Bardzo ważną częścią polityki społecznej jest informacja statystyczna. Informuje ona nas np. o
kondycji gospodarstw domowych, zatrudnieniu, ochronie zdrowia itp. W Polsce zbieraniem informacji
statystycznych zajmuje się Główny Urząd Statystyczny.

Polityka społeczna jako praktyka

Jest to przede wszystkim wszelkiego rodzaju pomoc społeczna, czyli:

- Jedna z najstarszych instytucji polityki społecznej

- Koło ratunkowe dla szczególnych sytuacji

- Formalna organizacja

- Brak motywu zysku (nastawiona jest na pomoc)

- Zintegrowane spojrzenie na ludzkie problemy

- Mechanizmy rozdzielające środki finansowe

6 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Nadrzędnym celem pomocy społecznej jest wspieranie rodzin w wysiłkach zmierzających do

zachowania niezbędnych podstaw życiowych w warunkach godnych ludzkiej egzystencji. Celem jest
również prewencja, czyli zapobieganie takim trudnym sytuacjom. Człowiek powinien się
usamodzielnić żeby z niej wyjść. Pomoc społeczna ma również na celu aklimatyzację środowiska.

Jako instytucja pomoc społeczna wypełnia różne funkcje. Wg Roberta Titmusa są to przede
wszystkim:

- Częściowa kontensacja (naprawa) szkód spowodowanych przez społeczeństwo

(niepełnosprawność, bezrobocie, bezdomność itp.)

- Ochrona społeczeństwa

- Budowanie poczucia bezpieczeństwa socjalnego

Pod koniec lat ’60 eksperci ONZ określili pomoc społeczną jako zespół czynników ułatwiający
jednostkom, grupom i społecznością przezwyciężanie trudnych sytuacji socjalnych, których źródło tkwi
w zachodzących zmianach.

Pomoc społeczna ma obejmować wszystkich członków społeczeństwa.

Pomoc społeczna to instytucje polityki społecznej państwa mające na celu
umożliwienie   osobom   i   rodzinom   przezwyciężenie   kryzysowych   sytuacji
życiowych, których nie są one w stanie pokona same z wykorzystaniem
własnych środków, możliwości i uprawnień.

Głównym celem pomocy społecznej jest doprowadzenie w sytuacji kryzysowej do wyrównania szans
oraz usamodzielnienia i integracji ze środowiskiem jednostek pokrzywdzonych.

Pomocy udziela się z powodu:

- Ubóstwa

- Sieroctwa

- Bezdomności

- Bezrobocia

- Ochrony macierzyństwa

- Niepełnosprawności

- Długotrwałej, ciężkiej i przewlekłej choroby

- Bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych w rodzinach niepełnych,

dysfunkcjonalnych

- Alkoholizmu i narkomanii

- Klęski żywiołowej lub ekologicznej

7 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Trudności z przystosowaniem się do życia po opuszczeniu zakładu karnego

Pomoc społeczna bardzo często wiąże się ze świadczeniami pieniężnymi. Świadczeniami pomocy
społecznej są zasiłki, świadczenia oraz renty.

Zadania pomocy społecznej:

- Tworzenie warunków organizacyjnych do funkcjonowania polityki społecznej, ze szczególnym

akcentem na rozbudowę infrastruktury

- Musi ona analizować i oceniać zjawiska, które tworzą określone sytuacje krytyczne

- Przyznawanie i wypełnianie przewidzianych ustawowo świadczeń

- Pobudzanie społecznej aktywności

- Praca socjalna rozumiana jako działalność zawodowa

Formy pomocy społecznej:

- Pomoc rzeczowa- zapewnienie schronienia, posiłku i ubrania osobie tego pozbawionej

- Usługi opiekuńcze dla osób, które z powodu choroby, wieku lub innych przyczyn nie mogą

sobie w życiu poradzić. Jest to przede wszystkim pomoc w życiu codziennym, opieka
higieniczna, opieka prawna.

- Pomoc instytucjonalna; prowadzenie domów pomocy społecznej (Dzienne domy pomocy

społecznej)

- Pomoc finansowa; pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne.

- Pomoc socjalna

- Sprawienie pogrzebu; w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego.

II.

Geneza polityki społecznej

W połowie XVIII wieku nastąpił znaczny rozwój polityki społecznej.

W 1601 roku w Anglii powstała tzw. Ustawa o ubogich, nakładająca obowiązek na gminy związany z
opieką nad ludźmi potrzebującymi. Byli nimi ludzie starsi, dotkliwie chorzy oraz niewidomi i lunatycy.
Środki miały pochodzić z dóbr, które posiadała gmina (lasy, łąki, jeziora etc.)

Na przestrzeni wielu rzeczy, aby rozwiązać problem ubóstwa.

1880- 1930- okres poszukiwań rozwiązań w polityce społecznej. Jest to czas, gdzie cechą polityki
społecznej jest ścieranie się różnorodnych poglądów i koncepcji politycznych. Przeważa jednak
pogląd, że jakakolwiek ingerencja socjalna państwa szkodzi funkcjonowaniu mechanizmów
naukowych.

Wybrane fakty w zakresie polityki społecznej:

8 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- W 1883 roku kanclerz Niemiec Otto von Bismarck wprowadził obowiązkowe ubezpieczenia

społeczne- ubezpieczenia na wypadek choroby, wypadku przy pracy, starości oraz
inwalidztwa. Przyniosły one zamierzone korzyści. Miały charakter obligatoryjny
(obowiązkowy)

- W tym czasie powstało wiele organizacji pozarządowych niosących pomoc

- W 1913 roku w Szwecji uchwalono pierwszą na Świecie ustawę emerytalną. Obejmowała

osoby w wieku 16-66.

- W 1930 w Belgii wprowadzono zasiłki rodzinne. Rok później podobny krok poczyniła Francja

Państwo nie nadąża za rozwiązywaniem wszystkich problemów, dlatego konieczne są ciągłe reformy i
zmiany zasad funkcjonowania polityki społecznej.

1955-1970- Budowa welfare state- opiekuńczego państwa dobrobytu:

- Wzrost wydatków PKB na politykę społeczną

- Ekonomia dobrobytu ukształtowana po II Wojnie Światowej

- Państwo opiekuńcze to państwo kapitalistyczne z silnym interwencjonizmem państwowym z

akcentem na szybkie rozwiązywanie problemów społecznych

- Welfare state jest odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie bezpieczeństwa socjalnego

- Wg Webstera welfare state to takie państwo, które kładzie nacisk na bezpieczeństwo,

zdrowie, edukacje, mieszkanie itp. Za wszystkie te sprawy odpowiedzialny jest rząd.

- Wg polskie słownika welfare state to państwo, które interweniuje w celu zapobiegania

negatywnym zjawiskom społecznym (np. bezrobocie), przy jednoczesnym rozszerzeniu
świadczeń i usług socjalnych, które doprowadzić mają do dobrobytu.

- Zwolennikami welfare state są socjaldemokraci, socjal- liberałowie oraz lewicowi doradcy.

- Przykładem welfare state jest Szwecja. Koncepcja ta otrzymała nazwę domu ludu (1932-

1939).

- Państwo daje duże pieniądze na opiekę socjalną

- Rozwój spółdzielczości (np. mieszkaniowej)

- Gwarancja praw socjalnych wszystkim obywatelom

- Preferowany model gospodarki mieszkaniowej: własność państwowa, samorządowa,

spółdzielcza

Koncepcja ta nie powiodła się. W 1973 wybucha pierwszy kryzys naftowy i następuje załamanie
koniunktury. Mimo wszystko nadal realizowana jest w krajach skandynawskich.

1975-2000- Polityka społeczna na Świecie:

9 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Wprowadzenie ubezpieczeń opiekuńczych w Niemczech

- Wprowadzenie instytucji minimalnego dochodu gwarantowanego (możliwość przechodzenia

na wcześniejszą emeryturę lub uzyskanie rent)

- Rozwój polityki społecznej przebiegał odmiennie w różnych krajach

- Strategie przeciwdziałania bezrobociu

- Stworzenie dobrze opłacalnych miejsc pracy dla kobiet

- Koncepcja utrzymania wysokiej jakości usług socjalnych

- Akcent na zatrudnienie osób młodych

- Wspierano mobilność przestrzenną osób pracujących

- Nacisk na rodziców samotnie wychowujących dzieci

- W krajach anglosaskich (USA, Australia, Kanada, Nowa Zelandia) wprowadzono strategię

deregulacji- pozostawiono pracodawcom duży stopień swobody w ustalaniu wysokości płac
oraz warunków pracy. Zaowocowała ona z jednej strony obniżeniem bezrobocia, a z drugiej
niewielkim wzrostem nowych miejsc pracy.

Polityka społeczna wciąż szuka nowych rozwiązań w związku z wciąż zmieniającą się polityką i
warunkami.

Polityka społeczna w Polsce po 1989:

- Nie doczekaliśmy się modelu polityki społecznej odpowiedniej dla wszystkich ugrupowań

politycznych

- Pierwsze próby podjęto w 1990 roku. Ministerstwo Pracy i Polityki społecznej wydało

program działań w zakresie tej polityki do roku 2000. Wskazano w nim na pewne postępujące
zagrożenia m.in. wzrost bezrobocia. Dokument wskazywał, że państwo polskie jest naczelnym
podmiotem w zakresie polityki społecznej.

- Rząd, który powstał po 1992 nie przedstawił szczegółowej koncepcji polityki społecznej, lecz

przedstawił pewne założenia:

 Ograniczenie bezrobocia

 Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego

 Zagwarantowanie dobrego i nowoczesnego szkolnictwa

 Szeroka dostępność mieszkań

- W 1994 roku Ministerstwo Pracy i Polityki społecznej wydaje Kierunki działania w sferze

polityki socjalnej:

 Zakładano korelację polityki społecznej z ekonomiczną

10 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

 Decentralizacją wydawania środków na cele socjalne

Podsumowanie pierwszych sześciu lat:
Dostrzeżono jak ważną rolę odgrywa polityka społeczna w życiu codzienny. Państwo ma obowiązek
zapewnienia potrzeb indywidualnych i zbiorowych na właściwym, godnym poziomie. Zrozumiano, że
nowa polityka społeczna musi być akceptowana przez wszystkie opcje polityczne. Nowy model
polityki społecznej powinien być oparty na założeniu, że polityka społeczna może być czynnikiem
rozwoju społeczeństwa, a nie obciążaniem dla budżetu.

Założono, że to państwo jest naczelnym podmiotem polityki społecznej. Ponad to należy zachować
odpowiednie proporcje między dochodami z pracy, a świadczeniami socjalnymi. Za cel postawiono
sobie m.in.:

- Łagodzenie nierówności społecznych

- Przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia, przy jednoczesnej ochronie dotychczasowych miejsc

pracy

- Rozwój instytucji pozarządowych niosących pomoc socjalną

- Rozwój infrastruktury społecznej oraz wprowadzenie nowych koncepcji polityki społecznej.

Obecna polityka społeczna:

- W maju 2011 Ministerstwo Pracy i Polityki społecznej wydało dokument zawierający tezy

polityki społecznej:

 Polska będzie zapewniała sprawiedliwość społeczną wtedy gdy zostaną spełnione

następujące warunki:



Nauka dla wszystkich dzieci



Jednakowy start życiowy



Ochrona przed biedą



Spokojna i godna starość



Odpowiednie warunki pracy

 Tezą wiodącą dokumentu jest założenie, że państwo powinno interweniować tylko w

sprawach, które nie mogą być skutecznie załatwione przez rodziny, samorządy lokalne
oraz organy samorządowe.

11 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

III.

Doktryny polityki społecznej

Wstęp:

Istnieją dwa typy myślenia o polityce społecznej:

- Humanistyczne- myśl ideologiczna, związana z wartościami i normami, powszechnie

uznanymi przez społeczeństwo

- Technokratyczne- sposób realizacji tych celów i wartości

Istnieją trzy główne kierunki i ideologie na których oparta jest polityka społeczna

- Oparta na liberalizmie

- Oparta na założeniu socjalizmu

- Oparta na katolicyzmie społecznym

Doktryna- jest to kompleks teoretyczno- normatywny, który zawiera koncepcje realizacji stosunków
społecznych w oparciu o przyjęte systemy wartości.

Liberalizm

indywidualizm, wolność jednostki

Jednostka musi działać w pewnych ramach prawnych. Jednocześnie każdy człowiek ma

możliwość wolności wyboru. Człowiek musi działać, być aktywnym. Liberałowie zakładali, że także
aktywne jednostki będą czynić świat lepszym, bacząc na dobro wspólne i swoje własne.
Społeczeństwo liberalne jest sumą jednostek, przy czym każda z jednostek jest ważniejsza od całego
społeczeństwa. Zagrożeniem dla liberalizmu jest istnienie silnego państwa ingerującego w wiele sfer
ludzkiego życia.

Geneza:
Liberałowie odwołują się do oświecenia. Każdy z nas rodzi się równy. Według liberałów wszystkie
przywileje klasowe są niedopuszczalne, ponieważ godzą one w naturalną równość.

Liberałowie godzą się na istnienie nierówności społecznej. Ludzie są bowiem mniej lub bardziej
utalentowani.

Liberalizm narodził się w oświeceniu. Jego hasła uderzały głównie w monarchię (feudalną/ klasową)-
zniesienie przywilejów, ograniczenie roli Kościoła Katolickiego

Postulowano zniesienie monarchii i wprowadzenie w jej miejsce demokracji, która dla liberałów jest
najlepszym systemem.

Od okresu oświecenia liberalizm znacznie ewoluował. Mimo to, dla liberała nadal najważniejszą
wartością pozostaje wolność. Niejako pochodną wolności jest tolerancja. Budulcem dla liberalizmu
jest prawo (państwo prawa, praworządność). W ujęciu liberalnym rządy prawa to nie tylko wolność,
ale także ograniczenie władzy przepisami prawnymi.

12 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Liberalizm jako doktryna polityki społecznej:
Wolność i wynikające z niej konsekwencje mają zapewnić równy start życiowy

Wolność uważa się za źródło postępu w dziedzinie życia społecznego i gospodarczego. Wolność jest
również najlepszą metodą rządzenia i gospodarowania.

Liberalizm stoi na straży własności prywatnej. Brak własności prywatnej skutkuje pojawieniem się i
rozszerzaniem zjawiska ubóstwa.

Liberalizm ma swoją wizję polityki społecznej, którą możemy określić jako aktywność państwa,
organizacji pozarządowych, rodziny i wspólnot, mających na celu rozwiązywanie skomplikowanych
zjawisk życia społecznego oraz rozwiązywanie podstawowych potrzeb ludzkich.

