plik

Książka ta daje biblijne odpowiedzi na pytania rodziców doty

czące następujących kwestii:

• Jak odnieść sukces w wychowaniu dzieci i otrzymać obiecane

przez Boga błogosławieństwa.

• Jak ustanawiać normy i wychować dziecko zgodnie z drogą,

jaką powinno iść.

• Jak uczyć dziecko zgodnie z jego stadiami rozwojowymi.

•  Jak zrozumieć i  kontrolować negatywne zachowania dziecka.
•  Jak  wyrazić praw dziw ą miłość do dziecka.
•  Jak zidentyfikować i  przezwyciężyć bunt  u  dziecka.
•  Jak sprawiedliwie  i z m iłością karcić dziecko.
•  Jak  wyprow adzić  dziecko  na  dobrze  dostosowanego,  pew ne

go siebie, moralnego m łodego człowieka przygotowanego do doro
słego życia.

M ateriał chroniony p raw em auto

Przedmowa

Książka ta jest jedynym w swoim rodzaju opracowaniem na tak

ważny temat, jakim jest wychowanie dziecka. W czasach kiedy

większość informacji oparta jest na ciągle zmieniających się opiniach

człowieka i jego ograniczonych obserwacjach, szczególnie cieszy zo

baczenie obiektywnej prawdy Bożego objawienia przedstawionej tu-

taj. Prawda ta jest informacją, na której człowiek może oprzeć sw oje

życie z przekonaniem, że ma rację. Jest to też prawda, która, jeśli b ę

dzie odpowiednio użyta, przyniesie z góry określone rezultaty.

Obserwujemy dzisiaj eksplozję informacji, z których duża część

jest fałszywa  lub  niepotwierdzona.  Istnieje pilna potrzeba  dokładne
go  i  pewnego  źródła  informacji,  które  zapewniłoby  sprawdzalne  i
pozytywne  rezultaty.  Pismo  Święte  dostarcza  takiego  źródła.  Kiedy
przeprowadzi  się  intensywne  badania  i  opracuje  systematycznie
dany  temat  z  Biblii,  rezultatem  jest  rzetelna  informacja,  w  oparciu  o

którą człowiek może prow adzić szczęśliwe życie. Książka niniejsza

jest prezentacją takiego właśnie tematu. Został on rozwinięty na

podstawie ponad 1600 godzin badania Pisma Świętego. Informacje

tu zawarte nie są jeszcze jedną ludzką opinią. Tkw ią one mocno w

Słowie Bożym.

Fundacja Badań nad Pismem Świętym
Austin, Texas

M aterial chroniony p raw em autor

Wstęp

„W ychowanie dziecka według Pisma Świętego" jest opra

cowaniem przeznaczonym do pomoc)' rodzicom w lepszym zrozu
mieniu ich roli, jako rodziców i w poznaniu mechanizmów właści

wego wychowania dzieci.

Aby osiągnąć ten cel, książka ta precyzyjnie zdefiniuje takie poję

cia, jak odpow iedzialność rodzicielska, autorytet i obowiązek. O pi

sze też ona naturę dziecka i wyjaśni różne stadia rozwoju. Po ustale

niu tych zasad przedstawi też biblijny system wychowania dzieci.

System ten m ożna podzielić na dwie zasadnicze fazy: kontrolo

wanie  i  nauczanie.  Faza  kontrolowania  polega  na  ustanowieniu  pra
wa  rodziców  do  panowania  nad  wolą dziecka.  Kiedy  rodzice  potra
fią  kontrolować  swoje  dzieci,  położyli  niezbędne  podstawy  do  w y
pełnienia biblijnego polecenia, aby dzieci były posłuszne rodzicom.

Zanim dziecko przyjmie instrukcje rodziców, musi najpierw sza

nować ich słowo, a zanim będzie szanować ich słowo, musi naj

pierw nauczyć się posłuszeństwa. Dzieci nie przyjmą instrukcji od
tych, których nie szanują. Biblijne polecenie, aby dzieci czciły swego

ojca i matkę, jest wypełnione, kiedy dzieci szanują swoich rodziców

na tyle, aby przyjąć ich rady i instrukcje w mądrości.

Rodzice, którzy stosują ten system konsekwentnie od czasu, kie

dy ich dzieci są małe, mają Boża gwarancję sukcesu. Możliwe jest

też, aby ci rodzice, którzy zaniedbali wychowanie dziecka w jego
wczesnym dzieciństwie, zyskali kontrolę i wykierowali dziecko na

posłusznego i szanującego ich nastolatka.

„Wychowanie dziecka według Pisma Św iętego" jest wyjątkową

pozycją i z tego względu, że przedstawia temat jedynie z biblijnego

punktu widzenia. Autor przyjmuje Pismo Święte jako prawdę

absolutną i nieskończenie wyższą niż jakikolwiek ludzki system

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

rozumowania. Nie przyjęto żadnej próby zmodyfikowania słowa
Bożego, aby dostosować je do ludzkiej filozofii, psychologii,

socjologii, poglądów religijnych czy opinii publicznej. Boże Słowo

zostało przyjęte tak jak jest, bez wprowadzania ludzkich poprawek.

Pismo  Święte  jest  także  przyjęte  jako  żywa  i  potężna  informacja,
która  ma  takie  samo  zastosowanie  w  dzisiejszych  czasach,  jak  i
wtedy,  kiedy po raz pierwszy została objawiona.

Przyczyna, dla której autor przyjmuje Pismo Święte za najlepsze

źródło informacji dla człowieka, jest wyjaśniona w dodatku A. K aż

dy czytelnik pow inien prześledzić wyjaśnienie założenia przed

przystąpieniem do lektury tej książki.

Nie jest konieczne być chrześcijaninem, aby zrozumieć lub zasto

sow ać większość biblijnych informacji na temat wychowania dzieci.

Informacja o założeniu rodziny jest dostępna dla całej ludzkości.

Jednakże tylko chrześcijanin dojrzały w słowie Bożym i zasilony

Duchem Bożym będzie w stanie wychować dziecko „(...) w karności,

dla Pana" (Ef 6:4b).

Potrzeba wyraźnych wskazówek dla rodziców, aby odnieśli su k

ces w wychowaniu dzieci jest ewidentna w naszym społeczeństwie.
Wielu rodziców nie ma żadnej kontroli nad własnymi dziećmi. Ten

brak kontroli jest widoczny na wiele sposobów, jak np.: w jaw nym
braku szacunku okazywanym przez małe dzieci, intensywne fru

stracje i nieudolność rodziców, aby wychować swoje dzieci na m ło
dych ludzi, którzy by przyjęli normy swych rodziców za własne.

Poza cel tej książki, jakim jest sukces rodzicielski, sięga nadzieja

pomocy naszemu narodowi. Bóg pragnie, aby ludzkość żyła w har

monii  w  mmach  jedności  narodowej,  w  prawie,  w  małżeństwie  i  w
relacjach  pracy  zaw odowej  oraz  interesach.  Kiedy  rodzice  nie  w y
chowują  właściwie  swoich  dzieci,  każda  inna  instytucja  w  ramach
tej narodowej jedności podupada i  w  końcu sam  naród upadnie.  Do
świadczamy  obecnie  zniszczenia  Zachodniej  Cywilizacji.  Ostatnie

pokolenia nie tylko nie były w stanie osiągnąć Bożego celu życia w

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

harmonii, ale też tylko nieliczne jednostki były w stanie znaleźć
konkretny cel istnienia.

M odlitwą autora jest, aby ta książka rozpoczęła pow rót do Boże

go Słowa po informacje, które pomogą ludzkości w znalezieniu Bo

żego celu życia. Rezultatem byłaby nic tylko odnowa naszej cyw ili
zacji, ale także uwielbienie Boga.

„Wychowanie dziecka według Pisma Św iętego" jest logiczną

prezentacją systematycznego procesu, który znajdujemy w Słowie

Bożym, a który może być zastosowany przez rodziców najpierw w

kontrolowaniu swoich dzieci, a następnie w nauczaniu ich, jak

osiągnąć zamierzony przez Boga cel. Taki system wychowania

dzieci został zastosowany przez wiele rodzin z widocznymi rezulta

tami, udowadniając fakt, który potwierdza wszelką prawdę - to
działa!

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

1. Co teraz?

Tak więc stałaś się matką, stałeś się ojcem dziecka, które jest z a

leżne od ciebie co do opieki, pielęgnacji, a najważniejsze - prow a
dzenia. Co masz teraz robić? Rozdział ten zarysowuje dylemat, ja

kiemu muszą sprostać rodzice wychowujący dzieci.

Bycie rodzicem jest dzisiaj trudnym i często frustrującym zada

niem. Istnieje tyle sprzecznych teorii na temat wychowania dzieci,
że nawet słynni „eksperci" nie zgadzają się ze sobą. Każdy ma sw oją

w łasną opinię na temat tego, jak dzieci pow inny być wychowane.

Niektórzy psycholodzy proponują, aby traktować dzieci jak ró

wieśników. M ówią oni, że rodzice powinni usiąść ze swoim dziec

kiem i „przedyskutow ać" sprawy, tak jakby dziecko było dorosłym.

Społeczeństwo ogólnie rzecz biorąc zaakceptowało prawa dzieci. In

nymi słowy dziecko m a być traktowane jak partner w społeczeń
stwie, w szkole a nawet z rodzicami w rodzinie.

Są także dzisiaj pew ni zwolennicy teorii, że rodzicielskie użycie

kary cielesnej prowadzi do znęcania się nad dziećmi. Ta teoria spra

wia, że rodzice zastanaw iają się nad swoim prawem do karania

swoich własnych dzieci. Si} także ci z religijnych kręgów, którzy

mają błędne pojęcie m iłości i którzy utożsamiają miłość ze zbytnią
pobłażliwością. Takie podejście produkuje niesfornych nastolatków.

Nie należy się dziwić, że istnieje takie zamieszanie co do w ycho

wania d/ieci. Jedyną chyba rzeczą, co do której eksperci są zgodni

jest to: „nie ma ustalonego wzoru wychowania dzieci". Innymi sło

wy, m ówią oni, że nie ma jakiegoś jednego sposobu bycia rodzicem.

Nic dziwnego, że z taką radą ekspertów ostatnie pokolenia rodzi

ców nie odniosły sukcesu w wychowaniu dzieci. Rodzice mieli nie

wiele rzetelnych autorytetów ku którym mogliby się zwrócić po in

formacje.

M ateriał chroniony p raw em autor

Wielu rodziców wypracow ało sobie swój własny system w ycho

wywania dzieci. Taki system zawiera prawdopodobnie elem enty

modyfikowania zachow ań i pobłażliwość zm ieszaną z użyciem siły,

kiedy zawiedzie wszystko inne. Pytanie tylko, skąd rodzice wiedzą,

że ich system jest właściwy? Rodzice muszą sobie zdawać sprawę z

tego, że fizyczna zdolność stania się ojcem i matką nie jest rów no

znaczna z umiejętnością właściwego wychowania dzieci.

Gdzie rodzice m ogą nabyć umiejętność właściwego wychowania

dzieci?  Niektórzy  rodzice  mogą się  spodziewać nabycia  tej  um iejęt
ności  przez  metodę prób  i  błędów, mając nadzieję, że drugie dziecko
skorzysta  na  błędach  popełnionych  z  pierwszym,  że  trzecie  skorzy
sta  na  błędach  z  drugim  i  tak  dalej.  Inni  rodzice  wierzą,  że  odniosą

sukces po prostu przez unikanie błędów jakie, w ich przekonaniu,

popełnili ich rodzice.

Jako rodzic, masz tylko jedną szansę z każdym dzieckiem. Po

święcasz  dużą część swojego  życia  na  wychowanie swojego  dziecka
i  cały  ten  wysiłek  m oże  wydać  się  na  nic,  jeśli  nie  ma  pozytywnych
rezultatów.  Czy jesteś  zadowolony  z  tego,  co  wiesz  na  temat  w yko
rzystania  tej  jednej  szansy  ku  pożytkowi  swoich  dzieci?  Jaką  cenę
zapłacisz  ty i  twoje dzieci,  jeśli  nie wychowasz ich  we  właściwy spo
sób?  Są to  poważne  pytania,  nad  którymi  każdy  rodzic powinien się
głęboko zastanow ić

Jaka jest na nie odpowiedź? Czy istnieje taki system w ychow aw

czy, o którego prawidłowości można być przekonanym i zastosow ać

go, otrzymując właściwe rezultaty?

Książka niniejsza przedstawia taki system wychowania dzieci,

podany w Piśmie Świętym, system, którego można użyć bez obaw,
aby stać się dobrym rodzicem.

M ateriał chroniony p raw em autor

Boże obietnice dla rodziców

Nii podstawie założenia omawianego w dodatku A, wiemy, że

Bóg dostarczył niezbędnych informacji o wychowaniu dzieci w P i

śmie Świętym. Boże Słowo obiecuje również, że ci rodzice, którzy

zastosują te prawdy, otrzym ają błogosławieństwo, podczas gdy po
zostali otrzymają przekleństwo.

Błogosławieństwo w wychowaniu dzieci realizuje się w radości i

pokoju doświadczonym przez rodziców, którzy wiernie stosują

Boże prawdy w trakcie procesu wychowywania. Błogosławieństwo

to będzie zrealizowane, kiedy rodzice będą mogli obserw ować re

zultaty  procesu  wychowania  w  dorosłym  życiu  swoich  dzieci.  Z a
zwyczaj  rodzice  nie zaznają większości z  tych  błogosławieństw  pod
czas wychowywania dzieci.  Radość zaczyna się  wtedy,  kiedy dobrze
wychowane  dzieci  stają  się  nastolatkami,  a  następnie  wchodzą  w

wiek dojrzałości.

Czy rodzice naprawdę mogą doświadczyć radości w okresie lat

nastu swoich dzieci? N ie tylko mogą, ale i powinni, gdyż to właśnie

w tym okresie rezultaty wychowania, dobre czy złe, stają się oczy
wiste. Kiedy dzieci są małe i ściśle pod zewnętrzną kontrolą, dosto

sowują się  zazwyczaj  do  wymagań  rodziców. Jednakże gdy stają się
nastolatkami  i  same  w ybierają  to,  co  właściwe,  uwidaczniają na  so
bie prawdziwe  rezultaty dobrego wychowania.

Rodzice mogą doświadczyć prawdziwego szczęścia w otrzym a

niu obietnic Słowa Bożego, kiedy ich dziecko zostało dobrze w ycho
wane.

M ateriał chroniony p raw em autor

Słowo Boże często zestawia mądrość z głupotą. Ten, kto postę

puje mądrze, to ten, kto stosuje prawdę w życiu, podczas gdy g łu

piec idzie swą własną drogą w niewiedzy czy buncie.

Poprzednie wersety z Pisma Świętego obiecują wielką radość i

szczęście  rodzicom,  którzy  wychowają  mądre  dziecko.  W  Księdze
Przysłów  31:28  ukazana  jest  matka,  którą  spotyka  szczególny  za
szczyt,  kiedy jej  dzieci  dorastają i  zaczynają ją czcić  przez  swoje  ż y

cie. Co za kontrast z sytuacją w naszym dzisiejszym świecie, gdzie

matka ani nie jest szanowana za rolę, jaką pełni, ani nie jest ceniona

za swe nauczanie.

Obecny stan rzeczy w naszym społeczeństwie pokazuje, jak dale

ko nasza kultura odeszła od prawdy Słowa Bożego. Pismo Święte
nie jest nierealistyczne, zbieramy jedynie przekleństwo wypływające

z nie- zastosowania prawdy Bożej. Rodzice, którzy uciekają się do

ludzkiego  systemu  wychowania  dzieci,  rozminą  się  z  błogosław ień
stwami  obiecanymi  przez  Boga,  a  zamiast  tego otrzym ają  naturalne
konsekwencje  przekleństwa  za  niewiedzę  lub  bunt  w  stosunku  do

prawdy.

Przekleństwo

Prz 10:1: „(...) syn głupi jesł zmartwieniem dla matki." (BW)

Prz 17:21: „Kto zrodził głupca, wicie ma zmartwień, nie cieszy się o j

ciec nicponia."

Prz 29:15b: „Chłopiec pozostawiony sobie jest wstydem dla matki. "

Te wersety dają jasny opis tego, czego doświadczą rodzice, któ

rzy zawiodą w wychowaniu dzieci. Ciężar, jaki odczuje matka w

wychowaniu głupiego dziecka, jest ciężarem smutku i wielkiego
żalu. Dozna ona naw et wstydu z wychowania dziecka, które jest

wysłane w świat i musi staw ić czoła życiu bez odpowiedniego przy
gotowania. Ojciec głupca (ten, który odrzuca zarówno Boga, jak i

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

prawdę Bożego Słowa) także doświadczy smutku i braku
wewnętrznego poczucia szczęścia.

Te przykłady przekleństwa dla rodziców odzwierciedlają sm u

tek i ból, jakiego doświadczają, kiedy ich dziecko buntuje się w la
tach nastych czy dwudziestych swojego życia. To przekleństwo (klą

twa) trwa nadal, kiedy rodzice widzą, jak ich dziecko doświadcza

silnych stresów w wyniku prowadzenia samolubnego życia. Widzą,
jak jego egoizm wpływa negatywnie na jego wykształcenie, karierę

zawodową, małżeństwo i rodzinę, prowadząc w końcu do

2 0

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

zniszczenia tego, co m ogło być udanym życiem. W ten sposób same

dzieci stają się instrumentem klątwy dla swych własnych rodziców.

Tysiące rodziców patrzą dzisiaj na klęski swych dorosłych dzieci

ze smutkiem i żalem w sercu. Chyba nic tak nie pobudza żalu w d o
brych, moralnych rodzinach, jak patrzenie na swoje dzieci buntujące

się całkowicie przeciwko wszystkiemu, co jest wartościowe dla ro
dziców.

W spółczujemy tym z was, którzy już doświadczyli tego rodzaju

smutku od własnych, dorosłych dzieci. Niniejsza książka została n a

pisana,  aby  pom óc  rodzicom  w  uniknięciu  bólu,  którego  doświad
czyliście.  Dodatek  B:  „Nadzieja  dla  rodzica,  który  zaw iódł",  będzie
dla  was pew ną pociechą.

Wychowywanie dzieci nie jest jakąś „zgaduj-zgadulą", nad którą

nie ma kontroli. Nie jest tak, że niektóre dzieci jakoś „wychodzą na
ludzi", a inne nie. Nie ma czegoś takiego, jak „złe nasienie". Nawet

jeśli dziecko odrzuca wszystkie wysiłki wychowawcze, musiałoby

jaw nie wybrać przeciwko temu wszystkiemu, o czym wie, że jest

słuszne. Nawet ten, kto buntuje się przeciwko dobremu wychow a

niu, prawdopodobnie powróci do produktywnego życia po okresie

buntu.

Bóg dał nam tę prawdę, aby uzdolnić każdego rodzica do odzie

dziczenia błogosławieństwa raczej niż przekleństwa. Każdy rodzic

jest odpowiedzialny za znalezienie tej prawdy i zastosowanie jej w

wychowaniu dzieci.

Nawet jeśli do tej pory nic nie wychodziło, masz jeszcze szansę,

aby wpłynąć na przyszłość swojego dziecka przez zastosowanie B o
żej prawdy. Zazwyczaj potrzeba pełnych dziewiętnastu lat, aby w y

chować albo głupca albo mądre dziecko. Jednakże możliwe jest (z

Bożą łaską), aby odw rócić dwanaście lub trzynaście lat wychowania

głupca i pchnąć dziecko na właściwe tory przez pozostałe sześć czy

siedem lal. Aby tego dokonać, trzeba zrozumienia i oddania dla B o
żego punktu widzenia, co do wychowywania dzieci.

M aterial chroniony p raw em autor

3. Odpowiedzialność rodziców

Bóg powierzył wam, jako rodzicom, swoje stworzenie. Nic m ieli

byście dziecka, gdyby nie było to wolą Bożą.

Hi 33:4: „I mnie też stworzył duch Boży, tchnienie Wszechmocnego i

mnie uczyniło."

Fakt, że Bóg pow ierzył ci swoje stworzenie, czyni cię odpow ie

dzialnym przed Nim za Jego dar życia. Bóg, jako odpowiedzialny

Stwórca, ma cel i plan dla wszystkiego, co stwarza.

Ps 127:3: „Oto synowie są darem Pana, a owoc łona nagrodą."

„Synowie" i „ow oc łona" odnoszą się do fizycznych rezultatów

prokreacji; wyrażenie „darem Pana" odnosi się do źródła życia du

szy dziecka. Dzieci są genetycznie produktem rodziców, ale Bóg jest
źródłem kwintesencji życia dziecka. Słowo „dar" w języku hebraj

skim oznacza dziedzictwo, które nie jest dane według praw dziedzi

czenia, ale jako dar z wolnej woli dawcy. Innymi słowy, twoje dziec

ko jest darem od Boga.

Możesz zapytyw ać siebie, jaki miałeś cel w posiadaniu dzieci.

Czy faktycznie zastanawiałeś się nad tym, jak i dlaczego chciałbyś

założyć  rodzinę?  W iększość  ludzi  nic  odkryła  nawet  celu  swojego
własnego  istnienia,  a  co  dopiero  celu  istnienia  swoich  dzieci.  C zło
wiek,  ogólnie  mówiąc,  nie  jest  odpowiedzialnym  stwórcą  i  często

staje się rodzicem bez planu czy też celu dla swoich dzieci. Kiedy

już urodzą się dzieci, rodzice zaczynają sobie wyobrażać, jakie będą,

kiedy dorosną. Mają nadzieję, że ich dzieci staną się dobrze dostoso

M ateriał chroniony p raw em autor

wanymi, moralnymi i wykształconymi ludźmi. Rzadko jednak z a

stanawiają się nad tym, jak osiągnąć takie rezultaty.

Bóg ma plan i cel dla każdego dziecka. Każde dziecko jest istnie

niem od Boga, um ieszczonym w konkretnej rodzinie, jako część tego

planu. Bóg ustanowił rodzicielską kontrolę nad dziećmi przez około

1/3 ich życia. Inaczej niż zwierzęta opiekujące się młodymi tylko

przez kilka miesięcy, dzieci są zależne od swoich rodziców przez

długi okres przeznaczony na wychowanie. Zwierzęta potrzebują

szkolenia tylko do fizycznej egzystencji, dzieci natomiast wymagają

kształtowania duszy. Rodzice są odpowiedzialni za wychowanie

swoich dzieci według Bożych norm.

D zieci m ają być wychowane przez sw oich rodziców

Piot 6:6-7: „Niech pozostano w twym sercu te słowa, które ja ci dziś

nakazuję. Wpoisz je twoim synom, będziesz o nich mówił przebywając w

domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu."

E f 6:4: „A wy, ojcoitńe, nie pobudzajcie do gniewu waszych dzieci, lecz

wychowujcie je stosując karcenie i napominanie Pańskie!"

Prz 22:6: „Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść, a nie

zejdzie z niej nawet w starości. " (BW)

Jeśli ty, jako rodzic naprawdę pragniesz dla swego dziecka tego

co najlepsze, będziesz przestrzegał tych poleceń dotyczących w y

chowania dzieci. W ychowanie wymaga nauczania i zaakceptowania
tego nauczania. Zanim twoje dziecko przyjmie twoje wskazówki,
musisz najpierw szanow ać twoją pozycję.

Dzieci mają szanować Matkę i Ojca

Wj 20:12: „Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi,

którą Pan, Bóg twój, da tobie."

M ateriał chroniony p raw em autor

E f 6:2: „Czcij ojca twego i matkę - jest ło pierwsze przykazanie z obiet

nicą."

Zarówno hebrajskie, jak i greckie słowo przetłumaczone jako

„czcić" oznacza „szanować, czcić lub m ieć wielki respekt przed

kim ś". Przykazuje się dzieciom, aby szanowały zarówno ojca, jak i

matkę. Rodzice mają otrzymać od swoich dzieci szacunek należny

ich pozycji. Wielu rodziców może nie uważać się za godnych sza

cunku, ale mimo to dana im jest przez Boga pozycja panującego nad

swymi dziećmi. M ogą czuć się niewykształceni lub gorsi w każdej

innej dziedzinie życia, ale jako rodzice, m ają być szanowani. Ani o j

ciec ani matka nigdy nie powinni pozwolić dzieciom na brak sza
cunku w stosunku do ich roli jako rodziców. M ają prawo do pano

wania, ponieważ Bóg dał im ło prawo, a nie dlatego, że sobie na to

zasłużyli.

Jako rodzic, sprawujesz rolę władzy. Konieczne jest dogłębne

zrozumienie zasad panowania, aby przyjąć tę pozycję i umieć w niej

funkcjonować.

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

4. Zasady sprawowania władzy

Władza! Oto słow o, którego nienawidzą wszyscy buntownicy.

