Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Polnoc

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 2 -

Wstęp

Na samym pocz

tku chciałbym wyja

charakter moich bada

. Wła

nie –

pierwsza kwestia to pytanie czy mo

na nazwa

moj

prac

badaniami z punktu

widzenia naukowego. Przyznam si

e w momencie jak tworz

ten tekst, nie znam

fachowych technik przeprowadzania takich bada

. Dlatego bardziej ni

badaniami,

wolałobym potraktowa

moj

prac

jako prób

zobrazowania tego, jak postrzegane

jest Prawo Harcerskie przez członków naszego hufca. Ka

dy z nas cz

ęś

ciej lub

rzadziej ma okazj

podyskutowa

na ten temat – w ró

nym

rodowisku, na ró

nym

poziomie, w ró

nych formach. Jednak rzadko kiedy zdarza si

nam nasze

wypowiedzi przela

na papier, a co za tym idzie w jaki

sposób utrwali

nasze

przemy

lenia. Dzi

ki moim badaniom b

dziecie mogli przeczyta

w jednym miejscu

jak postrzegaj

Prawo Harcerskie wasi harcerscy bracia i siostry. Oczywi

cie maj

one wymiar czysto orientacyjny i w

adnym wypadku nie powinny by

argumentem

potwierdzaj

cym czyj

ąś

tez

e w hufcu jest dobrze albo

le z Prawem Harcerskim.

Chc

aby

cie to czytaj

c poznali ró

ne punkty widzenia i mo

e sami zadumali si

chwil

nad własnym postrzeganiem Prawa Harcerskiego.

Jak powstało to opracowanie?

Moje badanie przeprowadziłem dwukrotnie. Pierwszy raz przeprowadzaj

szereg wywiadów podczas Zlotu Hufca „Pragowisko” w 2006 roku. Drugi za

raz

przeprowadziłem badanie w formie ankiet pisemnych we wrze

niu 2008 roku. Za

dym razem pytania jakie otrzymali respondenci były takie same. Ł

cznie na moje

pytania odpowiedziało 56 osób. Trzeba jednak zauwa

zasadnicz

ró

nic

w tych

dwóch formach zbierania informacji. Podczas wywiadu na

ywo osoba

odpowiadaj

ca nie znała wcze

niej tematu rozmowy, nie miała tak

e czasu

przygotowa

do niego, przez co jej odpowiedzi s

z pewno

bardziej

spontaniczne. Z kolei osoby odpowiadaj

ce pisemnie mogły zrobi

to w spokoju i

pozwoli

sobie na chwil

dłu

sze przemy

lenie tematu. W pierwszym przypadku

oceniam,

e udzielone odpowiedzi s

bardziej szczere, natomiast w drugim

przypadku uwa

am,

e s

bardziej wyczerpuj

ce i rozbudowane.

Pocz

tkowo moim zamiarem było porównanie tych dwóch serii bada

Uwa

am jednak,

e nie ma sensu przeprowadzanie takiego zabiegu. Jako

ciowo z

ww. powodów pierwsze i drugie badania si

uzupełniaj

. Nie b

tak

e w niniejszej

pracy przytaczał

adnych danych statystycznych, ale b

wskazywał pewne

tendencje czy trendy. Czasem pokusz

tak

e o jaki

komentarz. O ile jednak w

przypadku harcerzy i harcerzy starszych mo

e on by

oceniaj

cy, to unika

oceny wypowiedzi w

drowników i instruktorów, których ka

da z subiektywnych

refleksji jest równie cenna.

Bartłomiej Wróbel

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 3 -

Wędrownicy i instruktorzy

Pytania jakie zadałem tej grupie miały w zało

eniu dotyka

nych kwestii,

które cz

sto s

poruszane w kr

gach w

drowników czy instruktorów. Cz

ęść

z nich

stanowi bardzo trudne tematy, na które ci

ęŜ

ko odpowiedzie

sobie samemu. Mo

natchnie Was to do własnych przemy

lub rozmowy z kim

. W porównaniu z

odpowiedziami udzielanymi przez harcerzy starszych, zauwa

alny jest bardzo du

skok jako

ciowy w wypowiedziach tej grupy.

