HIPERTERMIA
HIPERTERMIA
stan w którym wewnętrzna (głęboka) temperatura ciała
jest
podwyższona – wg niektórych już >37ºC, dla innych
kryterium
rozpoznania wynosi >40ºC, a nawet >41ºC – wskutek
zwiększonego wytwarzania lub upośledzenia utraty
ciepła bez
przestawienia ośrodka termoregulacji na wyższy poziom
Gorączka
podwyższenie temperatury ciała uwarunkowane
przestawieniem ośrodka
termoregulacji na wyższy poziom, z zachowaniem
fizjologicznych
mechanizmów regulacji temperatury (wytwarzania i utraty
ciepła)
Klasyfikacja kliniczna stanów gorączkowych z podaniem
reprezentatywnych przykładów (wg. Chattona):
zakażenia wirusowe, bakteryjne, chorobotwórczymi grzybami
lub pasożytami
kolagenozy (lupus erythematodes)
choroby nowotworowe (rak jasnokomórkowy nerki)
choroby układu nerwowego (guz mózgu)
choroby układu krążenia (zawał serca)
choroby przewodu pokarmowego (zapalne choroby jelit)
choroby hematologiczne (białaczki)
choroby endokrynologiczne (nadczynność tarczycy)
choroby spowodowane czynnikami fizycznymi (udar cieplny)
choroby w następstwie działania czynników chemicznych
(reakcja polekowa)
zaburzenia środowiska wewnętrznego (odwodnienie, kwasica),
z nieznanych przyczyn
Przegrzanie (heat stress)
objawy
temperatura prawidłowa lub nieco podniesiona
obrzęki z przegrzania:
stóp
okolicy kostek
utrata przytomności z przegrzania spowodowana
rozszerzeniem naczyń w wyniku działania wysokiej
temperatury
kurcze cieplne:
utrata sodu powoduje wystąpienie kurczy
Przegrzanie (heat stress)
leczenie
odpoczynek
uniesienie obrzękniętych kończyn
ochładzanie
nawadnianie doustne
uzupełnienie soli
Wyczerpanie cieplne
objawy
reakcja systemowa na długotrwałe narażenie na wysoką
temperaturę (godziny do dni)
temperatura >37ºC a <40ºC
bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, tachykardia,
hipotensja
nadmierne pocenie, bóle mięśniowe, osłabienie, kurcze
zagęszczenie krwi
hiponatriemia, hipernatriemia
może gwałtownie ulec pogorszeniu i przejść w udar cieplny
Wyczerpanie cieplne
leczenie (tak jak w przegrzaniu)
odpoczynek
uniesienie obrzękniętych kończyn
ochładzanie
nawadnianie doustne
uzupełnienie soli
w ciężkich przypadkach należy rozważyć dożylne podanie
płynów
oraz okłady z lodu
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii
zatrucia
substancjami o działaniu antycholinergicznym
substancjami psychostymulującymi
salicylanami
inne – trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi,
litem
odwonienie – zwężenie naczyń i zmniejszenie wytwarzania
potu
upośledza utratę ciepła
alkoholowy zespół abstynencyjny
niepożądane reakcje na leki (hipotermia polekowa)
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
Hipotermia złośliwa – charakteryzuje się niezwykle
szybkim wzrostem temperatury wewnętrznej podczas
zabiegów wykonywanych w znieczuleniu ogólnym.
Uważa się, że do najsilniejszych aktywatorów hipertermii
złośliwej należy zaliczyć:
anestetyki dożylne – ketamina,
anestetyki wziewne - halotan, izofluran, enfluran, eter
dwuetylowy, metoksyfluran, trójchloroetylen, cyklopropan,
fluroksen, desfluran,
leki zwiotczające - suksametonium, deksametonium,
galamina, detubokuraryna,
leki sympatykomimetyczne,
leki nasercowe - glikozydy naparstnicy, wapń,
hiperkapnia – w skutek nadmiernego uwalniania wapnia z
siateczki śródplazmatycznej – utrzymujący się stały skurcz
mięśni
uwarunkowana genetycznie
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
Dodatkowym czynnikiem, który ma niewątpliwy związek z
wystąpieniem tego zespołu jest stres, także w okresie
pooperacyjnym.
Podkreśla się, że duże znaczenie ma odpowiednie przygotowanie
do operacji, które powinno uwzględniać ochronę psychiki u
chorego oraz ograniczenie wysiłków fizycznych w okresie
poprzedzającym operację.
Identyfikacja ludzi podatnych oparta jest na:
wywiadzie,
testach mięśniowych,
markerach DNA,
badaniach enzymatycznych (poziom CPK).
Objawy hipertermii złośliwej
objawy wczesne
objawy późne
sztywność mięśni
hipertermia
tachykardia
hipotensja
sinica
arytmia
wzrost Pet CO2
kwasica metaboliczna (pH
6,8-7,2)
nadmierne ogrzewanie się
zaburzenia
elektrolitowe
pochłaniacza CO2
wzmożona potliwość
rabdomioliza i DIC
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
Złośliwy zespól neuroleptyczny
jest to ostro przebiegający zespół zaburzeń wegetatywnych z
dominacją zaburzeń termoregulacji, który pojawia się u ludzi
leczonych neuroleptykami
Okoliczności sprzyjające
wyczerpanie fizyczne
odwodnienie
zmiany dawek i rodzaju leku oraz podanie domięśniowe
leku.