Władza to pojęcie, które wywołuje negatywną reakcję u tych, którzy
nie rozumieją jego właściwego znaczenia i użycia. Ostatnie pokole

nia  reagują  tak,  jakby  były  zaprogramowane  przeciwko  prawomoc
nemu  użyciu  władzy.  Panuje  dzisiaj  zasadniczo  postawa  nieufności
i  nieposzanowania  jakichkolw iek  pozycji  władzy.  Niezrozumienie
Bożych  zasad  sprawowania  władzy  połączone  z  obserwacją  dykta
torów,  którzy  prawdziwie nadużyli  swojej  władzy, przywiodło w ie
lu  do  całkowitego  odrzucenia  tego  pojęcia.  Wielu  rodziców  zrezy
gnowało  ze  swojej  roli  i  wycofało  się  nawet  z  właściwego  użycia

swej władzy.

Musimy przyjrzeć się zasadom sprawowania władzy, abyśmy

nie dali się oszukać zaprogramowanej reakcji przeciwko systemowi,

który Bóg ustanowił dla naszej wolności.

Najpierw popatrzmy na definicję władzy. Na podstawie tej defi

nicji przestudiujemy pew ne cechy charakterystyczne dla Bożej w ła

dzy i określimy zasady dla ludzkiej władzy.

Władza oznacza „prawo rządzenia, prawomocność działania,

decydowania, wydawania poleceń i  sądzenia". Jest  to prawo ustana
wiania  zasad,  panowanie  nad  podwładnymi  i  uprawnienie  do  w y
dawania  wyroku  na  tych,  którzy  nie  podporządkowują  się  polece

niom lub nagradzania tych, którzy je wypełniają.

Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że władza to nieokieł

znana siła, która m oże być użyta, aby uciskać jej poddanych. C ho

ciaż prawdą jest, że są i zawsze byli ci, którzy nadużywają władzy,

wyjątki te nie zm ieniają zasady. Władza nie jest nieograniczona i
niekontrolowana. Bóg ustanowił zasady i granice określające użycie

władzy. A co nawet w ażniejsze, Bóg zawsze sprawuje kontrolę. To

2 7

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

On ma pozycję i m oc aby przeprowadzić swoją wolę nad
wszystkimi innymi sprawującymi władzę.

Bóg je st władzą ostateczną

Ps 47:3: „(...) bo Pan najwyższy, straszliwy, jest wielkim Królem nad

całą ziem ią."

Ps 83:19: „Niechaj poznają Ciebie i wiedzą, że tylko Ty, który sam j e 

den masz Jahwe na imię, jesteś Najwyższy nad całą ziemią."

Słowo „N ajw yższy" jest tytułem i jest użyte w Piśmie Świętym

tylko dla określenia Boga. Tytuł ten, „Najw yższy", nigdy nie jest

użyty w stosunku do członka ludzkości w jego roli jako władcy.

Jest to tytuł opisujący pozycję całkowitej, absolutnej w ładzy

Boga. On jest Najwyższy. Nie ma nikogo nad Nim, z jakim kolwiek
prawem do panowania.

Dn 4:31: „(...) wysławiałem Najwyższego, uwielbiałem i wychwalałem

Żyjącego na wieki, bo fego władza jest władzą wieczną, panowanie Jego

przez wszystkie pokolenia."

Fragment ten uznaje zakres panowania Boga. Nie ma końca Jego

panowaniu. Jego ponadczasowość uderzająco kontrastuje z nieistot
nym okresem panowania jakiejkolwiek ludzkiej władzy.

Bóg zawsze panuje!

Ps 115:3: „Nasz Bóg jest w niebie; czyni wszystko, co zechce."
Rz 9:20b-21: „Czyż może naczynie gliniane zapytać tego, kto je ulepił:

’Dlaczego mnie takim uczyniłeś?' Czyż garncarz nie ma mocy nad gliną i

nie może z tej samej zaprawy zrobić jednego naczynia ozdobnego, drugiego

zaś na użytek niezaszczytny?"

M ateriał chroniony p raw em autor

Bóg jest Stwórcą. M a on prawo panować nad tym, co stworzył.

Innymi słowy, ma całkowite prawo kierować swymi stworzeniami

zgodnie ze sw oją wolą.

Dn 4:32: „Wszyscy mieszkańcy ziemi nic nie znaczą; według swojej

woli postępuje On z niebieskimi zastępami. Nie ma nikogo, kto by mógł p o 

wstrzymać Jego ramię i kto by mógł powiedzieć do Niego: Co czynisz?"

„Wszyscy mieszkańcy ziemi nic nie znaczą" jest stwierdzeniem

zależności. Ustanawia ono stosunek absolutnej pozycji władzy Boga

(prawa rządzenia) do ludzkiej pozycji władzy. Nabuchodonozor,
przemawiający w tym wersecie, jest królem potężnego królestwa i

mówi tutaj, że nawet jako król nie ma prawa powiedzieć do Boga,

„Co czynisz?" Zauważ, że granice Bożego panowania obejm ują za
równo mieszkańców ziemi, jak i całe stworzenie anielskie.

Wnioskiem nasuwającym się z tych i innych wersetów jest to, że

Bóg, jako Stwórca m a prawo do ustalania wytycznych dla wszyst

kich swoich stworzeń według swojej woli. Ma on ostateczną pozycję

panowania nad swoimi stworzeniami i co za tym idzie, kierowania

ich  postępowaniem.  Ma  także  władzę  dokonywania  sprawiedliwo
ści,  innymi  słowy,  władzę  karania  za  zło  i  chwalenia  za  dobro.  Po
nieważ  ostateczna  władza  należy  do  Boga,  jakiekolwiek  prawo  do

rządzenia musi być dane przez Niego.

Nie m a władzy nie danej przez Boga

Rz 13:7: „Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy

nad innymi. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te,

które są, zostały ustanowione przez Boga."

Greckie słowo przetłum aczone jako „władza" oznacza „autory

tet, prawo decydowania lub postępowania, rządzące lub oficjalne

2 9

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

w ładze".

Bóg

nakazuje

każdej

jednostce,

aby

chętnie

podporządkowała się władzom, jakie są nad nią. Czy mamy

odwagę, aby to zrobić? Możemy poddać się naszym władzom,
ponieważ werset ten dalej stwierdza, że nie ma władzy, jak tylko od

Boga. Każdy organ, stanowisko władzy jest pod Jego kontrolą. Dalej

werset ten mówi,

że wszystkie istniejące władze zostały

ustanowione przez Boga. Słowo „ustanowione" oznacza „umieścić,

naznaczyć lub wybrać kogoś na oficjalną pozycję nad innymi". Jest

to greckie słowo, z którego wywodzi się teologiczny termin

„instytucja" (w znaczeniu osadzenie na probostwie). Bóg ustanowił
wszystkie istniejące organy w ładzy nad swoimi tworami, aby

przeprowadzały jego wolę i wymierzały sprawiedliwość tym,
którzy im podlegają.

Zasady istnienia władzy

1. Bóg jest ostatecznym organem władzy. Jako Stwórca, m a

prawo  kierować  swoim  stworzeniem  według  swojej  woli.
Bóg  posiada  też  władzę  absolutną,  aby  wymierzyć  sprawie
dliwość wszystkim  istotom.

2. Bóg ustanowił instytucje takie jak rząd, małżeństwo i rodzi

na dla sprawnego przeprowadzania Jego planu.

3. Każda instytucja, naznaczona przez Boga, została wyposażo

na w określone organy władzy dla sprawnego funkcjonowa

nia  tej  instytucji.  Instytucje  te  niezależne  od  siebie,  są  bezpo
średnio odpowiedzialne  przed  Bogiem.  Rząd  nie jest  wyższą
instytucją niż  małżeństwo lub  rodzina.  Głowa  rodziny odpo
wiada  bezpośrednio  przed  Bogiem  tak  samo,  jak  głowa  rzą
du.  Zarówno  król  jakiegoś  państwa,  jak  i  ojciec  rodziny,  są

jednakowo i niezależnie od siebie odpowiedzialni przed Bo

giem.

3 0

M ateriał chroniony p raw em autor

4. Ten, kto ma pozycję władzy jakiejś instytucji, ma prawo p a

nowania nad poddanymi tej instytucji. To prawo może być

użyte tylko w stosunku do tych, którzy są w obrębie danej

instytucji. Jako ojciec, jesteś organem władzy tylko nad sw oją

rodziną. Nie masz władzy nad żadną inną rodziną i żaden

inny ojciec nie ma władzy nad twoją. Każda jednostkowa in

stytucja jest niezależna od innych.

5. Każdy człowiek jest podległy jednej, lub kilku z tych instytu

cji przez całe życie. Na przykład, każdy człowiek podlega
rządowi, a żona mężowi w rodzinie.

6. Słowo Boże nakreśla wyraźne granice zasięgu władzy każdej

instytucji. Każdy organ rządzenia ma określone ograniczenia

co do zasięgu władzy. Granice te odnoszą się do tych, którzy

podlegają danej władzy, jak i do stopnia ich poddania. Na

przykład,  rząd  ma  prawo  rządzenia  tylko  w  obrębie  granic
danego  państwa.  Rząd  nie  ma  prawa  wymierzania  spraw ie
dliwości  innym   narodom  (z  wyjątkiem  samoobrony)  lub
używania  sw ej  władzy nad  innymi,  niezależnymi  instytucja

mi, takimi jak rodzina czy małżeństwo. Inny przykład, ojciec
ma prawo rządzenia własną rodziną, ale nawet jego władza

ma pewne ograniczenia, ustanowione przez Boga. Ojciec nie
ma prawa zmuszać syna do kradzieży.

Bóg może zawsze kontrolować kogokolwiek, kto przekroczył

swoje  granice,  ale  często  pozwala  takiej  osobie  pozostać  u  władzy,
aby  karać  innych  lub  poddać próbie  tych,  którzy  mu  podlegają.  Bóg
ustanawia  nad  nami  dokładnie  taką  władzę,  jakiej  potrzebujemy,
aby wypełnić Jego plan dla każdego z nas.

Każda ludzka instytucja została ustanowiona przez Boga dla

ochrony i błogosławieństwa jej podległych. Różne instytucje zapew

niają zróżnicowanie władzy, co zapobiega przejęciu absolutnej kon
troli przez jakiegoś złego przywódcę. Historia poucza, że wszyscy

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

źli przywódcy zaw sze usiłowali zniszczyć odrębne instytucje i

ustanowić samych siebie jako absolutną władzę w miejsce Boga.

Tylko Bóg jest w stanie rządzić przez wielorakie instytucje,

ponieważ jest wszechpotężny, wszechobecny i wszechwiedzący.

Wszelkie problemy odnoszące się do władzy nie wynikają z

błędnych zasad Bożych, lecz z ludzkiej nieudolności funkcjonowa
nia zgodnie ze Słowem Bożym. Powinieneś dobrze zrozumieć pro

blem władzy ponieważ, jako rodzic, jesteś jednym z jej organów.

Jako rodzic, odpowiadasz bezpośrednio przed Bogiem. Musisz znać

sfery swojej odpowiedzialności i granice swego panowania, aby
wiedzieć jak właściwie wywiązać się ze swych obowiązków.

3 2

M ateriał chroniony p raw em autor

5. Władza rodzicielska

Bóg ustanowił instytucję rodzicielstwa jako organ swej władzy

na ziemi. Organowi temu zostało nadane zarówno prawo rozporzą
dzania dziećmi, jak i potrzebna siła, aby odnieść sukces w w ycho

waniu  dzieci zgodnie  z  Bożym  planem.  Ta  pozycja  władzy jest  bez
pośrednią agencją,  przez  którą dzieci  mają być  kierowane  w  okresie
ich  dzieciństwa.  To  znaczy,  że  przez  tę  pozycję  każde  dziecko  m a

otrzym ać opiekę, kierownictwo i wskazówki.

Ten, komu Bóg da pozycję rodzica, jest odpowiedzialny bezpo

średnio przed Bogiem za to, w jaki sposób rządzi. Pozycję tę mogą

zajmować naturalni rodzice, samotny rodzic albo ktokolwiek, komu

da  ją Bóg,  np.  krewny, opiekun,  macocha  lub  ojciec  przybrany.  K to
kolwiek  zajmuje  tę  pozycję,  jest  odpowiedzialny  przed  Bogiem  tak
samo,  jak  byliby  naturalni  rodzice.  Ważne  jest,  aby  sobie  uświado
mić,  że  ten,  kto  poślubia  samotnego  rodzica  przyjął  na  siebie  pełną

odpowiedzialność rodzicielską przed Bogiem.

Z powodu danej przez Boga władzy, rodzice mają prawo posta

wić swoją wolę nad w olą swoich dzieci i przykazać im, by byli p o
słuszni ich kierownictwu.

Mają oni także władzę wymierzania sprawiedliwości i karania za

nieposłuszeństwo, jak i nagradzania za wypełnianie ich poleceń. Do

jakiego stopnia rodzice mogą narzucać sw oją wolę dzieciom?

D zieci muszą być posłuszne zarówno ojcu, jak i matce

Kol 3:20a: „Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim..."

Słowo „posłuszne" w greckim jest poleceniem i oznacza „słuchać

i być posłusznym ". Innymi słowy, fragment ten mówi, że dzieci m u

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

szą robić to, co im się mówi. To znaczy, że słowo rodziców jest pra

wem dla dzieci. Możliwe, że nigdy nie uważałeś się za kogoś, kto

może tworzyć prawo, ale w stosunku do twoich dzieci, twoje słowo

jest prawem. Jeśli twoje dziecko jest nieposłuszne twojemu słowu,

złamało ono prawo ustalone dla niego przez ciebie. Dzieci mają ro
bić to, co im mówisz.

Mimo że polecenie to jest zaadresowane do dzieci, rodzice, jako

rządzący, są odpowiedzialni za jego wypełnienie, dopóki dzieci są

pod ich opieką. Bóg zaw sze powołuje rządzących do odpow iedzial

ności za ich podwładnych. Rodzice są odpowiedzialni przed Bogiem

za posłuszeństwo swoich dzieci. Przykładem tej zasady może być

fakt, że Bóg nakazał człowiekowi, aby nie popełniał morderstwa, ale

dał rządowi odpow iedzialność i władzę wydawania wyroków
śmierci. W ten sam sposób Bóg dał rodzicom władzę wymuszania

na dzieciach posłuszeństwa we wszystkim.

Granice władzy rodzicielskiej są szersze niż jakiejkolwiek innej

instytucji. Jest tak, ponieważ prawo rodziców do rządzenia zawiera

władzę  wymuszania  posłuszeństwa  we  wszystkim.  Żadna  inna  in
stytucja  nie  ma  tak  wielkiej  władzy.  Podwładni  innych  instytucji
mają się  podporządkować  ich  władzy,  ale  dziecko  ma  polecenie być

posłuszne swoim rodzicom. Zasadniczą różnicą między słowami

„podporządkować się" i „być posłusznym " jest to, że podporządko

wanie apeluje do postawy niewymuszonej akceptacji władzy, pod

czas gdy posłuszeństwo jest uległością wobec władzy, niezależnie

od czyjejś woli. Rodzice mają nie tylko prawo rządzenia we w szyst

kim, ale też władzę wymuszania na dziecku jego niechętnej uległo

ści ich poleceniom.

Władza rodzicielska daje rodzicom prawo rządzenia dziećmi p o

zostającymi pod ich opieką. Żadna inna instytucja czy osoba nie ma
prawa władzy nad dziećmi. Ani społeczeństwo, ani personel szkoły,

ani wścibskie osoby, ani nawet inne instytucje nic mają żadnej w ła
dzy nad dziećmi. W ładza rodzicielska nad dziećmi jest odpow ie

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dzialna przed rządem tylko poprzez Boże prawa dotyczące kazi

rodztwa, molestowania fizycznego i morderstwa. Rodzice są bezpo

średnio odpowiedzialni przed Bogiem za jakiekolwiek nadużycia

swej władzy. Nie ma czegoś takiego jak „prawa dziecka" usankcjo

nowane przez Boga. Dziecko ma tylko dane przez Boga prawo do
wychowania przez swoich rodziców bez interwencji żadnej innej in
stytucji.

Kiedy rząd zaczyna nadużywać swojej władzy, przekracza swoje

granice  i  zaczyna  podw ażać  władzę  rodzicielską,  pojawia się  wtedy
tendencja  do  uczynienia  dziecka  odpowiedzialnym  wobec  państwa
raczej  niż  wobec  rodziców.  W  przeszłości  zdarzyło się  to  wiele  razy,

z tragicznymi konsekwencjami. Rządy takich narodów, jak Sparta i

Niemcy Hitlerowskie uzurpowały sobie rolę rodzica. Obecnie, w ła
dza rodzicielska jest podważana w Ameryce przez obowiązkowe

nauczanie, dziecięce agencje adwokackie i prawa dotyczące m ole
stowania dzieci. Rodzice nie mogą pozwolić rządowi na uzurpow a

nie swej władzy w tych dziedzinach, w których Bóg powołuje do

odpowiedzialności tylko rodzica.

Na przykład, w Słow ie Bożym są wyraźne wskazówki dla rodzi

ców,  aby  przekazywali  swym  dzieciom  informacje  zgodne  ze  Sło
wem  Bożym.  Instytucja  rządu  nie  ma  takich  wskazówek  i  dlatego
nie  posiada  władzy  nad  rodzicami,  aby  nauczać  dzieci  sprzecznych

informacji.

W rzeczywistości, nie ma w Piśmie Świętym wskazówek, które

dawałyby władzę nad dziećmi w jakiejkolwiek dziedzinie, z w yjąt

kiem dziedziny podtrzymywania rodzicielskiej pozycji władzy.

Bóg tak wysoko ceni wartość władzy rodzicielskiej, że ustanowił

prawa dla rządu w celu jej ochrony przed wewnętrzną rewolucją sa

mego dziecka. Zam iast być agencją wykonywania zadania rodzi

ców, rząd ma być agencją wzmacniania ich pozycji. Zamiast podw a
żania znaczenia rodziny i odbierania odpowiedzialności rodziców

M ateriał chroniony p raw em autor

za dzieci, rząd ma zapew nić rodzicom spokojne wykonywanie ich
zadania. Ma nie dopuścić do buntu dzieci przeciwko rodzicom.

Boża ochrona władzy rodzicielskiej przez rząd

M t 15:4: „Bóg przecież powiedział: 'Czcij ojca i matkę' oraz: 'Kto z ło 

rzeczy ojcu lub matce', niech śmierć poniesie.”

IV/ 21:15: „Kto by uderzył swego ojca albo matkę, winien być ukarany

śmiercią."

Wj 21:17: „Kto by złorzeczył ojcu albo matce, winien być ukarany

śmiercią."

Pwt 27:16a: „Przeklęty, kto gardzi swoim ojcem lub matką."
Prz 30:17: „Oko, co ojca wyśmiewa, gardzi posłuchem dla matki -

niech kruki nad rzeką wydziobią lub niech je zjedzą orlęta!"

W ersety te zaw ierają trzy ważne zasady:

1. Matka i ojciec są uważani za równych w swoich rolach jako ro

dzice.

2. Bóg nie będzie tolerował hardego braku szacunku dzieci dla

władzy rodzicielskiej. Kara śmierci miała spotkać każde dziecko,

które miało zwyczaj nic szanowania rodziców przez uderzenie lub

nawet przeklinanie ich. Oczywiście rodzice nie mieli prawa do od e

brania życia swojemu dziecku. Tylko instytucja rządu ma taką w ła

dzę. Rodzice jednak mieli nakaz doniesienia na takie dziecko.

Pwt 21:18-21: „Jeśli ktoś będzie miał syna nieposłusznego i krnąbrne

go, nic słuchającego upomnień ojca ani matki, tak że nawet po upomnie

niach jest  im  nieposłuszny,  ojciec i matka pochwycą go,  zaprowadzą do bra
my,  do  starszych  miasta,  i  powiedzą  starszym  miasta:  ’Oto  nasz  syn  jest
nieposłuszny  i krnąbrny,  nie słucha  naszego  upomnienia,  oddaje się  rozpu

ście i pijaństwu’. W tedy mężowie tego miasta będą kamienowali go, aż

M ateriał chroniony p raw em autor

umrze. Usuniesz zlo spośród siebie, a cały Izrael, słysząc o tym, ulęknie

się."

Jak widać, Bóg traktuje poważnie posłuszeństwo dzieci. Wersety

te  został)'  dane  narodowi  Izraela,  ale  zasada  pozostaje  aktualna,  że
Bóg nie będzie  tolerował nieposłusznych i  okazujących brak  szacun
ku  dzieci.  Jakkolwiek  drastyczne  wydaje  się,  że  Bóg  ustanowił  karę

śmierci dla dziecka, było to dla ochrony i korzyści samego narodu.

Jeśli wychowa się dziecko, które nie szanuje i nie słucha rodzi

ców, jako dorosły człowiek prawdopodobnie nie będzie szanow ało
ani praw narodu, ani nawet Boga. Sam fakt istnienia takiego prawa

przeciwdziałał konieczności jego użycia. Niewielu rodziców zanie

dbałoby  wychowanie  dziecka  w  posłuszeństwie  wiedząc,  że  będą
musieli  zaświadczyć przeciw  niemu,  a  konsekwencją tego  może  być
kara  śmierci.  Podobnie,  niewiele  dzieci  byłoby  otwarcie  zbuntow a
nych przeciw rodzicom  wiedząc, jaka jest  to kara.

3. Jeśli jakiś buntownik uniknął kary śmierci, ponieważ rodzice

albo instytucja rządu nie spełniła swego obowiązku, Boże Słow o

obiecuje karę dla dziecka, rodzica i całego narodu (1 Sm 3:13 por. z 1
Sm 4:10-18 i Prz 30:11-17). Ameryka doświadczyła tego rodzaju

przekleństwa (klątwy) w ciągu ostatnich pokoleń. Wojny, narkotyki

i nagła śmierć był)' sposobem życia młodzieży naszego narodu

przez wiele lat. Duża część plonu śmierci może być przypisana źle

wychowanej młodzieży.

Podsumowując, przekleństw o jest skutkiem wychowania bun

towniczego  dziecka,  które  nie ulega  wychowywaniu.  Z drugiej  stro
ny,  dla  dziecka,  które  uczy  się  posłuszeństwa  i  szanuje  swoich  ro
dziców, Bóg obiecał błogosławieństwo pokoju  i prosperowania.

3 7

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

B o ż a o b i e t n i c a b ł o g o s ł a w i e ń s t w a d l a d z ie c i

E f 6:2-3: „Czcij ojca twego i matkę - jest to pierwsze przykazanie z

obietnicą - aby ci było dobrze i abyś był długowieczny na ziemi."

Wj 20:12: „Cze// ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi,

którą Pan, Bóg ftoój, da tobie."

Obietnica długiego życia zawierała wiele aspektów błogosła

wieństwa w dniach, kiedy Bóg dał te słowa ludziom. Długie życie

oznaczało nieponiesienie nagłej śmierci przez wojnę, chorobę, głód

lub dzikie zwierzę. Była to obietnica śmierci we właściwym czasie.
Długie życie było też obietnicą prosperowania, jako że zapewniało

więcej czasu na gromadzenie bogactwa w pogłowiu bydła, ziemi i

dzieciach. Obietnica Starego Testamentu stwierdzała, że to długie
życie będzie spędzone w „ziemi, którą Pan, twój Bóg ci daje". Z ie

mia ta to ziemia obiecana, mlekiem i miodem płynąca - znowu

idiom oznaczający prosperowanie.

Dziecko, które szanuje swego ojca i matkę, będzie ochraniane w

ciągu swego dorosłego życia przez obietnicę Boga. Dodatkowo, kie
dy dziecko jest posłuszne nakazom swych rodziców, jego prospero
wanie będzie jeszcze bardziej pomnożone.

Prz 3:1-2: „Synu m ój, nic zapomnij mych nauk, twoje serce niech

strzeże nakazów, bo w iele dni i lat życia i pełnię ci szczęścia przyniosą."

Znowu widzimy zasadę, która staje się prawdą w życiu dziecka

posłusznego i szanującego swych rodziców. Kiedy prawda ta jest
przestrzegana, daje w rezultacie błogosławieństwo, kiedy nie - prze

kleństwo. Rodzice, którzy prawdziwie kochają swoje dzieci, będą

chcieli dla nich jak najlepiej. Rodzice ci dopilnują tego, aby ich dziec

ko szanowało ich tak, by otrzymało obiecane przez Boga błogosła

wieństwo.