Tak rozumiana polityka społeczna opiera się na rynku i rodzinie, która ma zaspokoić podstawowe
potrzeby człowieka. Jeżeli te instytucje zawodzą to wówczas jest uprawniona działalność państwa.
(doraźna).

Zadaniem państwa jest nauczyć człowieka, aby mógł istnieć bez państwa.

Etos pracy
Państwo ma człowiekowi pomagać znaleźć pracę, by ten mógł żyć z tej pracy. Jeżeli tak się nie stanie,
to wówczas możliwe jest przyznanie ewentualnego świadczenia.

Jednostki muszą być odpowiedzialne za siebie. Pomoc należy nieść tylko w sytuacjach kryzysowych.

Liberałowie są przeciwni rozbudowywaniu nad to polityki społecznej, ponieważ rodzi ona patologię
(jeżeli jest rozbudowywana w nadmiernym stopniu- państwo nadopiekuńcze):

-wzrost u człowieka mentalności roszczeniowej

-wzrost ubóstwa

Liberałowie posługują się co najwyżej świadczeniami fakultatywnymi (selektywnymi).

Socjalizm

równość, wspólnota, sprawiedliwość społeczna

Socialis- łac. społeczne

To ideologie i ruchy społeczne, które powstały na przełomie XVIII i XIX wieku. Dążą do ładu

społecznego opartego na równości i wspólności oraz na racjonalnym zarządzaniu gospodarką.
Socjalizm powstał jako reakcja na to co się wydarzyło w XIX wieku (rewolucja przemysłowa, powstanie
klasy proletariackiej). Zwraca się przeciwko wyzyskowi, alienacji i kapitalizmowi. W drugiej połowie
XIX wieku rozwijają się myśli socjalistyczne.

13 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

-Karol Marks

→

Socjalizm naukowy

-Frederich Engels

Socjalizm w rozumieniu Karola Marksa i Fredericha Engelsa miał być „koniecznym etapem
historycznego rozwoju ludzkości”. W ich myśl konieczna jest rewolucja, walka robotników, która
skutecznie unicestwi ustrój kapitalistyczny.

W Europie zachodniej socjalizm szybko stał się integralną częścią programu partii politycznych i
związków zawodowych. Zaczęto odchodzić od rewolucyjnego wprowadzenia socjalistycznych
postulatów na rzecz ich ewolucyjnego wprowadzenia.

Według socjalistów to własność prywatna chroniona przez kapitalistów doprowadziła do walki klas.

Socjalizm:
-własność wspólna

-dystrybucja dóbr

-zniesienie stosunków społecznych opartych na prywatnych środkach produkcji

-zniesienie podziałów klasowych

-powszechna równość (wiodąca wartość różnych odmian socjalizmu).

-Państwo, które zaspokoi potrzeby

Katolicyzm społeczny

Powstał w XIX wieku w wyniku bezpośredniej konfrontacji zasad etycznych zawartych w Piśmie
Świętym z problemami społecznymi stworzonymi przez rewolucję przemysłową..

Kościół Katolicki musiał zająć wobec tej sprawy odpowiednie stanowisko.

1891 rok- encyklika Leona XIII „Rerum novanum”- odpowiedź Kościoła Katolickiego na problemy
społeczne.

Dziś mówi się także o Chrześcijańskiej nauce społecznej, ponieważ wkład w jej tworzenie wnieśli
myśliciele innych wyznań chrześcijańskich.

→ stworzenie systemu międzyludzkich relacji, opartych na pewnych zasadach etycznych. Te zasady
mają znaczenie niezmienne.

→ rozwojowość- poszukiwanie nowych interpretacji Pisma Świętego

→ Historyczny wymiar nauczania Kościoła- solidarność i pomocniczość

14 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Widzieć, oceniać, działać

Jan XXIII

-Widzieć problemy społeczne,

-Oceniać, interpretować te problemy w świetle nauki społecznej,

-Działać, realizować dokonane wybory, mające na celu dobro człowieka i jego integralny rozwój.

Za prekursora katolicyzmu społecznego uważa się biskupa Moguncji Wilhelma von Ketteler'a (1811-
1877). Zajmował się on m. in. programami nędzy robotników (program prawodawstwa pracy, który
ma chronić interesy pracowników).

- Zakaz pracy dla dzieci do lat 14 poza domem

- Zakaz pracy dla młodych mężatek ze względu na nadużycia seksualne pracodawców

- Zakaz pracy w niedziele i święta

- Likwidacja zakładów pracy szkodliwych dla ludzkiego zdrowia

- Odszkodowanie dla robotników za szkody

- Powołanie inspekcji pracy

- Legalizacja robotniczych związków zawodowych

- Określenie minimum pracy w ciemnościach w zależności od zakładu pracy

IV.

Encykliki społeczne

Rerum novarum- 1891- Leon XIII

Rzeczy nowych

Dotyczyła kwestii robotniczej i została potraktowana jako odpowiedź Kościoła Katolickiego na
postulaty reform społeczno- gospodarczych, które były formułowane przez środowiska socjalistyczne.

Tezą encykliki było stwierdzenie, że socjalizm jest rozwiązaniem fałszywym. Encyklika stwierdza, że
własność prywatna dla każdego robotnika jest podstawowym celem. Jest sposobem rozwoju siebie i
rodziny. Własność prywatna może więc rozwiązać kwestie społeczne. Istotną cechą życia
gospodarczego jest praca i współpraca ludzka.

Encyklika stwierdza, że państwo jako podstawowy podmiot życia ludzkiego ma swoje obowiązki:

- Troska o dobrobyt ogółu (troska o dobro wspólne)

- Opieka nad wartościami najsłabszymi ekonomicznie

- Zabezpieczenie idei sprawiedliwości poprzez walkę z ubóstwem

15 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Magna Carta- wielka karta nauki społecznej Kościoła postuluje również:

- Ochronę własności prywatnej

- Ochronę pracy

- Ochronę kobiet i dzieci przed wyzyskiem pracodawców

- Sprawiedliwą płacę

- Uwłaszczenie mas

Popierała ona również ideę samorozciągłości społecznej poprzez tworzenie robotniczych związków
zawodowych.

Quadragesimo anno- Pius XI

O ochronie ustroju społecznego

Powstała w czasie wielkiego kryzysu gospodarczego Świata. Krytykowała zarówno liberalizm jak i
socjalizm.

Liberalizm okazał się nie zdolny do stworzenie sprawiedliwego ustroju
społecznego, a socjalizm doradza lekarstwo, które jest stokroć gorsze od
choroby.

Po raz pierwszy użyto stwierdzenia Katolicka nauka społeczna. Dokument ten ocenił 40 lat historii.
Stwierdził, że w tym czasie nastąpił gwałtowny rozwój polityki społecznej oraz rozwój prawodawstwa
pracy, głównie przez wstawiennictwo w 1919 roku międzynarodowej organizacji pracy.

Życie gospodarcze i moralność choć rządzą się swoimi własnymi prawami to wciąż oddziaływają na
siebie. Nie można ich rozdzielić. Problem własności ma tak samo podwójny charakter. Z jednej strony
służy jednostce, a z drugiej ma również służyć ogółowi (ma charakter społeczny). Na własności ciążą
się pewne obowiązki, które wynikają z zasady sprawiedliwości.

Pius XI postuluje odnowienie ustroju społecznego definiowanego jako jedność powstałą z dobrego
założenia wielości (jest to myśl św. Tomasza).

Państwo jest podmiotem reform społecznych i powinno się kierować zasadą pomocniczości
(subsydiarności). Istotą tej zasady jest uznanie i pierwszeństwo inicjatywy oddolnej oraz pomocniczy
charakter interwencji państwa. Państwo dobrze więc musi spełniać funkcje kontrolne i kierownicze,
nie powinno zaś ograniczać ani kontrolować inicjatyw oddolnych.

Papież proponuje ustój korporacyjny, który mógłby rozwiązać kwestie społeczne. Byłby to ustrój
stanowo- zawodowy, który działałby na zasadzie wolnej konkurencji i miałby przezwyciężyć walkę klas.

Obydwie encykliki mają ogromny wpływ na rozwój katolicyzmu społecznego. Pokazują, że Kościół ma
coś do powiedzenia na arenie międzynarodowej. Kościół zaproponował konkretne działania
naprawcze.

16 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

W 1934 roku prymas Polski August Hrondl powołał Radę Społeczną, której głównym zadaniem było
propagowanie nauczania społecznego Kościoła.

Mater et magista- 1961- Jan XXIII

Matka i nauczycielka (chodzi o Kościół)

Był to czas ścierania się doktryny liberalnej i socjalistycznej, czas Zimnej Wojny. Na Świecie panował
zróżnicowany rozwój społeczny, zwłaszcza wśród krajów trzeciego świata.

Encyklika w sposób naturalny dokonuje oceny rzeczywistości ostatnich 20 lat poprzez wzgląd moralny
i polityczny. W dziedzinie życia społecznego uznaje pierwszeństwo w zakresie własności prywatnej, a
interwencje państwa ogranicza do funkcji popierania, pobudzania i koordynowania pomocy oraz
ubezpieczeń. Podstawowym zadaniem państwa jest realizacja dobra wspólnego, czyli dobra
poszczególnych jednostek i wszelkich mas.

Istotna była kwestia zatrudniania jak największej ilości pracowników (w tym czasie była duża ilość
bezrobotnych w Europie wschodniej oraz Stanach Zjednoczonych). Praca dla większości ludzi jest tą
instytucją, która daje dochód. Pieniądze służą do zaspokajania potrzeb człowieka (zarówno cielesnych
jak i duchowych).

Należy przeciwdziałać tworzeniu się uprzywilejowanych grup społecznych (to czas tworzenia się
międzynarodowych konsorcjów, które wywierały ogromny wpływ na kształt polityki). Istotne jest
również odpowiednie dostosowanie płacy do cen towarów. Powinno się także ograniczyć
dysproporcje między sektorem rolniczym, przemysłowym i usługowym oraz zatroszczyć się o to, aby
osiągnięty dobrobyt jak najlepiej służył przyszłym pokoleniom.

Jan XXIII określany był mianem proboszcza świata. Postulował humanizację przedsiębiorstwa poprzez
udział wszystkich pracowników w jego rozwoju.

Encyklika papieska zwracała uwagę na powstanie nowych kwestii społecznych w wymiarze
międzynarodowym. Zaliczało się do nich:

- Istnienie obszarów opóźnionych w rozwoju

- Zaniedbania w rolnictwie

- Problem demograficzny

Jan XXIII formułuje zasadę proporcjonalnego rozwoju społecznego, która ma charakteryzować się
równowagą sił, wartości i kierunków działania.

Pacem in terris- 1963- Jan XXIII

Pokój na ziemi

Encyklika o pokoju na ziemi, która wydana została w okresie Zimnej Wojny pomiędzy USA, a ZSRR.
Tezę wiodącą tego dokumentu jest stwierdzenie, że warunkiem koniecznym, niezbędnym do
zaistnienia pokoju na świecie jest ład i porządek międzyludzki. Istniejący porządek we wszechświecie,
potwierdza, że muszą funkcjonować jakieś prawa. Jan XXIII stwierdza, że aby osiągnąć wymagany
pokój trzeba przestrzegać podstawowych praw człowieka.

17 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Encyklika bywa nazywana Katalogiem praw człowieka. Prawa te są niezbywalne, wszystkie są tak
samo ważne i wywodzą się z prawa natury. Do tych podstawowych zalicza się:

- Prawo do życia i godnej człowieka stopy życiowej

- Prawo do swobodnego wyboru stanu cywilnego i swobody życia rodzinnego

- Prawo do godnych warunków pracy

- Prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia

- Prawo do posiadania własności prywatnej

- Prawo do swobodnego zrzeszania się

- Prawo do imigracji i emigracji

- Prawo do działania w życiu politycznym

Każdemu z tych praw odpowiadają obowiązki. Jan XXIII domaga się uznania praw i obowiązków
wszystkich wobec wszystkich opartych na odpowiedzialności, prawdzie, wolności i sprawiedliwości.

Dobro wspólne jako cel życia społecznego i zasada subsydiarności polegać ma na poszanowaniu praw
i obowiązków osoby ludzkiej. Państwa powinny wspólnie rozwiązywać problemy mniejszości
narodowych, kwestii pomocy dla cudzoziemców, a także eliminować nieuzasadnione różnice
kulturowe i społeczne.

Sprawiedliwość społeczna, rozum i godność osoby ludzkiej domagają się konieczności rozbrojenia
państwa (chodzi przede wszystkim o Zimną Wojnę, gdzie finanse publiczne przeznaczane były głównie
na zbrojenia, nie zaś na rozwój społeczeństwa). Papież zakłada reorientację polityki społecznej
państw, która powinna koncentrować się nie na zaspokajaniu potrzeb, ale na prawach człowieka.
Potrzeby i ich zaspokajanie wpływają na rozwój konsumpcji, natomiast rozwój społeczny przypomina
o takich wartościach jak rodzina, godność i szacunek dla drugiego człowieka.

Populorum progressio- 1967- Paweł VI

Rozwój ludów

Encyklika Pawła VI. Traktuje ona o kwestii społecznej w wymiarze społecznym. Postrzegana jako
dokument, który określa przezwyciężenie niedorozwoju, ubóstwa, przeludnienia oraz głodu w skali
globalnej. Całość działań społeczności międzynarodowej ma być podporządkowany zróżnicowanemu
rozwojowi gospodarczemu. Rozwój jest nowym imieniem pokoju na świecie i powinien oznaczać
przejście od warunków mniej ludzkich do warunków godnych człowieka. Przywołuje personalizm
chrześcijański, życie na miarę swojej godności. Encyklika proponuje realizację międzynarodowego
programu pomocy w takich dziedzinach jak oświata, zdrowie, kultura oraz rozbudowa infrastruktury
społecznej. Paweł VI popiera międzynarodowy interwencjonizm socjalny na rzecz walki z nędzą, biedą
w krajach nierozwiniętych.

