Charakterystyka rozwoju 

intelektualnego i fizycznego 

dzieci w wieku 4-6 lat

Klinika Propedeutyki Pediatrii

i Chorób Metabolicznych Kości

I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

 

Rozwój biologiczny

Całokształt procesów biologicznych, 

obejmujących następujące aspekty:



wzrastanie: proces zmian 
ilościowych, powiększanie się 
wymiarów i masy ciała



różnicowanie: zmiany w strukturze 
komórek, tkanek, formowanie się 
kształtów i proporcji organizmu



dojrzewanie: doskonalenie funkcji 
poszczególnych narządów, układów i 
organizmu jako całości

Rozwój dzieci w wieku 

przedszkolnym

 



Tempo rozwoju somatycznego wyraźnie mniejsze 

(przyrost wysokości ciała 6-8cm; masy ciała 2kg)



Dziecko jest szczuplejsze, wydłużają się 

kończyny



Poprawia się postawa ciała - zmniejsza się 

lordoza lędźwiowa, uwypuklenie brzucha



Poprzeczny i podłużny łuk stopy (do ok. 8r.ż)



Bardzo często występuje koślawość kolan



Pierwszy ząb stały (ok. 6 r.ż); wymiana zębów 

mlecznych



Rozwój sprawności motorycznej- dziecko 

swobodnie chodzi, biega, skacze, rzuca piłką



Zajęcia sportowe: uczy się tańczyć, pływać, 

jeździć na rowerze, nartach, łyżwach



Bardzo duża aktywność ruchowa (zaznaczony 

dymorfizm płciowy)



Trudności w dłuższej koncentracji uwagi na 

jednej czynności

Rozwój psychiczny dziecka



Wiek pytań i rozwoju zabaw



Znaczny rozwój zabaw tematycznych, 

konstrukcyjnych, w których dziecko zaczyna 

przestrzegać reguł i współpracować z innymi



Poznawanie ról społecznych



Rozkwit wyobraźni, zdolności twórczych i 

fantazjowania



Wzrasta aktywność intelektualna i ciekawość dziecka



Rozwój funkcji symbolicznej



Dominuje myślenie konkretno-wyobrażeniowe



Zaczyna rozwijać się myślenie przyczynowo-skutkowe 

i myślenie pojęciowe



Zdolność regulowania ekspresji własnych emocji 



Identyfikacja z własną płcią;proces ustalania 

tożsamości płciowej

Rozwój psychiczny dziecka



Zdolność analizy i syntezy wzrokowo-

ruchowej (niezbędnej do opanowania czytania 

i pisania)



Mała motoryka w zakresie samoobsługi oraz 

rysowania i pisania



Rozwój umiejętności komunikacyjnych i 

konwersacyjnych; neologizmy, opowiadania



Coraz lepsze rozpoznawanie kształtów, figur 

geometrycznych, liter, barw i odcieni



Czynności myślowe- szeregowanie i 

klasyfikowanie



Proces ustalania tożsamości płciowej

Bilans dzieci 6-letnich

•

Podsumowanie stanu zdrowia i rozwoju  

•

Ustalenie ewentualnych odchyleń w 
zdrowotnej gotowości szkolnej

•

Przygotowanie, przed podjęciem 
obowiązku szkolnego, działań leczniczo-
korekcyjnych i wychowawczych, 
zwłaszcza jeśli wskazania takie wiążą się 
ze stanem zdrowia dziecka 

Bilans zdrowia dziecka 6-

letniego składa się z:

1. Analizy jego dokumentacji zdrowotnej
2. Aktualnego wywiadu, badań 

przesiewowych i badania lekarskiego 

oraz ewentualnych badań dodatkowych i 

specjalistycznych

3.   Z wniosku bilansowego, obejmującego 

ocenę rozwoju i stanu zdrowia badanego 

oraz określającego jego potrzeby w 

zakresie opieki medycznej, 

wychowawczej  i opiekuńczej

Ocena wzrastania

•

Prawidłowa: wartości pomiarów 
wysokości i masy ciała na siatkach 
centylowych pomiędzy 10 a 97 centylem

•

Do obserwacji: wartość pomiarów 

    wysokości i masy ciała pomiędzy 
    3 a 10 centylem lub powyżej 97.