Materia! chroniony p raw em autor

Władza rodzicielska ma swoje ograniczenia. Sam Bóg jest odpo

wiedzialny  wobec  swojej  własnej  prawości,  sprawiedliwości  i  m iło
ści,  aby prowadzić każde  dziecko  w  sposób zgodny z Jego  charakte
rem.  Możemy  całkow icie  ufać,  że  skoro  to  On  ustanowił  instytucję

władzy rodzicielskiej,, będzie sprawiedliwy dla każdego dziecka
znajdującego się pod opieką tej instytucji. Zawsze byli i będą źli lu

dzie stanowiący w ładzę rodzicielską, tak jak byli i będą źli przy

wódcy w  rządzie.  Ci  rodzice,  którzy  nadużywają swej  władzy,  pod
legają  bezpośrednio  sądow i  Bożemu.  Kiedy  widzimy,  że  jakieś
dziecko  jest  źle  traktowane  przez  rodziców,  musimy  pamiętać,  że

Bóg trzyma ster i że to On postanowił umieścić duszę tego dziecka

pod opieką tych właśnie rodziców.

Bóg ma plan dla każdego życia. Plan ten zawiera w sobie nawet

niesprawiedliwość tego świata. Może dziecko źle traktowane przez

swych rodziców potrzebuje właśnie takich okoliczności, aby poddać
sw ą wolę Bogu. M oże Bóg przygotowuje takie dziecko do uw ielbie

nia Go przez cierpienie, tak jak Hiob. Boży plan jest większy niż co
kolwiek, co możemy pojąć swoim ograniczonym umysłem w n a

szym ograniczonym mgnieniu życia. Dla nas dane dziecko jest bez
bronną istotą, lecz Bóg widzi je jako duszę, dla której zapewnił pełną

prowizję. Bóg nie popełnia błędów, dlatego musimy Mu pozw olić

na rozprawienie się ze zbuntowanymi rodzicami.

Jako ludzki organ władzy popełnisz wiele błędów, nawet jeśli

pragniesz być sprawiedliwy. Błędy te mogą pochodzić z braku w ie

dzy na temat postępowania z dziećmi albo też z grzechu. W ładza

nie musi być doskonała. To co wydaje się niesprawiedliwą lub

niekompetentną władzą, uczy często posłuszeństwa i szacunku.
Rodzice - to wy jesteście władzą, na dobre czy na złe. Nie pozwólcie,

aby fakt, że jesteście omylni powstrzymywał was od spełnienia

swego obowiązku. Bóg wiedział, że nie jesteście doskonali kiedy dał
wam dziecko. Uznanie tego faktu powinno sprawić, że będziecie

polegać na Nim, a nie unikać odpowiedzialności.

3 9

M aterial chroniony p raw em autor

6. Odpowiedzialność rodzicielska

Być może uśw iadom iłeś sobie po raz pierwszy, że jesteś i masz

prawo być panującym nad swoimi dziećmi. Ponieważ Bóg umieścił

cię w tej pozycji, pow inieneś w niej funkcjonować jako ten, kto ma

prawo rządzić. Innymi słowy, twoje dzieci muszą wiedzieć, że jesteś
u władzy. To oznacza, że to ty podejmujesz decyzje, nie dzieci. Ty

masz decydować kiedy trzeba iść spać, co należy jeść, a czego nie

jeść i jakie zajęcia są dozwolone. Decyzje te należą do rodziców tak

dtugo, dopóki dziecko nie jest przygotowane do samodzielnego p o
dejmowania właściwej decyzji.

Dzieci potrzebują autorytetu. Jeśli rodzice nie dadzą im potrzeb

nego kierownictwa, poszukają go gdzie indziej. Bez stanowczego

kierownictwa  w  domu,  dzieci  zwrócą się do  kogoś obcego po  w ska
zówki,  co  mają ro b ić  Potrzebują one  intensywnie  kogoś,  kogo  mogą
naśladować  i  z  kim  się  sprzymierzyć.  Bóg  tak  ukształtował  ich  du
sze,  aby  reagowały  na  władzę  rodzicielską,  dlatego  poszukują sobie
zastępstwa, jeśli rodzice ustąpią ze swej  pozycji.

Nie powinniśmy się dziwić, jeśli dzieci pozbawione przywódz

twa zwracają się do kultów, takich jak Mormoni czy wyznawcy

Kriszny, do gangów ulicznych czy ruchów rewolucyjnych. Te

wszystkie grupy m ają jedną rzecz wspólną - wymagają od członków

naśladownictwa. Każda z nich zapewnia silne kierownictwo, naucza

i zmusza do przestrzegania reguł i ustala cel życia członka. Czy m y

jako rodzice mamy dać mniej?

Przeciwnie do popularnie przyjętej teorii o psychologii dziecka,

twoje dziecko potrzebuje przywódcy - nie kumpla, kolegi, starszej
siostry czy brata. Rodzice są reprezentantami władzy, dlatego nie

mogą być także kumplami czy kolegami dla dziecka, które musi być

posłuszne ich rządom. Jeśli rodzice dobrze rządzą podczas dorasta

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nia swego dziecka, zapewnią sobie trwałą przyjaźń z dorosłym p o

tomkiem. Jednakże nawet to może nastąpić tylko wtedy, gdy dziec
ko jest nauczone postępow ania według norm rodziców.

Rodzice, którzy zawiedli we właściwym wychowaniu swoich

dzieci, często znajdują kozła ofiarnego, którego obwiniają o nega
tywny wpływ na ich postępowanie. Nauczyciele, inne dzieci, TV, a

nawet kościół często znajdują się na liście winowajców. Jednakże

Bóg tylko rodziców pociąga do odpowiedzialności za wychowanie

dzieci. Dlatego obowiązkiem rodziców jest kontrolowanie czynni

ków wywierających wpływ na ich dziecko.

Szkoła może nauczać dzieci sprzecznie z poglądami rodziców,

ale rodzice są odpowiedzialni za zdecydowanie, gdzie dziecko ma

iść do szkoły i czego jest nauczane. Otoczenie może wyw ierać

wpływ na dziecko, ale rodzice są odpowiedzialni za zdecydowanie,
z kim dziecko się zadaje. Silny wpływ telewizji i innych środków

masowego przekazu także powinien pozostawać pod kontrolą ro
dziców i zależeć od ich wyboru. Dzieci mogą lekceważyć to, czego

uczy ich kościół, ale Bóg pociąga rodzica do odpowiedzialności za

znajomość Słowa Bożego przez dziecko.

Inną techniką stosow aną przez rodziców w unikaniu odpow ie

dzialności, jest zw alanie winy na Boga. Robią to przez mówienie

nieposłusznemu dziecku, że Bóg je ukarze za nieposłuszeństwo. Ro

dzice są wybranymi przez Boga reprezentantami władzy nad dzieć

mi. Ich zadaniem jest nauczanie i wymierzanie sprawiedliwości. Ro

dzice nie m ogą z powrotem przekazywać odpowiedzialności Bogu.

Słowo Boże poucza rodziców, że m ają nie tylko mówić dzieciom,

a ) m ają robić, ale też wymusić posłuszeństwo ich wskazówkom. To

jest zadanie rodzi rów , nie Boga. Dziecko uczy się posłuszeństwa

wobec rodziców jako przygotowanie do posłuszeństwa Bogu.

Rodzice są sym bolem i reprezentantami władzy Bożej dla swoich

dzieci. Sposób, w jaki rodzice spraw ują swą władzę będzie dla d zie
ci wskazówką, jak m ają myśleć o Bogu i o wszystkich organach wła

4 2

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dzy  pod  Nim.  Rodzice  mają  bardzo  doniosłą  rolę  do  spełnienia  w
życiu  dziecka.  Przyjrzyj  się  rozumowaniu  dziecka.  Jeśli  widzi  ono,
że jego  rodzice są sprawiedliwi,  będzie  myślało,  że  Bóg też  musi być
sprawiedliwy. Jeśli  rodzice  karzą za  zło,  Bóg  też będzie  karał  za zło.

Jeśli rodzice troszczą się o niego, to Bóg też się o niego troszczy. Jeśli

rodzice szanują i respektują Boże Słowo to znaczy, że ono też musi

czcić i słuchać Boga. Jeśli rodzice dotrzymują słowa, to Bóg też na

pewno dotrzymuje słowa.

Jako rodzic, masz okazję kształtować stosunek dziecka do Boga,

rządu  i  przyszłego  współmałżonka.  Dziecko,  od  którego  wymaga
się  posłuszeństwa  w obec  rodziców,  nauczy  się  szanowania  ich  w ła
dzy  i  w  ten  sposób będzie  przygotowane  do  uległości  wobec  innych

organów władzy, jak również wobec Słowa Bożego.

R odzicielstw o - podsum owanie

Widzieliśmy, że Pismo Święte jasno definiuje pozycję rodzica i

dziecka. Definiuje też konsekwencje przestrzegania lub lekceważe

nia norm Bożych.

Przypomnijmy sobie najważniejsze zasady postępowania rodzi

ców:

• Błogosławieństwa wielkiej radości i zadowolenia czekają

na  rodziców  (zarówno  ojca  i  matkę),  którzy  właściwie  w y
chowują  swoje  dzieci,  podczas  gdy  przekleństwo  wielkiego
smutku jest  konsekwencją dla  tych,  którzy tego nie robią.

• Życie duchowe każdego dziecka jest tworem Boga, który

ma plan i cel we wszystkim, a ) stwarza.

• Bóg pragnie, aby dzieci były wychowane przez rodziców

zgodnie z Jego normami.

• W ychowanie dziecka zależy od szacunku dziecka dla

władzy rodzicielskiej.

M ateriał chroniony p raw em autor

• Zasada w ładzy została przeznaczona przez Boga do

sprawnego przeprowadzenia Jego planu dla ludzkości i pod

lega Jego całkowitej kontroli.

• Władza rodzicielska jest najobszerniejsza ze wszystkich

instytucji i obejm uje prawo egzekwowania posłuszeństwa od
dzieci.

• Słowo rodziców jest prawem dla dzieci.

• Rodzice są odpowiedzialni za wychowanie posłusznych i

szanujących ich dzieci.

• Rodzice są odpowiedzialni jedynie przed Bogiem za ich
panowanie.
• Dzieci, które szanują swoich rodziców, otrzym ują błogo

sławieństwo fizycznego dobrobytu, podczas gdy ci, którzy

buntują się z hardym brakiem szacunku, otrzym ują prze

kleństwo żywej śmierci i/lub nagłego końca.

• Rodzice m uszą dać mocne kierownictwo swoim dzieciom

i być odpowiedzialni za zewnętrzne wpływy.

• Rodzice są symbolem i reprezentantami Bożej władzy dla

swoich dzieci.

Może w tej chwili nie wiesz jeszcze, jak wyegzekwujesz posłu

szeństwo od swych dzieci albo czego właściwie masz ich uczyć. Ale

powinieneś  rozum ieć  swoją  odpowiedzialność  panowania  nad
dziećmi,  jak  i  odpow iedzialność  przed  Bogiem  za  to,  jak  używasz
swojej  pozycji.  Może  też  zaczynasz  widzieć,  jak bardzo  twoje  dziec

ko potrzebuje twojego kierownictwa, aby je ochronić.

Rodzice muszą zrozumieć, że wypełnienie obowiązków rodzi

cielskich jest wyrazem ich miłości do dzieci. Innymi słowy, jeśli ko

chasz swoje dzieci, panuj nad nimi.

Z tym ukierunkowaniem władzy rodzicielskiej na Boży punkt

widzenia, przyjrzymy się, co mówi Słowo Boże na temat dziecka,

które mamy wychowywać.

4 4

M aterial chroniony p raw em autor

Natura dziecka

Dowiedzieliśmy się już, co Pismo Święte mówi na temat odpo

wiedzialności rodziców, aby wychowywać swoje dzieci zgodnie z
Bożymi normami. Poznaliśmy też pozycję władzy rodziców i ich o d

powiedzialność przed Bogiem za Jego dar życia - dziecko. A teraz

zastanówmy się nad tym, jakie jest to dziecko, które mamy w ycho

wywać? Co w jego naturze wymaga tak dogłębnego kształtowania?
Dlaczego konieczna jest władza rodzicielska?

Aby odpow iedzieć na te pytania, przyjrzyjmy się temu, co Pismo

Święte mówi o naturze tego tworu nazwanego dzieckiem. Aby zro
zumieć dzieci, m usim y najpierw zrozumieć pochodzenie ludzkości.

Ludzkość została stworzona „na podobieństw o Boga"

Rdz l:2 6 a: „A wreszcie rzekł Bóg: Uczyńmy człowieka na Nasz obraz"

Bóg jest doskonały i całe Jego stworzenie było doskonałe w sw o

im pierwotnym stanie. Nawet szatan był doskonały, kiedy zaczął
istnieć (Ez 28:12-15). W czasie, kiedy Bóg stworzył człowieka, był on

także doskonały w swym człowieczeństwie. Ludzkość zaczęła sw ą

egzystencję w stanie błogosławieństwa, ale człowiek (tak jak szatan

przed nim) dokonał wyboru, aby postąpić sprzecznie z wyraźną

wolą Boga. Bóg w yraził swą wolę wobec człowieka bezpośrednio
przez Swoje Słowo.

Rdz 2:17: „(...) ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo

gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz."

Grzech człowieka, jaki potem nastąpił, akt woli wyrażony w

przekroczeniu znanej normy danej przez Boga, spowodował zmianę

4 9

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

w naturze człowieka. Kiedy grzech przyszedł na świat, ludzkość sta-
ła się zepsutą wersją pierwotnego stworzenia Boga. Człowiek stał

się oddzielony od Boga, podległy śmierci i pozostający pod praw

nym wyrokiem sprawiedliwego Boga. Ludzkość zaczęła się wtedy

reprodukować „w edług swego rodzaju".

Ludzkość obecnie reprodukuje się na podobieństw o Adama

Rdz 5:3: „Gdy Adam miał sto trzydzieści lat, urodził mu się syn, p o 

dobny do niego..."

Ludzkość już dłużej nic istnieje w stanie swego pierwotnego

stworzenia, ale została zmieniona według obrazu zepsutego czło

wieczeństwa. Stan ten jest kontynuowany przez narodziny.

Rz 5:12: „Dlatego też jak przez jednego człowieka grzech wszedł na

świat, a przez grzech śmierć, i w ten sposób śmierć przeszła na wszystkich

ludzi, ponieważ wszyscy zgrzeszyli..."

Rz 5:1 Sa: „A zatem, jak przestępstwo jednego sprowadziło na w szyst

kich ludzi wyrok potępiający..."

E f 2:1: „I wy byliście umarłymi na skutek waszych występków i grze

chów. "

Rezultat tego upadku jest potrójny:

1. Każdy osobnik ludzkości rodzi się ze śmiertelnym, fizycznym

ciałem (podlegającym fizycznej śmierci).
2. Każdy rodzi się z duchem oddzielonym od wspólnoty z Bogiem

(w stanie duchowej śmierci).

3. Każdy rodzi się z duszą podlegającą karze za grzech (wieczne
potępienie).

W takim właśnie stanie przychodzi na świat dziecko. Dopóki nie

stanie się ono świadom e grzechu, sprawiedliwości i sądu, jest ochra

5 0

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

niane przez Boże praw o odpowiedzialności. Kiedy jednak stanie się
odpowiedzialne za siebie, jego indywidualne akty grzechu dom aga

ją się sprawiedliwości Bożego sądu.

(Rozwinięcie doktryny odpowiedzialności wykracza poza zasięg

niniejszej książki).

Każde dziecko rodzi się z grzeszną ludzką naturą

Ps 51:7: „Oto zrodzony jestem w przewinieniu i w grzechu poczęła

mnie matka. "

Ps 5S:4: „Od łona matki występni zeszli na bezdroża, od urodzenia

zbłądzili głosiciele kłamstwa."

Dziecka nie trzeba uczyć jak kłam ać być egoistą albo źle czy n ić

te  rzeczy  przychodzą  naturalnie.  Każdy  słodki,  niewinny,  pulch
niutki  dzidziuś  posiada  w  swym  ciele  ciągłą pokusę słuchania  m oc
nych  zachcianek  grzechu.  Pod  kontrolą  grzechu  dziecko  jest  całko
wicie samolubne;  chce  tego,  czego chce  i  właśnie wtedy,  kiedy  chce.

Dziecko chce być karmione tym, na co ma ochotę i kiedy ma ochotę,
chce skupiać na sobie całkowitą uwagę innych, zawsze się baw ić i

zasadniczo mieć spełnione każde swe życzenie bez względu na ko

gokolwiek innego.

Każdy, kto wątpi, że dziecko posiada tę wewnętrzną naturę

grzechu, może się o tym przekonać, jeśli tylko poobserwuje dzieci w

działaniu. W yobraźcie sobie dwoje dzieci pozostawionych w pokoju

z jedną zabawką o  tym  samym  poziomie  atrakcyjności  dla  każdego
z nich.  Albo w yobraźcie sobie dziecko,  któremu  pozostawiono decy
zję  co  do  godziny  pójścia  spać,  albo  co  do  czegokolwiek,  czego  nie

lubi robić (jak np. kąpiel, praca czy nauka). Te przykłady obrazują,

jak rzeczywisty jest pociąg dziecka do zaspokajania swoich zachcia

nek.

M ateriał chroniony p raw em autor

Nawet kiedy dziecko zachowuje się poprawnie, jego pobudkami

m oże być jego własne dobro, skupienie na sobie uwagi lub zdobycie

nagrody. Inteligentne lub uparte dziecko może swym zachowaniem
przekonać rodziców, ż c jest w zasadzie dobre i tylko czasem źle p o

stępuje.

Naturalnie, rodzice zawsze widzą swoje dziecko takim, jakie

chcieliby je mieć, a nie jakie naprawdę jest. Możecie uniknąć tego

złudzenia, kiedy uświadom icie sobie, że grzeszna natura będzie m o

tywowała dziecko do złych lub nawet dobrych uczynków, jeśli ty l

ko, w jego przekonaniu dadzą mu one jakąś korzyść.

Kiedy rodzice zrozumieją, że naturalną i normalną tendencją ich

dziecka jest zaspokojenie swej własnej grzesznej natury, są gotowi,
aby odnieść sukces wychowawczy. Nie nastąpi to jednak tak długo,

jak długo wyobrażasz sobie, że twoje dziecko jest niewinnym, słod

kim cherubinkiem, dobrym z natury. Argument, że „dzieci są dzieć
m i" jest prawdziwy. Prawdą jest także to, że pozostaną nimi, jeśli

pozostawi się je sam ym sobie. Dla dobra samego dziecka, nie można
mu pozwolić, aby funkcjonowało pod kontrolą swej własnej grzesz

nej natury.

D zieci m uszą być ham owane przez rodziców

Prz 29:15: „Rózga i karcenie udziela mądrości; chłopiec pozostawiony

sobie jest wstydem dla m aiki."

Słowo przetłumaczone z hebrajskiego jako „pozostawiony sobie"

jest czasem używane w stosunku do zwierząt pasących się bez ogro

dzeń lub skrępowania postronkiem. Słowo to również używane jest

w ogólnym sensie „odesłać". Kiedy zestawi się je z dzieckiem, które

jest kontrolowane przez swoich rodziców, obrazuje ono dziecko,

które jest odesłane w w iek dojrzał}' bez należytego wychowania. Z a

sadą, jakiej uczy ten werset jest to, że dziecko będzie dorastało zgod-

5 2

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nic ze swą grzeszną naturą, jeśli nie jest hamowane przez swych ro

dziców. W innym wersecie Bóg ostrzega:

1 Sm 3:13: „Dałem mu poznać, że ukarzę dom jego na wieki za grzech,

o którym wiedział: synowie jego bowiem ściągają na siebie przekleństwo, a
on ich nie skarcił. "

W tym wersecie Bóg mówi o Helim, kaptanie, który w ychow ał

dwóch złych synów. Jego synowie są teraz dorośli, ale Heli jest o są

dzony,  ponieważ  jako  ich  ojciec,  nic  powstrzymał  ich  grzesznej  na
tury.  Hebrajskim  słowem   przetłumaczonym  tutaj  jako  karcić  jest
słowo oznaczające „uczynić słabym  lub małym ".  Innymi słowy,  Heli

powinien był użyć swojej ojcowskiej władzy aby spowodować, żeby

grzeszne natury jego synów miały na nich słaby wpływ. Heli nie
uczynił złymi swych synów, to oni uczynili siebie złymi, ale Heli

temu nic zapobiegł. Werset ten wskazuje na to, że to rodzic jest od
powiedzialny za kontrolowanie grzesznych tendencji swego dziec-

Dziecko pozostawione samo sobie lub niehamowane przez sw o

ich rodziców, jest poddane kontroli swej grzesznej natury. Rodzi się

ono bez znajomości tego, co właściwe i najlepsze dla niego, a także

bez wewnętrznej kontroli, aby zapanować nad sw ą ciągłą pokusą do

grzechu. Im dłużej pozwala się dziecku dorastać bez hamulców,

tym bardziej staje się ono niewolnikiem swych egoistycznych pra

gnień. Okrutne byłoby odmówienie mu pomocy w panowaniu nad
sobą.

Najważniejszą rolą rodzica jest działanie jako zewnętrzna kon

trola nad naturą dziecka. To pomaga wyjaśnić przyczynę prawie

nieograniczonej władzy rodzicielskiej. W ychowanie dziecka nie

ogranicza się do hamowania jego natury. Jednakże, dopóki jego n a

tura nie podlega kontroli, istnieje mała, jeśli jakakolwiek, szansa na
właściwo wychowanie. Rodzic musi działać jako zewnętrzna kon

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

trola, zanim nie wyrobi w dziecku wewnętrznej kontroli. Dziecko

jest zależne od rodziców, jeśli chodzi o pomoc w kontrolowaniu

grzesznej natury, która chce je zniewolić.

Zrozumienie w pływ u, jaki twoja własna grzeszna natura ma na

ciebie, pomoże ci uświadom ić sobie, jak ważne jest kontrolowanie

natury twojego dziecka. Jako dorosły, widzisz na pewno jakieś dzie

dziny swojego życia, gdzie twoja grzeszna natura nadal panuje.

Normalne pragnienie pożywienia może być zniekształcone przez

naturę grzechu, aby doprowadzić do obżarstwa - niezaspokojonego

dogadzania sobie. Podobnie, normalny popęd seksualny może być

zamieniony w nienasyconą żądzę pornografii lub niemoralnego za

chowania w obec płci odmiennej. Nawet proste pragnienie akceptacji
może być tak zniekształcone przez naturę, że człowiek odstępuje od

słusznych zasad z powodu pożądania aprobaty. Może widzisz, jak

mocniejsza kontrola rodzicielska mogłaby ci pomóc w przeszłości.

Masz teraz okazję, aby pom óc swemu własnemu dziecku w staniu
się dojrzałym człowiekiem poprzez nauczenie się, jak kontrolować

swoją grzeszną naturę już w dzieciństwie.

M ateriał chroniony p raw em autor

8. Fazy życia dziecka

W ciągu swej drogi do dojrzałości dzieci przechodzą kilka mniej

lub bardziej wyraźnych faz rozwojowych. Język grecki i hebrajski w

Piśmie Świętym używ ają konkretnych słów, aby określić te różne

stadia. Będziemy używ ać terminów „niem ow lę", „dziecko", „m ło

dzieniec" i „dorosły" dla tych biblijnych terminów. Aby wiedzieć

jak wychować dzieci, ważne jest zrozumienie cech charakterystycz

nych każdej z tych faz.

Termin „niem ow lę" użyty jest, aby opisać pierwszą fazę dzieciń

stwa. Okres ten zaczyna się całkowitą zależnością od rodzica, szcze
gólnie matki. Niem ow lę jest bezbronne i potrzebuje ciągłej opieki.

Wymaga, aby każda jego potrzeba była natychmiast zaspokojona. W
tym okresie rozwija się w nim poczucie bezpieczeństwa związane z

otrzym ywaną opieką. Opieka ta przejawia się w trzymaniu dzidziu

sia, zajmowaniu się jego potrzebami, stymulowaniu jego reakcji i

ochranianiu go przed głodem, mokrą pieluszką, zimnem czy inną

niewygodą.

Wraz z nabieraniem sił)' niemowlę szybko wyrasta z tego pierw

szego stadium. Zaczyna odkrywać poczucie samodzielności - coraz

m niejszą zależność od innych a ) do zaspokojenia swych potrzeb.
Kiedy jest w stanie w yrazić swą niezależność przez samodzielne p o

ruszanie się, przestaje być niemowlęciem.

Terminu „dziecko" używa się, aby określić małe dziecko jako

przeciwieństwo młodzieńca lat „nastu". W łaśnie w tym okresie

dzieci będą usiłowały ustanowić sw oją wolę jako ich jedynego pana.
Można się spodziewać, że odrzucą i będą zwalczać jakiekolwiek

ograniczenie swojej wolności. Ponieważ starają się o zaspokojenie
tylko swoich zachcianek, ich postępowanie podyktowane jest ich

pragnieniami.