Laborem exercens- 1981- Jan Paweł II

Wykonując pracę

18 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Encyklika Jana Pawła II z 1981 roku (90 lat po Rerum novarum). Punktem wyjścia tej encykliki jest
głębsza  analiza przemian technicznych, ekonomicznych,  politycznych i  społecznych jakie zaszły w
świecie od Leona XIII i jakie miały wpływ na świat pracy. Tezą podstawową jest stwierdzenie, że praca
ludzka   stanowi   klucz   do   rozwiązania   kwestii   społecznych.   Praca   w   sensie   przedmiotowym   to
umiejętność, technika panowania nad rzeczywistością ziemską Podmiotowym to według Jana Pawła II
człowiek, który stanowi ostateczny cel pracy. Efektem tego zagrożenia jest powstanie solidarności jako
zbiorowa i słuszna sytuacja przeciwko degradacji człowieka jako podmiotowi pracy. Dopuszczanie
pracownika do współudziału w zyskach przedsiębiorstwa i nim zarządzania. Państwa rozumiane jako
pracodawca   powinno   zabezpieczyć   uprawnienia   ludzi   pracy.   Przedsiębiorstwo   przestrzegane   jako
pracodawca   bezpośredni.   Człowiek   pracuje   w   przedsiębiorstwie   musi   mieć   na   nie   jakiś   wpływ.
Społeczna gospodarka rynkowa  jako najlepszy ustrój władzy. Państwo winno planować zatrudnienia
oraz   przeciwdziałać   i   ograniczać   bezrobocie.   Bezrobocie   jako   zło.   Obowiązkiem   pracodawcy   jest
zapewnić   godziwe   warunki   pracy   i   wynagrodzenia   za   nią.     Podkreśla   duże   znaczenie   związków
zawodowych w rozwiązywaniu kwestii społecznych. Związki zawodowe mają dbać o sprawiedliwość
społeczną  i pokojowymi metodami przeprowadzać założenia.

Sollicitudo rei socialis- 1983- Jan Paweł II

Solidarność w rzeczach społecznych

Wydana w 20 rocznicę ukazania się encykliki Pawła VI. Prezentuje współczesną mu rzeczywistość w
sposób krytyczny,  szczególnie  pod  kątem  rozwoju społecznego.  Zauważa  i  zmieni stwierdzenie o
krajach trzeciego świata. Stosuje podział na bogate kraje północy i biedne kraje południa. Wyraża się
w   różnicach   ekonomicznych,   kulturalnych,   politycznych   oraz   ograniczeniu   praw   jednostek.
Przechodząc do szczegółów. Niedorozwój charakteryzuje się  kryzysem mieszkaniowym, wzrastającym
bezrobociem,   coraz   większym   zadłużeniem   państwa,   wyścigiem   zbrojeń   oraz   handlem   bronią.
Dokument ten w sposób jednoznaczny krytykuje cywilizację konsumpcji. Cywilizacja ta charakteryzuje
się   radykalnym   nienasyceniem,   które   rozwój   wprowadza   do   kultu   posiadania   rzeczy.   Prawdziwy
rozwój oznacza poszanowanie i realizację podstaw praw człowieka. Istotna zasadę spełnia zasada
solidarności. Rozumie ją jako mocna i trwała wola zaangażowania się każdego  i wszystkich na rzecz
wspólnego dobra. Papież apeluje do całego świata i ludzi dobrej woli o zaangażowanie się na rzecz
sprawiedliwego rozwoju. Encyklika sugeruje prowadzenie międzynarodowej polityki społecznej, której
celem będzie poszanowanie godności i realizacja praw człowieka.

Centesimus annus- 1991- Jan Paweł II

Setna rocznica

Wydana w setną rocznicę Rerum Novarum. Jan Paweł II zauważył, że upadek socjalizmu

realnego   był   błędem   koncepcji   ludzkiej   i   antropologicznej.   Socjalizm   chciał   ubezwłasnowolnić
człowieka. Nie ma to racji bytu. Podkreśla funkcjonowanie własności prywatnej. Papież podkreśla, że
drogą   pokojową   osiągnięto   zasadnicze   zmiany   ustrojowe.   Encyklika   ta   opowiada   się   za   budową
nowego   społeczeństwa   opartego   o   wolność   pracy,   uczestnictwo   i   przedsiębiorczość.   Zadaniem
państwa jest zabezpieczenie dobra wspólnego a przede wszystkim ochrona naturalnego środowiska
człowieka.

Carita in veritate- 18 maja 2009 roku- Benedykt XVI

Miłość w prawdzie

19 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Główna teza to apel papieża o zasady etyczne w gospodarce i odnowa zasad życia społecznego.

Papież   dostrzega   kryzys   który   rozwija   się   na   całym   świecie,   który   generuje   kryzys   i   bezprawie.
Udowodnił,   że   gospodarka   rynkowa   nie   może   funkcjonować   bez   solidarności,   sprawiedliwości   i
dążenia do prawdy. Jako rzecz nie do przyjęcia papież uznaje problem głodu. Stwierdza, że miłość
przewyższa   ścisłą   sprawiedliwość   ponieważ   kochać   tzn.   darować,   ofiarować   coś   drugiemu   ale
jednocześnie nie ma miłości bez sprawiedliwości, która skłania by drugiemu człowiekowi dać to co
jest jego i co mu się należy z tej racji, że jest i działa. Papież zauważa również, że współczesne czasy,
które   charakteryzują   się   dużą   zależnością   między   ludźmi,   narodami   nie   charakteryzują   się
współdziałaniem w zakresie zasad etycznych. Benedykt XVI „ Nadal trwa skandal niewiarygodnych
nierówności, korupcja i bezprawie są obecne zarówno w zrachowaniach podmiotów ekonomicznych i
politycznych, krajów bogatych jak i krajach ubogich”. Pochylając się nad krajami najbiedniejszymi,
pomoc międzynarodowa była przekazywana niezgodnie z jej przeznaczeniem. Według papieża w
biedzie są  Ci „którzy uważają, że ekonomia rynku potrzebuje strukturalnie pewnego okresu ubóstwa i
niedorozwoju by mogła lepiej funkcjonować”. Interesem rynku jest propagowanie emancypacji, ale
żeby tego dokonać nie można liczyć jedynie na siebie. Rynek powinien czerpać energię moralną od
innych podmiotów.

Różne formy pomocy dla osób słabych i niezaradnych życiowo w
Europie

1957- traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. W tym dokumencie

wprowadzono zasadę harmonizacji państw członkowskich w zakresie polityki społecznej.
Zastosowano stopniowe znaszanie barier i ograniczeń dotyczących pracowników niektórych gałęzi
przemysłu, jak również ustanowienie wspólnych norm dla polityki społecznej.

Belgia, Holandia, Luxemburg, Francja, Niemcy oraz Włochy rozwijały się w podobnym tempie i

kierunku, mając przy tym podobne systemy socjalne. System kontynentalny bazował na systemie
korporacyjnym i podziale systemów socjalnych w zależności od dochodów.

Przyjęcie nowych członów w 1973 roku- Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii oraz w latach ’80 Grecji,

Hiszpanii i Portugalii w znacznym stopniu zahamowało szansę na szybką harmonizację w zakresie
polityki społecznej, ponieważ nowoprzyjęte kraje prowadziły w tym zakresie zupełnie inną politykę niż
kraje założycielskie.

1 stycznia 1983 roku zostały zapisane zasady swobodnego przemieszczania się wszystkich

obywateli wspólnoty. Ten zapis stworzył nowe wyzwania w zakresie polityki społecznej (problem
mieszkaniowy, zdrowotny itp.). Poszczególne państwa wspólnoty różniły się pomiędzy sobą modelami
polityki społecznej.

Dokonując przeglądu polityki społecznej, warto wziąć pod uwagę następujące kryteria:

- Jaki jest dostęp do świadczeń i usług socjalnych

- Jak wygląda selektywność (powszechność) ochrony socjalnej

- Jaki jest poziom świadczeń i usług socjalnych

20 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Jakie są cele i założenia polityki runku pracy

- Jakie są sposoby finansowania programów socjalnych

Autor/ Model

Liberalny

Konserwatywny

Socjalny

Robert Titmuss

Marginalny
(rezydualny)

Motywacyjny

Instytucjonalno-
redystrybucyjny

Furiniss- Tilton

Państwo pozytywne

Bezpieczeństwa
socjalnego

Dobrobytu społecznego

Esping- Andersen

Liberalny

Konserwatywno-
korporacyjny

Socjaldemokratyczny

Mirosław Księżopolski

Rezydualny

Korporacyjny

Opiekuńczy

+ system rudymentarny

1. Roberta Titmuss:

Model marginalny (rezydualny):
Jest to funkcjonowanie dwóch naturalnych kanałów właściwego zaspokojenia potrzeb indywidualnych
człowieka:

- Rynek prywatny

- Rodzina

Dopiero, kiedy te dwa kanały zawiodą dopuszczalna jest interwencja państwa, ale tylko w wymiarze
działań doraźnych.

Właściwym celem państwa jest nauczenie ludzi jak mają sobie bez tego
państwa radzić

Model motywacyjny:
Programy socjalne są dodatkiem do gospodarki i pełnią wobec niej rolę służebną. Model zakłada
pierwszeństwo pracy jako formy zaspokojenia potrzeb, kształtowania lojalności klasowej i grupowej.

Model instytucjonalno- redystrybucyjny:
Uznaje politykę społeczną za integralną instytucję w ramach społeczeństwa, która gwarantuje
powszechny dostęp do świadczeń i usług biorąc pod uwagę kryterium potrzeb. Polityka społeczna
powinna pełnić funkcję redystrybucyjną (rozdzielczą). Model opiera się częściowo na zasadzie
równości społecznej.

2. Furniss- Tilton:

21 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Zwolennik możliwości interwencji państwa kapitalistycznego w wolną grę sił rynkowych.

Państwo pozytywne:
Ono potrzebuje polityki społecznej do ochrony właścicieli kapitału przed trudnościami związanymi z
grą i siłami rynkowymi oraz przed zadaniami redystrybucji dochodów. Aby ta ochrona była
funkcjonalna i właściwa środkiem ma być rozwój ubezpieczeń społecznych. To te ubezpieczenia mają
utrzymywać poziom życia i dochody w ramach cyklu życiowego pracowników.

Model bezpieczeństwa socjalnego:
Ma zabezpieczyć minimalny dochód wszystkim obywatelom, a nie tylko grupom pracującym.
Ustanowienie minimum dochodu ma służyć stworzeniu społeczeństwa równych szans (zwłaszcza jeżeli
chodzi o start życiowy).

Model państwa dobrobytu społecznego:
Celem polityki społecznej oprócz stworzenia równości szans jest również wyrównywanie warunków
życiowych.

3. Esping- Andersen:

Rozdział dóbr ze względu na dostęp do świadczeń i usług, podziały społeczne oraz relacje między
państwem, a rynkiem prywatnym w ubezpieczeniach emerytalnych.

Liberalny:
Dominacja świadczeń o charakterze opiekuńczym. Świadczenia przysługują głównie osobom o niskich
dochodach. Model stawia sobie za zadanie, że pierwsze i ważniejsze są dochody z pracy, niż ze
świadczeń socjalnych. Wg przedstawicieli tego modelu problemy społeczne są przyczynami natury
jednostkowej, wobec czego głównym zadaniem polityki społecznej jest łagodzenie biedy i ubóstwa.

Konserwatywno- korporacyjny:
Opiera   się   na   zachowaniu   na   rynku   pracy   pewnych   różnic   w   statusach   społecznych   osób
wykształconych.   Model   paternalistyczny,   oparty   o   ubezpieczenia   społeczne.     Władze   publiczne
realizując   ten   model   są   gotowe   do   zastąpienia   rynku   jako   głównego   dostarczyciela   określonych
świadczeń.   Wpływ   tego   modelu   na   podział   dochodów   jest   nieznany.   Wg   Espinga-   Andersena   w
państwach   konserwatywnych   obserwuje   się   silne   wpływy   Kościoła   oraz   nawiązujące   do   tradycji
wartości   rynkowe.   Dlatego   ubezpieczenia   nie   obejmują   pracujących   żon,   a   świadczenia   socjalne
stymulują macierzyństwo.

Władze decydują się na interwencje wówczas, gdy wyczerpują się pomysły na niesienie pomocy
społecznej z innych źródeł. Model zakłada, że rodzina jest podmiotem niezależnym i autonomicznym
względem siebie. Dlatego zadaniem rodziny jest utrzymanie jej samej oraz jej członków.

Socjaldemokratyczny:
Występuje w tych krajach, w których prawa socjalne zostały przyznane także klasom średnim. Nazwa
modelu wywodzi się z dominacji państw socjaldemokratycznych. Zakładały one budowę państwa
dobrobytu opartego na zasadzie solidarności, kolektywizmie oraz uniwersalizmie.

22 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Duże znaczenie mają związki zawodowe, które przyczyniają się do rozwoju klasy średniej. Państwo
powinno w tym modelu zapewnić prace swoim obywatelom. Powinno również obciążyć obywateli
różnymi   podatkami   w   zależności   od   uzyskanych   dochodów.   Socjaldemokraci   opowiadają   się   za
opodatkowaniem   wszystkich,   ale   rozdziałem   dóbr   socjalnych   tylko   dla   potrzebujących.   Głównym
źródłem   problemów   socjalnych   jest   właściwa   struktura   społeczno-   gospodarcza   danego
społeczeństwa.

Wedle powyższego polityka społeczna ma za zadanie stworzenie systemu, w którym zgodnie z
solidarnością potrzeby wszystkich zostaną zaspokojone.

4. Mirosław Księżopolski:

Był polskim profesorem.

Model rezydualny:
Państwo minimalne. Podstawą stabilizacji polityki społecznej i ekonomicznej jest samorozdzielenie i
samozaspokojenie potrzeb przez obywateli.

Model korporacyjny:
Paternalizm oparty na ubezpieczeniach społecznych. Obywatele ubezpieczają się na okres, w którym
nie będą mogli pracować. Państwo gwarantuje podstawowe zabezpieczenia socjalne, ale zadania leżą
w kompetencji organów pozarządowych.

Opiekuńczy:
Troska państwa o obywateli, wysoki poziom zatrudnienia i usług socjalnych, wyspecjalizowane służby
społeczne.

Rudymentarny (elementarny):
Realizowany w państwach Unii Europejskiej najsłabszych ekonomicznie. Duża część pomocy
społecznej opiera się na dobroczynności, a większość potrzeb socjalnych zaspokajają organizacje
pozarządowe. Założenia tego modelu wywodzą się z zasad nauczania Kościoła Katolickiego, głównie z
zasady subsydiarności. Głównymi podmiotami polityki społecznej wg tego modelu ma być rodzina,
organizacje społeczne, wspólnoty lokalne, Kościół oraz organizacje charytatywne.