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
Złośliwy zespól neuroleptyczny
Obraz kliniczny rozwija się w ciągu 24-72 godzin od pojawienia
się pierwszych objawów.
zlewne poty
stopniowy wzrost temperatury ciała do 42ºC
wzrost napięcia mięśniowego
pojawienie się katalepsja oraz objawów pozapiramidowych
zaburzenia wegetatywne - wzmożona potliwość,
tachykardia, tachypnoe, zaburzenia w oddawaniu moczu
odwodnienie - niewydolność nerek
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
Udar cieplny - utrata przytomności z wysoką gorączką na
skutek porażenia regulacji termicznej, przy równoczesnym
ustaniu potliwości.
Burzliwa reakcja po przegrzaniu występuje u osób w podeszłym
wieku, wyczerpanych, przewlekle nadużywających alkoholu.
Objawy kliniczne:
bóle, zawroty głowy
nudności
zaburzenia wzroku
drgawki
skóra - gorąca, zaczerwieniona, sucha
szybkie tętno, miękkie i niemiarowe
zmniejszone ciśnienie tętnicze
temperatura ciała w granicach 41-43ºC
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
Postać udaru cieplnego związana z wysiłkiem fizycznym
występuje częściej u zdrowych, młodych osób
w wyniku wykonywania intensywnego wysiłku fizycznego
przy wysokiej temperaturze otoczenia i/lub wysokiej
wilgotności powietrza
(skrajna postać hipertermii wysiłkowej)
Śmiertelność w przebiegu udaru cieplnego
wynosi 10 do 50%.
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
Klasyczna postać udaru cieplnego
nie związana z wysiłkiem
występuje w wyniku narażenia na wysoką temperaturę
otoczenia
obserwowana często u starszych osób podczas fali upałów
podeszły wiek
zmniejszenie wytwarzania potu
upośledzenie pragnienia
odwodnienie
otyłość
choroby współistniejące
układ krążenia
OUN – upośledzenie świadomości
stosowanie leków moczopędnych i antycholinergicznych
Etiologia i patogeneza
przyczyny hipertermii cd.
uszkodzenie podwzgórza
najczęściej w wyniku incydentów
naczyniowomózgowych
zaburzenia hormonalne
nadczynność tarczycy
guz chromochłonny nadnerczy
niedoczynność nadnerczy
hipoglikemia
nadczynność przytarczyc
Objawy podmiotowe
ból
zawroty głowy
uczucie wielkiego znużenia
Objawy przedmiotowe
podwyższenie temperatury ciała
zaburzenia świadomości – majaczenie, osłupienie, śpiączka]
tachykardia
hiperwentylacja
hipotensja
sztywność mięśni – w hipotermii złośliwej i złośliwym zespole
neuroleptycznym
objawy pozapiramidowe – w złośliwym zespole
neuroleptycznym
zaburzenia wegetatywne – poty, nietrzymanie moczu,
wahające się ciśnienie tętnicze, tachyarytmie
Nieprawidłowości w badaniach pomocniczych
badania krwi
morfologia krwi obwodowej – zwiększenie hematokrytu,
stężenia hemoglobiny, liczby erytrocytów i leukocytów,
małoplytkowość
badania biochemiczne – hipernatriemia, hiperkaliemia,
zwiększenie aktywności CK, cechy niewydolności nerek i
wątroby
badania układu krzepnięcia i fibrynolizy – cechy DIC w
udarze cieplnym i złośliwej hipertermii
gazometria krwi tętniczej – początkowo zasadowica
oddechowa, później kwasica nieoddechowa lub mieszana
badanie moczu – białkomocz, krwinkomocz (w udarze
cieplnym),
mioglobinuria
Leczenie
Należy energicznie obniżać temperaturę ciała (ale nie <38ºC).
Metody:
oziębianie fizyczne
wilgotne chłodne okłady (np. owijania w mokre
prześcieradła, możliwie już w trakcie transportu do
szpitala), okłady z lodem, zanurzenie w zimnej wodzie
wlewy i.v. płynów w temperaturze pokojowej – jednoczesne
wyrównanie odwodnienia
rzadko metody inwazyjne – płukanie żołądka lub jamy
otrzewnowej chłodnymi płynami, oziębianie krwi w krążeniu
pozaustrojowym
leki przeciwgorączkowe (paracetamol, NSLPZ) - w
hipertermii niespowodowanej gorączką skuteczność
wątpliwa
dantrolen lub bromokryptyna – w złośliwej hipertermii i
złośliwym zespole neuroleptycznym
Leczenie – dzieci
•
podanie leków przeciwgorączkowych – Paracetamol 10-
15mg/kg m.c. lub Pyralginum 10-20mg/kg m.c.
•
jeśli są nieskuteczne, polecane jest użycie chloropromazyny
(Fenactil) w dawce 0,5 mg/kg m.c. (kontrola ciśnienia krwi)
•
u pacjentów leczonych wentylacją zastępczą – morfina lub
mieszanina lityczna – w celu większego rozszerzenia naczyń
włosowatych
•
prawidłowa podaż płynów, zwykle 1.5 razy większej od
normalnego zapotrzebowania
•
uzupełnienie niedoborów elektrolitowych i glukozy oraz
wyrównanie kwasicy metabolicznej
•
leczenie przyczynowe – usunięcie ogniska infekcji –
antybiotyk przy zakażeniu
•
oziębianie powierzchniowe – w przypadku braku skuteczności
typowej terapi
Jeżeli dojdzie do zatrzymania krążenia należy postępować
zgodnie z wytycznymi dla podstawowych i zaawansowanych
zabiegów resuscytacyjnych oraz rozpocząć ochładzanie pacjenta.
Brak jest informacji o wpływie hipertermii na skuteczność
defibrylacji, należy przystąpić zgodnie z aktualnymi wytycznymi.
Ryzyko wystąpienia powikłań neurologicznych rośnie wraz ze
wzrostem temperatury głębokiej o każdy stopień powyżej 37ºC.
Dziękuję za uwagę.