M aterial chroniony p raw em autor

Kiedy dziecko chce uzyskać czyjąś aprobatę, przez jakiś czas b ę

dzie  robiło  to,  czego  się  od  niego  oczekuje.  Kiedy  chce  zwrócić  na
siebie  uwagę,  może celow o coś  spsocić,  aby ją  otrzymać;  kiedy  chce
wyrazić  sw oją  wolę,  będzie  się  sprzeciwiało  wyrazowi  woli  kogo

kolwiek innego. Prawie wszyscy rodzice widzieli, jak dziecko odm a
wia cukierka albo czegoś, co bardzo lubi tylko po to, aby postaw ić

na swoim i okazać niezależność. Podczas swojego dzieciństwa dzieci

będą stosować jedną lub więcej podobnych technik.

Faza dzieciństwa to okres, w którym ustanowiona jest większość

wzorów  zachowań  na  całe  życie.  Wzory  szacunku  dla  władzy,  sza
cunku  dla  praw  innych,  uczciwość,  cierpliwość,  samoopanowanie,
nauka  i  praca,  troska  o  innych  i  osobiste  zadowolenie,  wszystkie
mogą być rozwinięte  w   tym okresie.  Z  powodu  formatywnej  natury
umysłu  dziecka  w  tej  fazie,  rodzice  powinni  ustanowić  i  egzekw o
wać zasady przyjętego i nieprzyjętego zachowania.

Faza dziecka pokrywa się nieco z fazą niemowlęcia. Niemowlę

można określić mianem dziecka, kiedy zaczyna wymuszać na in

nych swoją wolę. Kiedy dziecko osiąga trzynasty rok życia, przecho

dzi do następnej fazy rozwoju - „młodzieńca".

Terminu „m łodzieniec" używa się na określenie okresu m iędzy

trzynastym i dwudziestym rokiem życia. W tym okresie rozwija się
indywidualna osobowość. Wyłaniają się osobiste zainteresowania i

upodobania, podczas gdy młoda osoba stara się określić swą indy
widualną tożsamość. Uwidoczniają się i nabierają znaczenia różnice

płciowe związane z dojrzewaniem seksualnym. Bardzo ważne w
tym okresie dla młodych ludzi stają się przyczyny tkwiące za zasa

dami, którym mają być posłuszni.

Młody człowiek sięga po coraz więcej przywilejów i wzrasta

równocześnie lista jego obowiązków. Będzie szukał kogoś, kogo

może podziwiać, z kim się może utożsam ić i czyjemu przywództwu
może się podporządkować. Ma potrzebę bycia akceptowanym jako

M ateriał chroniony p raw em autor

jednostka. Jest to okres, w którym rodzic może wywierać m aksym al

ny wpływ na jego myślenie.

W zależności od tego, jak rodzice potraktowali fazę dzieciństwa,

młody człowiek będzie przygotowany, by zaakceptować ich naukę

albo odrzucić ich rady,  model  życia  a  nawet  ich  osobiście. W łaściwie
wychowane  dziecko  zacznie  w  swej  młodości  używać  swych  w e
wnętrznych  hamulców,  akceptując rosnące obowiązki  i  stając się co

raz bardziej odpowiedzialne.

Młody człowiek, który jako dziecko nie został podporządkowa

ny kontroli rodziców, coraz gwałtowniej będzie się buntował prze

ciw jakimkolwiek próbom rodziców, szkoły czy innej instancji ogra

niczającej jego całkow itą wolność.

Młoda osoba, która ustanowiła swą własną kontrolę nad rodzica

mi, będzie zwiększała swoje panowanie nad nimi, aby zaspokoić

swoją samolubną egzystencję.

Terminu „dorosły" używa się, aby opisać syna lub córkę w w ie

ku dwudziestu lat życia lub starszych. Biblijnie, dorosły młodzieniec
stawał się w pełni odpowiedzialny przed Bogiem i narodem, łącznie

z podleganiem poborowi do wojska i podatkom w dwudziestym

roku  życia.  Dorosła  dziewczyna  dalej  pozostawała  pod  opieką i  k ie
rownictwem  swojego  ojca,  dopóki  nie  wyszła  za  mąż.  Jako  już  nie
„m łodzieniec",  „dorosły"  zakończył  okres  wychowania.  Dobrze

wychowana młoda osoba wchodząca w wiek dorosły, będzie nadal
szanowała swych rodziców i jej życie będzie odzwierciedlało ich

dobre wychowanie, przynosząc im tym samym wielką radość. Jeśli
rodzice zdobyli też sobie jej szacunek dla ich charakteru i mądrości,

młoda osoba będzie nadal szukała ich rady.

Przyswojenie sobie przez rodziców faz rozwojowych ich dzieci,

szczególnie fazy „dziecko" i „m łodzieniec", pomoże im zrozumieć
szkolące funkcje „kontroli" i „nauczania" opisane w następnych roz

działach.

5 7

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

niem ow lę

dziecko

m łodzież

do rosły

o la t

Z tego rozdziału dowiedzieliśmy się, że dzieci nie są całkowicie

niewinnymi, „białymi tablicami" kształtowanymi totalnie przez o to
czenie. Przeciwnie, widzimy, że są one stworzeniami poddanymi

potężnej mocy działającej wewnątrz i w rezultacie możemy ustalić
pewne zasady odnoszące się do ich natury:

• Z powodu grzechu ludzkość reprodukuje się jako zepsuta

wersja pierwotnego stw orzenia Boga,

• Każde dziecko rodzi się jako członek ludzkości i jego ciało,

dusza i duch podlegają rezultatom grzechu.

• Każde dziecko posiada grzeszną ludzką naturę, która może go

kontrolować i w końcu wytworzyć całkowicie egoistyczną osobo

wość.

• Obowiązkiem rodziców jest hamowanie naturalnej tendencji

dziecka do poddania się grzesznej naturze.

• Dzieci są biblijnie opisane według ich różnych faz rozwoju.
• Każdy z tych etapów ma określone cechy charakterystyczne.

M ateriał chroniony p raw em autor

Znaczenie terminu

„wychowanie

dziecka"

Aby odnieść sukces w wychowaniu dzieci, musisz dokładnie

wiedzieć, co znaczy to „wychow anie". W ychowanie oznacza „pro
ces, w wyniku którego wychowywany wykazuje rezultaty w ycho

wania". Dlatego m ożem y powiedzieć, że wychowanie dziecka jest
procesem użytym przez rodziców, który ma doprowadzić dziecko

do osiągnięcia celu, ku któremu było wychowywane. Szkolenie z a

wodnika oznacza przygotowanie go do zawodów, przygotowanie

go, aby zwyciężył. Szkolenie zwierzęcia to tresura, która ma je d o
prowadzić do wykonania pewnej funkcji, czynności czy sztuczki.

Szkolenie osoby w jakim ś fachu polega na doprowadzeniu jej do

biegłości w wykonywaniu tego fachu.

W każdym z tych przypadków nie można mówić o zakończeniu

szkolenia, dopóki podmiot nie osiągnie zamierzonego celu. Samo
szkolenie nie jest jedynie procesem uczenia. Jeśli nie zostały o sią

gnięte pozytywne wyniki, nie zaistniał proces szkolenia. Jeśli za
wodnik źle się spisuje na zawodach, jeśli zwierzę nie potrafi w yko

nać swego zadania lub szkolony nie zna swojej pracy, nie osiągnięto

celu szkolenia.

Rodzice nie wychowują swojego dziecka jedynie przez pow ie

dzenie mu, czego od niego oczekują. Jeśli dziecko nie zacznie w

pewnym momencie sam odzielnie funkcjonować w zgodności z tym,
czego je nauczono, nie zostało wychowane. Mierną pociechą dla ro

dziców będzie ich stwierdzenie: „Nie rozumiem, dlaczego tak się
wychował, zawsze mówiłem mu, co jest słuszne". Mówienie nie jest
wychowaniem.

M ateriał chroniony p raw em autor

Samo przebywanie w dobrym domowym środowisku również

nie wystarczy. W ychowanie w moralnej atmosferze nie gwarantuje,

że dziecko „złapie" właściwe normy postępowania. Dowodem tego

jest wielu moralnych rodziców włącznie z pokaźną liczbą świeckich

i duchownych, którzy wychowali niemoralne lub amoralne dzieci.

Rodzice, którzy oczekują, że dziecko przyjmie ich normy postępo

wania poprzez ich dobry przykład, nie wpojony jednak przez

wychowanie, z przerażeniem zobaczą niejednokrotnie, że nabędzie

ono jedynie ich wady i odrzuci to, co dobre w ich życiu.

W ierzący rodzice mogą się oszukiwać myśleniem, że udostęp

nienie dziecku nauki biblijnej przez kościół czy szkołę wyeliminuje
potrzebę ich osobistego kształtowania. Chociaż dobry kościół czy

szkoła mogą pomóc rodzicom, nie zastąpią one rodzicielskiego

wychowania swych własnych dzieci. Konieczne jest, aby rodzice

wychowali dziecko w posłuszeństwie i szacunku dla władzy, zanim

szkoła lub kościół m ogą być w pełni efektywne.

Opiekowanie się dzieckiem nie jest wychowywaniem. Oznacza

ono karmienie, ubieranie i ochranianie przed zniszczeniem do osią

gnięcia dojrzałości fizycznej. Choć prawdą obecnie jest to, że w ięk

szość rodziców jedynie opiekuje się swymi dziećmi, nie stanowi to

kształtowania duszy, którego pragnie Bóg.

Jeśli pragniesz, aby twoje dziecko stało się posłuszne i przyjęło

normy  Boże  za  swoje  własne,  będziesz  musiał  użyć  procesu,  który
Bóg  wyznaczył,  aby  osiągnąć  te  rezultaty.  Biblijne  wychowanie
dziecka  wytwarza  charakter  zupełnie  inny  od  tego,  jaki  posiada
dziecko  pozostawione  samemu  sobie  i  swojej  naturze.  Słowo  Boże

wyraźnie nakazuje rodzicom, aby przemieniali naturę swych dzieci.

Rodzice m ają wychowywać sw oje dzieci

Prz 22:6: „Wychowuj chłopcu, odpowiednio do drogi, którą ma iść, a

nie zejdzie z niej nawet w starości." (BW)

M ateriał chroniony p raw em autor

Hebrajskie określenie „w ychowuj" wszędzie, gdzie się pojawia,

jest tłumaczone jako „pośw ięcić". Słowo „poświęcić" oznacza odno

wić, zainaugurować lub zainicjować. Rodzice m ają polecenie od
Boga, aby nadać dziecku pewien kierunek. Nie można pozwolić,

aby szło drogą, którą w skazuje mu jego natura, ale ma być ustaw io

ne na nowej drodze. T o poświęcenie nie oznacza tylko jednorazowej

inicjacji, ale obejmuje cały proces wychowawczy. Rezultatem tego

kształcenia powinno by ć ustalenie tej nowej drogi jako własnej drogi
dziecka. Kiedy kształcenie zostanie zakończone, dziecko nie zejdzie
z tej drogi nawet wtedy, kiedy podrośnie i stanie się pełnoletnie.

Historycznym korzeniem tego hebrajskiego słowa jest wyraz

oznaczający „zacieśniać", a nawet „dusić". Innymi słowy, rodzice

mają ograniczać drogę dziecka. Dziecko opisane w tym wersecie jest

w dziecięcej fazie rozwoju, do trzynastego roku życia. Rodzice nie

powinni czekać, aby dziecko wybrało swą własną drogę życia, ale
mają je umieścić na właściwej drodze we wczesnym dzieciństwie.

To ukierunkowanie nie oznacza podyktowania dziecku kariery lub
osobistych upodobań, lecz ukierunkowanie go na drogę zgodmj z

Bożymi normami.

W ychowanie dziecka nie polega tylko na ograniczeniu natury

dzieckii, jednakże dopóki jego natura nie jest pod kontroli], nie b ę
dzie miało miejsca pozytywne kształcenie. Rodzice muszą być ze

wnętrznymi hamulcami nad dzieckiem, podczas gdy wyrabia sobie

ono wewnętrzne ham ulce. Rolą rodziców nie ma być pozostanie ze

wnętrznymi hamulcami do końca życia dziecka, ale powinni się
stopniowo wycofywać, kiedy tylko jest to możliwe.

Dziecko, które zostało wychowane w posłuszeństwie wobec ro

dziców, będzie szanow ało pozycję ich władzy i w ten sposób będzie
gotowe, aby przyjąć ich wskazówki. Rodzice mogą wtedy nauczyć je

moralnych wartości i dobrych manier, jak również przekazać w ie

dzę z zakresu szkolnictwa. Rodzice posłusznych dzieci są w stanie

wpoić w dziecko prawdziwe lub też nieprawdziwe informacje.

M ateriał chroniony p raw em autor

Istnieje jednak pewne niebezpieczeństwo: nauczanie nie poparte

faktami,  może  zostać  odrzucone  później,  gdy  dorastające  dziecko
szuka  prawdy  i  przyczyn  rzeczy.  Dlatego  też  nie  tylko  niespraw
dzalne,  ale  i  sprawdzalne  nauczanie  może  być  odrzucone.  Jest  to

jedna z przyczyn, dla której młodzi ludzie zazwyczaj odrzucają d o

gmatyczne, religijne nauczanie, nie oparte mocno na Piśmie Św ię
tym.

Istotne jest, aby rodzice wiedzieli i nauczali tylko tego, co w łaści

we i prawdziwe. Oczywiście Pismo Święte jest ostatecznym źródłem

prawdy dla duszy i ducha, w ięc rodzice, którzy pragną wpoić w

dziecko właściwy sposób życia nauczą je norm, które Bóg dał lu
dziom.

Rodzice m ają uczyć dzieci Słow a Bożego

Pwt 6:6-7: „Niech pozostaną w twym sercu te słowa, które ja ci dziś

nakazuję. Wpoisz je twoim synom, będziesz o nich mówił przebywając w

domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu."

Rodzice otrzymali polecenie, aby pouczyć dzieci we wszystkim,

co Bóg objawił człowiekowi. Hebrajskie słowo przetłumaczone jako

„uczyć", oznacza „w pajać". Sugeruje ono intensywne kształcenie

dziecka  w  normach  Bożych  przez  użycie  powtarzania.  Zauważ,  źe
to  nauczanie  ma  być ciągłe  i  przy  każdej  okazji.  Kształcenie jest  cią
głym  procesem  trwającym  aż  do  osiągnięcia  pożądanych  rezulta
tów.  Pozytywne  nauczanie  musi  być  ciągle  powtarzane,  ponieważ

jest sprzeczne z naturalnym i skłonnościami dziecka. Wersety te p o

kazują również, że rodzice muszą znać Słowo Boże, aby właściwie

nauczać swoje dzieci. Jeśli masz uczyć dziecko właściwej drogi ż y

cia, musisz najpierw sam wiedzieć, co to jest za droga. Rodzice są

odpowiedzialni za nauczanie swych dzieci. Nasze kościoły i szkoły

M ateriał chroniony p raw em autor

religijne zrobiłyby dobrze, gdyby uczyły rodziców znaczenia
przekazywania dzieciom Słowa Bożego.

Bóg używa innego słowa określającego nauczanie we fragm en

tach podobnych do om awianego (Pwt 4:10; Pwt 11:19). Hebrajskie

słowo  użyte  w  tych  fragmentach  oznacza  „nauczanie  przez  inten
sywne  drylowanie". Jest  to  ten  sam  wyraz,  którym  określa  się szko
lenie  żołnierza  na  wojnę.  Pochodnym  tego  słowa  jest  wyraz  ozna

czający oścień, ostry patyk używany do popędzania bydła lub w o
łów. Popędzanie sugerowane przez to słowo odnosi się do

kształcenia  dziecka.  Rodzice  czasem  muszą zadrasnąć  dziecko ostrą
naganą,  aby  zwrócić  uwagę  dziecka  i  sprawić,  by  trzymało  się
właściwej  drogi.

Podsumowując, powtórzm y jeszcze raz: wychowanie dziecka

jest procesem użytym przez rodziców, który ma doprowadzić do
osiągnięcia przez dziecko celów, ku którym było wychowane. Pro

ces ten obejmuje zarów no powstrzymywanie dziecka od postępo
wania według swych naturalnych inklinacji do grzechu, jak i na

uczenie właściwego sposobu życia. Upragnionym celem jest to, aby

dziecko poznało Słowo Boże, które będzie je wtedy prowadzić przez
dorosłe życie.

Co jest zaprzepaszczeniem właściwego wychowania dziecka? Ja

kie pułapki czyhają na rodziców, którzy nie nauczą swojego dziecka

postępowania według norm Bożych?

Następny rozdział zajmuje się problemem negatywnego w ycho

wania.

M ateriał chroniony p raw em auto

Będąc rodzicem zawsze wychowujesz swoje dziecko, nawet jeśli

nie uczysz go norm Bożych. Ponieważ masz pozycję władzy, twoje

dziecko przejmie kierownictwo od ciebie, czy to w dobrym czy w
złym kierunku. To ty wyznaczasz normy akceptowalnego zachow a

nia, czy to przez to, na co pozwalasz (wychowanie przez zaniedba

nie), czy też przez to, czego świadomie uczysz (jawne negatywne

wychowanie).

Dziecko, które jest niegrzeczne, bezmyślne i egoistyczne, jest ta

kie, ponieważ tak zostało wychowane. Dziecko, które jest leniwe i

nieporządne lub aroganckie i łobuzerskie, tak zostało wychowane.

Rodzice  nie  w ychow ują swych dzieci  świadomie  w  taki  sposób,  aby
wykazywały  te  negatywne  cechy,  niemniej  jednak  łatwo  jest  tak
dzieci  wychować,  poniew aż  cechy  te  wzmacniają  tylko  naturalne
skłonności.

Kiedy rodzice nic nie robią, dziecko wychowuje się w przekona

niu, że cokolwiek zechce zrobić, będzie w porządku. Ta inercja to

właśnie negatywne wychowanie przez zaniedbanie.

N egatywne w ychow anie przez zaniedbanie

Rodzice wychowują swoje dziecko, kiedy ignorują jego negatyw

ne zachowania. W szyscy rodzice do pewnego stopnia to robią.

Wszyscy mamy słabe punkty percepcji, czyli dziedziny w naszym

życiu, gdzie nie widzimy swych wad. Te dziedziny zazwyczaj nie
pozwalają nam na wyrugowanie tych samych problemów u naszych

dzieci. Mało prawdopodobne jest, aby rodzic, który brzydko je, ra

czył zauważyć i poprawić złe maniery dziecka przy stole. Rodzic,

który plotkuje i obmawia innych, przeważnie nie zauważy i nie p o
prawi tej cechy u swojego dziecka. Trudno jest poprawić negatywne

cechy dziecka, które potępiają nas samych.

Rodzice mogą uczyć zasad dobrego wychowania, ale jeśli nie są

one poparte ich praktyką, to nie utrwalą się u dziecka.

7 0

M ateriał chroniony p raw em autor

Z drugiej strony, m ożliw e jest bycie zbyt krytycznym w dziedzi

nie słabych punktów.  To obłudne podejście  również zostanie odrzu
cone  przez  dziecko,  a  jego  rezultat  to  negatywne  wychowanie.  P o
wiedzie  ci  się  we  wpojeniu  tylko  tych  standardów,  które  sam  p od
trzymujesz w swoim życiu.

Negatywne w ychow anie przez zaniedbanie może też m ieć

miejsce, kiedy rodzice nie utrwalają nawet tych norm, według

których sami żyją. T o niepowodzenie może być spowodowane

koncentracją rodziców na swych własnych problemach czy

obowiązkach, znużeniem potrzebą ciągłego poprawiania dziecka

lub po prostu lenistwem. Jak często przymykasz oczy na jakieś

zachowanie lub postawę dziecka, za które normalnie byś je skarcił?

Wychowywanie wymaga bycia konsekwentnym i pociechę

przynosi nam fakt, że bycie konsekwentnym opłaca się. Im bardziej

jesteś

konsekwentny,

tym

szybciej

twoje

dziecko

będzie

wykształcone i tym rzadziej będziesz musiał je poprawiać.

Wychowywanie

przez

zaniedbanie często jest skutkiem

pozostawienia poprawiania dla kogoś innego. Może to robić ojciec,

kiedy pozostawia wychowanie matce, mimo że często ma okazję do

bezpośrednich  poprawek.  Może  to  robić  matka,  kiedy  unika
skarcenia  dziecka,  gdy  ojciec  jest  w  domu  usiłując  w  ten  sposób
zmusić  go  do  działania.  Największą  korzyść  przynosi  dziecku

współdziałanie rodziców. W każdej sytuacji żadne z rodziców nie

powinno zaniedbyw ać potrzeby systematycznego wychowywania

dziecka. Jeśli tylko jeden rodzic postanawia wychować dziecko, to

musi robić to konsekwentnie.

Rodzice muszą bardzo uważać, aby nie zdawać się w w ychow a

niu  na  nauczycielkę, opiekunkę  lub  starsze  dziecko.  Starsze  dziecko
może  być  duża  pomocą,  szczególnie  w  wykonywaniu  wielu  o b o
wiązków  domowych.  Jednakże  dziecko  to  nigdy  nie  powinno  być

odpowiedzialne za karcenie lub wychowanie młodszego brata czy

siostry. Przekazanie odpowiedzialności rodzicielskiej na starsze

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dziecko może spowodować pomylenie ról i niesubordynację, jak

również niezgodę m iędzy dziećmi. Tylko ten, komu Bóg specjalnie

powierzył władzę, powinien jej używać.

Jaw ne negatywne wychow anie

Bardziej niż negatywne wychowanie przez zaniedbanie, szkodli

we jest jawne negatywne wychowanie. Ten typ wychowywania ma

miejsce wtedy, gdy rodzice sami wykształcają negatywne wzory
zachowań w dziecku. Następnie te negatywne cechy uniemożliwiają

rodzicom pozytywne wychowanie. Będą też one miały wpływ na

zdolność dziecka do przyjęcia instrukcji poza domem - w szkole, w

kościele czy w pracy.

Jawne negatywne wychowanie jest wynikiem sposobu, w jaki

rodzice pozwalają swem u dziecku reagować na ich polecenia.

Następujące przykłady ilustrują pewne sytuacje, do których rodzice

nigdy nie powinni dopuścić, gdy wydają polecenia swym dzieciom:

Dziecko może być wychowane w przekonaniu, że w ym a

ga się od niego posłuszeństwa tylko wtedy, kiedy polecenie jest

powtórzone dwa lub trzy razy: „Jasiu, posprzątaj zabawki". J a

sio spokojnie ignoruje polecenie i bawi się dalej (chce się baw ić i

nie ma ochoty się wysilać, aby spełnić polecenie). Po jakim ś cza

sie rodzic uświadamia sobie, że jego polecenie nie zostało wyko

nane: „Jasiu, powiedziałam żebyś przestał się bawić i posprzątał

swoje  zabawki.  Słyszysz?".  Jasio  może  odpowiedzieć  lub  nie,  w
zależności  od  tego,  jak  został  wychowany.  (Powinieneś  przy
zwyczaić  dziecko  do  potwierdzania  poleceń,  co  da  ci  pewność,

że cię słyszało). Odpowiedzi, takie jak: „Tak, m am usiu", czy

„Tak, tatusiu", wypowiedziane z właściwą postawą, pomogą

rozwinąć szacunek w dziecku, a dla ciebie będą wskazówką, czy

dziecko usłyszało i zrozumiało.) Jeśli Jasio uczy się reagować tyl-

7 2

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

ko na powtórzone polecenia, w rzeczywistości szkolimy go, aby

czekał,  aż  każde  polecenie będzie  przynajmniej  raz  powtórzone,
zanim je  wykona. Jednocześnie  rodzic też zostaje szkolony  przez
dziecko.  Jeśli  pozwala  się  dziecku  na  ignorowanie  pierwszego

polecenia, będzie go kusiło, aby ignorować również powtórzone

polecenia. Przekonało się na pewno, że rodzice często
zapominają polecenie między jednym a drugim powtórzeniem i

ma nadzieję, że uda mu się w ogóle go nie spełnić.

2. Dziecko m ożna wychować w przekonaniu, że musi w y

konać polecenie jedynie pod groźbą kary, czy to nie wypow ie

dzianą lecz zaznaczoną (np. podniesiony głos), czy też w ypo

wiedzianą. „Jasiu, powiedziałam ci dziesięć minut temu, żebyś

posprzątał swoje zabaw ki!" - może krzyknąć rodzic po tym, jak

dziecko zignorowało pierwsze polecenie. W ten sposób Jasio
przyzwyczaja się do tego, że musi być posłuszny tylko wtedy,

kiedy słyszy krzyk lub groźbę. A przecież posłuszeństwo ozna

cza „zrobienie tego, co zostało polecone", a nie reakcję na groź

bę.