Podsumowanie:

W europejskiej przestrzeni socjalnej nie realizuje się jednego, narodowego modelu polityki
społecznej. Wynika to z tego, że państwa członkowskie Unii Europejskiej muszą kompromisy i różne
rozwiązania prawne. Dlatego w Unii Europejskiej spotykamy różne modele polityki społecznej, które
się wzajemnie uzupełniają i nakładają. Polityka społeczna opiera się na mieszance dwóch, trzech
modeli.

VI.

Rozwój polityki społecznej w Europie

W Europie od 1951 roku są urzeczywistniane założenia polityki społecznej. Rynek wymusił pewne
wspólne zakresy działań w polityce społecznej.

- Polepszenie warunków życia, pracy i kształcenia ludzi żyjących w Europie zachodniej

23 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Przeciwdziałanie bezrobociu (ze szczególnym naciskiem na ludzi młodych)

- Stworzenie elastycznego systemu zabezpieczeń społecznych

Lata 1951- 1971

W 1960 we Wspólnocie europejskiej mieszkało wówczas ok. 174 mln ludzi. W 1970 roku było ich już
189 mln .

Charakterystyczny dla tego okresu jest wzrost bezrobocia:

- W 1960 roku ok. 300 tys. bezrobotnych

- W 1970 roku ok. 1 300 tys. bezrobotnych.

18.10.1961 w Turynie Rada Europy podpisała Europejską Kartę Socjalną. Zawarte w niej zostały:

- Kierunki rozwoju polityki społecznej

- Prawo do pracy i zabezpieczenia socjalnego

- Prawo do zrzeszania się

- Prawo do rokowań zbiorowych

- Prawo do opieki społecznej

Lata 1972- 1992

Dołączenie nowych krajów do Wspólnoty: Wielka Brytania, Irlandia, Dania. A także Hiszpania,
Portugalia oraz Grecja, czyli ok. 260 mln ludności

2 grudnia 1969 w Hadze podpisano decyzję o urzeczywistnieniu Unii gospodarczej.

W 1972 roku w Paryżu wypowiedziano tezę:

Równość polityki społecznej z polityką gospodarczą.

Komisja Europejska w 1974 roku ustaliła program socjalny:

- Pełne i lepsze zatrudnienie

- Polepszanie warunków pracy i życia

- Wzrost roli partnerów socjalnych

Przyjęto również pewne założenia odnoszące się do przyszłości polityki socjalnej:

- Bezpieczeństwo socjalne pracowników migrujących

- Równość traktowania kobiet i mężczyzn

24 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Wzmocnienie praw pracownika w przedsiębiorstwie

- Zwalczanie ubóstwa

- Ochrona zdrowia w miejscu pracy

Lata 1993- 1997

Liczba mieszkańców to ok. 375 mln

Skala bezrobocia wynosi ok. 11%

7 lutego 1992- podpisano traktat w Maastricht (traktat o Unii Europejskiej), który otwiera dyskusję na
temat nowych wyzwań dla polityki społecznej:

- Każdy mieszkaniec wspólnoty ma mieć zagwarantowane środki na godne życie

- Należy ułatwić pomoc socjalną i dostęp o rynku pracy osobą chętnym i zdolnym do pracy

- Każdemu bez różnicy należy stworzyć szanse na ochronę zdrowia

- Równouprawnienie kobiet i mężczyzn

Czerwiec 1997, Amsterdam- Nowy traktat o Unii Europejskiej, potwierdza pewne zasady, na których
opiera się polityka społeczna:

- Pomocniczości (subsydiarności)

- Osobistej wolności

- Samoodpowiedzialności

- Solidarności

Zgodnie z tymi wytycznymi państwa członkowskie miały skoncentrować się na polityce zatrudnienia.

a. Rozwój przedsiębiorczości

b. Rozszerzenie kwalifikacji ułatwiających znalezienie pracy

c. Zwiększenie zdolności adaptacji na rynku pracy

d. Równość szans na starcie zawodowych między kobietami i mężczyznami

Po roku 1997

1.01.2010- liczba mieszkańców Unii Europejskiej przekracza 500 mln

Europa jest pełna sprzeczności co powoduje powstanie różnych problemów.

- Postępujące bezrobocie- szybki wzrost nowoczesnych technologii, recesja niektórych gałęzi

przemysłu, niski wskaźnik rozwoju gospodarczego oraz wyż demograficzny.

25 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Problemy ludnościowe- migracje oraz niski poziom rozrodczości oraz zmiana struktury płci (na

100 mężczyzn przypadają 124 kobiety!) i wieku ludności

- Europa boryka się z konfliktami zbrojnymi (w samej Europie walki toczyły się do niedawna

głównie na Bałkanach)

- Zróżnicowanie gospodarcze państw UE (np. Niemcy, Rumunia)

- Problem starzenia się społeczeństwa

Każda polityka musi opierać się o pewne zasady- ustawodawstwo. W UE te zasady stanowione są w
oparciu o akty międzynarodowe oraz traktaty zarówno pierwotne (czyli założycielskie) oraz wtórne.

Ważne akty międzynarodowe nota bene polityki społecznej:

- 10 grudnia 1948: Powszechna deklaracja praw człowieka ONZ

- 4 listopada 1950: Europejska konwencja praw człowieka Rady Europy

- 18 października 1961: Europejska karta społeczna Rady Europy

- 16 grudnia 1966: Pakty praw człowieka ONZ

- 20 listopada 1989: Konwencja o prawach dziecka ONZ

- Konwencje i zalecenia międzynarodowej organizacji pracy

Mówi biskup do biskupa, że go bardzo boli…. Głowa!

Ks. Dziekan

Pierwotne akty wspólnotowe (data podpisania, nie wejścia w życie!):

- 18 kwietnia 1951, Paryż: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali; Francja,

Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luxemburg.

- 25 marca 1957, Rzym, Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą

- 25 marca 1957, Rzym, Traktat ustanawiający Europejską wspólnotę ds. Energii Atomowej

(Euratom)

- 17 lutego 1986, Luxemburg, Jednolity akt europejski

- 9 grudnia 1989, Strasburg, Karta podstawowych praw socjalnych w krajach Wspólnoty

Europejskiej

- 7 lutego 1992, Maastricht, Traktat o Unii Europejskiej (ustanawiający UE)

- 2 października 1997, Amsterdam, Nowy traktat o Unii Europejskiej

26 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Od 1957 roku polityka społeczna w Europie podlega ciągłej ewolucji. Są pewne zasady ogólne,
dyrektywy oraz rozporządzenia w oparciu o które każdy kraj stara się politykę społeczną realizować na
odpowiednim poziomie. Jednak ów poziom zależny jest przede wszystkim od gospodarki.

Państwa członkowskie UE kierują się tymi zasadami zarówno w charakterze obligatoryjnym jak i
charakterze doradczym.

W ostatnich dwóch traktatach szczególny nacisk został położony na rozwój:

- Zatrudnienia

- Edukacji

- Ochrony środowiska

- Polityki migracyjnej

- Solidarności między państwami

- Ochrony zdrowia

- Ochrony praw człowieka

- Równości praw między kobietami i mężczyznami

- Polepszenie standardu życia

W UE są różne instytucje zajmujące się kwestią polityki społecznej:

- Rada Unii Europejskiej:

* Jest to organ ustawodawczy, który zarządza polityką ekonomiczną

- Komisja europejska

* Organ wykonawczy, którego zadaniem jest troska o właściwą aplikację traktatów

* Przygotowanie pewnych propozycji Radnie Unii Europejskiej

* Podejmowanie decyzji w formułowaniu aktów prawnych

- Trybunał sprawiedliwości z siedzibą w Luxemburgu

- Komitet ekonomiczno- społeczny

- Komisje parlamentarne funkcjonujące przy Parlamencie Europejskim:

* Do spraw socjalnych i pracy

* Do spraw środowiska, zdrowia i ochrony konsumentów

* Do spraw młodzieży, kultury, nauki, mediów i sportu

27 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

* Do spraw kobiet

VII.

Europejskie fundusze strukturalne

Powstała w 1957 roku Wspólnota Europejska kontynuuje działania dążące do wzmocnienia struktur
politycznych i ekonomicznych.

- 1957- Europejski Fundusz Socjalny

- 1964- Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych

- 1975- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

- 1994- Fundusz Spójności

Oraz powstały w 1993 roku Finansowy Instrument do spraw orientacji w dziedzinie rybołówstwa.

Polityka regionalna:

Unia Europejska prowadzi politykę regionalną, zgodnie z ideą zniwelowania różnic pomiędzy
regionami.

Opiera się na zasadzie współfinansowania i partnerstwa ze strony władz regionalnych i centralnych
państw członkowskich. Około 1/3 budżetu Unii Europejskiej jest wydawana na politykę regionalną.

Cele i zadania funduszy:

Cele regionalne:

1. Pomoc dla regionów słabo rozwiniętych

- Bezpośrednie inwestycje tworzące nowe miejsca pracy

- Rozwój infrastruktury, ze szczególnym naciskiem na ochronę środowiska naturalnego

- Pomoc małym i średnim formom działalności badawczo- naukowej

- Inwestycje w infrastrukturę szkolnictwa i służby zdrowia

- Rozwój regionów wiejskich

2. Restrukturyzacja obszarów dotkniętych upadkiem przemysłu

- Inwestycje w rozwój produkcji

- Rozbudowa infrastruktury terenów przemysłowych i ochrony środowiska

- Szkolenia zawodowe oraz pomoc w znalezieniu stałego miejsca pracy

 Europejski fundusz socjalny

 Europejski fundusz rozwoju regionalnego

3. Promocja rozwoju zagrożonych regionów wiejskich

28 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Pomoc w modernizacji i adaptacji regionów wiejskich do zmieniającej się sytuacji

gospodarczej i politycznej

- Wzrost efektywności przemysłu rolnego

- Pomoc rolnikom:

 nisko oprocentowane kredyty

 tworzenie stowarzyszeń rolniczych

 tworzenie grup rolniczych

- Obniżanie kosztów produkcji

- Poprawa jakości życia i warunków pracy

- Przetwórstwo i marketing produktów rolnych i rybołówstwa

4. Rozwój i dostosowanie strukturalne regionów charakteryzujących się niską gęstością

zaludnienia

- Kryterium przyznawania środków pieniężnych jest sytuacja, gdy na ternie 1 km

zamieszkuje 8

osób

 Fundusz orientacji i gwarancji rolnych

 Europejski fundusz rozwoju

 Fundusz rozwoju regionalnego

- Taką sytuację możemy zaobserwować w krajach skandynawskich, zwłaszcza w Szwecji i w

Finlandii.

Cele horyzontalne:

1. Zwalczanie długoterminowego bezrobocia oraz poprawa szansy zatrudnienia dla ludzi młodych

- Doskonalenie struktur szkolenia

- Podnoszenie kwalifikacji osób pracujących

- Ochrona istniejących miejsc pracy

- Zapewnienie równych szans na rynku pracy dla mężczyzn i kobiet

- Doradztwo zawodowe

2. Przystosowanie siły roboczej do zmian w przemyśle

- Stosowane w tym zakresie środki przemysłowe mają służyć do nabycia nowych umiejętności

- Podniesienie konkurencyjności na rynku pracy

29 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

3. Promocja obszarów wiejskich i modernizacja przemysłu rybnego

- Tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem

- Ochrona środowiska naturalnego

- Pomoc młodym rolnikom

- Działalność badawczo- rozwojowa

- Promocja małych firm

Poszczególne fundusze europejskie:

Europejski Fundusz Socjalny- 1954

Głównym celem i przyczyną powołania funduszu było polepszenie zatrudnienia pracowników

oraz podniesienie standardu życia na terenie Wspólnoty Europejskiej. Europejski Fundusz Socjalny
przede wszystkim wspomaga ułatwienie integracji zawodowej osób bezrobotnych, a szczególnie osób
długotrwale bezrobotnych. Jest również zadaniem tego funduszu wspieranie szeroko rozumianych
inwestycji socjalnych.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych- 1964

Głównym zadaniem jest wspieranie i podtrzymywanie społeczności rolniczych w regionach

górskich, udzielanie wsparcia dla rozpoczynających działalność młodych rolników, a także
przekształcenie, dywersyfikacja oraz poprawa produkcji rolnej, rozwój infrastruktury wiejskiej i
inwestycje w dziedzinie agroturystyki.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego- 1975:

Reakcja na coraz głębsze różnice w rozwoju regionów. Było to spowodowane kryzysem

gospodarczym (Kryzys naftowy) oraz przystąpieniem do Wspólnoty Europejskiej Wielkiej Brytanii oraz
Irlandii.

Głównie wspiera inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego, inwestycje w utrzymanie trwałego poziomu,
zatrudnienia, rozwój turystyki i kultury, ochronę środowiska oraz rozwój społeczeństwa
informacyjnego.

Fundusz spójności- 1994:

Finansuje projekty dotyczące ochrony środowiska oraz infrastruktury transportowej.

Najczęściej z tego funduszu korzystały Grecja, Portugalia, Hiszpania Irlandia, Czechy oraz Polska.

Podsumowanie

Polityka społeczna nastawiona jest na zasady funkcjonowania Unii Europejskiej. Jej głównym

zadaniem jest zabezpieczenie bezpieczeństwa socjalnego (to jest podstawowo cel Unii Europejskiej,
który obejmuje:

- Zapewnienie dochodu i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego w przypadku choroby i

wypadku, tak żeby człowiek nie został bez środków do życia (lecz również w ten sposób, aby
ta zapomoga nie stała się jedynym źródłem dochodu)

30 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Inwestycje w kapitał ludzki. Zapewnienie równych szans w różnych dziedzinach ludzkich

- Spokój społeczny- podniesienie standardu życia

- Bezpieczne życie rodzinne- dbałość o potomstwo i zastępowalność pokoleń, dbałość o

długość oraz jakość ludzkiego życia

Podmioty polityki społecznej w Unii Europejskiej:

Ustawodawcze:

- Parlament Europejski

- Rada Europejska

- Rada Unii Europejskiej

Wykonawcze:

- Komisja Europejska

- Europejski Bank Inwestycyjny

Doradcze:

- Komitet ekonomiczno- społeczny

- Komitet do spraw zatrudnienia

Podmioty kontrolny Unii Europejskiej to Rzecznik Praw Obywatelskich. Podmiot sądowniczy to
Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Ponadpaństwowe podmioty Polityki społeczne w Unii Europejskiej:

- Europejska sieć na rzecz rozwoju dzieci

- Instytucja kobiety w rozwoju

- Europejska rada do spraw uchodźców i wygnańców

- Europejska akcja niepełnosprawnych

- Europejska sieć przeciwko ubóstwu

- Europejska federacja krajowych organizacji pracujących z bezdomnymi

Rozporządzenia Unii Europejskiej mają charakter obligatoryjny. Obowiązuje w całości i stosuje się
bezpośrednio we wszystkich państwach Unii Europejskiej.