•

Nieprawidłowa: wartość pomiarów

    wysokości i masy ciała na 3 centylu 
     i poniżej

Stan odżywienia

•

Oceniamy na podstawie stosunku masy do 
wysokości ciała oraz obecności objawów 
sugerujących niedobory pokarmowe po przez 
obserwacje: skóry, oczu, spojówek, warg, języka, 
zębów, paznokci

•

Wyliczenie beztłuszczowej masy ciała przez 

    pomiary fałdów skórno-tłuszczowych

•

Bioimpedancja elektryczna,

    densytometria

Prawidłowa postawa ciała

Postawa, gdy dziecko stoi bokiem do badającego:



obecna lordoza szyjna



nie obserwuje się przodopochylenia barków



plecy są prawie płaskie lub zaznaczona jest 
niewielka kifoza piersiowa



klatka piersiowa dość dobrze wysklepiona 



brzuch wysunięty ku przodowi (słabe mięśnie 
brzucha)



wyraźna lordoza lędźwiowa



stopy o zachowanym łuku podłużnym (podczas 
stania)

Prawidłowa postawa ciała

Postawa, gdy dziecko stoi przodem do 

badającego:



zachowana symetria ustawienia głowy, barków i 
miednicy



prawidłowe wysklepienie klatki piersiowej



najczęściej niewielka koślawość kolan lub może 
występować prostolinijny przebieg osi kończyn 
dolnych

Następnie  tyłem do badającego:



w pozycji stojącej pięta dokładnie w 
przedłużeniu osi podudzia

Prawidłowa postawa ciała

Postawa, gdy dziecko jest w 

skłonie:



symetryczne uwypuklenie klatki 
piersiowej i mięśni okolicy 
lędźwiowej



przebieg zarysów wyrostków 
kolczystych jest prostolinijny

Uszy, słuch, choroby uszu

Wskazania do badania 

specjalistycznego:



nieprawidłowy wynik testu 
przesiewowego do badania słuchu 



inne nieprawidłowości związane z: 
wyciekiem z ucha, skargi na szum, 
trzaski w uszach

Uzębienie –zgryz 

-próchnica

Prawidłowe- 

brak czynnych zmian 

próchniczych lub stwierdza się próchnicę 
wyleczoną oraz zgryz nie budzi wątpliwości

Do obserwacji- niewielkie czynne zmiany 

próchnicze są w trakcie leczenia lub gdy 
prawidłowość zgryzu budzi niewielkie 
wątpliwości

Nieprawidłowe- stwierdza się liczne czynne 

zmiany próchnicze lub wyraźne 
nieprawidłowości w zgryzie-wskazanie do 
leczenia stomatologicznego lub 
ortodontycznego

Skóra-węzły chłonne: badamy i 
dokumentujemy w sposób typowy
Oczy: badanie ostrości wzroku i 
odwzorowywanie kolorów
Jama nosowo-gardłowa: badamy i 
dokumentujemy w sposób typowy. Do 
obserwacji włączamy dzieci z 
powtarzającymi się anginami
Mowa: dzieci z nieprawidłową wymową 
należy bezwzględnie skierować do 
logopedy
Tarczyca: badamy i dokumentujemy w 
sposób typowy

Układ oddechowy

Do obserwacji: dzieci, które przebyły 

zapalenie oskrzeli/płuc do 3x oraz w 

ostatnich 12 miesiącach występował co 

najmniej jeden z następujących objawów: 

kaszel, zadyszka, świszczący oddech, 

napady duszności

Nieprawidłowy: dzieci z przewlekłymi 

chorobami miąższu płucnego, gruźlicy, 

częstymi zapaleniami oskrzeli/płuc oraz 

występującymi w ostatnich 12 miesiącach 

co najmniej jeden z następujących 

objawów: kaszel, zadyszka, świszczący 

oddech, napady duszności, zapalenie zatok.

Układ moczowo-płciowy

Chłopcy: należy zbadać obecność jąder w 

mosznie w pozycji stojącej lub leżącej

Do obserwacji: jądro wędrujące
Nieprawidłowe: wnętrostwo, stulejka, 

spodziectwo, wierzchniactwo, 
mikrogenitalizm, podejrzenie wodniaka jąder 
itp.- kierujemy do konsultacji specjalistycznej

Dziewczynki: jeśli z wywiadu wiadomo o 

upławach, pieczeniu, swędzeniu możemy 
podejrzewać stan zapalny sromu-
nieprawidłowe, należy skierować dziecko do 
poradni ginekologicznej

Układ nerwowy, rozwój 

psychiczny i ruchowy

W badaniu lekarskim należy zwrócić 

uwagę na ewentualne występowanie:



objawów wegetatywnych: 
wzmożona- potliwość,

    czerwienienie się, dermografizm



tików, czynności zbędnych lub 
natrętnych



nadpobudliwości psychoruchowej, 
płaczliwość, objawów agresji

Wyniki badań klasyfikujemy 

jako

:

Prawidłowe: kiedy nie stwierdza się żadnych 

nieprawidłowości

Do obserwacji: kiedy stwierdza się: pojedyncze 

lub okresowe objawy: moczenie nocne, 
płaczliwość, drażliwość, agresja, obniżoną 
sprawność fizyczną  

Nieprawidłowe: kiedy stwierdza się: wyraźne 

objawy neurologiczne ogniskowe, padaczkę lub 
utraty przytomności, często występujące 
moczenie nocne, tiki, jąkanie i inne objawy 
nerwicowe, wyraźne zaburzenia zachowania

Dziękuję za uwagę