Potrafiłby

porówna

Prawo Harcerskie do jakiego

innego zbioru zasad czy

praw?

Na tak zadane pytanie zdecydowana wi

kszo

ść

osób odpowiedz

e jest to

Dekalog. Były to zarówno osoby wierz

ce jak i nie wierz

ce. W opinii wielu Prawo

Harcerskie i Dekalog uzupełniaj

, b

warto

ci zawarte w Prawie

Harcerskim wynikaj

w pewien sposób z Dekalogu. Drug

tendencj

było

ukazywanie podobie

stwa czy nawet

ródła PH w kodeksie rycerskim. Faktem jest,

ze twórca prawa skautowego za ideał miał wła

nie

redniowieczne rycerstwo i jego

zasady. Mo

na tak

e porówna

w jakim

stopniu nasze Prawo do niektórych

kodeksów etycznych pewnych zawodów. Ostatecznie, cho

w znakomitej

mniejszo

ci padały odpowiedzi, w my

l których nie mo

na porównywa

Prawa

Harcerskiego z innymi kodeksami, bo jest to unikalny zbiór warto

ci i trzeba go

traktowa

wyj

tkowo. Na uwag

jednak zasługuje stwierdzenie,

e przestrzeganie

zasad wynikaj

cych z faktu bycia harcerzem jest jednocze

nie dobrowolne i

obligatoryjne. Nie musisz by

harcerzem, ale je

li ju

nim jeste

to musisz

przestrzega

Prawa Harcerskiego. Podobnie wi

c, jak z lekarzem czy prawnikiem.

Czy traktujesz Prawo Harcerskie na równi z innym kodeksem np. Dziesi

cioma

Przykazaniami?

Odpowiadaj

cy w ka

dym przypadku odpowiadali w stosunku do – u

ytych za

przykład – Dziesi

ciu Przykaza

. Nikt nie podał w tym przypadku innego kodeksu.

Wypowiedzi jakie padały były ró

ne. Cz

ęść

wskazywała na to,

e oba te zbiory

warto

ci s

tak samo wa

ne, cz

ęść

wykazywała minimaln

szo

ść

dekalogu. Były

tak

e opinie,

e nie mo

liwe jest uporz

dkowa

te dwie rzeczy a zatem wskaza

która jest wa

niejsza, a która mniej wa

na. Tym razem moj

uwag

zwróciło

twierdzenie,

e absolutnie nie mo

na traktowa

podobnie tych dwóch rzeczy. Prawo

Harcerskie oraz Dekalog to zupełnie dwa ró

ne poziomy, wymiary warto

ci. O ile w

pierwszy przypadku łami

c punkt prawa harcerskiego nie nakładamy na siebie

adnych konsekwencji, to w przypadku nieprzestrzegania przykaza

konsekwencj

jest grzech, z którego musimy si

wyspowiada

. Znalazłem tak

e tak

opini

, według

której przez to,

e bardzo du

o czasu sp

dzamy na łonie harcerstwa, Prawo

Harcerskie mo

e by

cz wa

niejsze ni

Dekalog.

Według Ciebie jaki jest i jaki powinien by

stosunek zasad zawartych w Prawie

Harcerskim do prywatnego, nieharcerskiego

ycia?