Decyzje obowiązują w całości tych, do których jest skierowana.

31 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Dyrektywy Unii Europejskiej zostawiają władzom krajowym wolność wyboru formy i metod jej
stosowania.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

Program socjalny Unii Europejskiej na lata 2000-2005:

Postawił sobie za zadania trzy priorytety:

1. Dążenie do realizacji zasady pełnego zatrudnienia poprzez tworzenie większej ilości miejsc

pracy, modernizacja i adaptacja do nowych warunków pracy oraz promocje mobilności
pracowników w obszarze Unii Europejskiej.

2. Modernizacja i polepszenie ochrony socjalnej, wpieranie równości płci, zwalczanie

dyskryminacji oraz ochrona ludzkiej godności i przestrzeganie podstawowych praw obywateli.

3. Poszerzenie i promocja wspólnoty międzynarodowej oraz wspieranie dialogu socjalnego

To pocieszające, że pomimo trudnej sytuacji ekonomicznej większa część
Europejczyków jest zadowolona z życia, choć widać pewną niepewność.
Musimy kontynuował strategie do 2020 roku, aby Unia Europejska stała się
inteligentniejszą   i   bardziej   przyjazną   środowisku   gospodarką
wolnorynkową.

Wladimir Spidra- Komisarz Unii Europejskiej ds.

zatrudnienia

W ramach Eurobarometru mieszkańcom Unii zadano pytanie o zadowolenie z życia. W skali od -10 do
+ 10 średnia wyniosła +3,3 punkty.

Największe zadowolenie deklarowali mieszkańcy:

- Danii: +8 punktów

- Szwecji, Holandii, Finlandii: od +5 do +7 punktów

- Polacy zadowolenie oceniali od -0,5 do +2,5 punktu

Najniższy poziom zadowolenia odnotowano w Bułgarii (-1,9 punktu). Węgrzy, Grecy i Rumuni także
okazali się być niezadowoleni.

Badania pokazały również, że mieszkańcy są niezadowoleni ze sposobu zarządzania administracją
publiczną (średnia -1,2 punktu). Tylko mieszkańcy Luxemburgu i Estonii określili poprawę zarządzania
administracją.

Ogólnie rzecz biorąc Europejczycy najbardziej są zadowoleni z opieki zdrowotnej (+1,3 punktu).
Największe niezadowolenie Europejczyków budzi z kolei problem walki z bezrobociem i ubóstwem (-
0,2 punktu). Tylko respondenci z Luxemburgu i Holandii ocenili to zjawisko pozytywnie.

Warunki mieszkaniowe:

32 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Sprawozdanie Komisji Europejskiej pokazuje, że Europejczycy wydają na mieszkania większą część
swoich dochodów. Wiąże się z zadłużeniem hipotecznym. Przeciętny Europejczyk wydaje na
mieszkanie aż 1/5 swojego dochodu.

W   efekcie   prywatyzacji   sektora   mieszkaniowego   w   Europie   wschodniej   obywatele   stali   się   tam
właścicielami swoich mieszkań. Komisja Europejska stwierdza, że wiele mieszkań nie spełnia norm, a
ponad   25%   Europejczyków   żyje   poniżej   przyjętych   norm   jakościowych.   Rozszerza   się   zjawisko
niepłacenia czynszu, szczególnie przez osoby o niskich dochodach. Z analizy przeprowadzonej przez
Komisje  Europejską jasno wynika, że wydatki przeznaczone na opiekę  socjalną przyczyniły się w
dużym stopniu do ochrony ubogich mieszkańców w wyniku kryzysu ekonomicznego.

VIII.

Kwestia ubóstwa

Trzy najbogatsze państwa Świata mają większy majątek niż 48 najbiedniejszych państw.

Ubóstwo definiuje się jako stan poniżej zmiennego progu realizacji potrzeb codziennych.

Zjawisko społeczne polegające na braku dostatecznych środków materialnych, duchowych dla
zaspokajania potrzeb życiowych jednostki lub rodziny.

Ubóstwo absolutne
To stan warunków bytowych, który uniemożliwia lub w istotnym stopniu utrudnia realizację
podstawowych funkcji życiowych- stan niezaspokajania potrzeb uznanych w danym społeczeństwie za
minimalne.

Ubóstwo względne
To stan jednostki bądź rodziny, których zasoby w danym czasie w istotny sposób odbiegają, spadają
poniżej zasobów będących w dyspozycji przeciętnego członka społeczeństwa. (Tzn. posiadają pewien
dochód, ale jest on niższy niż „uśrednienie”)

Przyczyny ubóstwa:

Teoria I- skrajnych charakterów
Jest wynikiem indywidualnego wyboru, wad, brakiem aspiracji życiowych

Głupi bo biedny, biedny bo głupi.

Najkrótsza forma wczesnego liberalizmu.

Teoria II- ograniczonych możliwości
Ubóstwo pozostaje poza kontrolą jednostki. Jest niezależne od człowieka. Biednym się jest dlatego, że
nie ma równego dostępu do szkół, miejsc pracy itp. Jest dyskryminacja w zależności od płci, rasy. Rząd
nie stosuje protekcjonizmu.

Teoria III- Big Brother’a

33 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Władze, rząd niszczy bodźce do niezależności ekonomicznej jednostki lub rodziny poprzez wysokie
podatki oraz liczne programy socjalne. Jednostki i rodziny nie mają motywacji do poprawy swojej
życiowej sytuacji i w ten sposób uzależniają się od państwa.

Badania:
Według badań przeprowadzonych przez ekspertów UE przyczynami ubóstwa są:

- Bezrobocie

- Bezdomność

- Niski poziom wykształcenia

- Brak komunikacji społecznej

- Niewłaściwa i niedostateczna ochrona socjalna

- Nadmierne zadłużenie rodzin

- Zbyt małe środki przeznaczone dla emerytów i rencistów

Schemat dziedziczenia ubóstwa

Rozpoczęcie w młodym wieku, przy niskim poziomie wykształcenia pracy najemnej,

II.

Wpisanie się na stałe w strefę pracy nisko kwalifikowanej, a tym samym nisko płatnej.

III.

To prowadzi do niskich dochodów, przez co do skromnego standardu życia,
niewystarczających warunków mieszkaniowych, do złego stanu zdrowia jednostki i rodziny, co
prowadzi do depresji, załamań nerwowych itp.

Rzeczą niebezpieczną jest, że większość dzieci naśladuje takie zachowania rodziców.

Polska rzeczywistość:

Od 1990 roku zauważa się stałe pogłębianie ubożenia społeczeństwa polskiego. Przyczyną

tego jest niski poziom kondycji materialnej. Po II Wojnie Światowej decyzja ówczesnych władz Polski
uśredniała poziom dochodów ludności. Władze odebrały własność prywatną wielu obywatelom.
Zostały podjęte bardzo niekorzystne inwestycje ogólnokrajowe. Zmarnowano ogromny kapitał ludzki.
To wszystko spowodowało dwie rozbieżności między kategoriami i warstwami społecznymi w Polsce.

Dziś ubóstwo jest także podstawą pewnego stylu życia oraz wielu innych przyczyn utrwalonych w
społeczeństwie:

- Alkoholizm

- Wielodzietność

- Drogie mieszkania

- Niezaradność życiowa

- Niska emerytura lub renta

34 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Dezorganizacja rodziny

- Pewne systemy społeczne tworzące zamknięte grupy, no. Więźniowe, pacjenci szpitali

psychiatrycznych, itp.

Przyczyny ubóstwa w Polsce
Zewnętrzne:

- Znaczna monopolizacja rynku pracy

- Brak podstawowych usług

- Brak odpowiedniej sfery kulturalnej

- Uczestnictwo w modelu towarzysko- alkoholowym

- Zły stan techniczno- sanitarny mieszkań

- Nieakceptowana i niesprawna władza lokalna

Wewnętrzne:

- Niski poziom wykształcenia

- Brak konkurencyjności jednostki na rynku pracy

- Wysokie wydatki rodzin na żywność i używki, przy niskich dochodach, co powoduje brak

oszczędności.

Pomiar ubóstwa:

Stopa ubóstwa
Informuje jaki procent społeczeństwa danego kraju lub regionu żyje powyżej linii minimalnych
dochodów.

Głębokość ubóstwa
Informuje jakie jest położenie osób ubogich względem linii ubóstwa

Zasięg ubóstwa
Określa jego występowanie biorąc pod uwagę jego przestrzenność wstępowania.

Linia ubóstwa
Od lat 70 XX wieku, używa się tego określenia przyjmując za podstawę daną sytuację:

Minimum socjalne, które ustalane jest co roku przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej-
to zbiór dóbr i usług niezbędnych do zaspokojenia potrzeb podstawowych poniżej których
następuje degradacja jednostki.

35 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

II.

Minimum egzystencjalne to zbiór dóbr i usług, które gwarantuje zabezpieczenie potrzeb
życiowych, tych najbardziej ograniczonych- jedzenie, mieszkanie, ubranie.

Paradoks roku 2000:

Minimum socjalne wynosiło 800 zł, zaś najniższa pensja państwowa 670 zł.

Najniższa pensja państwowa ustalana jest w oparciu o minimum socjalne:

- Żywność

- Eksploatacja i wyposażenie mieszkania

- Oświata i wychowanie

- Kultura

- Odzież i obuwie

- Lekarstwa

- Higiena (szeroko pojęta)

- Sport i wypoczynek

- Transport

Skala ubóstwa
Według danych Banku Światowego w Polsce pod koniec XX wieku ubóstwo obejmowało ok. 20%
społeczeństwa. Kolejne 5 lat pokazało, że ubóstwo wzrosło do ponad 30%. Szacuje się więc, że w
Polsce skala relatywnego ubóstwa dotyczy od 6 do 8 mln obywateli.

Jeszcze bardziej dramatyczny obraz rodziny prezentuje prof. Julian Aulajtner. Twierdzi on, że co piąte
dziecko żyjące w polskiej rodzinie dotknięte jest ubóstwem. W 2005 roku 6,5 mln Polaków żyło w
niedostatku, 3,5 mln w ubóstwie, a 2 mln w skrajnej nędzy. W sumie 12 mln, czyli 1/3 społeczeństwa.

Ubóstwo postrzegane jest w skali globalnej, jako zjawisko które charakteryzuje niektóre grupy
społeczne:

- Rodziny wielodzietne

- Metki samotnie wychowujące dzieci

- Bezdomni

- Renciści

- Emeryci

- Osoby niepełnosprawne

- Osoby zmarginalizowane

36 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Polska jest krajem, w którym rozpiętość między ubóstwem, a bogactwem jest największa spośród
krajów RWPG i wynosi 14,8%.

Problem „budżetówki”

Czyli pracowników służby zdrowia, ochrony państwa, kultury itp.- płacowo wypada bardzo słabo na tle
innych zawodów. Od 5 lat nie było w tym sektorze podwyżek, a ceny ciągle rozną…

Niedostatek

Dużo rodzin rolniczych odczuwa niedostatek, zwłaszcza tam, gdzie zlikwidowano Państwowe
Gospodarstwa Rolne. Zbiorowość ludzi ubogich charakteryzuje się niskim poziomem wykształcenia.
Ok. 22% ludzi o wykształceniu zasadniczym doświadcza ubóstwa.

Ubóstwem najbardziej zagrożone są rodziny utrzymujące się z zasiłków pomocy społecznej.

3,5% małżeństw bezdzietnych zagrożona jest ubóstwem. Wraz z pojawieniem się dziecka wzrasta
zagrożenie ubóstwem (najbardziej od trzeciego dziecka wzwyż).

Zróżnicowanie terytorialne ubóstwa w Polsce

- Odsetek ludności ubogiej jest najmniejszy w miejscach liczących co najmniej 200 tys.

mieszkańców- ok 5-7%.

- W małych miastach i wsiach ubóstwo jest wyższe i wynosi ok 25%.

- Około 60% wszystkich ubogich w Polsce to przedstawiciele ośrodków wiejskich.

Najmniejsza stopa ubóstwa w 2005 roku:

- Śląsk- 9,3%

- Lubuskie- 10,9%

- Mazowieckie- 11,9%

Największa stopa ubóstwa:

- Podkarpackie- 24%

- Świętokrzyskie- 22,9%

- Warmińsko- Mazurskie- 22,8%

Ubóstwo przyczynia się do doznawania pewnych odczuć:

- Obniżenie poczucia własnej wartości

- Dezintegracja rodziny

- Rozwój przestępczości

- Poczucie nierównego startu życiowego

37 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Pogorszenie zdrowia i stanu psychicznego rodziny

- Powstawanie marginalizacji

- Powstanie postaw roszczeniowych

Regulacje prawne kwestii ubóstwa

Powszechna deklaracja praw człowieka i obywatela
Z 10 grudnia 1948 roku

- Art. 23: Każdy człowiek ma prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia

zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencje odpowiadającą godności ludzkiej.

- Art. 25: Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej dobrobyt jemu i jego

rodzinie.

Pakty praw człowieka

- Art. 11: Prawo każdego do odpowiedniego poziomu życia włączając w to wyżywienie, ubranie,

mieszkanie oraz poprawę stałych warunków życia.

Europejska Karta Społeczna Rady Europy (1961 r.)

- Katalog różnych praw człowieka i rodziny- artykuły od 12 do 30.

- Gwarancja mieszkania, ubrania, wyżywienia, kultury, pomocy medycznej i społecznej dla

człowieka.

Konstytucja RP
Z 2 kwietnia 1997 roku

- Preambuła- zapis o niezbywalnej godności człowieka

- Art. 67: Prawo obywatela do ubezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze

względu na chorobę, inwalidztwo, wiek emerytalny. Obywatel pozostający bez pracy nie z
własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia
społecznego.

- Art. 69: Dotyczy osób niepełnosprawnych

- Art.. 71: Rodzina znajdująca się w trudnej sytuacji, zwłaszcza rodzina niepełna ma prawo do

pomocy ze strony Rzeczpospolitej Polskiej.

Ustawa o pomocy społecznej

- Wytycza konkretne działania zmierzające do likwidacji ubóstwa poprzez różnego rodzaju

programy. Podobnie jest w przypadku ustawy o samorządzie w zakresie walki z ubóstwem.