3. Dziecko m oże się nauczyć ignorować polecenia, nawet je

śli są powtarzane lub towarzyszy im groźba. Pozwolenie dziec

ku  na  całkowite  zignorowanie  polecenia  jest  w  rzeczywistości
uczeniem  go  nieposłuszeństwa.  Ma  ono  miejsce  wtedy,  kiedy
rodzice  nie  w ym uszają  posłuszeństwa  dla  swoich  poleceń.

Często dziecko szybko wykonuje polecenia jednego rodzica, a

ignoruje wydane przez drugiego. Może to się odnosić do rodzi

ca, który nie dopilnowuje wykonania swoich poleceń, jak np.

matka,  która  przekazuje  dopilnowywanie  ojcu.  Może  też  m ieć
miejsce  w  przypadku  wyróżniania  dziecka  przez  któregoś  z  ro
dziców.  Każde  z  rodziców  musi  indywidualnie  ustanowić  swe
własne  prawo  panowania  nad  dzieckiem.  Kiedy  rodzic  grozi

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

m ów iąc  „zrób  to,  bo jeśli nie, to..."  i „jeśli  nie,  to"  rzadko  nastę
puje,  dziecko  uczy  się,  że  słowo  rodzica  nie  ma  wartości.  D ziec
ko  w  ten sposób  wychowane będzie  też  wątpiło  w  słowo  innych

organów władzy. Będzie myślało, że słowo kogokolwiek innego

nie  jest  lepsze  od  słowa  rodziców.  Kiedy  usłyszy  Słowo  Boże,
które  mówi:  „Kto  wierzy  w  Syna,  ma  życie  wieczne;  kto  zaś  nie
wierzy  Synowi,  nie  ujrzy  życia,  lecz  grozi  mu  gniew  Boży"  (I

3:36), czy nie uzna go za jeszcze jedną pustą groźbę? Dziecko w i

dzi Boga przede wszystkim przez swoich rodziców. Są oni w ła
dzą, którą Bóg um ieścił nad nim, aby nauczyło się posłuszeń

stwa i szacunku. W ielkie znaczenie ma więc, aby twoje dziecko

nauczyło się ufać twojemu słowu!

Dziecko m oże się nauczyć kwestionować lub kłócić się o

każde wydane polecenie. W początkowym okresie dziecko p o
winno nauczyć się reagować na polecenia rodziców natychmiast

i bez wyjaśnień. Ton rodzaj reakcji może uratować jego życie lub

przynajmniej zapobiec wypadkowi, bo rodzice mogą natych

miast odsunąć je od jakiegoś niebezpieczeństwa. Rodzice nie są

zobowiązani do w yjaśniania swoich poleceń. Dziecko nie musi

wiedzieć, dlaczego ma coś robić, nie mówiąc już o zgodzeniu się

z tobą. Ty jesteś jego władzą i dlatego masz prawo ukierunko

wywać jego czynności. Kiedy pozwala się dziecku na zmuszanie
rodziców do wyjaśnień, podważa to ich władzę i sprawia, że to

oni odpowiadają przed dzieckiem, a nie dziecko przed nimi. D o

póki  dziecko  nie  nauczy  się  natychmiastowego  posłuszeństwa,
lepiej  jest  nie  uspraw iedliwiać  wydanych  poleceń  z  góry.  Jeśli
uważasz,  że  lepiej  będzie  wyjaśnić  przyczyny,  zrób  to  dopiero
po  wykonaniu  polecenia  przez  dziecko.  Sprytne  dziecko,  które
mu  pozwala się na  kwestionowanie  poleceń rodziców,  m oże  nie

zrozumieć, o co chodzi i uniknąć wykonania polecenia. Może
nawet zwrócić twoje własne słowa przeciwko tobie: „Ale pow ie

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

działaś...". Chociaż prawdą jest, że popełniasz błędy w trakcie
używania swej władzy, poprawianie ich nie leży w gestii

twojego dziecka. Kiedy dziecko nauczy się kłócenia z rodzicami

lub niegrzecznego odpowiadania sprawia, że rodzice m uszą

„płacić  karę"  za  wtrącanie  się  do  jego  życia.  Jeśli  kara  ta  będzie
dość  wysoka  co  do  stopnia  jej  nieprzyjemności,  zmusi  to
rodziców  do  poddania  się.  Dzieje  się  tak  często  w  przypadku

rodziców, którzy przyzwyczaili dziecko do spierania się z nimi.

Pozwolili dziecku na pójście własną drogi], znużeni walką, do

której sami dopuścili.

Dziecko może przyzwyczaić swoich rodziców do czeka

nia na to, kiedy zechce wypełnić ich polecenie. Takie zachow a

nie nie jest posłuszeństwem, ale subtelną formą nieposłuszeń

stwa, najczęściej stosow aną przez dziewczynki. Podczas gdy
chłopiec najczęściej buntuje się otwarcie, dziewczynka często

wyraża swoją w olę przez bierny opór. Kiedy mówisz swemu

dziecku, aby coś zrobiło, a ono odpowiada: „za chw ilę", przy

zwyczaja cię ono do czekania na jego czas. Dziecko mówi w ten

sposób: „spełnię tw oją wolę, kiedy stanie się ona moją w olą".

Mama mówi córce, aby pozmywała naczynia, a ta odpowiada:

„Dobrze, m am usiu", a następnie czeka 30 minut. W końcu m oże

spełnić swój obow iązek albo może poczekać, aż mama powtórzy

prośbę i wtedy m ów i najsłodziej w św iede: „W łaśnie miałam to

zrobić". To ona a nie matka, kontroluje sytuację zwlekając z w y

pełnieniem polecenia. Bierny opór ma miejsce także wtedy, k ie
dy dziecko potrafi zmusić rodziców do tolerowania posłuszeń

stwa  na  pewnych  warunkach.  Te  warunki  przyjmują  często  po
stać  przekupstwa,  jak  np.  kiedy  mama  musi  powiedzieć:  „Jeśli
pozbierasz  zabawki,  to  mamusia  da  ci  niespodziankę".  Równie
często  warunkiem  posłuszeństwa  jest  pomoc rodziców  w  w yko

naniu polecenia: „M amusia pomoże ci posprzątać zabaw ki". Ta

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

sama mamusia będzie niedługo odrabiała lekcje za dziecko, kie

dy odmówi ono wykonania poleceń nauczyciela. Rodzice nigdy
nie powinni robić tego, za co dzieci są odpowiedzialne. Rodzice

powinni wydawać jasne polecenia, czasem m oże być konieczna

demonstracja, jak coś należy zrobić, ale dziecko musi podjąć

obowiązek posłuszeństwa samo.

Dziecko m oże się nauczyć usprawiedliwiać swoje niepo

słuszeństwo lub zle zachowanie. Takie usprawiedliwianie to po
prostu wymówka, która rzadko stanowi prawdziwą przyczynę

postępowania, lecz jest raczej próbą ukazania jako dobre czegoś,

co było niewłaściwe. Prawo ludzkiej natury mówi, że jeśli pro
sisz o wymówkę, to ją dostaniesz. A właściwie, dostaniesz ją nie

zależnie od tego, czy o nią prosisz, czy nie. Wymówki są próbą

podzielenia z kimś lub uniknięcia odpowiedzialności za złe p o
stępowanie. Kiedy rodzice pozwalają dziecku na dawanie w y

mówek, przyzwyczajają je w ten sposób do nieprzyjmowania

odpowiedzialności za złe postępowanie. Dziecko takie nawet w

wieku dojrzałym będzie obwiniać innych za swoje niepowodze
nia, zamiast spojrzeć prawdzie w oczy. Akceptacja pełnej od p o

wiedzialności za w łasne myśli, słowa i czyny jest jednym z k a

mieni węgielnych dojrzałości. Bez tej akceptacji unika się praw

dy o własnych ułomnościach i złym postępowaniu, co wyklucza
potrzebę przemiany i wzrostu. Rodzice, którzy pytają dziecko,

dlaczego nie posłuchało lub coś spsociło, mogą chcieć znać przy

czyny. Jednakże przyczyna nie jest wcale tak ważna jak sam fakt

przewinienia. W ymierzenie sprawiedliwości nie powinno być

oparte na przyczynie  winy,  lecz na jej  fakcie.  Dopiero  kiedy  wina
dziecka  jest  ustalona  ponad  wszelką  wątpliwość,  rodzice  mogą
zacząć analizować  przyczyny.  Przyczyny  te mogą być przydatne

do przyszłego wychowania lub zwiększonej kontroli rodziciel

skiej (np. kiedy dziecku nie pozwala się na zle towarzystwo).

7 6

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Przyczyna  przewinienia  nie  zmienia  faktu  przewinienia.  Dziec
ko  musi  się  n au czy ć  że  zewnętrzne  okoliczności  nie  są  uspra
wiedliwieniem  złego zachowania.  Często  inne  dzieci  też są  w in
ne,  kiedy  przyłapane  jest  jedno.  Brat,  siostra  lub  inne  dziecko

mogło spowodować sytuację, która doprowadziła do przew inie
nia tego, które zostało złapane. Każde dziecko musi być odpo
wiedzialne za sw oje postępowanie, nawet jeśli inne też zawiniły.

Wina  innych  nie  powinna  doprowadzić  do  przeoczenia  złego
postępowania  głównego  winowajcy.  Odpowiednie  działania
mogą  być  podjęte  później  w  stosunku  do  innych,  którzy  brali
udział w  przewinieniu,  ale  ich udział nie może być wymówką.

Typowym przykładem może być sytuacja, kiedy dzieciom zabra
nia się „w yzyw ania". Słyszysz, jak jedno z twoich dzieci napada

na  swoją siostrę  nazywając ją „dużą,  grubą św inią".  Pytasz  dziec
ko:  „Co  pow iedziałeś?"  (nie:  „Dlaczego  to  pow iedziałeś?").
Dziecko  prawdopodobnie  będzie  unikało  odpowiedzi  na  pytanie

oferując w zamian wymówki usprawiedliwiające jego zachow a

nie.  Chociaż  może  być  prawdą,  że  siostra  zrobiła  minę  albo  n a
zwała  je  ropuchą,  nie  zmienia  to jego winy.  Kiedy wzmocnisz już
odpowiednio  instrukcje  w  stosunku  do  brata,  ustal,  na  czym  po

legała prowokacja siostry i użyj tej okazji do lekcji wychowawczej
także dla niej.

Jedną z przyczyn, dla których rodzice często pytają o wymówki,

jest ich wewnętrzne pragnienie, aby te ostatnie istniały. Mają n a

dzieję, że znajdzie się wystarczające usprawiedliwienie, aby z a

pobiec  nieprzyjemnej  konfrontacji.  Pragnienie  uniknięcia  kon
frontacji  jest  naturalne  (chyba,  że  twoja  grzeszna natura  lubi  kon
flikty).  Jednakże  konflikt  jest  koniecznością  w  wychowaniu  dzie

ci.

Duma rodziców jest również przeszkodą w pragnieniu poznania

prawdy. Nieposłuszeństwo lub przewinienie dziecka rzuca św ia

tło na rodziców. Kiedy szukają oni usprawiedliwienia za złe za-

7 7

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

chowanie  dziecka,  mogą  usiłować  ochraniać  własną  dumę.  Jeśli
dziecko  może  usprawiedliwić  swoje  postępowanie,  rodzice  będą
się  oszukiwać  myśląc,  że  nie  są  odpowiedzialni  za  jego  złe
wychowanie.

Naturalne jest także pragnienie rodziców, aby niepowodzenie na

sprawdzianie w szkole nie było winą dziecka. Łatwiej byłoby je

przyjąć, gdyby m ożna było winić nauczycielkę. Rodzice mogą

mieć nadzieję, że rozbicie szyby w oknie sąsiadów nie było winą

dziecka. Może zaw inili ci inni, którzy się z nim bawili. Każdy

chciałby m ieć kozła ofiarnego, aby zwalić na niego swoje winy.

Nie pozwól, aby tw oje dziecko tak robiło, pomożesz wtedy w
wychowaniu go na odpowiedzialną osobę.

Zamiast żywić nadzieję, że dziecko zawsze postąpi dobrze, p a

miętaj, że jego natura jest grzeszna. Realistyczne byłoby oczeki
wanie, że dziecko będzie postępowało zgodnie ze swoją naturą,

dopóki nie zostanie dobrze wychowane. Bądź sprawiedliwy, ale

traktuj każdy akt nieposłuszeństwa czy przewinienie jako okazję

do  wychowania,  zgodnie  z  Bożymi  standardami.  Taka  postawa
ochroni  cię  przed  oszukiwaniem  samego  siebie  i  pomoże  ci  spro
stać wymaganiom  wychowawczym.

Podsumowując,

wychowanie

negatywne

jest

rezultatem

tolerowania  przez  rodziców  negatywnego  zachowania,  a  także
sposobu,  w  jaki  pozwalają  dziecku  reagować  na  swoje  polecenia.
Dziecko,  którego nie  nauczy  się  szybkiego  i  właściwego  reagowania

na polecenia za pierwszym razem, pozwala sobie na forsowanie
swojej woli zamiast pełnienia woli władzy, która jest nad nim.

Rodzice w ychowujący w ten sposób będą niekonsekwentni w

wymuszaniu  posłuszeństwa.  Czasem  pozwolą,  aby  ich  polecenia
były  zupełnie  ignorowane,  nadając  w  ten  sposób  m ałą  wartość
swoim  słowom.  Kiedy  indziej  wybuchną  nieoczekiwanie  srogością

M ateriał chroniony p raw em autor

po pierwszej sekundzie lub trzecim ostrzeżeniu, dysponując w ten
sposób swą władzą niekonsekwentnie i niesprawiedliwie.

Rozwiązanie jest proste. Jedynym słusznym i sprawiedliwym

sposobem wychowania  dziecka jest wymaganie od niego posłuszeń
stwa  w  szybkim  i systematycznym  wykonywaniu  poleceń  za  pierw
szym  razem.  Jest  to  nie  tylko  najlepsze  dla  dziecka,  ale  znacznie  ła

twiejsze dla rodziców ponieważ zapobiega frustracji, niesprawiedli

wemu wymuszaniu i nadwyrężaniu strun głosowych. Eliminuje też

potrzebę ciągłego kontrolowania dziecka, aby sprawdzić, czy pole

cenia został)' wykonane. Jeśli naprawdę chcesz, aby dziecko było

posłuszne twojej woli musisz je nauczyć wykonywać polecenia bez

powtarzania lub gróźb z twojej strony, a także bez protestów lub
wymówek z jego strony.

Czasem może się wydawać (szczególnie na początku), że ciągle

tylko wydajesz polecenia, ostrzegasz, karzesz i mówisz „nie". N ie

rozpaczaj.  To,  co  wartościowe,  ma  swoją  cenę.  Kiedy  zobaczysz,  że
twoje  dziecko  zaczyna  reagować  z  szacunkiem  i  posłuszeństwem,
wszystkie  twoje  wysiłki będą  wynagrodzone.  Kiedy  dziecko pogod

nie wypełnia każde twoje polecenie, masz prawo być dumną z tego,
co reprezentuje. Ilość konfrontacji się zmniejszy, a twoja relacja z

dzieckiem znacznie się poprawi. Pamiętaj, wielka radość dla rodzica

i powodzenie dla dziecka są Bożymi nagrodami za wykonanie zada

nia. Zarówno ty, jak i dziecko, odniesiecie korzyść z twojego posta

nowienia o tym, by konsekwentnie i właściwie je wychować.

Ważne jest, aby wiedzieć, jak nie należy wychowywać dzieci, ale

ważniejsze jeszcze, aby wiedzieć, jak je wychować właściwie. W n a

stępnym rozdziale om ówione zostaną dwa aspekty pozytywnego
wychowania, kontrolowanie i uczenie.

7 9

M ateriał chroniony p raw em auto

11. Dwa aspekty wychowania

Dwa aspekty wychowania, kontrolowanie i nauczanie, kore

spondują zasadniczo z poszczególnymi stadiami rozwoju dziecka.
Aspekt kontroli odnosi się do stadium „dziecka" (do trzynastu lat),

podczas gdy aspekt nauczania zbiega się ze stadium młodości (lata -
naste). Dziecku trzeba powiedzieć, co ma robić, młodego człowieka

trzeba nauczyć zrozumienia, dlaczego.

Kiedy dzieci są w fazie rozwoju, trzeba od nich wymagać d o

kładnego  wypełniania  poleceń  rodziców.  To  stadium  rozwoju  cha
rakteryzuje  się  niedojrzałością  dziecka  i  potrzebą  ciągłego  ograni
czania.  Jest  to  czas  maksymalnej,  zewnętrznej  kontroli  rodziców;

czas wprowadzania reguł, kiedy dziecko ma się nauczyć, co mu

wolno a czego nie wolno. Odpowiedni nacisk rodziców zmusi

dziecko do dostosowania się i posłuszeństwa tym regułom.

Kiedy dziecko skończy trzynaście lat, powinno do tego czasu na

uczyć się szacunku i posłuszeństwa, uznając prawo rodziców do pa
nowania. Jego m aniery powinna cechować postawa szacunku. Jego

samozdyscyplinowanie powinno być rozwinięte, to znaczy, pow i
nien posiadać kontrolę nad własnymi pragnieniami. Konfrontacje i

konflikty powinny należeć do przeszłości dla rodziców, którzy od

powiednio kontrolowali swe dzieci w stadium dzieciństwa.

W stadium m łodości dzieci w dalszym ciągu powinny być po

słuszne  rodzicom.  Posłuszeństwo  to  jednak  na  tym  etapie  powinno
wynikać  raczej  z  chęci  uległości,  niż  z  wymuszonego  dostosowania
się.  Ten  okres  rozwoju  jest  czasem,  w  którym  dziecko  trzeba  na
uczyć  przyczyn  tkwiących  w  regułach,  do  których  musiało  się  d o

stosować. Przyczyny te decydują o tym, dlaczego ma się czegoś nie
robić lub coś zrobić.

M ateriał chroniony p raw em autor

Młody człowiek powinien zacząć doświadczać osobistych korzy

ści płynących z panowania nad niszczącymi siłami swojej natury.
Na przykład, młoda dziewczyna, która jest w stanic panow ać nad

łakomstwem może uniknąć otyłości i brzydkiej cery. Jej opanowanie

może więc być pom ocą w uzyskaniu dobrego samopoczucia. Młody
człowiek, który potrafi zapanować nad próżniactwem i chęcią roz

rywki, może się przyłożyć do nauki i rozwoju umiejętności przydat

nych w przyszłej pracy. Jego samokontrola przyczynia się w ten
sposób do pewności siebie, która pomoże mu wyglądać dobrze we

własnych oczach i być z siebie zadowolonym.

-----

K ontrola

►

N au ka

►

(p o s łu s z e ń s tw o )

(szacunek)

(w iek) (0)

Dziecko

(1 3)

M łodzież

(2 0 )

P unkt

------- ►

koncentracji

Aby uzyskać optym alne rezultaty, rodzice muszą skoncentrować

się  na  odpowiednim  aspekcie  wychowania  w  poszczególnych  sta
diach  rozwoju  dziecka.  Kiedy  rodzice  kontrolują  dziecko,  aż  stanie
się posłuszne,  łatwo  im  będzie  uczyć je  jako  młodzieńca.  Ich  sukces

będzie możliwy dzięki wpojonemu w dziecko szacunkowi w sto

sunku do ich pozycji władzy i ich prawa, aby je uczyć. Nikt nie

przyjmie wskazówek od kogoś, kogo nie darzy szacunkiem.

Rodzice, którzy zechcą odwrócić ten proces, będą mieli trudno

ści. Dziecko, które było nauczone, a nie kontrolowane, będzie coraz

mniej chętne do nauki. Jako młodzieniec, prawdopodobnie zbuntuje
się wobec jakiejkolw iek próby kontrolowania go, aż w końcu wszel-

8 2

C zas praw a

C o ro b ić i czego nie robić

W ym u szo n e p o s łu s z e ń s tw o

Czas w ew n ę trzn e j kontroli

D la cze g o m am to ro bić

D o b ro w o ln a u le g ło ś ć

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

ka kontroli! będzie niemożliwa. Próba przekonywania dziecka z jed
noczesnym patrzeniem przez palce na jego nieposłuszeństwo, gw a
rantuje utratę kontroli.

Innym niebezpieczeństwem w wychowaniu dziecka jest rozsze

rzenie aspektu kontroli na fazę młodości, bez jednoczesnego naucza

nia. Kiedy młody człow iek nie jest uczony przez rodziców, szybko
zapomni o ich norm ach w trakcie dojrzewania i sam zacznie szukać

przyczyn. Jeśli  rodzice nie  wskażą mu,  dlaczego  ma  postępować w e
dług  ich  norm,  młody  człowiek  nie  potrafi  zinternalizować  tych
norm  jako  swych  własnych.  Upłynie  wiele  trudnych  lat  zanim  nie-

nauczony młodzieniec zapozna się z faktami życia, doświadczając
ich na własnej skórze. Doświadczenie może jest najlepszym nauczy

cielem, ale nie stanow i jedynego sposobu uczenia się. Rodzice, któ

rzy właściwie w ychow ują dzieci, najpierw przez kontrolowanie a

następnie przez uczenie, pomogą im uniknąć wielu przykrych d o

świadczeń życiowych.

Nacisk na dwa aspekty wychowania dziecka zdecydowanie o d

powiada stadium „dziecka" i stadium „m łodzieńca" w rozwoju jed

nostki. Jednakże zachodzi pewne pokrywanie się kontrolowania i

nauczania w procesie wychowawczym. Młody człowiek, który nie

jest posłuszny, musi być kontrolowany, podczas gdy posłuszne

dziecko można nauczyć wielu norm nawet w okresie dzieciństwa.

Dobrą zasadą jest: dziecko powinno być kontrolowane tak długo,

jak długo zachowuje się jak dziecko, a powinno być uczone zgodnie

ze stopniem okazywania posłuszeństwa i szacunku.

Zarówno płcie, jak i jednostki, różnią się co do potrzeby kontroli

i chęci uczenia się. Zasadniczo większość chłopców i niezależne

dziewczynki wymagają bardziej intensywnej kontroli przez dłuższy

okres, niż większość dziewczynek i bardziej bierni chłopcy. W szyst

kie dzieci jednak przechodzą stadia składające się z okresów, kiedy
są bardziej chłonne na naukę i z takich, w których wymagają ścisłej

M ateriał chroniony p raw em autor

kontroli. Mądry rodzic zauważy te różnice i zmodyfikuje

odpowiednio swój nacisk.

Dlatego też te dwa aspekty wychowania lepiej przedstawiać w

ten sposób, jak na rysunku.

Wykres ten przedstawia zachodzenie na siebie faz kontrolowa

nia  i  uczenia  w  dzieciństwie.  Rodzice  m ają  naturalną  zdolność  w y
wierania  m aksym alnej  kontroli  na  dziecko,  kiedy  jest  młode.  Zdol
ność  te  zawdzięczam y  dziecięcemu  brakowi  siły,  wiedzy  i  moto-
ryczności.  Kiedy  dziecko  staje  się  coraz  starsze,  silniejsze  i  niezależ

ne, rodzice stopniowo tracą sw ą zdolność kontrolowania go. Z dru
giej strony małe dziecko ma ograniczoną zdolność zrozumienia

przyczyn ukrytych za wskazówkami rodziców. Jednakże rodzice

mogą mieć maksymalny wpływ na uczenie dobrze wychowanego

młodzieńca, wzrastającego w wiedzy, doświadczeniu i zdolności ro
zumowania.

Pora na rozumowanie w dzieciństwie nadchodzi wtedy, kiedy

zasady zostały dobrze zrozumiane i są przestrzegane. Na przykład,

niepowodzenie w nowym programie matematyki polega na tym, że
podaje się dzieciom przyczyny zanim opanują one reguły. Kiedy ro

M ateriał chroniony p raw em autor

dzice wyjaśniają dzieciom przyczyny wszystkich danych poleceń,

dzieci często są tym oszołomione i nie pamiętają, co mają robić

Bóg dał rodzicom szczególny czas, w którym uczą swe dzieci na

całe życie. Kiedy dw a aspekty wychowania, kontrolowanie i n a

uczanie, są we właściwy sposób wcielane w życie, dostosowane m ą
drze do indywidualnych potrzeb dzieci, rodzice wychowują dobrze

wyszkolonego m łodego człowieka. Ich powodzenie przyniesie ko

rzyść dziecku, im samym, a co najważniejsze - przyniesie chwałę

Bogu.

W następnej części zajmiemy się mechanizmem kontrolowania

dziecka. Aspekt kontrolowania jest bardzo istotny w wychowaniu
dziecka. W tej części dowiem y się, na czym polega prawidłowa kon

trola nad dzieckiem.

M ateriał chroniony p raw em autor

12. Co oznacza „kontrolowanie

dziecka"?