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 4 -

W tym przypadku odpowiedzi były raczej jednomy

lne i zgodne co do tego,

harcerzem je

eli ju

jest to zawsze i wsz

dzie. Wiele przykładów na poparcie tej

tezy u

yli odpowiadaj

cy, jednak sens zawsze był ten sam. Wa

ne wydaj

mi si

słowa o pewnej panuj

cej w

ród nas schizofrenii – o odzieniu

wiata prywatnego od

wiata harcerskiego.

eby by

autentycznym w tym co robimy musimy by

postrzegani jako osoby wyraziste. Nie za

jako konformistyczne, dostosowuj

cy si

zawsze do sytuacji, w której przychodzi si

nam znale

źć

. Mowa była tak

e o

hipokryzji, do której prowadzi nas post

powanie w taki dwuznaczny sposób.

Najciekawsza jednak była opinia, i

Prawo Harcerskie jest dobre dla młodszych

osób, za

instruktorzy i starsi w

drownicy posiadaj

własny system warto

ci i to oni –

w zgodzie z własnym sumieniem – wybieraj

jak maj

post

powa

Jakie odniesienia ma Prawo Harcerskie do

ycia dorosłego?

To pytanie mocno pokrywało si

z pytaniem poprzednim, przez co wiele osób

nie odpowiadało na niego oddzielnie. Z tych jednak, które odpowiedziały mo

powiedzie

e je

li nawet przestaniemy by

harcerzami to z pewno

styl,

którego nauczyli

my si

w harcerstwie b

dzie w nas zawsze a zatem tak

e i Prawo

Harcerskie. Przede wszystkim jednak postrzegamy w dorosłym

yciu Prawo

Harcerskie najbardziej

wiadomie, co pozwala czerpa

nam z niego całymi

gar

ciami.

Jak powinno traktowa

Prawo Harcerskie? Czy Ty podchodzisz do niego

krytycznie?

Najcz

ęś

ciej u

ytym słowem w odpowiedzi na to pytanie było słowo

„drogowskaz”. I tak naprawd

ono najlepiej charakteryzuje stosunek respondentów

do Prawa Harcerskiego. Jest ono dla nich punktem wyj

cia do post

powania,

wyznacza ideał do którego nale

y d

ąŜ

. Dla jednych bardziej jest ono bardziej tylko

inspiracj

, dla drugich wa

nym elementem

ycia. Nikt nie jest w stanie w pełni

przestrzega

Prawa Harcerskiego, ale najwa

niejsze jest aby do tego d

ąŜ

Uczestnicy badania krytycznie podchodz

do Prawa Harcerskiego. Wiedz

e s

wskazówki do ich post

powania a nie sztywne zapisy jakiego

regulaminu.

Najbardziej krytyczne podej

cie wykazywane było w stosunku do punktu dziesi

tego

oraz ósmego. Były tak

e takie osoby, dla których PH jest idealne i w zwi

zku z tym,

ze nie maj

do niego podej

cia krytycznego.

Prawo Harcerskie powinno pozosta

w takiej postaci jak jest obecnie czy

powinna nast

jaka

jego modyfikacja? Co Ty by

zmienił, jakie punkty

dodał, jakie odrzucił?

Zasadniczo nie powinno zmienia

Prawa Harcerskiego. Je

eli zaczniemy

„majstrowa

” przy jednym punkcie, to potem jest ryzyko,

e przyjdzie pora na

nast

pny i nast

pny punkt. Co wi

cej je

li zmienimy raz pewien punkt, to czemu nie

zmieni

go raz jeszcze, je

li nie sprawdzi si

w wypracowanym brzemieniu. Je

jednak ju

cokolwiek zmienia

przy Prawie Harcerskim to punkt 10, 8 oraz 4. W ten

sposób wypowiadali si

moi rozmówcy i ankietowani.

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 5 -

Czy Prawo Harcerskie mo

e by

interpretowane dowolnie, a mo

e powinna by

jaka

oficjalna interpretacja?