Podmioty działające na rzecz zwalczania ubóstwa

- Organy ustawodawcze i wykonawcze

- Caritas- instytucja Kościoła Katolickiego

38 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Polska Akcja Humanitarna

- Celem podstawowym, który stawiali jej założyciele była pomoc wysyłkowa do Bośni,

Czeczeni i Kazachstanu: Dostarczanie pomocy ofiarom wojen i kataklizmów w Polsce i
zagranicą oraz pomoc dla uchodźców trafiających do naszego kraju.

- Polski Czerwony Krzyż

- Powstał w 1919 roku, kilka miesięcy po odzyskaniu niepodległości.

- Prowadzi działalność opiekuńczą dla potrzebujących.

- Poszukiwanie i popularyzacja krwiodawstwa

- Szkolenie ludności w zakresie pierwszej pomocy

- Prowadzenie biur w zakresie informacji i poszukiwań dla osób, które zaginęły w czasie

działań wojennych

- Wsparcie międzynarodowe w zakresie działań pomocy humanitarnej

- Polski komitet pomocy społecznej

- Postał w 1958 roku

- Chęć niesienia pomocy potrzebującym

- Opieka nad osobami chorymi i niedołężnymi, którym udziela się pomocy w domach

- Pomoc rodzinom więźniów

- Pomoc rodzinom patologicznym

Sposoby rozwiązywania ubóstwa

Walka z ubóstwem musi dotyczyć przyczyn, a nie skutków. Walka ta powinna opierać się na
kierunkach działania:

- Kształcenie zawodowe i edukacja ustawiczna

- Gwarantowane dochody najniższe

- Poradnictwo i działalność socjalna na rzecz jednostek ubogich

IX.

Bezrobocie

Od 1990 orku w Polsce to co była abstrakcją stało się rzeczywistością. Bezrobocie stało się

realnym problemem. Osoby, które pracowały w poprzednim ustroju z dnia na dzień stały się
bezrobotne.

Humage-fr. Czas sjesty.

39 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

W XIX zaczęto tak nazywać osoby, które odpoczywają bo nie mają pracy.

W Polce o bezrobociu możemy mówić dopiero od okresu 20-lecia międzywojennego. Bezrobocie
niszczyło człowieka i rodzinie.

- Tragiczna sytuacje na wsi

- Bezrobocie agrarne

- Olbrzymie przeludnienie

- Emigracja z Polski za chlebem

31 grudnia 1990 roku w Polsce było 266 tys. zarejestrowanych osób bezrobotnych. W 1991 roku było
już ich 2,15 mln, w 1992 roku- 2,5 mln, w 1993 roku- 2,88 mln, zaś w 1994 roku 3,2 mln.

Na początku transformacji bezrobocie miało charakter lawinowy. Szacuje się, że w latach

1994- 1996, co trzeci Polak w wieku produkcyjnym był bezrobotny. Obecnie bezrobocie to splot wielu
czynników o następstw o charakterze ekonomicznym, etnograficznym i społeczno- prawnym.

Kolejnym czynnikiem jest głęboka recesja gospodarcza w latach 1978- 1982. Później pogłębiły

ją pierwsze trzy lata po transformacji, czego skutkiem był spadek popytu na prace, głównie w
gospodarce narodowej.

Wśród czynników społeczno- prawnych istotną rolę w pomocy bezrobotnym miały dwie ustawy:

- O szczególnym trybie zwalniania pracowników z przyczyn dotyczących zakładów pracy

- O zatrudnieniu

Pierwsza ustawa dopuszczała redukcje zatrudnienia w trybie zwolnień grupowych. Ustawa ta

preferowała dopłaty osłonowo- socjalne zamiast alternatywnych działań.

Dodatkowym mankamentem był fakt, iż w urzędach pracy pracowały osoby nieprzystosowane do

obsługi bezrobotnych petentów.

Definicja bezrobocia

Nie ma jednej definicji tego problemu. Nie może być. Jest to zjawisko społeczne, które badane jest
przez wielu specjalistów.

Ekonomiczna
Jest to analityczna kategoria zatrudnienia oznaczająca nierównowagę pomiędzy podażą, a popytem
na rynku pracy.

Socjologiczna
To stan bezczynności zawodowej jednostek zdolnych do pracy i zgłaszających chęć do jej podjęcia z
zaznaczeniem, że praca (jej dochody) są podstawą utrzymania.

Etyczna
Sytuacja społeczno- gospodarcza, w której pewna część osób pozbawiona jest możliwości realizacji
podstawowego prawa- prawa do pracy.

40 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Rodzaje bezrobocia

- Bezrobocie jawne (widoczne)

- Bezrobocie ukryte

- Bezrobocie koniunkturalne

- Związane z wahaniami cyklów gospodarki

- Bezrobocie strukturalne

- Wynika z niedopasowania popytu gospodarki na siłę roboczą z jej podażą.

- Bezrobocie sezonowe

- Bezrobocie technologiczne

- Następstwo dynamicznego rozwoju techniki i zastępowanie pracy ludzkiej pracą

maszyn.

- Bezrobocie związane z czasem trwania

- Długotrwałe <12 miesięcy

- Średniotrwałe

- Krótkotrwałe >3 miesięcy

Cechy polskiego bezrobocia

- Wybiórczość i selektywność polskiego bezrobocia

- Bezrobocie dotyka bardzo mocno ludzi młodych poniżej 35 roku życia

- Bezrobocie dotyka bardziej kobiet niż mężczyzn

- Bezrobocie dotyka osoby najczęściej o niskim poziomie wykształcenia

- Bezrobocie dotyka ludzi bezdomnych

- Jest zróżnicowane terytorialnie

- Po wojnie ludzie bali się inwestować na terenach przygranicznych, ze względu na

niepewność posiadania ziemi. Były to tzw. ziemie odzyskane.

- Kryzys niektórych gałęzi gospodarczych- przemysł ciężki, górniczy, mieszkaniowy.

Największa stopa bezrobocia

- Warmińsko- mazurskie

41 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Lubuskie

- Świętokrzyskie

- Podkarpackie

Najmniejsza stopa bezrobocia:

- Mazowieckie

- Wielkopolskie

- Śląskie

Laborem Exercum- Jan Paweł II

Bezrobocie jest złem, a nawet klęską społeczną i socjalną uniemożliwiającą zachowania

społeczne, etyczne i gospodarcze. Osoba nie pracująca nie może tworzyć wartości, nie może tworzyć
relacji osobowych, nie jest w stanie realizować swoich obowiązków, ponieważ nie spełnia swojego
zadania. Człowiek pracując rozwija się nie tylko fizycznie, ale i duchowo.

To bezrobocie jest przyczyną wszystkich patologii w świecie:

- Ubóstwa

- Głodu

- Bezdomności

Transformacja ustrojowa

Na początku transformacji wiele przedsiębiorstw upadało bądź znalazło się na skraju bankructwa.

Nie były one konkurencyjne na europejskich i światowych rynkach. Na początku transformacji wiele
miast dotknęła recesja:

- Wałbrzych

- Starachowice

- Łódź

- Katowice

Duże nasycenie rynku fachowcami. Było za mało miejsc pracy. Na początku transformacji dało się

zaobserwować spadek popytu na towary produkowane przez polskie przedsiębiorstwa. Bardzo
niebezpiecznym zabiegiem było utrzymywanie w sposób sztuczny inflacji.

- Restrykcyjna polityka podatkowa

- Nadmierny fiskalizm

- Dywidenda

- Popiwek

42 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

W latach 1998- 2000 w sektorze prywatnym powstało 80% miejsc pracy. Największą skalę bezrobocia
zaobserwowano w latach 1993- 1996.

Większość polskich bezrobotnych to ludzie, którzy są długotrwale bezrobotni. Od 1998 roku

obserwujemy niewielki spadek osób długotrwale bezrobotnych. Im dłużej człowiek pozostaje na
bezrobociu, tym trudniej jest mu znaleźć zatrudnienie i jest on mniej interesujący dla potencjalnego
pracodawcy.

Długotrwałe bezrobocie to także negatywna rzecz dla gospodarki. Człowiek nie tylko nie

zarabia, ale cofa się w rozwoju własnych kwalifikacji. Pracując ludzie rozwijają się w sposób integralny.
Zarabiają dla siebie i dla swojej rodziny. Bezrobocie jest więc negatywnym zjawiskiem dla całego
społeczeństwa.

Bezrobotny traci swoją starą rolę społeczną, a przyjmuje rolę pasożyta i społecznego

darmozjada. Bezrobotni długotrwali to zazwyczaj ludzie w sile wieku, którzy nie przekroczyli 40 roku
życia. Są to ludzie o niskim poziomie wykształcenia z przewagą kobiet.

Niska aktywność osób bezrobotnych

Urzędy pracy nie posiadają odpowiedniej ilości ofert nowych miejsc pracy dostosowanych do

kwalifikacji osób bezrobotnych. Przyczyną niskiej aktywności jest także liberalizm przepisów prawnych
obowiązujących w Polsce. Zbyt małe jest również pośrednictwo pracy.

Niska aktywność polskich bezrobotnych przyczynia się do rozwoju „szarej strefy” lub innych

form pracy nie związanych z pracą zawodową (np. zbieractwo).

Regulacje prawne kwestii bezrobocia

Powszechna deklaracja praw człowieka

- Art. 23: Każdy człowiek ma prawo do pracy, swobodnego jej wyboru, odpowiednich i

zadowalających warunków pracy oraz ochrony przed bezrobociem.

Europejska karta społeczna

- II część: Kwestia pracy, warunki pracy, zabezpieczenia społeczne na wypadek bezrobocia.

Karta podstawowych praw socjalnych

- Osoby, które nie posiadają pracy powinny otrzymać wystarczające świadczenia i zapomogi

odpowiadające ich osobistym sytuacjom.

Konstytucja RP

- Art. 24: Praca znajduje się pod ochroną państwa. Państwo sprawuje nadzór nad

wykonywaniem pracy i jej bezpieczeństwem.

- Art. 67: W przypadku niemożliwości pracowania lub ze względów zdrowotnych nie

pozwalających znaleźć pracy obywatel ma prawo do zapomogi społecznej.

Ustawa o zapobieganiu i przeciwdziałaniu bezrobociu

- Z 14 grudnia 1994 roku.

43 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Określa ona zadania państwa w zakresie łagodzenia bezrobocia, zatrudnienia oraz aktywacji

zawodowej osób poszukujących pracy.

Międzynarodowa Organizacja Pracy

- Poprawa warunków pracy

- Zabezpieczenie jak najlepszych warunków bezpieczeństwa

- Likwidacja bezrobocia

W wymiarze krajowym, instytucją która ma przeciwdziałać bezrobociu jest Prezydent, Rząd, Urząd

Pracy oraz Minister Pracy o Polityki społecznej, który ma pod sobą Krajowy Urząd Pracy (Rada
zatrudnienia) oraz Wojewódzkie i Powiatowe Urzędy Pracy.

Funkcjonuje tzw. fundusz pracy oraz fundusz gwarancyjny świadczeń pracowniczych, który

gwarantuje wypłacanie świadczeń w przypadku bankructwa pracodawcy.

Nie da się przenieść rozwiązań państw zachodnich w sprawie bezrobocia w Polsce. Polski rząd

przyjął strategię trzech punktów:

Dochód z pracy przed zasiłkiem dla bezrobotnych

II.

Działanie aktywizacyjne osób bezrobotnych

III.

Ochrona dotychczasowych miejsc pracy oraz rozwój nowych (szczególnie w małych firmach)

Bezdomność

Jako zjawisko społeczne dotyka kraje zarówno bardzo bogate jak i bardzo ubogie. Przykład

patologii społecznej i marginalizacji. W Europie obecnie wykazuje się najwyższy wskaźnik
bezdomności w historii.

Europejska skala bezdomności obejmuje ok. 5 mln ludzi, którzy nie mają stałego domu. Kolejne 15

mln żyje poniżej minimum socjalnego, często w przepełnionych pomieszczeniach.

Definicja

Bezdomnym jest człowiek nie mający miejsca spełniającego warunki mieszkaniowe, w którym

mógłby przebywać lub ubiegać się o takie miejsce.

Bezdomność jest pozbawieniem ludzi do podstawowego prawa człowieka. Brak domu oznacza

brak bezpieczeństwa, brak zaspokojenia podstawowych potrzeb Dlatego powszechnie uważa się, że
bezdomność to problem wielosektorowy mający wymiar społeczny, polityczny, gospodarczy,
psychologiczny i kulturowy.

W ujęciu encyklopedycznym bezdomność określana jest jako zjawisko społeczne polegające na

braku domu lub miejsca stałego pobytu w przypadku jednostki lub rodziny, które wytwarza poczucie
bezpieczeństwa.

44 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Z punktu widzenia socjologii bezdomność oznacza sytuacje osób, które w danym czasie nie

posiadają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogłyby uważać
za swoje i które to pomieszczenie spełniałoby minimalne warunki pozwalające je uznać za mieszkanie.

Europejska federacja pracy z ludźmi bezdomnymi

- Bezdomność to życiowa tragedia człowieka, charakteryzująca się niezliczonymi i złożonymi

przyczynami.

Typy bezdomności

- Stricte- nie posiadanie domu

- Lange- posiadanie lokum nie spełniającego podstawowych wymogów socjalnych.

Rodzaje bezdomności

- Krótkotrwała (ostra)- dotyczy tych osób, które utraciły miejsce zamieszkania w skutek szeregu

zbiegów okoliczności

- Cykliczna (okresowa)

- Długotrwała (przewlekła)- trwa powyżej 12 miesięcy

Polscy znawcy tej tematyki (por. Pawłowski) wyróżniają:

- Całkowita (przymusowa)- człowiek nie posiada żadnego mieszkania

- Częściowa

- Incydentalna (Czasowa)

- Świadoma (z własnego wyboru)

Prof. Andrzej Przymeński twierdzi, że w polskiej demografii tego zjawiska możemy się spotkać z
bezdomnością długotrwałą, krótkotrwałą oraz fikcyjną (sezonową).

Bezdomność jawna oraz ukryta.

Bezdomność ukryta to taka sytuacja, w której nie można uznać pomieszczenia za mieszkanie.

Przyczyny bezdomności:

- Zmniejszona zdolność do samodzielnego życia

- Mała odporność na trudne sytuacje w życiu

- Coraz częstsza marginalizacja społeczna

- Nieumiejętność oraz brak przestrzegania wymogów społeczeństwa

Według organizacji pozarządowych niepokojące jest to, że na przestrzeni ostatnich 15 lat uległ
zmianie status społeczny i wykształcenie osób bezdomnych (przybyło osób z wykształceniem średnim
i wyższym). Obniżył się wiek bezdomnych. Przybyło matek z dziećmi oraz narkomanów i nosicieli
wirusa HIV.