Aspekt kontroli w wychowaniu dziecka jest kluczem do odnie

sienia  sukcesu jako  rodzic.  Im  starsze dziecko,  tym trudniej zacząć je
kontrolować, jeśli do tej  pory nie było kontrolowane.  Łatwo jest kon
trolować  małe  dziecko,  ale  aby  kontrolować  trzynastoletniego  m ło
dzieńca,  który nigdy nie był zmuszony do  posłuszeństwa,  trzeba  z a
stosować duża siłę.

Ten rozdział zdefiniuje pojęcie kontroli i pokaże, że jest ona w y

razem miłości rodzicielskiej.

D efin icja kontroli

Aby uzyskać i utrzym ać w łaściw ą kontrolę nad dzieckiem, trze

ba dobrze zrozumieć a ) oznacza słowo kontrola. Popularna definicja

kontroli  zawiera  takie  określenia  jak:  „regulować",  „pow strzym y
w ać",  „ham ow ać",  „weryfikować,  jako  eksperyment,  przez  porów
nanie z  norm ą".  Kontrola  jest siłą  lub  naciskiem,  za  pomocą  których

używa się prawa rodzica do władzy - prawa ustanawiania norm,

kierowania postępowaniem i wymierzania sprawiedliwości dzie
ciom. Jako rodzic masz pełne prawo i obowiązek, aby wywierać na

cisk na swoje dzieci.

Kontrolowanie m ożna podzielić na trzy funkcje. Pierwsza z nich

to władza kierowania. Kontrolowanie dziecka oznacza użycie nie

zbędnej siły, aby doprowadzić dziecko do posłuszeństwa polece
niom. Drugą funkcją kontroli jest władza ograniczania. Kontrolowa

nie dziecka oznacza użycie nacisku, aby powstrzymać je od tego, co

by zrobiło, gdyby było pozostawione samemu sobie, swojej woli i

8 9

M ateriał chroniony praw en

swym pragnieniom. Trzecią funkcją kontroli jest nacisk wynikający

z zasad ograniczających dziecko, przez które jest ono sprawdzane i

osądzane. Dlatego m ożem y zdefiniować kontrolę nad dzieckiem
jako użycie władzy, siły lub nacisku wystarczającego do

spowodowania, by dziecko wykonało polecenia rodziców: aby

powstrzymać je od zrobienia tego, czego rodzice nie chcą i aby

sprawdzić jego posłuszeństwo ustalonym normom.

Czasem nacisk ten należy zastosować zanim dziecko coś zrobi,

kiedy indziej po tym, jak coś zrobi. Kiedy rodzice ustalają zasady i

ostrzegają dzieci przed konsekwencjami nieprzestrzegania ich, uży

wają uprzedzającego nacisku kierowania i powstrzymywania. Kie
dy dziecko jest nieposłuszne, ich skarcenie jest zapasową silą, ko

nieczną po danym postępowaniu, aby ustalić ich prawo do rządze

nia.

Dzieci przychodzą na świat bez hamulców (pamiętasz, jak p o

trzebowały  pieluszki?).  Potrzebują  one  zewnętrznych  hamulców
(kontroli,  pieluszek)  zanim  nie  rozwiną się  ich  wewnętrzne  hamulce
(przyzwyczajenie do nocniczka).  Podobnie jest z każdą inną dziedzi
ną  ich  życia.  Dzieci  potrzebują  kontroli  nad  tym,  co  i  kiedy  jedzą,
kiedy  śpią,  jak  mają się ubierać, jak  się  zachowywać i  co  ma  mieć na
nie wpływ.

Kiedy rodzice zaniedbają kontrolę, a potem wychowanie w

jakiejś dziedzinie życia ich dziecka, robią coś podobnego do

nieużywania pieluszek i nieprzyzwyczajania do nocniczka.

Możesz sobie wyobrazić, co w tej sytuacji znaczyłby brak kontro

li.  Nikt  nie  chciałby  m ieć do  czynienia  z  niemowlęciem bez  pielusz
ki,  nikt  też  nie  chce  zm ieniać  i  prać  pieluszek  dłużej  niż  to  jest  ko
nieczne.  Nałożenie  zewnętrznych  kontroli  na  dziecko,  a  następnie
nauczenie je samokontroli jest z  korzyścią tak dla  rodziców, jak  i  ich

dzieci. Uczenie dzieci jest zawsze łatwiejsze niż sprzątanie brudów

wynikających z braku kontroli.

9 0

M ateriał chroniony p raw em autor

Kontrolo, o których mówimy są jak granice, odgradzają one to,

co jest niebezpieczne od ochranianego w ten sposób miejsca. Takie

miejsce  stiije  się  bezpieczne  i  spokojne.  Innymi  słowy,  granice  za-
pewniają  wolność.  Raczkujące  dziecko  pozostawione  w  kojcu  jest
wolne,  aby  się  bawić  bez  zagrożenia  dla  siebie  czy  zdemolowania

reszty domu. Podobnie dziecko, któremu nic pozwala się jeść nie
właściwie i od którego wymaga się pójścia spać o właściwej porze,

jest w stanie cieszyć się dobrym zdrowiem i może, będąc wypoczęte,

przyjemnie spędzać dzień.

Dziecko, które jest ograniczane w forsowaniu swojej woli, kłótli

wości, napadach histerii i nieposłuszeństwie, jest także wyzwolone.

Jest wolne, aby cieszyć się pokojową egzystencją z rodziną i rozw i

nąć swą indywidualną osobowość. Kiedy kontrolowane są ze

wnętrzne wpływy na dziecko (koledzy, szkoła, kościół i rozrywka),

jest ono wolne, aby nauczyć się norm przyjętego zachowania od

swoich rodziców bez sprzecznych informacji, które tylko mogą
wprowadzić w nim zamęt.

Granice te są dzieciom niezbędne. Bez nich dzieci nie mogą czuć

się bezpieczne i szczęśliwe. Granice wprowadzają bowiem porządek

do ich życia i zabezpieczają je przed nieznanym. Tak jak dorosły
musi znać szczegóły podejm owanego zadania, tak dziecko napoty

kające codzienne nowo sytuacje potrzebuje pomocy rodziców w w y

znaczeniu granic akceptowanego zachowania.

Słowo Boże określa kontrolę rodzicielską jako niezbędną.

Prz 29:15: „Rózga i karcenie udziela mądrości; chłopiec pozostawiony

sam sobie jest wstydem dla matki. "

1 Sm 3:13: „Dałem mu poznać, że ukarzę dom jego na wieki za grzech,

o którym wiedział: synow ie jego bowiem ściagaja na siebie przekleństwo, a
on ich nie skarcił."

M ateriał chroniony p raw em autor

K o n t r o l a = m ił o ś ć

Kontrolowanie dziecka jest wyrazem miłości rodzicielskiej,

prawdziwej troski o jego dobro. Prawdziwa miłość wymaga pośw ię

cenia ze strony rodziców. M uszą oni chcieć poświęcić swój czas, aby
ściśle nadzorować zachowanie dziecka. Muszą też chcieć stawić czo

ła nieuniknionemu konfliktowi, kiedy trzeba się rozprawić z niepo

słuszeństwem dziecka. Poświęcenie, które jest częścią kontrolowa

nia  dziecka  zawiera  konieczność  natychmiastowego  zadziałania  w
niezaplanowanych przeszkodach w życiu  rodzica. Te sytuacje często
przeszkadzają  w  tym,  co  rodzice  chcą  lub  m uszą  robić.  Dlatego  też

kochający rodzice m uszą bardziej troszczyć się o to, aby robili to, co

przyniesie większą korzyść dziecku, niż o to, co woleliby robić dla
swojej korzyści.

Rodzice muszą pokonać pewne naturalne przeszkody w stoso

waniu  siły,  zanim  będą  mogli  skutecznie  kontrolować  swoje  dziec
ko.  Każdy,  kto  ma  pozycję  władzy, niechętnie  stosuje  siłę  w  stosun
ku  do podwładnego  z  wielu przyczyn. Jedną z nich jest świadom ość

tego, że nikt nie ma zaw sze racji, a drugą jest to, że rodzice sami
mogą być winni buntu wobec Boga i Jego Słowa.

Jedynym sposobem pokonania możliwej przeszkody w postaci

buntu wobec Boga jest zaakceptowanie Go i Jego dróg jako autoryte

tu w twoim życiu. Tw oje poddanie się Bogu wymaga dobrowolnego

odłożenia na bok swoich opinii i zobowiązanie się do postępowania

według Jego Słowa. Naturalną tendencją człowieka jest preferow a

nie swoich własnych opinii i ta tendencja, wypływająca z pychy

może przeszkodzić w skutecznej kontroli nad dzieckiem.

Inną przeszkodą w stosowaniu siły jest obawa rodzica o odrzu

cenie lub utratę m iłości dziecka. Dziecko ma ograniczoną zdolność

kochania kogokolwiek poza samym sobą. Prawdziwa miłość zaw ie

ra się w trosce i w yrazie troski poprzez robienie tego, co przyniesie
największą korzyść podmiotowi miłości. Kiedy dziecko mówi „ko-

9 2

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

cham cię" albo „nienawidzę cię", zazwyczaj wyraża to, co ktoś dla
niego lub przeciwko niemu zrobił. Nie jest to wyraz pragnienia d o

bra innej osoby.

Dziecko kocha siebie samego i wyraża tę miłość w stosunku do

tego,  co  sprawia  mu  przyjem ność.  Kiedy  mówi  „kocham  cukierki",
ma  na  myśli  to,  że  kocha  siebie,  a  cukierki  sprawiają  mu  przyjem
ność.  Dziecko może pow iedzieć swoim  rodzicom,  że  ich nienawidzi,

kiedy  zabronią mu  jeść  cukierki.  To,  co  chce  przez  to  powiedzieć  to
to,  że  kocha  dawać sobie  cukierki,  ich  zakaz  nie  pozwala  mu  zado
wolić samego siebie i nienawidzi  tego, że nie może się zadowolić.

Pojęcie, że miłość wypływa z zaspokojenia swych pragnień, jest

błędem. Jeśli rodzice poddadzą się takiemu myśleniu, wychowają

egoistycznych młodych ludzi. Rodzice, którzy ściśle nadzorują nie

zaspokojone i egoistyczne natury swych dzieci to właśnie ci, którzy

w przyszłości otrzym ają od nich prawdziwą miłość i wdzięczność. Z
kolei rodzice, którzy dawali dzieciom wszystko co chciały, w końcu

będą znienawidzeni i odrzuceni przez swe dzieci.

Opiekunowie społeczni pracujący z młodymi ludźmi, którzy

uciekli z domu, wyodrębnili wspólną dla nich wszystkich postawę.

Odkryli oni, że ci młodzi ludzie zazwyczaj byli przekonani, że są
niekochani przez rodziców, bo nie byli przez nich ani kontrolowani,

ani kierowani. Czuli się odrzuceni, ponieważ ich rodzice nie trosz

czyli się o nich na tyle, aby ochronić ich przed nimi samymi. R odzi
ce ci odrzucili swoje obowiązki rodzicielskie, co z kolei spowodow a

ło, że ich dzieci poczuły się odrzucone.

Dziecko podświadomie utożsamia z miłością nacisk wywierany

przez rodziców. Jego dusza została tak zaprojektowana przez Boga,
aby utożsamiało ten nacisk z wyrazem miłości, a nawet spraw dzia

nem relacji rodzinnych. Dzieci wiedzą, że są kochane i akceptowane

przez rodziców, którzy troszczą się o nich na tyle, aby użyć niezbęd

nego nacisku w celu kontrolowania ich. Następujący artykuł jest
tego dobrym przykładem:

M ateriał chroniony p raw em autor

„Droga Ann Landers! Często słyszy się głosy nastolatków narzekają

cych na to, że ich rodzice traktują ich jak przedszkolaków. Nie lubią być p y 

tani: 'Dokąd idziesz?', 'Z kim?', 'O której wrócisz?'

Moi rodzice nigdy um ie o to nie pytają. Wolno mi wychodzić i przy

chodzić, kiedy chcę i w cale m i się to nie podoba. Czuję, że gdyby napraicdę

się o mnie troszczyli, ustaliliby pewne reguły. Ale kiedy są reguły, kłoś

musi pilnować, aby były przestrzegane - a to oznacza wysiłek. Łatwiej jest

pozwolić dzieciom na wszystko.

Tak bardzo bym chciała, żeby moja mama powiedziała: '1Nie pozwalani

ci iść na ślizgawkę z tym łobuzem'. Ale ona nigdy tak nie powie. Zawsze

natomiast mówi: 'Rób, ja k chcesz'. Czuję się samotna i przestraszona, bo

muszę podejmować zbył wiele decyzji.

Mam nadzieję, że dzieci tych rodziców, którzy zadają wiele pytań, zda

ją sobie sprawę z tego, jakie mają szczęście. To znaczy, że ktoś je kocha.

Zdana na samą siebie w D enver."

Oto młoda osoba, która uświadamia sobie swoją potrzebę kon

troli, jak również i to, że brak kontroli oznacza brak miłości i troski.

Czy można się spóźnić z poddaniem dziecka kontroli? Tak. Jeśli

dziecko opuszcza dom po osiągnięciu pełnoletnośd lub ucieka z
domu wcześniej, rodzice stracili swoją szansę. Mogą tylko czekać, aż

samo  życie  pokieruje  takim  buntownikiem  i  modlić  się,  aby  mocna,
lecz kochająca ręka Boża  poddała go pod  kontrolę. Jednakże tak d łu
go,  jak  dziecko  mieszka  z  rodzicami  i  akceptuje  ich  siłę  podporząd
kowującą  je  ich  kontroli,  jest jeszcze  nadzieja.  Jeśli  znajdziesz  się  w

beznadziejnej sytuacji z niekontrolowanym młodym człowiekiem,

Dodatek B - „Nadzieja dla rodzica, który zaw iódł", może ci pomóc.

Większość z was ma jeszcze czas, aby podporządkować dzieci

swojej kontroli. Jednakże im wcześniej zaczniesz, tym będzie ci ła

twiej. Zasada jest podobna do zasady kontrolowania jakiejkolwiek

substancji wytwarzającej ciśnienie. Znacznie łatwiej jest kontrolować

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

13. Od czego zacząć?

Kolejny rozdział odpow ie na pytanie, kiedy i jak ustanowić i

utrzymać kontrolę rodzicielską. Optymalnym czasem, aby zacząć,

jest oczywiście okres niemowlęctwa.

Ważne jest, aby rodzice nauczyli dziecko reagować na swoje sło

wa tak wcześnie, jak tylko jest to możliwe. Reakcja dziecka na pole

cenie rodzica powinna być natychmiastowa. Jedną z przyczyn usta
nowienia kontroli rodzicielskiej jest ochrona dziecka przed niebez

pieczeństwem. Małe dziecko potrafi znaleźć się w tarapatach w
mgnieniu oka. Może w ybiec na jezdnię, dotknąć gorącego pieca lub
wejść na stół, zanim m am a jest w stanie je złapać.

Nauczenie dziecka, aby natychmiast zareagowało na „nie", może

uratować je przed kalectwem lub śmiercią. Nie jest konieczne, aby

dziecko zostało okaleczone lub poparzone, by nauczyło się lekcji ży

cia. Nawet maleńkie dziecko można nauczyć, aby reagowało na sta
nowcze polecenie „n ie", wydane przez rodziców.

Wiercące się sześciomiesięczne niemowlę, które świadomie

sprzeciwia się założeniu pieluszki można nauczyć znaczenia słowa
„nie" w ciągu jednej lub dwóch prostych lekcji. Kiedy dziecko pró

buje odpełznąć podczas przewijania, można mu powiedzieć „n ie",
przyciągając je z powrotem i przytrzymując w miejscu. Następnym

razem,  kiedy znowu usiłuje odpełznąć, trzeba powiedzieć raz „nie"  i
lekko  uderzyć  je  rózgą  po  górnej  części  nogi.  Zaszokowany  wyraz
twarzy i łzy pokażą,  że zwróciłeś jego  uwagę  i  że  polecenie „nie" n a

brało nowego znaczenia. Gniewny krzyk i dalsze kręcenie się mogą

oznaczać dziecko o silnej woli, które wymaga więcej nacisku, tak w

intensywności, jak i w częstotliwości. Kiedy już dziecko jest przew i

nięte, powinno być przytulone i popicszczone. Proces ten należy po

9 7

M ateriał chroniony p raw em autor

wtarzać tak często, jak to jest konieczne, aż dziecko zacznie reago

wać na samo polecenie.

Dziecko musi się nauczyć, że jego nieposłuszeństwo spowoduje

dezaprobatę rodziców. Rozsądne użycie bólu przez rodziców nie

jest okrucieństwem i nie sprawi, że dziecko będzie się bało osoby ro

dzica. Nauczy się tylko szacunku dla ich słowa i władzy jaką mają.
Wkrótce dziecko zrozum ie, że wybór należy do niego. Jeśli dokonu

je wyboru, aby ignorow ać ich polecenia, jest to jednocześnie wybór
bólu. Ten nieduży ból, jakiego musi doświadczyć dziecko, aby na-

uczyło się posłuszeństwa wobec poleceń rodziców, oszczędzi mu
wiele bólu w przyszłości.

Rodzice nie powinni się wahać, aby ustanowić zdrowy szacunek

dla siebie i swej władzy, kiedy tylko dziecko jest w stanie robić to, co

jest wymagane od niego. Polecenia „przestań" i „chodź", mogą być

dodane do słownictwa dziecka o posłuszeństwie, zanim jeszcze z a

cznie mówić. Słowa te stają się zewnętrznymi hamulcami, za pom o
cą których rodzice m ogą ochraniać dziecko przed niebezpieczeń

stwem. Dziecko, które nauczy się szanować swoich rodziców, m oże

być uratowane przed niejednym niebezpieczeństwem w ciągu sw e

go dzieciństwa.

Kiedy małe dziecko nauczy się posłuszeństwa takim poleceniom,

jak „nie", „przestań" i „chodź tutaj", łatwo można je nauczyć granic

jego poszukiwań. Można je nauczyć, aby nie dotykało takich niebez

piecznych rzeczy jak przew ody elektryczne, gniazdka w ścianie, g o

rące przedmioty lub furtki. Nie jest konieczne, aby rozumiało d la

czego te rzeczy są niebezpieczne, wystarczy mu doświadczenie, ze
nieposłuszeństwo rodzicom jest bolesne. Wyobraźcie sobie w yja

śnienie dwulatkowi, dlaczego nie powinien wkładać szpilek do
gniazdka. Rodzice nie są w stanie wyjaśnić wszystkich niebezpie

czeństw swoim dzieciom, dlatego dzieci muszą się nauczyć przyj

mowania ostrzeżeń bez pytań.

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Oczywiście, nigdy nie należy wystawiać dziecka na niebezpie

czeństwo bez  odpowiedniego  nadzoru.  Na  przykład,  niemowlę  w y
maga  ustawicznej opieki  i zewnętrznych przeszkód,  aby je ochronić.
Z  drugiej  strony  naw et  małe  dziecko  może  być  pozostawione  bez

opieki gdzieś, gdzie są mu znane niebezpieczeństwa i pokazało, że

może ich uniknąć. M ów iąc po prostu, rodzice nigdy nie mogą p o

zwolić, aby dziecko było poddane próbie ponad jego możliwości

zrozumienia, czego mu nie wolno i ponad jego chęć przestrzegania
poleceń rodziców.

Nikt nie włożyłby pary nożyczek do kojca dziecka i oczekiwał,

że dziecko nie będzie się nimi bawić. Podobnie, nie wystawiajcie
dziecka, niezależnie od wieku, na próby, których niepowodzenie

kosztowałoby zbyt wiele. Nawet rodzice nastolatków muszą dostar

czać  hamulców  dla  rzeczy,  których  nie  są  w  stanie  wytłumaczyć
dziecku.  Nastolatek  nie  potrafi  lepiej  zrozumieć  konsekwencji  prze
stawania  z  niewłaściwymi  kolegami,  niż  raczkujące  dziecko  m oże

zrozumieć, dlaczego nie wolno się bawić na jezdni. Nie wahaj się za

działać jako zewnętrzny hamulec, jeśli ból dla dziecka i innych pod

jego wpływem jest ponad jego możliwości zrozumienia.

Posłuszeństwo jest nie tylko dla ochrony dziecka. Jest też podsta

wą kontrolowania go, podczas gdy uczy się uległości zasadom ro
dziców. Już od początku dziecko musi widzieć, że to nie jego z a

chcianki czy wola, lecz wola rodziców ustala zasady w domu.

Rodzice mają najlepsze kwalifikacje, aby wiedzieć, co jest najlep-

sze nawet dla najbardziej inteligentnego dziecka. Doświadczenie
wiele ich nauczyło o życiu. Zawsze będą przewyższać swoje dziecko

w  doświadczeniu.  W łaśnie  to  doświadczenie  i  pozycja  władzy  ro
dzicielskiej  daje  im  kwalifikacje,  aby  ustalić zasady.  Rodzice,  którzy
uważają  się  za  niewykształconych  lub  nie  bardzo  inteligentnych,

nigdy nie powinni pozwolić, aby takie myślenie przeszkodziło im w

kontrolowaniu dziecka. Rodzice wiedzą lepiej niż dziecko, czego

ono naprawdę potrzebuje.

9 9

M aterial chroniony p raw em autor

Nigdy nie dostosow uj się do dziecka na podstawie jego zachcia

nek, ale tylko na podstawie jego potrzeb. Naucz swoje dziecko
wcześnie w życiu, że zawsze weźmiesz pod uwagę jego potrzeby,

ale odmówisz wielu jego zachciankom. Nigdy nie ulegaj dziecku,

które błaga cię o coś, co bardzo chce. Daj mu do zrozumienia, że

jego potrzeby są ważniejsze niż to co chce, przez pytanie go, czy

dana rzecz jest pragnieniem czy potrzebą. Naucz je także, aby m ó

wiło o swoich potrzebach w odpowiedni sposób.

Kiedy dziecko system atycznie i natychmiast reaguje na polecenie

rodziców,  możesz  wiedzieć,  że  nauczyło  się  najważniejszej  zasady.
Innymi słowy, nauczyło się, że  rodzice rządzą i że ich  słowo jest  pra
wem.  Ten  fakt  może  by ć  wpojony  dziecku  bardzo  wcześnie,  ale  b ę
dzie często  wypróbowywany.  Za  każdym  razem,  kiedy  rodzice  pró

bują pokierować dzieckiem sprzecznie z jego wolą lub ograniczyć je

w jego zachciankach, m uszą być przygotowani, aby ponownie usta

lić swoje prawo do rządzenia. W tym przypadku, kontrola rodziciel

ska powinna się z a cz ą ć kiedy dziecko jest jeszcze małe. Ale co zro

bić z dzieckiem, które ma już kilka, a nawet kilkanaście lat?

Zasada pozostaje taka sama. Dziecko musi być poddane kontroli

zanim proces wychowawczy może mieć miejsce. Dziecko musi sza

nować słowo rodziców zanim będzie je można uczyć, a zanim n a
uczy się je szanować, musi najpierw być mu posłuszne. Dlatego

pierwszym krokiem, nawet dla starszego dziecka, jest wymaganie
od niego posłuszeństwa - natychmiast i bez sprzeciwu. Każde dziec

ko ma swoją wolę i m ocne pragnienia, które są uruchamiane przez

jego wewnętrzną naturę grzechu. Rodzice muszą sobie uświadomić,

że poddanie kontroli tej natury i utrzymanie kontroli nad nią, będzie
prowadziło do konfliktu. Konflikt będzie istniał przez cały okres
dzieciństwa.

Następny rozdział wyjaśnia, jak ocenić ten konflikt.

100

M ateriał chroniony p raw em autor

14. Ocena konfliktu

Próba kontrolowania dziecka (kierowania nim lub ograniczania

jego zajęć) nieuchronnie spowoduje konflikt. W iększość normalnych

ludzi nie lubi konfliktu i za wszelką cenę stara się go uniknąć. Jako

rodzic musisz pokonać tę naturalną tendencję dla dobra swojego

dziecka.  Kontrola  m oże  być  ustanowiona,  kiedy  mocno  postano
wisz,  że  cel,  jakim  jest  wychowanie  dzieci,  przewyższa  swą  donio
słością  unikanie  nieprzyjemnych  konfliktów.  Stawienie  czoła  kon

fliktowi jest po prostu częścią ceny, jaką trzeba zapłacić, aby o sią

gnąć cel.

Rodzice muszą się pogodzić z faktem, że konflikt będzie istniał

w procesie wychowawczym, bo zawiera on w sobie więcej niż jedną
wolę. W małżeństwie są pewne konflikty, bo są dwie wole. W spólni

cy w interesie m ają konflikty. Zarządy, kierujące większością przed

siębiorstw, składają się z nieparzystej liczby członków. Ta nieparzy

sta liczba stanowi zabezpieczenie, aby omawiane kwestie były roz

strzygane przez zdecydow aną większość. Kiedy w grę wchodzi w ię
cej niż jedna osoba, zaw sze istnieje możliwość konfliktu.

