U  r  b  a  n  i  z  a  c  j  a

U  r  b  a  n  i  z  a  c  j  a

U  r  b  a  n  i  z  a  c  j  a

U  r  b  a  n  i  z  a  c  j  a

 

 

Pod pojęciem urbanizacji rozumiemy proces 

rozwoju

i wzrostu znaczenia miast oraz

rozprzestrzeniania się miejskiego stylu życia 

Proces urbanizacji jest 

wieloaspektowy, 

ponadto możemy wyróżnić w nim 

kilka faz

oraz jest zróżnicowany przestrzennie 

 

 

Demograficzną, czyli wzrost liczby mieszkańców 
miast. 

Przestrzenną, 

wyrażającą 

się 

przestrzennym 

rozwojem  miast  już  istniejących,  powstawaniem 
nowych  miast  oraz  tworzeniem  rozległej  strefy 
podmiejskiej.

Społeczną, 

znajdującą 

odzwierciedlenie 

w 

rozprzestrzenianiu się tzw. miejskiego stylu życia.

Ekonomiczną,  polegającą  na  wzroście  liczby  osób 
zatrudnionych w pozarolniczych działach gospodarki.

Możemy wyróżnić 4 podstawowe typy 
urbanizacji:

 

 

Faza

Cechy charakterystyczne

Typ:

1 wstępna 

urbanizacj
a

skupianie  się  ludności  w  miastach  oraz  w  centrach  powstających 
aglomeracji;  napływ  ludności  do  miast  i  aglomeracji  jest 
spowodowany zwiększonym zapotrzebowaniem na siłę roboczą dla 
szybko  rozwijającego  się  przemysłu  i  w  dalszej  kolejności  usług. 
Najbardziej  widocznymi  skutkami  są  gwałtowny  wzrost  odsetka 
ludności  mieszkającej  w  miastach  i  bardzo  wysoka  gęstość 
zaludnienia w ich centrach.

demograficzn
a, 
ekonomiczna

2 suburbani-

zacja

znaczne przyspieszenie napływu ludności do miast, które zaczynają 
gwałtownie  zwiększać  nie  tylko  liczbę  ludności,  lecz  również 
rozrastać  się  przestrzennie,  gdyż  duży  odsetek  migrantów  osiedla 
się w tworzącej się strefie podmiejskiej. Z kolei ludność najbardziej 
zamożna  zaczyna  opuszczać  zatłoczone  centrum  miasta  (gdzie 
spada  gęstość  zaludnienia)  i  przenosi  się  do  dzielnic 
rezydencjalnych położonych w strefie podmiejskiej.

demograficzn
a, 
ekonomiczna
, 
przestrzenna

3 dezurbani-

zacja

Charakterystyczną  cechą  jest  spadek  znaczenia  śródmieścia, 
następuje  przeprowadzka  ludności  na  peryferia  nie  tylko  z  dzielnic 
centralnych,  lecz  także  z  dotychczasowych  przedmieść.  Powoduje 
to  z  jednej  strony  utratę  znaczenia  śródmieścia  (w  Polsce  dobrym 
przykładem  może  być  utrata  handlowego  znaczenia  śródmieścia 
wielkich  miast  na  rzecz  peryferii,  gdzie  są  lokalizowane  wielkie 
centra  handlowe  z  hipermarketami),  z  drugiej  znaczy  wzrost 
przestrzenny  strefy  podmiejskiej.  Dezurbanizacja  jest  możliwa  z 
racji  przemian  w  przemyśle  (automatyzacja  i  przenoszenie 
zakładów  do  strefy  podmiejskiej),  rozwoju  motoryzacji  i  wzrostu 
zamożności społeczeństwa.

ekonomiczna
, 
przestrzenna

4 reurbani-

zacja

Dalszy wzrost zamożności społeczeństwa, w tym rozwój motoryzacji 
oraz  przemiany  z  gospodarce  (zwłaszcza  wzrost  znaczenia  usług) 
powodują  dalsze  przemieszczanie  się  ludności  na  coraz  dalsze  od 
śródmieścia  peryferie.  Intensywne  próby  mające  za  zadanie 
przywrócenie  znaczenia  śródmieściu  (programy  rewitalizacji 
centrów miast).

społeczna, 
przestrzenna

Główne fazy urbanizacji:

 

 

Mamy też nietypowe układy 
osadnicze, jak chociażby miasta 
podzielone przez granicę.
W Polsce są to:

Frankfurt nad Odrą (Niemcy)
i jego dawne przedmieście 
Słubice

oraz 

Cieszyn i jego dawne 
przemieście Cesky Tesin 
(Czechy)

i z tego drugiego miasta będą 
przykłady (2006)

Polski Cieszyn (fragment zabudowy starówki, w tle pozostałości zamku)

 

 

G Ł Ó W N E  F O R M Y   O S A D N IC T W A  M IE J S K IE G O

P O J E D Y N C Z E   M I A S T O

( e w e n tu a ln ie   m a ły   z e s p ó ł  m i e js k i)

Z E S P Ó Ł   M I E J S K I

A G L O M E R A C J A

( ś re d n i  i  d u ż y   z e s p ó ł  m i e js k i)

M E G A L O P O L I S

(b a r d z o   w ie lk i  z e s p ó ł   m ie js k i)

A G L O M E R A C J A   M O N O C E N T R Y C Z N A

( je d n o   d o m in u ją c e   m ia s to )

[c z ę s to   w   s k r ó c i e   ta k i  z e s p ó ł  je s t  z w a n y   a g l o m e r a c ją ]

A G L O M E R A C J A  P O L I C E N T R Y C Z N A

( b ra k   d o m in u j ą c e g o   m ia s ta

[c z ę s to  w   s k ró c ie   ta k i  z e s p ó ł  je s t  z w a n y   k o n u r b a c ją ]

 

 

związek 

z urbani-

zacją

typ ludności

zabudowa i infrastruktura

region świata

suburba-

nizacja 

ludność 

uboga, 

ludzie 

uciekający  ze  wsi  przed  nędzą, 
lecz  miasta  nie  są  w  stanie 
zapewnić 

im 

pracy 

oraz 

godziwych 

warunków 

życia; 

rodziny  wielodzietne,  bardzo 
wysoka przestępczość.

dominują 

dzielnice 

nędzy, 

domy 

są 

budowane 

z 

odpadków 

(np. 

kawałków 

blach,  drewna),  brak  sieci 
wodociągowej,  kanalizacyjnej, 
niedostatek dróg, bardzo mała 
liczba szkół, szpitali itd.

kraje ubogie Ameryki 
Łacińskiej,  Afryki  i 
Azji.

dezurba-

nizacja

brak 

wyraźnych 

cech 

charakterystycznych 

 

mieszkańców:  ludność  zarówno 
uboga 

i 

zamożna, 

bardzo 

zróżnicowana  liczba  dzieci  w 
rodzinie,  występuje  tu  zarówno 
ludność 

rolnicza, 

jak 

też 

napływowa  ludność  robotnicza 
mieszkająca 

w 

miastach 

satelitach  i  ludność  zamożna 
budująca domy jednorodzinne.

kombinacja 

zabudowy 

miejskiej  typu  blokowej  i 
jednorodzinnej  oraz  typowej 
dla 

 

terenów 

wiejskich, 

średniorozwinięta 
infrastruktura 

techniczna 

(drogi,  kanalizacja,  wodociągi 
itd.), 

również 

średniorozwinięta 
infrastruktura 

społeczna 

(szkoły, ośrodki zdrowia itd.)

kraje 
średniozamożne  (np. 
RPA, 

Korea 

Południowa),  w  tym 
państwa 
postsocjalistyczne, 
gdzie 

do 

upadku 

komunizmu 
naturalny 

proces 

rozwoju 

strefy 

podmiejskiej 

był 

hamowany.

reurbani

-zacja

ludność 

średnio 

i 

bardzo 

zamożna,  bardzo  niski  przyrost 
naturalny,  głównie  emigranci  z 
centrów 

miast 

lub 

ich 

potomstwo.

zdecydowana 

dominacja 

zabudowy 

jednorodzinnej, 

bardzo 

dobrze 

rozwinięta 

infrastruktura 

techniczna 

i 

społeczna.

bogate 

państwa 

(USA, 

Kanada, 

Europa 

Zachodnia, 

Australia, 

Nowa 

Zelandia).

Główne typy stref podmiejskich na świecie:

 

 

Model sieci osadniczej
Christallera