Nie potrzeba jest oficjalna interpretacja Prawa Harcerskiego. Tak twierdziła

kszo

ść

badanych przeze mnie osób. Ró

nie natomiast uzasadniano tak

odpowied

. Ka

dy z nas jest inny, wi

c nie mo

na narzuci

jednej obowi

zuj

cej

interpretacji. Instruktorzy s

na tyle

wiadomymi harcersko osobami,

e wiedz

jak

najlepiej przekaza

, wyło

Prawo Harcerskie swoim wychowankom – nie mo

na im

tego uniemo

liwi

. Prawo Harcerskie ma by

dla wszystkich, a wi

c ka

dy ma

znale

źć

dla siebie w nim. Gdyby obowi

zywałaby tylko jedna interpretacja,

okazałoby si

e jest ono tylko dla w

skiego grona osób. Zwracano uwag

istniej

ce ju

interpretacje, szczególnie na t

stworzon

przez druha Stefana

Mirowskiego. Pojawił si

tak

e pomysł, aby jednak był taki dokument, który

dokonywałby wykładu Prawa, mało tego mo

e dobrym pomysłem byłoby stworzenie

trzech takich dokumentów – dla ka

dego pionu wiekowego.

Co s

dzisz o 10 punkcie Prawa Harcerskiego (a dokładniej poruszonej w nim

kwestii alkoholu)? Czy według Ciebie ten zapis powinien zosta

zmieniony?

li tak to, na jaki? Jak s

dzisz, dlaczego wła

nie taki zapis dotycz

alkoholu obowi

zuje harcerzy?

Ilu ludzi tyle zda

na ten temat, b

cy chyba najgor

tszym tematem

zwi

zanym z Prawem Harcerskim. O ile w ni

szych pionach wiekowych nie jest to

praktycznie

aden problem, to w

drownicy i instruktorzy ró

nie interpretuj

ten punkt.

Ja zaobserwowałem tendencj

do wybierania jednej z dwóch dróg na pewnym etapie

naszego harcerskiego

ycia. Albo kto

pozostanie przy twierdzeniu

eby nie pi

znajduj

c nowe uzasadnienia swojej decyzji, albo idzie drug

drog

, w której samo

picie alkoholu nie jest niczym złym. Jedni i drudzy dysponuj

arsenałem argumentów

i kontrargumentów. Nie mam zamiaru rozs

dza

racji której

ze stron, bo był i jest to

temat ta długie dyskusje. Zgodno

ść

była tylko co do pozostawiania całkowitego

zakazu picia dla młodszych, niezale

nie od oficjalnego zapisu. Jako przyczyn

znalezienia si

tego punktu w Prawie Harcerskim wskazywano najcz

ęś

ciej tez

za czasów zaborów zaborca rozpijał naród polski przez co, łatwiej było mu nim
manipulowa

. Serum na to miały by

organizacje młodzie

owe krzewi

wstrzemi

ęź

liwo

ść

od alkoholu – mi

dzy innymi. A wła

nie z nich wywodzi si

pocz

ruch harcerski. Jako argument wysuwano twierdzenie,

e Polacy bardzo lubi

pic a

sto picie przeradza si

w co

gorszego, niszcz

cego wielu ludziom

ycie.

Wreszcie kto

podał tak

e osob

, poznała smak alkoholu a

za bardzo był

Andrzej Małkowski, który chciał w ten sposób, uchroni

przyszłych harcerzy od

takiego problemu. Je

li chodzi o zmian

brzemienia tego punktu, domagało si

jej

bardzo wiele osób, niezale

nie od własnej postawy. Propozycji było wiele –

pocz

wszy od przeredagowania go tylko od strony j

zykowej, tak by nie głosił zakazu

(jako jedyny punkt) aby wskazówk

, na wykre

leniu go w ogóle. Cz

sto

proponowano, aby w jego brzemieniu znalazł si

zapis o wolno

ci harcerza od

wszelkich nałogów.

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 6 -

Czy mo

liwe jest, aby instruktor przedstawiał Prawo Harcerskie swoim

podopiecznym, a sam si

do niego nie stosował?