Rodzicielstwo, jak każda inna kierownicza pozycja ma cel do

osiągnięcia. Konflikt woli, pojawiający się gdy ktokolwiek w k ie

rownictwie  usiłuje  kierować  lub  ograniczać czynności  innych,  m oż
na  porównać  z  przeszkodami,  które  muszą  być  pokonane  przy  ja
kimkolwiek  innym  przedsięwzięciu.  Nie  można  osiągnąć  niczego
wartościowego,  bez  stawienia  czoła  tym  problemom,  które  hamują

postęp.

Sportowiec musi pokonać każdą przeszkodę w samodyscyplinie,

aby zostać zwycięzcą. Musi być na ścisłej diecie, musi ćwiczyć do

granic wytrzymałości, aby utrzymać sprawność mięśni, musi też

przezwyciężyć wszystkie psychiczne bariery, które nie pozwoliłyby

mu zwyciężyć. Rodzice powinni traktować konflikt, który wyniknie,

101

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

kiedy będą dążyć do ustanowienia i utrzymania kontroli nad dziec
kiem, jako głów ną przeszkodę w wychowaniu dziecka.

Uznanie konfliktu za rodzaj problemu, pozwala na rozwiązanie

go, tak jak każdego innego problemu. Istnieją trzy podstawowe za

sady w rozwiązywaniu konfliktu. Pierwszą jest zidentyfikowanie

problemu. Oznacza to oddzielenie problemu od jego symptomów i

odizolowanie od innych problemów. Zasada druga - to ocena pro

blemu, określenie jego ważności, metoda i ocena jego rozwiązania

lub ocena, czy cel m oże być osiągnięty przez całkowite om inięcie

przeszkody. Trzecią i ostatnią zasadą jest podjęcie środków niezbęd

nych do rozwiązania problemu.

Łatwo jest zidentyfikow ać konflikt jako problem. Dajesz dziecku

polecenie, ono kłód się z tobą i opiera się, co kończy się twoim bó

lem głowy. Albo ciągle powtarzasz dziecku, żeby nie robiło czegoś,
co cię denerwuje, aż w końcu, sfrustrowana, tracisz panowanie i p o

pełniasz błąd uderzając je w gniewie. Kiedyś będziesz m ieć dosyć
bólu głowy, frustracji i emocjonalnego napięcia wynikającego z kon

fliktów z dziećmi. Nierozwiązanie problemu konfliktu, często pro
wadzi do zniechęcenia rodziców i całkowitego zaniechania uczenia

oraz pozwolenie dziecku, aby robiło to, co chce.

Ocena problemu jest bardziej skomplikowana niż jego identyfi

kacja. Można zadać sobie pytanie: „Dlaczego dzieci tak bardzo opie

rają się  wszelkim  ograniczeniom,  jeśli  w  gruncie  rzeczy  pragną być
kontrolowane?".  Odpow iedź  leży  w  analogii  dzieciństwa  do  wieku
dojrzałego.  Dorośli  sprzeciw iają się  wszelkim  zewnętrznym próbom

ograniczenia ich pragnień (dieta, dobra rada, sumienie), ale kiedy je

zaspokoją, żałują, że ktoś ich nie powstrzymał.

To rozdwojenie m iędzy pragnieniem autonomii w czasie pokusy

i tęsknota do kontroli po fakcie jest częścią natury ludzkiej. Znane
rodzicielskie powiedzenie: „Wiem, że teraz nie rozumiesz, dlaczego

to nie wyjdzie ci na dobre, ale kiedy dorośniesz, to mi
podziękujesz", określa właściwą pozycję rodzicielską. Dość trudno

102

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

jest rodzicom wykazywać samoopanowanie. Dorośli już doświad
czyli na sobie skutków niewłaściwego postępowania, a mimo to jest

im trudno zapobiec pow tórzeniu tych samych błędów. Śmieszne b y
łoby oczekiwać od dzieci samokontroli prowadzącej do uniknięcia

określonych konsekwencji, których nigdy nic doświadczyli. O czeki

wanie od dziecka, że dobrze umyje zęby pod groźbą ubytków jest

nierealistyczne. Rodzice muszą kontrolować dziecko tak, by robiło

to, co dla niego jest dobre na dłuższą metę.

Oceniając dalej problem konfliktu widzimy, że konflikt jest nie

unikniony, kiedy prawdziwe uczenie ma miejsce. Po pierwsze,
dziecko ma swoją w łasną wolę. Może wybrać drogę postępowania

niezależną od jakichkolwiek zewnętrznych wpływów. W trakcie de

monstrowania tej niezależności, dzieci mogą zignorować takie prze

szkody, jak meble czy ludzie w swoim pędzie tam, dokąd chcą iść.
M ogą usiłować przeforsow ać swoją wolę poprzez urządzenie takiej

histerii, że tracą przytomność z powodu niedotlenienia. Często
mogą pokazać swą niezależność w obliczu pewnego niebezpieczeń-

stwa, jak na przykład, dopraszając się obiecanego lania przez na

tychmiastowe nieposłuszeństwo.

Aby rodzice odnieśli sukces w wychowaniu dziecka, muszą nim

kierować zgodnie ze sw oją wolą. Często ich kierunek nie będzie

tym, w którym chce iść dziecko. Rezultatem tej różnicy woli jest

konflikt. Naiwnością byłoby oczekiwać, że dzieci przyjmą ich w ska

zówki z radością w sercach i uśmiechem na ustach. W ychowanie

dziecka po prostu na czym innym polega. Przeciwnie, rodzice m u
szą spodziewać się konfliktu i nauczyć, jak można go rozwiązać.

Drugą głów ną przyczyną konfliktu jest mocne pragnienie dziec

ka,  aby  ciągle  dążyć d o  zaspokojenia  swoich  zachcianek.  Naturalna
tendencja  dziecka  ku  egotyzmowi  będzie  w  sprzeczności z  wieloma
rodzicielskimi  ograniczeniam i.  Można  się  spodziewać,  że  dziecko

będzie tygodniami pragnęło słodyczy i małowartościowych produk

tów, odmawiając pożywienia, które jest zdrowe. Będzie silnie pra

103

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

gnęło być w centrum uwagi. Można oczekiwać, że będzie uważało
sw ą zabawę i rozrywkę za dużo ważniejsze niż cokolwiek, co rodzi

ce m ogą chcieć, aby zrobiło, jak: jedzenie, ubieranie się, kąpiel czy

pójście do ubikacji. Kiedy rodzice przeszkadzają dziecku w jego

egoistycznym i ciągłym dążeniu do szczęśliwości, rezultatem lego

będzie konflikt. Zobrazowano to następująco:

M IŁOŚĆ

► OGRANICZENIA —

—

PRAGNIENIA

NATURA

K o n flik t je st nieunikniony

Teraz, kiedy już przeanalizowaliśm y naturę konfliktu rodzic -

dziecko, musimy sobie zdać sprawę z tego, że konflikt ten jest nie

unikniony, jeśli chcem y osiągnąć nasz cel w wychowaniu dzieci. Nie
można ominąć tej przeszkody, bo w rzeczywistości konflikt jest inte
gralną częścią procesu uczenia.

W ychowanie dziecka nie jest jedynie sprawą wygrywania wojen.

Polega ono na przemianie natury dziecka. Ta przemiana wynika z

104

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

systematycznego kierowania dzieci na drogi inne od tych, wybra

nych  przez  dzieci  na  podstawie  ich  własnych  pragnień.  Dlatego  sfe
ry  konfliktu  reprezentują sfery przemiany.  Rodzice powinni powitać
te  konfrontacje  jako  okazje  do  spowodowania  koniecznych

przemian. Im wcześniej nastąpią te konfrontacje i im bardziej są

intensywne, tym szybciej dziecko będzie poddane kontroli. Od tego
momentu uczenie może być kontynuowane w spokojniejszej

atmosferze.

Punktem zwrotnym, kiedy dziecko dokonuje wyboru co do

przyjęcia kierownictwa swoich rodziców, jest jego rok decyzji. C za

sem jest on poprzedzany najbardziej burzliwym rokiem w dotych

czasowym  uczeniu dziecka.  Dlatego,  nie  trać ducha  i  nie  wycofuj się
z  „ognia",  kiedy  konflikt  nasila  się  na  jakiś  czas.  Ostatnia  bitwa  w
wojnie  jest  często  najbardziej  intensywna.  To  ostateczne  wyzwanie

rzucone twojemu kierownictwu jest próbą dziecka, aby zdecydo
wać, czy zasługujesz na prowadzenie go. Chce ono widzieć, czy ko
chasz je na tyle, że m oże ci powierzyć swoje życie.

Kiedy tylko dziecko przekona się, że jego rodzice mają władzę,

wzrasta w nim poczucie bezpieczeństwa. Nie musi już dłużej o p ie

rać się ograniczeniom, aby przekonać się, czy są prawdziwe. Staje
się dla niego oczywiste, że jego rodzice kochają je na tyle, aby je

ochraniać i dać mu to, co najlepsze. Chociaż od czasu do czasu w y

stawi rodziców na próbę, aby potwierdzić swe doświadczenie, z a
sadniczo konflikt się skończy.

Nasza analiza konfliktu jako problemu w wychowaniu dziecka

powinna ci pomóc w rozumieniu jego natury. Powinna cię też prze

konać, że konflikt nie jest przeszkodą, którą można ominąć, skoro w

rzeczywistości stanowi on część procesu wychowawczego. Jako taki

jest nie tylko problemem, który ma duże znaczenie, ale też takim,

który musi być za w szelką cenę rozwiązany.

Jaka jest zatem właściwa metoda rozwiązywania konfliktu?

105

M ateriał chroniony p raw em autor

15. Bunt

Przeanalizowaliśmy konflikt, który zachodzi, kiedy rodzice sta

rają się kontrolować swoje dzieci. Konflikt ten wynika z buntu

dziecka. Bunt, popraw nie zdefiniowany, to „otwarte lub zdecydo

wane zlekceważenie lub przeciwstawienie się władzy czy jednostce
kierowniczej". Rodzice muszą się nauczyć, jak rozpoznać przejawy

buntu u swoich dzieci i jak rozprawiać się z buntem w konkretnej
sytuacji.

Bunt jest otwartym odrzuceniem władzy czy to w sposób czynny

czy bierny. Innymi słowy, dziecko jest zbuntowane, kiedy odpow ia

da  „nie"  na  twoje  polecenie,  uderza  cię  lub  zachowuje  się  niepo
słusznie.  Ale  jest  także  zbuntowane,  kiedy  postanawia  ignorować
lub  „zapom inać"  tw oje  polecenia.  Twoje  słowa  po  prostu  tak  mało

znaczą, że nie warto ich pamiętać.

Jednym z przykładów czynnego buntu jest to, gdy dziecko nie

słucha twoich poleceń lub ich nie przyjmuje. Typowym wyrazem ta

kiego buntu jest „atak histerii", odpowiedź „nie" lub ostentacyjne

wyjście z pokoju, gdy ty jeszcze mówisz. Żadne z tych aroganckich

zachowań nie pow inno być tolerowane. Powinnaś wymagać od

swego  dziecka,  aby  spokojnie  wysłuchało  polecenia  bez  narzekania
czy  kłócenia  się.  Kiedy  dziecko  dalej  się  bawi  (lub  w  inny  sposób
skupia  swą  uwagę  na  wszystkim  z  wyjątkiem  ciebie),  mówi  do  sie

bie  lub  ignoruje  cię  podczas  wydawania  polecenia,  także  wyraża
bunt.  Powinnaś w ym agać od  dziecka,  by skupiło sw oją uwagę  przez
patrzenie  ci  w  oczy  i  słow ne  wyrażenie  przyjęcia  instrukcji  z  posta

wą szacunku.

Jeśli będziesz wymagać, by dziecko okazało szacunek przez p o

twierdzenie „Tak, m am usiu" lub „Tak, tatusiu", stopniowo wpoisz

szacunek w jego zachowanie.

107

M ateriał chroniony p raw em autor

Innym przykładem czynnego buntu jest nieakceptowanie przez

dziecko poprawek. M oże to być nieprzyjęcie nagany za jakieś postę

powanie lub postawę, przez nieuznanie swojej winy. Może się
sprzeczać, upierając się, że to, co zrobiło, nie byk) jego winą. N iektó

re  dzieci  zamiast  się  sprzeczać  po  prostu  się  naburmuszają.  Ich  nie
chęć  do  uznania  swojej  winy  i  tym  samym  przyjęcia  nagany  jest  c i
chym  aktem  czynnego buntu.

Bierny bunt stosowany jest przez dzieci, kiedy spełniają z e

wnętrzne wymagania posłuszeństwa, ale wewnętrznie się nie p od

porządkowują.

Ten rodzaj buntu zaczyna się od jakiejś ukrytej psychicznie p o

stawy, ale w końcu wychodzi na wierzch przez wyraz twarzy pełen

niechęci, gniewu, lekceważenia.

Bierny bunt może być wyrażony przez dziecko, które grzecznie

słucha twoich poleceń, ale nigdy ich nie wypełnia bez przypom ina
nia, gróźb czy nacisku. Dziewczynki szczególnie są skłonne do tego

rodzaju buntu. Potakują grzecznie i m ówią „dobrze m am usiu", a
kiedy później okazuje się, że nie wypełniły polecenia, oświadczają,

że właśnie miały to zrobić albo że zapomniały. Najsubtelniejszą for

mą biernego buntu jest zwlekanie z posłuszeństwem do ostatniej
chwili. Dziecko uw aża, że zwyciężyła jego wola nad wolą rodziców,

kiedy to ono decyduje o tym, kiedy ma być posłuszne.

Inną subtelną formą biernego buntu jest zrobienie tego, co jest

wymagane, ale w inny sposób niż jest wymagane.

Dziecko musi być nauczone, że posłuszeństwo nie polega jed y

nie na wypełnieniu poleceń, lecz również na wypełnieniu poleceń

we właściwy sposób. Często dzieci postawią na swoim przez wypeł
nienie poleceń na swój własny sposób. Częściowo tylko wypełniają

polecenie, dodając coś od siebie, lub robiąc to tak, jak im się podoba.
Posłuszeństwo to nie m iejsce na pomysłowość. Jest to ścisłe i zupeł

ne dostosowanie się do wymagań ( I Sm 15:22-23).

108

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Niektóro dzieci nie odważyłyby się na jaw ne nieposłuszeństwo

lub dyskusję. Zamiast tego buntują się wewnętrznie. Ten rodzaj

buntu przejawia się często w wyrazie twarzy pełnym niesmaku,
gniewu lub lekceważenia. Takie dzieci zachowują się melancholijnie

i mają usposobienie „cytryny". Zam ykają się w sobie, naburm uszają
się i w ogóle uprzykrzają życie wszystkim dookoła za to, że im się

nie ustępuje. Ten rodzaj buntu musi być wyciągnięty na jaw, aby go

zauważyć. Jeśli się go nie pokona, najprawdopodobniej wybuchnie

w okresie dojrzewania. Rodzice powinni sobie zdać sprawę z poten
cjalnego niebezpieczeństwa tkwiącego w cichym, ale ponurym

dziecku.

Zasadniczo zasada jest taka: dziecko znajduje się w stanie buntu

za każdym razem, kiedy świadomie i dobrowolnie wynosi sw oją

wolę nad znaną sobie wolę swych rodziców. Kiedy dziecko św iado

mie odmawia zaakceptowania prawa swoich rodziców do rządze

nia, znajduje się w buncie.

Bunt je st obaleniem władzy

Konflikt spowodowany buntem jest naturalny w procesie w y

chowywania dzieci. Z jednej strony, rodzice m uszą kierować i kon
trolować swe dzieci, aby je wychować. Mają nie tylko takie prawo,

ale też są odpowiedzialni za to, aby go używać. Z drugiej strony,
dzieci mają własną wolę i silną pokusę grzesznej natury.

Rodzice nie są odpowiedzialni za ten konflikt, tylko dziecko.

Dzieci m ają być posłuszne rodzicom „we w szystkim ". Kiedy rodzice

po prostu używają danego im przez Boga prawa do rządzenia i d o

chodzi do konfliktu, jego przyczyną jest bunt dziecka. Zdecydowało

ono, aby rzucić w yzw anie rodzicom i ich prawu rządzenia, stając się

w ten sposób władzą dla siebie. Odrzuciło ono ich zewnętrzną kon
trolę i przeszło całkow icie pod władzę swej grzesznej natury. Nie

jest już dłużej pod władzą rodziców, lecz ustawiło się na jednym p o

109

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

ziomie z rodzicami. Kiedy to następuje, przypomina to bunt szata

na, kiedy powiedział „(...) zrównam się z Najwyższym " (Iz 14:14

BW). „Najwyższy" jest tytułem Boga określającym ostateczny au to

rytet Boga, Jego całkowite prawo do panowania. Szatan w rzeczywi

stości powiedział przez to: „Nie masz już prawa panow ać nade

mną. Stanę się taki jak Ty. Będę na jednym poziomie z Tobą. Nic
muszę już dłużej przestrzegać Twoich przykazań. Nie muszę już

być posłuszny."

AUTORYTET

I KONTROLA

BUNT

JEŻELI ZO STAN Ą ODRZUCONE

Bunt to konflikt dwóch sprzecznych ze sobą woli. Jest wyrazem

woli poddanego władzy przeciwko woli tego, kto jest u władzy.
Każde dziecko ma sw ą własną wolę. Decyduje o tym, kiedy i komu

być posłusznym. W którymkolwiek momencie dziecko wybiera
bunt, jego rodzice m uszą użyć odpowiedniej siły, aby jego bunt na

tychmiast zdusić Dziecko musi zaakceptować władzę i kontrolę
swych rodziców.

110

M ateriał chroniony p raw em autor

Bunt dziecka jest świadomą próbą obalenia władzy rodziciel

skiej. Jeśli nie uśmierzy się buntu, wybuchnie rewolucja. Rewolucja

prowadzi do całkowitego obalenia władzy. Kiedy dziecko um iesz
cza siebie na jednym poziomie z rodzicami i pozwala mu się tam

pozostać, rewolucja się dokonała.

Z tej pozycji niektóre dzieci przechodzą do rządzenia rodzicami.

Kontrolują rodzinę żądając poświęcenia im całkowitej uwagi i mogą

nawet dyskutować, co rodzice mogą, a czego nie mogą robić. Jeśli

pozwala się dziecku na ataki histerii, aby przeforsowało swoją wolę

albo na powiedzenie rodzicom, by się zamknęli, nastąpiło całkowite

obalenie władzy rodzicielskiej. Rewolucja niszczy właściwy porzą

dek naznaczony przez Boga i doprowadza do chaosu i przekleń

stwa, tak dla rodziców, jak i dziecka.

N iew łaściw y sposób pokonania buntu

Kiedy dziecku udało się obalić władzę rodziców, mogą oni jed y

nie pertraktować z nim lub tak manipulować, aby zm usić je do zro
bienia czegoś innego niż chce. Domy, w których taka rewolucja m ia

ła miejsce są w stanie chaosu. Dzieci w takich domach decydują o

porze pójścia spać, odżywianiu, ubraniu, rozrywce i prawie wszyst

kich innych kwestiach. Rola rodziców została sprowadzona do d o

radców, których radę po prostu można odrzucić.

Ponieważ rodzice ci stracili władzę nad dziećmi, mogą starać się

apelować do nierozwiniętych zdolności rozumowania swych dzieci,

w celu pokierowania ich postępowaniem. Rodzice ci usiłują, często

bez powodzenia, przekonać swoje dzieci, aby zrobiły to, co słuszne,

lub co ich zdaniem byłoby dla nich najlepsze. Oczywiście, zbunto
wane dziecko będzie ustawicznie wybierać to, co mu sprawia przy

jemność.

Kiedy zawodzi metoda pertraktacji, rodzicom tym pozostaje ty l

ko jedno. M uszą teraz dążyć do manipulowania swoimi dziećmi

111

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

przez łapówki, groźby lub oszustwa. Oferują im coś, na co dziecko
ma ochotę w zamian za posłuszeństwo. Albo też grożą im utratą

czegoś, jeśli nie pójdą im na rękę. Przekupstwo jest karmieniem

jednego pragnienia grzesznej natury, w dążeniu do kontrolowania

innego, np. oferowanie cukierka dziecku po to, aby zrobiło coś, co

powinno robić, lub aby przestało robić coś, czego nic powinno robić.
Przekupstwo nigdy nie pomoże dziecku rozwinąć wewnętrznej

dyscypliny, która będzie mu potrzebna w życiu. Tylko ćwiczenie w

kontrolowaniu woli w yrabia samoopanowanie.

Wielu rodziców, którzy stracili swoje prawo do panowania, ucie

kają się do dyskretnego manipulowania dzieckiem. To manewrowa
nie osiągane jest przez granie na uczuciach dziecka przez używanie

oszustwa lub przez wykorzystywanie grzesznej natury dziecka. T a

kie  techniki  obejm ują  oziębłość  lub  dezaprobatę  w  dążeniu  do  w y
wołania  u dziecka  poczucia  winy, oszukiwanie  dziecka przez  użycie
wyższego  intelektu  rodziców  lub granie na  takich uczuciach dziecka

jak zazdrość, duma, gniew lub innych złych skłonnościach.

Przestawienie dziecka z czynności nieakceptowalnej na akcepto

waną, jest formą manipulacji. Jest to dobra metoda tam, gdzie nie

zachodzi konflikt, ale takie przestawienie nie wyrobi u dziecka s a

mokontroli i nigdy nie powinno być używane w stosunku do bun
townika.

Nic dziwnego, że dziecko wychowane w tego typu otoczeniu nie

ma szacunku dla rodziców. Nie wpojono mu zewnętrznej dyscypli

ny, kiedy była potrzebna i nie zmuszono go do rozwinięcia sam o
kontroli, bez której teraz cierpi. Nikt nie będzie szanował kogoś, kto

będąc u władzy zrezygnow ał ze swego prawa do rządzenia i ucieka
się do manipulacji, aby postawić na swoim.

Przywództwo wymaga bezpośredniego i otwartego podejścia,

takiego, które określa reguły i zdecydowanie eliminuje wszelki
bunt. Bunt dziecka nie może być tolerowany przez rodziców - przez

władzę rodzicielską. Bóg dał rodzicom prawo i władzę, aby utrzy

112

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

mać swą pozycję. Słow o Boże definiuje jedynie rozwiązanie proble
mu buntu, jak będzie to omawiane w kolejnych rozdziałach. Podsu

mowanie zasad rządzących kontrolą i buntem przygotowuje nas do

tej dyskusji.

Podsum ow anie

• Rodzice mają dany przez Boga obowiązek i są przed Nim o d

powiedzialni, aby w ychow ać dziecko zgodnie z Jego standardami.

• Dzieci mają polecenie od Boga, aby były posłuszne swoim ro

dzicom we wszystkim.

• Rodzice maja władzę (prawo panowania) nad swymi dziećmi,

tzn. mają prawo ustanaw iać zasady i wymagać od dzieci, aby ich

przestrzegały. Oznacza to także, że mają oni władzę wymierzania

sprawiedliwości, karania za nieposłuszeństwo lub wynagradzania

za uległość ich zasadom.

• Jednakże dzieci mają swą własną wolę. Chcą one rządzić same

sobą zgodnie ze swoimi pragnieniami.

• Dzieci m ają także grzeszną naturę. Natura ta nieustannie kusi

je, aby zaspokajały pragnienia swojego ciała - żądanie uwagi, w ła

dzy i samogratyfikacja.

• Rodzicielski obowiązek kierowania i sprawowania kontroli

nad dzieckiem jest w bezpośredniej sprzeczności z wolą i naturą

dziecka.  W  rezultacie  dochodzi  do  konfliktu.  Kiedy  rodzice  usiłują
kierować zajęciami  dziecka, jest  to często sprzeczne z jego wolą.  K ie
dy ograniczają oni jego pragnienia,  wywołuje to  konflikt z  grzeszny

mi pragnieniami jego natury.

• Kiedy dziecko odrzuca władzę rodzicielską (ich prawo do rzą

dzenia), stwarza ono konflikt zwany buntem.

• Bunt jest efektem otwartego oporu wobec władzy lub jej ogra

niczeń. U dzieci, jest to odrzucenie przez nich prawa rodziców do

rządzenia nimi.

113

Materia! chroniony p raw em auto

• Dzieci otwarcie wyrażają bunt przez: niesłuchanie, argum en

towanie, niegrzeczne odpowiadanie lub unikanie odpowiedzi, bicie
lub bezpośrednie nieposłuszeństwo.

