizm);
b)
skuteczna ochrona prawna – pogląd, że bogactwo
jest wynikiem wyzysku (ZSRR), powoduje konfiskatę
mienia,
obawy
przed
bogactwem.
Zanika
motywacja do pracy;
c)
system polityczny (USA, Japonia, Europa Zachodnia)
sprzyja wymianie rynkowej, zapewnia stabilność
praw własności;
d)
zasoby naturalne – warunek konieczny, ale
niewystarczający