45 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Cztery podstawowe powody bezdomności

Czynniki materialne

a. Niskie dochody

b. Brak stałego miejsca zamieszkania

II.

Czynniki rodzinne

a. Problemy małżeńskie i rodzinne

b. Samotność

c. Gwałty

III.

Czynniki osobiste

a. Zdrowie fizyczne

b. Zdrowie psychiczne

IV.

Czynniki instytucjonalne

a. Pobyt w więzieniu

b. Uchodźctwo

Anna Duracz- Walczak uważa, że bezdomność spowodowana jest przede wszystkim czynnikami
społecznymi.

- Bezrobocie

- Likwidacja hoteli robotniczych

- Brak miejsc w szpitalach i zakładach opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi

- Brak miejsc w domach opieki społecznej dla starców

- Brak opieki dla wychowanków domów dziecka.

Patologie bezdomności

- Alkoholizm

- Przestępczość

- Prostytucja

Czynniki natury psychologicznej

- Świadomy wybór bezdomności

- Typ wiecznego wędrowca (tułacza)

- Człowiek, który nie chce żyć zgodnie z normami przyjętymi przez społeczeństwo

46 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Czynniki natury prawnej

- Możliwość eksmitacji z lokalu

Skutki bezdomności

Istnieją cztery płaszczyzny:

- Fizyczne

- Prawne

- Społeczne

- Psychologiczne

Najbardziej dotkliwy jest brak pracy dla osób bezdomnych. Trudno określić jakiego rodzaju są to

liczny. Jedyną możliwą pracą dla takich osób są ewentualne prace dorywcze w rolnictwie.

Według samych bezdomnych głównym problemem życiowym jest brak pracy.

Stereotyp bezdomnego

- Mieszkaniec dwora lub kanałów

- Zbiera puszki

- Degenerat, alkoholik

Problemy psychologiczne osób bezdomnych

- Żyją w poczuciu deprywacji (krzywdy)

- Osoby bezdomne straciły sens życia, żyją z dnia na dzień

- Charakteryzują się wyuczoną bezradnością

- Nie mają dokumentów, badań lekarskich

- Ich sytuacja psychologiczna jest ogromnie trudna. Takie osoby żyją „tu i teraz”, koncentrują

się na przeżyciu konkretnego dnia. Spełniają tylko podstawowe potrzeby (fizjologiczne). Mają
problemy z nierozliczoną przeszłością (poczucie winy). Często zostali wyrzuceni przez kogoś z
domu.

- Takie osoby posiadają rozchwiany system wartości

- Poczucie lęku, izolacji, bezsilności

- Stałe życie z poczuciem winy i krzywdy powoduje brak motywacji do zmian w swoim życiu

- Uzależnieni od alkoholu (ok 60-80% bezdomnych ma z tym problem)

Problemy społeczne osób bezdomnych

47 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Proces starzenia się populacji osób bezdomnych. W 2001 badania przeprowadzone w

Województwie Pomorskim pokazywały, że najwięcej bezdomnych mieści się w przedziale 41-
50 lat. W 2004 roku przedział ten wynosił 51-60 lat.

- Niska socjalizacja

- Brak umiejętności zachowań społecznych, nawiązywania podstawowych reakcji, poruszania

się po instytucjach

- Wtórny analfabetyzm

- Brak racjonalnego wydawania posiadanych środków finansowych

- Niski poziom edukacji

- Sytuacja kryzysu rozpadu rodziny (podstawowa przyczyna bezdomności)

Problemy prawne

- Nieposiadanie stałego meldunku. Przejawia się to we wszystkich płaszczyznach życia:

- Nie można założyć konta, iść do lekarza dostać pracy etc.

- Problem z egzekwowaniem długów alimentacyjnych

Podsumowanie

- Bezdomność w dzisiejszych czasach to problem wszystkich krajów na świecie. Trzeba położyć

akcent na likwidowanie przyczyn bezdomności, a nie skutków.

XI.

Przestępczość

- To zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, popełnianych na obszarze jednostki

terytorialnej.

- To zjawisko determinowane przez wiele czynników:

- Cechy osobiste przestępców

- Układy środowiskowe, rodzinne

- Alkoholizm

- Postępujące ubóstwo

- Bezrobocie

- Rozpad rodziny

48 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Bezdomność

Najbardziej znane rodzaje przestępstw:

- Morderstwo

- Rabunek

- Napad

- Kradzież

- Oszustwo

- Defraudacja

- Gwałt

- Kidnaping

- Porwanie

- Korupcja

- Handel bronią i ludźmi

W Polskiej rzeczywistości po roku 1990 przestępczość wzrosła szczególnie w grupie wiekowej 17-

24. Najczęściej Ci ludzie mają problem z tym, że kradną samochody, oszukują i napadają. Ten czas od
roku 1990 charakteryzuje się przede wszystkim otwarciem naszego kraju dla powiązań przestępczych.
Polska stała się atrakcyjną areną dla przestępczości zorganizowanej.

Niepokojący jest wzrost udziału ludzi nieletnich w przestępstwach. Bardzo niedobrą rzeczą są

wskaźniki niebezpieczeństwa w ruchu drogowym. Wzrasta również wandalizm społeczny.
Wykroczenie przeciw spokojowi i porządkowi społecznemu, tj. przemoc w rodzinie, działalność sekt,
subkultury młodzieżowe.

Przyczyny popełniania przestępstw

Badania przeprowadzone przez Komendę Główną Policji pokazują, że głównymi przyczynami
przestępstw są:

- Brak skuteczności systemu prawnego

- Ubożenie warstw społeczeństwa

- Wzrost bezrobocia

- Nieskuteczny system edukacyjni- wychowawczy

49 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Brak wychowania młodzieży w duchu poszanowania wartości moralnych i cywilizacyjnych

- Demoralizacja płynąca ze źródeł masowego przekazu

- Brak niekwestionowanych autorytetów

- Brak więzi społecznych

- Anonimowość w środowisku

W 2010 roku w Polsce było wszczętych 960 tys. postępowań. Ogółem stwierdzono 1 200 tys.
przestępstw. Wykrywalność była na poziomie 68,3%.

- Przestępstwa kryminalne

- 778 tys. stwierdzonych przestępstw. 681 tys. wszczętych postępowań.

- Przestępstwa gospodarcze

- 166 tys. stwierdzonych przestępstw. 73 tys. wszczętych postępowań.

- Przestępstwa drogowe

- 170 tys. stwierdzonych przestępstw. 165 tys. wszczętych postępowań.

- Zabójstwo

- 780 tys. stwierdzonych przestępstw. 702 tys. wszczętych postepowań.

- Gwałt

- 2500 stwierdzonych przestępstw. 1759 wszczętych postępowań.

Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że wzrasta wykrywalność ogólnych i szczegółowych przestępstw.

Przestępczość zorganizowana

Najbardziej niebezpieczną formą przestępczości po roku 1990 jest przestępczość zorganizowana.

Definicja
To zorganizowana grupa przestępcza posiadająca strukturę grupy składającą się minimum z dwóch
osób. Działa w porozumieniu celem uzyskania jak największych korzyści finansowych lub
materialnych.

Zorganizowana przestępczość jest rodzajem sprzysiężenia o rozwlekłej, wieloczłonowej

strukturze, opartej na wieloczłonowej hierarchii, dyscyplinie. Nie istnieją żadne reguły postępowania.

Celem przestępczości zorganizowanej jest opanowanie i monopolizacja określonych sfer ekonomami.

Planowanie określonego zysku lub władzy przez minimum trzy osoby działające przez dłuży

czas, wykorzystujących struktury z użyciem przemocy lub innych środków zastraszenia, wywierające
wpływ na politykę, media, administrację publiczną, wymiar sprawiedliwości i gospodarkę.

50 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

W Polsce zaczęto używać tego stwierdzenia (Przestępczość zorganizowana) w art. 5 Kodeksu

Karnego z 1994 roku. Obecny Kodeks Karny nie zawiera faktycznie legalnej definicji przestępczości
zorganizowanej.

256 art. Kodeksu Karnego

Penalizacja udziału w zorganizowanej grupie albo związku

mającym na celu popełnienie przestępstwa.

XII.

Narkomania

- Bardzo stare zjawisko, od dawna człowiek „odkrywał” różne rośliny

- Pewne rośliny były dostępne dla wąskiej grupy ludzi

- W Starożytności najbardziej znany był opium.

Na 7000 lat p.n.e szacuje się sumeryjski przepis na uprawę maku i przygotowanie z niego opium.

(znali go również Persowie i Egipcjanie). W Egipcie opium stosowano jako… lek na płacz dziecka. W
Grecji i w Rzymie opium było lekiem na wszelkie dolegliwości. Sam Hipokrates zalecał opium jako lek
na ukojenie duszy człowieka.

Marihuana to susz żeńskich kwiatostanów konopi indyjskich. Była używana już 2000 lat p.n.e. w

Indiach jako znieczulenie przy zabiegach chirurgicznych. Później rozpowszechniła się w Indiach i
rozeszła na cały świat.

W Ameryce Południowej dla wywołania ekstaz religijnych wykorzystywano grzyby halucynogenne

i liście koki. Popularną substancją był peloid otrzymywany z gatunku miejscowego kaktusa. Była to
substancja halucynogenna. Aztekowie i Majowie również stosowali substancje odurzające i
halucynogenne.

Podbój Ameryki przez Hiszpanie spowodował przejęcie pewnych narkotyków, przez co rozszerzył

się nurt środków odurzających. W Europie pierwszym krajem który podjął walkę ze zjawiskiem
narkomani była Francja. Zakazano palenia wyrobów z konopi (XVIII/ XIX wiek), jednak skutek tego był
odwrotny niż zamierzano…

Z czasem zaczęto sprowadzać narkotyki z Chin. Przodowała w tym Wielka Brytania. Na przełomie

XIX i XX wieku gwałtowny rozwój chemii i medycyny spowodował odkrycie morfiny i heroiny.

W XX wieku, po zakończeniu II Wojny Światowej nastąpił bardzo dynamiczny rozwój narkomani-

przede wszystkim w Ameryce Północnej. Już w 1961 roku podpisano jednolitą konwencje o środkach
odurzających.

Narke, Narcosis- łac. Odzołomienie, odumienie. Ponownie zaczęto używać tego słowa w XX wieku.

Określano tak przyjmowanie pewnych farmakologii wywołujących podobny stan.

XX wiek to gwałtowny rozwój narkomanii.

Według WHO narkomania to stan psychiczny, ale również i fizyczny wynikający z interakcji

między organizmem, a lekiem, charakteryzujący się zmiennymi zachowania oraz innymi reakcjami,

51 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

które zawierają przymus brania leków w sposób ciągły lub okresowy w celu uniknięcia złego
samopoczucia związanego z ich brakiem.

Narkomania to stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub

substancji psychotropowych albo środków zastępczych w wyniku czego może powstać lub powstało
uzależnienie od nich.

Narkomania w Polsce

Na przełomie XIX i XX wieku nie miała jeszcze charakteru społecznego, bowiem dotyczyła

tylko niewielkiej grupy osób związanych zawodowo poprzez dostęp do różnych substancji (lekarze,
farmaceuci, pielęgniarki, artyści).

W latach dwudziestych XX wieku najpopularniejsze były opium, morfina, eter, rzadziej heroina

i kokaina. W 1923 roku Polskie prawodawstwo określiło przepisy stosowania w lecznictwie środków
odurzających. W przeciągu 10 lat w latach 1920- 1930 w Polsce rozwija się eteromania, która dociera
do tysięcy ludzi. Dlatego przyjęło się nazywać eter „narkotykiem dla ubogich”.

Po II Wojnie Światowej, w 1951 roku polskie prawodawstwo przyjęło Ustawę o farmaceutach i

środkach odurzających.

Narkomania jako zjawisko społeczne ujawnia się w naszej ojczyźnie w latach 1968- 1970. Traci

wąski wymiar medyczny, a przyjmuje szerszy- społeczny. Lata te to głównie eksperymentowanie i
mieszanie różnych rodzajów narkotyków. W latach 1971- 1973 następuje umieszczenie nazwisk ponad
800 ludzi w rejestrze ministerstwa zdrowia jako uzależnionych na stałe od narkotyków. W tym czasie
w Polsce rozpowszechniła się produkcja opium z zielonych główek maku, co niosło za sobą nową fale
przestępczości (w której znaleźli się ludzie uzależnieni). Kwitnie podziemny świat handlem
narkotykami.

Heroina gdańska- tzw. kompot wytwarzany ze słomy makowej.

Po roku 1980 narkomania dotyka coraz większej ilości ludzi. Już wtedy w samych szkołach

podstawowych było 880 osób odurzających się. W 1985 ta liczba wzrosła do 3800 osób! Po 1980
mamy do czynienia w Polsce z dystrybucją narkotyków oraz z własnymi uprawami. Doprowadziło to
do stworzenia Ustawy o zapobieganiu narkomanii, która uchwalona została w 1985 roku.

Po 1990 roku obserwujemy dość istotne zmiany w środowisku narkomanów, a także w

społeczeństwie. Mamy do czynienia z innym, nowym podejściem do narkomanii. Swego czasu, w
latach ’90 Polska stała się nawet ważnym szlakiem przerzutowym narkotyków do Europy. Badania
przeprowadzone w 2006 roku pokazały, że wzrosła liczba ludzi biorąca ciężkie narkotyki.

Największymi producentami narkotyków są:

- Laos

- Tajlandia

52 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Boliwia

- Kolumbia

- Peru

- Pakistan

- Afganistan

- Turcja

Największe narkotykowe rynki to:

- USA

- Szwajcaria

- Holandia

- Szwecja

- Norwegia

- Francja

- Niemcy

- RPA

- Byłe kraje ZSRR

Jest bardzo trudną rzeczą oszacowanie ilości narkomanów w Polsce. Bardzo niebezpieczną rzeczą jest
to, że obniżył się drastycznie wiek przyjmowania narkotyków.

XIII.

Prostytucja

To utrzymywanie przypadkowych stosunków seksualnych bez zaangażowania emocjonalnego i

pobierania za świadczone usługi określonych opłat finansowych.

Prostytucja ma charakter zachowań typu dewiacyjnego ze względu na powiązanie z

alkoholizmem, narkomanią itp. Jest ona problemem globalnym, wciąż jednak nierozwiązanym w wielu
krajach.