Odpowiedzi na to pytanie ukazały dwie skrajno

ci. Jedna grupa respondentów

stwierdziła,

e jest to absolutnie wykluczone. Podstawow

spraw

w wychowaniu

młodego człowieka jest przykład osobisty instruktora. Je

li nie potrafi zachowywa

zgodnie z tym, czego wymaga od swoich podopiecznych, to nie powinien by

instruktorem. Wła

nie takie zachowanie zakrawa na hipokryzj

. Druga grupa jednak

stwierdziła,

e jest to mo

liwe i obecne wokół nas. W tej grupie jednak mo

wskaza

jeszcze dwie tendencje. Według jednej harcerski wychowawca, nawet je

nie zawsze robi co

zgodnego z tym co powiedział to pomimo wszystko powinno by

to jego głównym najwa

niejszym celem. Druga to opinia,

e instruktor ma by

przede

wszystkim wzorem dla swojego podopiecznego, ale w jego oczach. Je

li wie

nie wie

co robi jego wychowawca, nie ma problemu. Abstrahuj

c od prezentowanych zda

wiele osób potwierdzało,

e powszechnym zjawiskiem jest przedstawiona w pytaniu

sytuacja.

Harcerze

W tej grupie wiekowej starałem si

, aby zadawane pytania nie były trudne.

Skupiłem si

zbadaniu jak dobrze harcerze znaj

Prawo Harcerskie. Oczywi

cie jest

to kwestia wzgl

dna bo ka

dy z moich respondentów mógł mie

inny sta

harcerski.

Charakterystyczne dla odpowiedzi z tego pionu było, to i

poruszali si

oni po

temacie Prawa Harcerskiego bardzo niepewnie. Du

o było tak

e odpowiedzi „nie

wiem’ lub braku w ogóle.

Czy znasz całe Prawo Harcerskie na pami

ęć

? Mo

e uwa

asz,

e jest za długie?

Odpowied

na to pytanie okazała si

nie by

oczywista. Sporo osób, z którymi

przyszło mi rozmawia

deklarowała,

e nie znała Prawa Harcerskiego. Jednak po

dłu

szej rozmowie wychodziło,

e harcerz jednak ma poj

cie o czym mówimy, ba,

nawet potrafi wskaza

konkretne punkty. Według mnie odstraszaj

ce mogło by

sformułowanie „na pami

ęć

”. Na szcz

ęś

cie dwa razy wi

cej dzieci mówiło,

e zna na

pami

ęć

wszystkie punkty. Cz

ęść

uznała,

e zna tylko w ograniczonym zakresie.

ród wszystkich odpowiedzi nie zdarzyła si

taka, w my

l której nale

ałoby skróci

PH.

Czy Twoim zdaniem Prawo Harcerskie jest potrzebne harcerzowi? Dlaczego?

Tutaj jak jeden m

ąŜ

wszyscy odpowiedzieli,

e jest. Gorzej ju

szło

wyja

nianie czemu tak uwa

. Mo

na było si

spotka

z ksi

ąŜ

kowym wr

uzasadnieniem, tak charakterystycznym dla tej grupy wiekowej, a wi

c „jest

potrzebne,

eby mo

na było je przestrzega

”. W sumie

ta racja, po to jest Prawo

Harcerskie, aby je przestrzega

. Oczywi

cie były tak

e inne odpowiedzi, jak na

przykład: „aby harcerz wiedział jak ma post

powa

, co mo

e robi

a czego nie”,

„

eby by

lepszym”. W tym wypadku

wiadczyło to o wi

kszej

wiadomo

ci harcerza.

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 7 -

Mnie osobi

cie najbardziej spodobało si

stwierdzenie,

e jest potrzebne

eby

na było „zaliczy

prób

na krzy

”.

Który punkt wydaje Ci si

najbardziej wymagaj

cy a który nie wymaga

zbytniego wysiłku?