W dalekiej starożytności w krajach takich jak Babilon i Syria prostytucja występowała w dwojakiej

postaci- gościnna oraz religijna.

Prostytucja gościnna polegała na tym, że gospodarz domu oddawał żonę lub córkę gościowi jako

towarzyszkę do spania w nocy. Prostytucja religijna polegała zaś na oddawaniu się kapłanek, by w ten
sposób zapewnić dobre zbiory i sukcesy handlowe. Z czasem ten sposób prostytucji przeniknął do
państw basenu morza śródziemnego i przekształcił się w prostytucje zawodową. Dopiero w XVI wieku,

53 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

kiedy rozwinął się protestantyzm i etyka spenalizowano prostytucje (publiczna chłosta, obcinanie uszu
lub nosa, kara śmierci).

Prostytucje możemy podzielić na trzy kategorie: heteroseksualną, homoseksualną oraz dziecięcą.

Przyczyny prostytucji:

- Wadliwa struktura rodziny

- Alkoholizm, narkomania

- Zła atmosfera wychowawcza w domu rodzinnym

- Niski poziom wykształcenia

- Niski poziom materialny rodziny

- Zbyt wczesna inicjacja seksualna

- Zmienność środowisk wychowawczych

W 1952 roku rząd PRL przyjął Konwencje Abolitanistyczną, która zakazuje jakiejkolwiek formy
rejestracji prostytutek.

Trudno jest dzisiaj oszacować ten problem w ilości osób. Szacuje się, że jest ok. 12- 16 tysięcy

prostytutek. Większość kobiet, które uprawiają prostytucje nie przekroczyło 25 roku życia. Prostytucja
ciągle jeszcze jest zjawiskiem, które polega na uprawianiu nierządu w celach zarobkowych.

Polski Kodeks Karny przewiduje karalność za nakłanianie do prostytucji i czerpanie z niej

zysków (sutenerstwo i stręczycielstwo). Po 1990 roku w Polsce mamy do czynienia również w pewnym
stopniu z rozwojem prostytucji (sic!) męskiej.

Wbrew stereotypom wśród osób prostytuujących się nie znajdują się wyłącznie osoby

niewykształcone czy biedne. Dzisiaj osoby uprawiające nierząd biegle władają językami (również
obcymi ;) ), są zamężne, wychowują dzieci, są inteligentne.

Patrząc na zmiany kulturalne, które przyszły do nas po 1990 roku należy prostytucje umieścić

na miejscu, które w sposób szybki gwarantuje zarobienie pieniędzy. Żyje z tego wiele osób:
taksówkarze, ochroniarze, lekarze itd. S. Alroliński. Badając to zjawisko pod względem rozmieszczenia
terytorialnego dochodzi do wniosku, że do prostytucji dochodzi przede wszystkim w ośrodkach
wielkomiejskich.

Typy prostytucji:

- Usługi towarzyskie (agencje)

- Prostytucja w restauracjach i hotelach

- Salony masażu

- Kluby typu pipe show

54 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Sex telefon

- Prostytucja „przez okno”

Z danych Komendy Głównej Policji w Polce potwierdza się fakt, że 70-80% prostytutek pochodzi z

rodzin robotniczych. 15-20% z rodzin chłopskich, 5-7% z rodzin inteligenckich. Biorąc pod uwagę
wykształcenie większość osób prostytuujących się posiada wykształcenie podstawowe lub zawodowe-
70%, 20% średnie, ok. 5% to osoby z niepełnym wyższym lub wyższym wykształceniem.

Badania przeprowadzone w świecie osób uprawiających prostytucje potwierdzają, że średnio po

3- 5 latach uprawiania nierządu prostytutka porzuca ten zawód. Prostytutki są osobami, które
zaliczają się do grupy niedostosowanych społecznie.

W Polskiej rzeczywistości istotnym problemem wzrostu prostytucji stało się ubóstwo oraz

bezrobocie. Rozwój technologii spowodował powstanie nowego rodzaju prostytucji- przez Internet.
Niepokojący jest fakt, że ostatnie kilka lat pokazują wzrost prostytucji dziecięcej.

Formy prostytucji:

- Oferta usług na dworcach kolejowych

- Prostytucja drogowa

- Handel dziećmi

- Prostytucja nieletnich w domach publicznych

- Wykorzystywanie dzieci do produkcji filmów pornograficznych.

W Polskiej rzeczywistości podmioty państwowe, które powinny zajmować się takimi osobami w
zasadzie nie istnieją.

- La Strada- fundacja przeciwko handlowi kobietami.

- Caritas

- Kilka zgromadzeń żeńskich

- Siostry pasterki

- Zgromadzenie sióstr Maryi Niepokalanej

- Siostry Matki Bożej Miłosierdzia

XIV.

Alkoholizm

Już na początku należy zaznaczyć, że jest dużo problemów z definicją tego zjawiska. Alkoholizm to

nie choroba alkoholowa czy nadmierne spożywanie alkoholu. WHO określa alkoholizm jako wszelki
sposób picia, który wykracza poza miarę tradycyjnego i zwyczajowego spożycia, albo wykraczanie
poza ramy obyczajowego, przyjętego w całej społeczności picia towarzyskiego.

55 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

To sytuacja wywołana ciągłym i nadmiernym spożyciem wyrobów alkoholowych, która to

prowadzi do umysłowej i fizycznej degeneracji jednostki.

Alkohol- al.-kahul- oznacza delikatny puder, proszek do maskowania powiek, bądź też

wysublimowaną, delikatną substancję do upiększania twarzy.

Alkohol w różnych postaciach towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. Spożywany był w różnych

celach: religijnych, wojskowych, magicznych, leczniczych, a także towarzyskich. Pomagał w
nawiązywaniu kontaktów i przełamywaniu nieśmiałości.

Alkohol ma dymensję ekonomiczną (to świetny biznes), a także polityczną (to państwo w swoim

ręku trzyma monopol na dystrybucję). Alkohol występuje w różnych stężeniach- od 0,5% aż do prawie
100% czystego alkoholu. Należy do związków chemicznych organicznych, występujących najczęściej w
postaci płynnej, jako ciecz bezbarwna o bardzo charakterystycznym zapachu. Najpopularniejsze
alkohole to koniaki (w tym brandy), whisky, wódki, likiery oraz KPN

Pierwsze oficjalne wzmianki o spożyciu alkoholu pochodzą z czasów starożytnego Egiptu. W

celach rytualno- religijnych alkohol spożywali kapłani z najwęższej sfery. Do nich należały także
winnice. Podstawowym napojem alkoholowym dla ludzi biednych było natomiast piwo.

W XII wieku w Polsce do najbardziej znanych rodzajów piwa należało:

- Piwo grodzińskie

- Piwo wareckie

- Piwo piotrkowskie

Wódka w Polsce stała się popularna na przełomie XVIII/ XIX wieku. Produkowano ją przede

wszystkim z żyta. Okres II Wojny Światowej to w Polsce to czas wyniszczania narodu polskiego poprzez
pryzmat biologiczno- narodowy. Robotnikom i rolnikom płacono nie w pieniądzach lecz w wódce.

Liczne badania prowadzone w Polsce dowodzą, ze po II Wojnie Światowej spożycie alkoholu

bardzo istotnie wzrosło. W 1950 roku spożycie czystego alkoholu na jednego Polaka wynosiło 3 litra
czystego spirytusu na rok. W roku 1980 wynosiło już 4,8 litra, zaś w latach ’90 aż 9 litrów!

Liczba osób w Polsce uzależnionych i pijących codziennie wynosi od 4 do 5 mln. Liczba osób

wymagających natychmiastowego leczenia wynosi od 800 tys. do 1 200 tys. Badania przeprowadzone
w Polsce w ostatnich pięciu latach pokazują tendencje spadkową spożywania czystego alkoholu.

W okresie przemian społecznych wzrósł problem nadużywania alkoholu wśród dzieci i

młodzieży. Młodzież, która sięga po alkohol najczęściej robi to pod postacią piwa lub wina.

Zespół objawów typowych dla ludzi uzależnionych od alkoholu:

- Obniżenie aktywności psychofizycznej

1 Koniak Pędzony Nocą.

56 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Zaburzenia zapamiętywania

- Drażliwość i nadpobudliwość

- Zmienne zaburzenia osobowości i charakteru

Częste picie alkoholu przez młodzież generuje prymitywne zachowania związane z przemocą fizyczną,
lekceważeniem norm życia społecznego oraz apoteozą cwaniactwa. Głównym zadaniem państwa i
organizacji pozarządowych winna być walka z przyczynami pijaństwa, nie zaś z jego skutkami.

XV.

Rodzina

Dom- wspólnota stołu, wspólnota zamieszkania, azyl bezpieczeństwa.

Zmiany w zakresie życia społecznego

Spisy powszechne sporządzone w latach 1970-2002 pokazują znaczące zmiany

demograficzne. Zmalała m.in. liczba rodzin z dziećmi. W 1970 roku 67% rodzin posiadało potomstwo,
zaś w 2002 roku 56%. Spdłą również średnia liczba osób w gospodarstwie domowym z 3,89 do 2,84
osoby. W tym czasie wzrósł odsetek jednoosobowych gospodarstw domowych z 16% do 22%.
Jednocześnie zanotowano spadek gospodarstw powyżej pięciu osób z 24% do 14%. Wśród rodzin
niepełnych dominują kobiety z dziećmi- aż 88,5%.

Badania CBOS’u z 2008 roku wskazują, że w ciągu ostatnich 12 lat znacząco zmieniły się

przyczyny zawierania małżeństw i zakładania rodziny. O ile w 1996 decydowały czynniki materialne, to
w 2008 największą rolę odgrywały czynniki psychologiczne. Związane to jest z nowym spojrzeniem na
rolę kobiety i mężczyzny, głównie przez pryzmat zawodowy.

Badania potwierdzają, że najczęściej odkładają małżeństwo kawalerowie, którzy:

- Uwielbiają bujne życie towarzyskie- 54%

- Obawiają się o mieszkanie- 39%

- Nie mają sprzyjających warunków finansowych- 38%

- Obawiają się o niesprostanie obowiązkom rodzicielskim- 34%

Panny zaś:

- Obawiają się nieudanego małżeństwa- 54%

- Małżeństwo przeszkodzi im w karierze zawodowej- 40%

- Obawiają się o warunki mieszkaniowe- 39%

Według Polaków najważniejszymi wartościami życia rodzinnego są szczęście i prawdziwa miłość.

57 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Prowadzone przez różne ośrodki badania ujawniają, że głównymi problemami od okresu transformacji
są:

- Spadek liczby małżeństw

- Mniejsza liczba urodzeń dzieci w związkach małżeńskich, przy zwiększonej liczbie narodzin

dzieci w związkach nieformalnych

- Wzrost rodzin dotkniętych ubóstwem

Rozwody

W latach 1970- 2002 utrzymywała się w miarę stała liczba rozwodów w stosunku do małżeństw– 4,15
rozwodów na 1000 małżeństw. Od 2004 roku obserwuje się zjawisko wzrostu rozwodów. W skali roku
2004 było ich 71 500 lecz w 2006 ta liczba spadła do 66 000.

Typy rodzin

- Nuklearna (dzieci+ rodzice)

- Rodziny niepełne

- Wielodzietne

- Patologiczne

- Z osobami niepełnosprawnymi

Rodzina w sensie prawnym

- Powszechna deklaracja praw człowieka

- art. 16: Rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do

ochrony ze strony społeczeństwa i państwa.

- Europejska karta społeczne

- P. 16: Rodzina ma prawo do odpowiedniej ochrony społecznej, prawnej i

ekonomicznej, dla zapewnienia jej pełnego rozwoju.

- Karta praw rodziny Stolicy Apostolskiej

- Prawo do istnienia i budowy rodziny to jedno z podstawowych praw istoty ludzkiej.

- Konstytucja RP

- Art. 18: Polska gwarantuje, że małżeństwo jako związek Mężczyzny i Kobiety, rodzina,

macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod stałą opieką Rzeczpospolitej.

- Kodeks rodzinny i opiekuńczy

58 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

- Katalog praw i obowiązków dotyczących ochrony rodziny

Podmioty działające na rzecz rodziny

- Prezydent

- Premier

- Minister Edukacji Narodowej

- Minister Zdrowia

- Minister Pracy i Polityki społecznej

- Minister Sprawiedliwości

- Gminy, powiaty, województwa.

- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie- PCPR

Instytucje pozarządowe:

- Od 1995- Klub rodzin wielodzietnych

- Towarzystwo rozwoju rodziny

- Komitet ochrony praw dziecka

- Fundacja pomocy samotnej matce

- Federacja na rzecz kobiet i planowania rodziny

Przemoc w rodzinie

To zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciwko członkowi rodziny,

naruszające prawo i dobra osobiste, prowadzące do cierpienia i szkody.

Badacze tego problemu wyróżniają siedem form złego traktowania, które można utożsamić z
przemocą:

- Fizyczna

- Seksualna

- Emocjonalna

- Zaniedbanie

- Opóźnienie rozwoju fizycznego

- Wykorzystanie rytualne

- Dzieciobójstwo i porzucenia

59 |

S t r o n a

POLITYKA SPOŁECZNA- NOTATKI

Jest to szalenie drastyczny problem w naszym kraju, wzmagany dodatkowo obywatelską biernością i
bezsilnością służb publicznych. Trudno uchwycić rozmiary, choć wydaje się być to zjawisko
powszechne. Wskaźnik małżeństw, które deklarują, że pobiły się choć jeden raz w życiu wynosi od
25% do 33%. Formy przemocy są różnorodne, najczęściej jest to jednak przemoc fizyczna. Należy
pamiętać, że przemoc w rodzinie nie ma charakteru marginesu społecznego. Jest to zjawisko
powszechne.

Irena Pospiszyl twierdzi, że na przemoc w rodzinie składają się takie czynniki jak:

- Poziom wykształcenia

- Rodzaj wykonywanej pracy

- Uzyskiwane dochody

Formy przemocy

- Przemoc wobec żony:

- 55,6 % osób pobiło się w pierwszych dziesięciu latach małżeństwa.

- 33% mężów bije swoje żony

- 16% przyznaje, że bije co najmniej 3 razy w roku

- Przemoc wobec męża

- 25% żon bije swoich mężów

- Przemoc wobec osób starszych

- Przemoc ekonomiczna

- Rozliczanie małżonka co do grosza z wydatków.

60 |

S t r o n a

Document Outline