Bardzo ci

ęŜ

ko było znale

źć

jakikolwiek trend dla tych odpowiedzi. Ka

harcerz posiadał własn

kombinacj

dwóch punktów. Na uwag

zasługuj

odpowiedzi, i

wszystkie punkty prawa s

równie wa

ne oraz stwierdzenie,

najłatwiejszym punktem jest dziesi

ty. Tak wi

c, w pierwszym przypadku mogłoby to

wiadczy

o du

ej „dojrzało

ci harcerskiej”, za

w drugim wspomnianym przypadku o

tym, i

postrzeganie dziesi

tego punktu dla dziecka w tym wieku jest diametralnie

inne ni

drownika. Dodam tylko, i

nie były to odosobnione przypadki.

Umiał(a)by

wskaza

najwa

niejszy punkt Prawa Harcerskiego? Je

li tak, podaj

go.

Za najwa

niejszy punkt Prawa Harcerskiego został wybrany punkt pierwszy.

W tym przypadku tak

e padła odpowied

, i

wszystkie punkty s

równie wa

ne.

W swoim post

powaniu kierujesz si

punktami zawartymi w Prawie

Harcerskim?

Pytanie postawione troch

w sposób, sugeruj

cy tylko jedn

odpowied

Jednak nie do ko

ca tak było. Oczywi

cie prawie odpowiedzieli,

e kieruj

Prawem Harcerskim. Jednak znalazła si

ród ankietowanych taka osoba, która

odpowiedziała przecz

co. Było to dla mnie du

ym zaskoczeniem. Cz

ęść

osób

odpowiadała tak

e tylko czasami kieruj

PH. Pytanie to tak naprawd

miało

sprawdzi

w pewien sposób

wiadomo

ść

harcerzy odno

nie Prawa Harcerskiego a

tak

e sprawdzenie, czy w ogóle o nim my

Który punkt Prawa Harcerskiego jest twoim ulubionym? Dlaczego?

W tym mini-plebiscycie pierwsze miejsce zaj

ł punkt 6, nast

pie 8 a na trzeciej

lokacie uplasował si

punkt 2. Uzasadnienia takiego wyboru ci

ęŜ

ko było uzyska

Szósty, poniewa

przyroda jest bardzo wa

na i trzeba o ni

dba

. Ósmy, bo bycie

radosnym nie sprawia dzieciom trudno

ci i lubi

rado

ni. Natomiast drugi

dlatego, bo nie wolno kłama

i wa

ne jest aby inni wierzyli harcerzowi.

Którego punktu Prawa Harcerskiego najbardziej nie lubisz? Dlaczego?

Jak si

okazuje, wi

kszo

ść

harcerzy nie ma swojego najmniej ulubionego

punktu PH. Zdecydowana wi

kszo

ść

osób w ten sposób wła

nie odpowiedziała. Je

jednak kto

wskazał to był nim punkt dziewi

ty z uzasadnieniem,

e trudno jest

oszcz

dza

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 8 -

Harcerze starsi

Rozmowa z harcerzami starszymi rozmowa wydawała si

o wiele bardziej

rzeczowa. Przede wszystkim doskonale znali temat rozmowy i płynnie si

po nim

poruszali. Swoimi pytaniami chciałem sprawdzi

stosunek hs’ów do Prawa

Harcerskiego oraz czy po

caj

czas na rozmy

lania nad nim.

eli popełniasz czyn niezgodny z Prawem Harcerskim, to czy jeste

wiadomy tego faktu?

Ponad połowa odpowiadaj

cych stwierdziła,

e jest

wiadoma faktu łamania

Prawa Harcerskiego. Reszta natomiast odpowiedziała,

e dokładnie w momencie

popełniania czynu łami

cego PH nie s

tego

wiadomi, ale pó

niej dochodzi do nich

głos, który u

wiadamia im to. Tak naprawd

, czy w pierwszej opcji czy w drugiej,

na by

zadowolonym,

e harcerze starsi maj

wiadomo

ść

współwyst

powania

Prawa Harcerskiego w ich codziennym

yciu.

Czy podsumowujesz w jaki

sposób swoje przestrzeganie Prawa

Harcerskiego? Je

li tak to w jaki sposób?

o osób wskazało,

e w

ród swoich zaj

ęć

znajduj

czas na to, aby chwil

zaduma

nad Prawem Harcerskim. Najcz

stsz

form

wewn

trzne

rozmy

lania lub te

rozmowa z kim

na ten temat. Oczywi

cie s

takie osoby,

które nie podsumowuj

adne sposób PH. Je

li wi

c harcerze starsi w robi

takiego, trzeba pami

, aby by

na odpowiednim miejscu, kiedy zrodz

jakiekolwiek w

tpliwo

ci i zw

tpienia. Uwa

am,

e jest to bardzo wa

ne i

odpowiedzialne zadanie dla dru

ynowego, ale niezb

dne prawidłowym wychowaniu.

Jak bardzo Prawo Harcerskie jest wa

ne w Twoim

yciu?

Mniej wi

cej połowa odpowiedzi mo

na było zakwalifikowa

jako „bardzo

ne”. Nie znalazła si

tak osoba, która powiedziała,

e Prawo Harcerskie nie jest

dla niej cho

troch

nym elementem

ycia.

Co Ty by

zmienił, jakie punkty dodał, jakie odrzucił?

Znakomita wi

kszo

ść

stwierdziła,

e nie trzeba zmienia

niczego w Prawie

Harcerskim. Jedna osoba poddałaby zmianie punkt 8 a dwie osoby punkt 10. W
uzasadnieniu twierdzili,

e nie jest mo

liwe by

zawsze pogodnym a tak

kontrolowa

w pełni swoje my

li. Nikt nie wpadł na pomysł, aby skróci

lub wydłu

Prawo Harcerskie. Mo

na z tego wywnioskowa

e wypracowane przez lata Prawo

Harcerskie w tej formie jest du

ej mierze doskonałe, a na pewno idealne dla harcerzy

starszych. Moim zdaniem jakiekolwiek zmiany mogłyby rodzi

wewn

trzne

tpliwo

ci hs’ów „Czemu wła

ciwie zmienili ten punkt? Mo

e było co

z nim nie

Prawo Harcerskie w Hufcu Warszawa Praga Północ – Badanie

- 9 -

tak?”. Harcerze starsi poszukuj

, lecz w mojej opinii PH powinno by

dla nich czym

stałym.

Czy Prawo Harcerskie jest wci

ąŜ

aktualne, pomimo tak szybko zmieniaj

cego

wiata?

Praktycznie wszyscy odpowiedzieli,

e Prawo Harcerskie jest nadal aktualne,

e widz

w nim uniwersalne warto

ci, które nie zmieniaj

z upływem czasu.

Jedna osoba wskazała,

e stracił na aktualno

ci punkt dziesi

ty, jednak chodziło tutaj

nie sprawy zwi

zane z alkoholem, lecz z czysto

w my

li, mowie i uczynkach. To

bardzo pocieszaj

ce,

e młodzie

która jest bombardowana zewsz

d ró

nymi

pokusami, jest w stanie zauwa

atrakcyjno

ść

i ponadczasowo

ść

Prawa

Harcerskiego.

Czy na co dzie

lisz lub rozmawiasz o Prawie Harcerskim?

li chodzi dzie

powszedni, harcerze starsi odpowiadali,

e raczej nie

zdarza im si

– szczególnie – rozmawia

z innymi osobami na takie tematy. Mo

c trzeba pami

o tym w ramach dru

yny? Moim zdaniem trzeba dostarczy

harcerzom starszym odpowiedniej ilo

ci takich rozmów.