• Dzieci biernie w yrażają bunt przez: ustawiczne zapominanie

poleceń, zwlekanie z ich wykonaniem lub zewnętrzne posłuszeń
stwo nie poparte wewnętrznym.

• Rodzice nie m ogą rozwiązać problemu buntu dziecka przez

rozumowanie, łapówki, odwracanie uwagi, granie na jego uczuciach

lub grzesznej naturze, onieśmielaniu, oszustwie lub manipulowaniu

nim w jakikolwiek sposób.

• Rodzice nie m ogą ani uniknąć problemu buntu dziecka, ani

pertraktować z nim. Bunt musi być pokonany.

• Pokonanie buntu oznacza ponowne ustanowienie władzy ro

dzicielskiej. Rodzice m uszą być gotowi na użycie wystarczającej siły,

aby zmusić zbuntowane dziecko do wybrania posłuszeństwa woli

rodziców zamiast buntu.

Metodą, określoną przez Słowo Boże, jaka ma być użyta przez

rodziców, aby spraw ow ać kontrolę nad dziećmi, kiedy się buntują

jest „kara cielesna". Będzie ona wyjaśniona w następnych rozdzia
łach. Rozdziały te om aw iają jedno z najważniejszych zagadnień w

tej książce. Właściwe użycie kary cielesnej może zadecydować o po

wodzeniu lub niepowodzeniu w wychowywaniu dzieci.

114

M ateriał chroniony p raw em autor

16. Kara cielesna

Jako rodzic zajm ujesz pozycję ludzkiej władzy ustanowionej

przez Boga. Czasem konieczne jest użycie siły przez władzę w celu

właściwego spełniania swoich obowiązków. Rządy państw muszą

używać władzy, aby ochraniać swych obywateli przed w ewnętrz

nym buntem i zagrożeniem zewnętrznym. Prawomocne użycie kary

za  wewnętrzne  przestępstwa  i  funkcje  obronne  sił  zbrojnych  są
środkami,  jakimi  posługuje  się  rząd.  Rodzice  także  muszą  używ ać
siły,  aby sprawować władzę.

Siłami dostępnymi dla rodziców są kara cielesna za bunt dziecka

i  innego  rodzaju  kara  za  nieposłuszeństwo.  Kara  będzie  omówiona
w jednym  z  kolejnych  rozdziałów.  Mówiąc  krótko,  kara  jest  w ym ie
rzeniem  sprawiedliwości  przez  organ  władzy,  za  złamanie  ustano
wionego  prawa.  Nie pow inno się  jej  mylić  z  karą  cielesną, choć czę
sto ma  to miejsce.

Ukarać cieleśnie, znaczy „zastosować karę lub spowodować cier

pienie mając na celu popraw ę", czy też, mówiąc po prostu - ukarać,

wyegzekwować karę (szczególnie cielesną), często używamy okre
ślenia „zaprowadzić dyscyplinę", kiedy odnosimy się do tej czynno

ści. Jednakże może to się odnosić do wielu aspektów wychowania,

różnych od kary cielesnej. I tak np. słowo „dyscyplina" oznaczające

narzędzie kary, obejm uje też szeroki zasięg pojęć takich jak: instru

ować, kształcić, szkolić lub musztrować w wojsku, karać cieleśnie w

metodyczny

zorganizowany

sposób.

Jako

rzeczownik

„dyscyplina" zawiera następujące znaczenia: „wskazówki przekaza

ne uczniom, wychowanie, szkolenie umiejętności żołnierskich, po
rządek zachowywany przez uczniów lub inne osoby znajdujące się

pod kontrolą lub komendą, zbiór zasad zachowania, poprawa, kara

cielesna".

115

M ateriał chroniony p raw em autor

Dlatego też słowo „dyscyplina" jest określeniem bardziej ogól

nym, które mogłoby z powodzeniem opisać cały proces w ychowaw

czy, podczas gdy słow o „kara cielesna" ogranicza się do zastosow a
nia bólu dla poprawy lub zaprzestania czegoś.

Znaczenie słowa „chłosta" jest najbliższe Bożemu znaczeniu z a

równo w hebrajskim, jak i w greckim, użytym we fragmentach cyto
wanych w tym rozdziale. Kara cielesna jest prawomocną siłą fizycz

ną, której m ają używ ać rodzice w poprawianiu lub ograniczaniu

buntu dziecka. Om awiam y tu karę cielesną jedynie w odniesieniu

do  dziecka  znajdującego  się  w  stanic  buntu,  jak  przedstawiał  to  po
przedni  rozdział.  Nie powinno się  używać kary cielesnej w stosunku
do  każdego  rodzaju  nieposłuszeństwa  (Metoda  jaką  stosujemy  w

przypadku nieposłuszeństwa, które nie wynika z buntu jest zdefi

niowana w części 5 - „Uczenie dziecka").

Rodzicom naszego pokolenia trudno jest zaakceptować potrzebę

bólu fizycznego w wychowaniu dziecka. Całe lata rodzice byli bom
bardowani błędnymi informacjami na temat właściwej roli władzy.

W rezultacie rodzice czują się winni, nawet jeśli chodzi o słuszne

użycie siły. Wielu rodziców zaakceptowało antybiblijne poglądy, że
dziecko ma swoje prawa, a kara cielesna jest okrutna i nie do przyję
cia.

Powinno być oczywiste dla każdego, kto umie obiektywnie oce

nić fakty, że dzieci w ychowane bez kary cielesnej są źle wychowane.

Zasadniczo  brakuje  im  samodyscypliny,  są  egoistyczne  i  wykazują
brak  szacunku  dla  władzy.  Wielu  młodych  ludzi  ma  próżnię  z a
miast  moralnych  standardów.  Jest  oczywiste,  że  rodzice  popełniają
gdzieś błąd.

Od początku istnienia ludzkości kara cielesna była moralną m e

todą kontrolowania buntu dziecka. Nawet w kulturach nieopartych

na Piśmie Świętym, kara cielesna często była normą. Tylko wtedy,

kiedy cywilizacja staje się zadufana w swej własnej mądrości, ucieka

się do bardziej wyszukanych metod niż Boże metody właściwego

116

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

użycia władzy. Taka cywilizacja najpierw kwestionuje, a później
zaprzecza istnieniu

absolutnych standardów. Staje się ona

dekadencka i ostatecznie zostaje zniszczona przez cywilizację
silniejszą, przestrzegającą norm absolutnych.

W opinii autora, w iększość zachodnich cywilizacji znajduje się

obecnie w takim dekadenckim stanie. Tylko powrót do absolutnych
standardów Boga m oże zapobiec ich ostatecznemu zniszczeniu. Z

powodu obecnego uwielbienia dla anarchicznej filozofii, rodzice p o
trzebują jasnego przedstawienia standardów Bożych.

Rodzice są zdezorientowani co do tego, co naprawdę jest noT-

malne. Bóg uważa karę cielesną za tak naturalną, że używa jej jako

ilustracji, jako sposobu rozprawiania się ze zbuntowanymi dziećmi

w swojej rodzinie. Oczywiste jest, że gdyby to nie było Jego normą,

Bóg nie użyłby takiego przykładu.

Sm 7:14: „ja będę mu ojcem, a on będzie M i synem, a jeżeli zawini,

będę go karcił rózgą ludzi i ciosami synów ludzkich".

Ważne jest to, że do chłosty użyta jest rózga. Rózga jest idealnym

narzędziem do użycia w stosunku do zbuntowanego dziecka (om ó

wimy to później). Nie ma żadnej wzmianki w Biblii na temat użycia

jakiegokolwiek innego instrumentu lub gołej ręki do zbicia dziecka.

W erset ten pokazuje, ze normalna relacja między rodzicem a dziec

kiem zawiera karę cielesną wymierzoną w specjalny sposób.

M iłość wymaga kary cielesnej

Kara cielesna jest w rzeczywistości wyrazem miłości rodziciel

skiej, co widzimy w takich wersetach jak:

Hbr 12:6: „Bo kogo miłuje Pan, tego karze, chłoszcze zaś każdego,które

go za syna przyjmuje."

117

M ateriał chroniony p raw em autor

Bóg, nasz Ojciec, troszczy się o nas tak bardzo, że karze nas chło

stą, gdy się buntujem y. Słowo przetłumaczone jako „chłoszcze",

oznacza chłostać lub biczow ać się batem lub mała giętką rózgą. W er

set ten daleki jest od polecania łagodnych metod, którymi człowiek

w swej arogancji zastępuje metody Boże. Gdy człowiek odrzuca Sło

wo Boże jako normę absolutną, oznacza to, że w rzeczywistości

uważa on swoje własne myśli i metody za lepsze od Bożych.

Słowo przetłumaczone w tym wersecie jako „przyjm uje" ozna

cza: zaakceptować, przyjąć lub powitać. Kiedy bunt dziecka zostaje
pokonany przez kochającego rodzica, który używa kary cielesnej,

może ono znowu powrócić do wspólnoty rodzinnej. W jeszcze in
nym wersecie Bóg konkretnie łączy relację rodzinną z karą cielesną.

Ap 3:19a: „Ja wszystkich, których kochani, karcę i ćw iczę."

Słowo przetłumaczone jako „kocham " w tym wersecie nie jest

tym samym greckim słowem, jakiego normalnie używa Pismo Św ię

te. Zam iast słowa oznaczającego „troskę o dobro obiektu miłości'",

używa  się  tu  słowa  oznaczającego  „relację".  Jest  to  rodzaj  miłości,
która  istnieje  pom iędzy  ludźmi  o  wspólnych  zainteresowaniach,
myślach  czy  relacjach  -  takich  jak  w  rodzinie.  Werset  ten  w  kontek

ście oznacza, że Bóg chłoszcze swoje własne zbuntowane dzieci, aby

przyprowadzić je z powrotem na łono rodziny.

Rodzice także m uszą używać kary cielesnej, aby odnowić więź

we  wspólnocie  rodzinnej.  W  swoim  buncie  dziecko  jest  w yobcow a
ne od  rodziców,  którzy nie  mogą  go  ani błogosławić,  ani  mieć z  nim
wspólnoty.  Jedynym  dowodem  miłości,  jaki  rodzice  mogą  dać
dziecku,  jest  chłosta.  W   rzeczywistości,  jeśli  tego  nie  zrobią,  dem on
strują brak  troski o dobro dziecka:

Prz 13:24: „Nic kocha syna, kto rózgi żałuje, kto kocha go - w porę go

karci. "

118

M ateriał chroniony p raw em autor

Hebrajskie słowo przetłumaczone jako „żałow ać", oznacza „po

skramiać  lub  pow strzym ywać".  Rodzice,  którzy  unikają  stosowania
kary  cielesnej  wymierzonej  rózgą  określani  są  jako  nienawidzący
swoich  dzieci.  Hebrajskie  słowo  przetłumaczone  jako  „syn",  ozna-

cza „dziecko o specjalnej relacji". Używa się go na określenie legal

nego dziedzica rodziny. Słowo przetłumaczone: „w porę", oznacza

„zaświtać jak nowy dzień". To obrazowe określenie stwierdza, że

rodzice, którzy prawdziwie pragną dobra swojego dziecka, będą je

karać cieleśnie w zaraniu jego życia.

Następny fragment opisuje nienormalność rodzica, który nie ka

rze cieleśnie swojego dziecka.

Hbr 12:7b: „jakiż to bowiem syn, którego by ojciec nie karcił?"

W tym fragm encie Bóg podaje ponadczasową zasadę, że dla

prawdziwego syna norm alne jest bycie karanym przez ojca. Mamy

tutaj greckie słowo przetłumaczone jako „syn", które oznacza

„dziecko specjalnego zw iązku", „legalnego rodzica". Implikacja jest

taka, że dziecko jest prawdziwym członkiem rodziny, naturalną rze

czą dla kochających rodziców będzie użycie fizycznego bólu w pro

cesie wychowania.

Następny werset w tym kontekście jeszcze bardziej łączy karę

cielesną z przynależnością do rodziny.

Hbr 12:8: „Jeśli jesteście bez karania, którego uczestnikami stali się

wszyscy, nie jesteście synami, ale dziećmi nieprawymi."

Bóg nie szuka eufem izmów w swym dążeniu do porozum iew a

nia się z ludźmi. Stwierdza tutaj, że tylko nieprawe dziecko nie

otrzymuje kary cielesnej. Ojciec nieprawego dziecka przeważnie nie

troszczy się o nie. Dziecko takie nie jest legalnym spadkobiercą jego

nazwiska czy mienia. Jest ono odrzucone przez ojca jako niechciany

119

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

produkt jego grzechu. Nic w ięc dziwnego, że dzieci niekarane przez

rodziców mają poczucie odrzucenia.

Żadne zbuntowane dziecko nie jest szczęśliwe. Chociaż sam o

spowodowało bunt, potrzebuje pomocy, aby go pokonać. Gdy ro

dzice odmawiają wymierzenia kary, jaką dziecko potrzebuje, aby

doprowadzić je do porządku, odczuwa ono alienację od rodziny.
Psychicznie czuje się nieszczęśliwe, a jego rodzice są na nie zagnie

wani. Jest nieakceptowane w kręgu rodzinnym, a więc także oddzie
lone od m iłości rodziców. Jedynym sposobem, w jaki rodzice mogą

okazać miłość zbuntowanemu dziecku, jest pokazanie mu, że trosz

czą się o nie na tyle, aby uczynić je znowu akceptowanym dla rodzi

ny. Muszą je ukarać jak swoje, a nic ignorować jak bękarta.

Podsumowując, powyższe wersety określają karę cielesną jako

normalny sposób kierowania dzieckiem przez rodziców. Słow o

Boże również powtarza, że ból fizyczny jest wyrazem miłości rodzi
cielskiej. Rodzice, którzy naprawdę dbają o dobro dziecka, nie będą

żałowali rózgi w stosunku do buntownika. Jej użycie jest nawet po

twierdzeniem związków rodzinnych.

Kiedy dziecko jest w stanie buntu, ból fizyczny (chłosta) jest je

dynym bodźcem, który pomoże mu w zaakceptowaniu kierow nic
twa rodziców. Zbuntowane dziecko odrzuciło już władzę rodziców.

Zdecydowało już rozporządzać samo sobą zgodnie ze swym i

upodobaniami. Innymi słowy, jego wola zdominowana przez mocne

pragnienia, stała się jego panem. Jedyną metodą na przywrócenie

zachwianej władzy rodzicielskiej jest użycie kary fizycznej.

Kiedy dopuszcza się do istnienia buntu, niszczy to porządek sta

nu  rodzinnego, zaplanowany przez  Boga.  Rodzice nie spraw ują w ła
dzy,  nie  mogą  więc  spełnić  swego  obowiązku  uczenia  dziecka.
Dziecko  nie  będzie  posłuszne  odrzuconej  przez  siebie  władzy,  p o

nieważ nic szanuje ani ich pozycji, ani osoby. Właściwe użycie lania
jest jedynym sposobem przywrócenia dziecka do relacji rodzinnej

po jej nadszarpnięciu przez bunt.

120

M ateriał chroniony p raw em autor

17. Właściwe stosowanie kary

cielesnej

Bóg zaplanował karę cielesną jako odpowiednią silę dla użytku

rodziców w celu kontrolowania buntu dziecka. Tak jak każdy inny

rodzaj władzy, ta siła może być niewłaściwie stosowana. Jako organ

władzy podlegający Bożej władzy, rodzice są odpowiedzialni przed

Bogiem za sposób, w jaki używają swej siły. Muszą oni uważać, aby

nie stosować kary cielesnej niewłaściwie. Ten rozdział zajmie się
właściwym stosowaniem kary cielesnej i niebezpieczeństwami jej

niewłaściwego użycia.

Najpierw przypomnijmy sobie definicję kary cielesnej. Ukarać

cieleśnie znaczy „zastosow ać karę lub spowodować cierpienie mając

na celu poprawę, m ów iąc po prostu: ukarać, wyegzekwować karę
(szczególnie cielesną)". Kiedy odniesiemy tę definicję do wychow a

nia dziecka, oznacza ona użycie rózgi, aby spowodować ból w ystar
czający do spowodowania, by dziecko zaniechało buntu lub by p o

wstrzymać dziecko od świadomego nieposłuszeństwa.

Kiedy twoje dziecko świadomie złamie normy ustanowione

przez ciebie, musi być skorygowane przez karę cielesną. Na przy
kład, mówisz swojem u synkowi, aby nie przechodził na drugą stro

nę  ulicy  bez  twojego  pozwolenia.  Rozumie  on  tę  regułę  i  była  mu
ona  przypominana  wielokrotnie.  Raz  nawet,  kiedy o  niej  zapomniał,
został  skarcony  słow nie  i  ostrzeżony,  że  następny  podobny  przypa

dek  będzie  buntem  i  zasłuży  na  lanie.  Jeśli  jeszcze  raz  przejdzie  na
drugą  stronę  ulicy,  będzie  musiał być poprawiony  przez  karę  ciele
sną.  Wspomnienie  bólu  spowodowanego  przez  lanie  pomoże  mu

być posłusznym w przyszłości.

123

M ateriał chroniony p raw em autor

Kiedy twoje dziecko hardo opiera się twojej władzy, naraża na

niebezpieczeństwo inne dziecko lub złośliwie niszczy cudzą w ła

sn ość musi być poskrom ione przez karę cielesną. Na przykład, w y
dajesz dziecku polecenia, a ono buntuje się, mówiąc „N ie" lub igno

ruje cię i ucieka, kiedy chcesz je przytrzymać lub też dostaje napadu

histerii. Jego bunt m usi być niezwłocznie i mocno zahamowany
przez użycie rózgi. Ból musi być odpowiednio mocny, aby dziecko

wybrało zrezygnowanie z buntu natychmiast i zaakceptowało twoje

polecenie.

124

Z n a c z e n i e „ r ó z g i "

Dlaczego mamy używać rózgi do ukarania dziecka? Pierwszą i

jedyną przyczyną powinno być to, że Słowo Boże tak nakazuje. Bóg

celowo  ustanowił  rózgę  jako  symbol  ludzkiej  władzy.  Hebrajskie
słowo przetłumaczone jako „rózga"  we  fragmencie ze Starego Testa
mentu  odnoszącym  si^' do  karania dzieci jest symbolem  przekazania

Bożej władzy ludziom. Rózga ta odnosi się do prawa panowania z a

równo rządu, jak i rodziców. Kiedy władza prawowitego władcy

jest podważana, należy użyć rózgi, aby spowodować ból

wystarczający do zduszenia buntu.  Symboliczna  rózga  odnosi się do
militarnego  podboju  narodu,  który  jest  zbuntowany  przeciwko
Bogu  lub Jego  planom.  Na  przestrzeni  dziejów  rózga  była używana
w  ten  sposób  w  stosunku  do  wielu  narodów  (Ps 89:32-33;  Iz  10:5.24;
Lm 3:1; Ezd  20:37; Mi 6:9).

W rzeczywistości - rózga jest cienkim patykiem używanym w

stosunku do zbuntowanego dziecka przez jego rodziców (2 Sm 7:14;
Prz 13:24; 19:18; 22:15; 23:13-14; 29:15).

Kiedy rodzice używ ają instrumentu specjalnie przeznaczonego

przez  Boga jako symbol  przekazanej  przez  Niego  władzy,  wywołuje
to  reakcję  w  duszy  dziecka.  Ta  naturalna  reakcja  powoduje,  że  nie
wielki  ból  związany  z  karą  fizyczną  nabiera  specjalnego  znaczenia.

Żadna ilość klapsów wymierzonych ręką lub innego rodzaju razów

fizycznych nie przyniesie takich samych rezultatów. Tak jak natural
ną rzeczą dla człowieka jest obawa przed węzami lub dziwnymi h a

łasami w nocy, tak wrodzona jest dziecku identyfikacja rózgi z w ła

dzą, której ma być posłuszne.

Użycie rózgi jest najlepsze, ponieważ jest ona przedmiotem neu

tralnym, a nie częścią osoby jak np. ręka. Ręce nie są symbolem w ła
dzy, raczej sym bolizują opiekę, pociechę i gest przywołania. Uderze

nie ręką jest obraźliw e i dziecko zareaguje na nie negatywnie. U toż
sami ono także użycie ręki z osobistym odrzuceniem i albo stanie się

125

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

biernie wyobcowane, albo przesadnie oporne w stosunku do rodzi

ca osobiście. Pasek także m oże być utożsamiany z rodzicem, ale nie

jest on tak osobow y jak ręka. Rózga natomiast nie jest z niczym in

nym utożsamiana przez dziecko oprócz jego własnego buntu i bólu

wynikającego z lekceważenia władzy. Kiedy dziecko jest karcone ró

zgą, jego uwaga jest całkowicie skupiona na instrumencie bólu, a nie

na osobie używającej go.

Zarówno matka, jak i ojciec, mogą używać rózgi. Jej użycie nie

wymaga siły fizycznej. W przeciwieństwie do paletki, której sku

teczność zależy od sify użytkownika, rózga powoduje mniej więcej
taki sam stopień bólu niezależnie od tego, kto jej używa.

Celem kary cielesnej nie jest zmuszenie dziecka biciem do posłu

szeństwa. Użycie przedmiotu, który może spowodować głębsze o b

rażenia  niż  powierzchniowy ból,  może skrzywdzić dziecko,  co z  ko
lei  powoduje  wyrzuty  sumienia u  rodziców  i  często doprowadza do
decyzji  o  całkowitym  zaniechaniu  kary  cielesnej.  Często  użycie  p a
letki,  deski  czy  paska  jest  wyzwaniem  dla  męskości  dziecka,  które

chce pokazać, jak wielki ból może znieść. Użycie rózgi eliminuje te
problemy. Nie ma powodu do dumy ze zniesienia cienkiej rózgi i z

pewnością nie spowoduje ona obrażeń. Ból wywołany przez rózgę

jest bardziej upokarzający niż dający się we znaki. Nie można się

przed nim obronić. Im bardziej dziecko się napręża, tym bardziej n a

ciąga skórę i zw iększa uczucie pieczenia. Najwrażliwsza warstwa
skóry jest blisko powierzchni, gdzie znajdują się zakończenia n er

wów. Jedynym sposobem na złagodzenie pieczenia jest uległość. I
tak właśnie zrobi dziecko - podda się woli rodziców i w ten sposób

zaprzestanie buntu.

Bóg doskonale w ie, co robi. Jego drogi są doskonałe, czy wtedy

gdy  projektuje  wszechświat  lub  plan  zbawienia,  czy  też  rózgę  jako
instrument  łamiący  opór  zbuntowanego  dziecka.  Dobrze  by  było,
gdyby  rodzice  opowiedzieli  dziecku  o  Bożym  zaplanowaniu  rózgi

jako symbolu ich praw a do rządzenia. Dziecko powinno zrozumieć,

126

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

że jego rodzice chętnie dają posłuch słowu Bożemu i oczekują, aby

ono było posłuszne ich słowu.

Każdy z następujących wersetów odnosi się do rodziców karzą-

cych cieleśnie swoje dzieci i dostarcza pewnych szczegółów doty

czących kary fizycznej. Przestudiujmy uważnie każdy z nich.

Sm 7:14: „Ja będę mu ojcem, a on będzie Ali synem, a jeżeli zawini,

będę go karcił rózgą ludzi i ciosami synów ludzkich. "

Prz 13:24: „Nie kocha syna, kto rózgi żałuje, kto kocha go - w porę go

karci. "

Prz 19:18: „Ćioicz syna, dopóki jest nadzieja, nie unoś się aż do

skrzywdzenia go."

Prz 22:15: „W sercu chłopięcym głupota się mieści, rózga karności wy-

pędzi ją stamtąd."

Prz 23:13: „Karcenia chłopcu nie żałuj, gdy rózgą uderzysz - nie

umrze."

Prz 23:14: „Ty go uderzysz rózgą, a od Szeolu zachowasz mu duszę."

Prz 29:15: „Rózga i karcenie udziela mądrości; chłopiec pozostaioiony

sobie jest wstydem dla m atki."

Hbr 12:6-7: „Bo kogo miłuje Pan, tego karze, chłoszcze zaś każdego,

którego za syna przyjmuje. Trwajcież w karności! Bóg obchodzi się z wami

jak z dziećmi, jakiż to bowiem syn, którego by ojciec nie karcił?"

Wersety te ilustrują, że:
1.

Rodzice mają nakaz stosowania kary cielesnej wobec dziecka

wcześnie w życiu, gdy jest jeszcze nadzieja, że będzie ono podatne

na instrukcje (Prz 13:24; 19:18). Z wersetów wynika, że im wcześniej
dziecko zostanie wprowadzone pod kontrolę, tym prawdopodob

niejsze jest, że będzie mogło być dobrze wychowane. Zawarta jest w

nich także myśl, iż w życiu dziecka nadchodzi w końcu czas, gdy

jest już zbyt późno, aby rodzice mogli dobrze je wychować.

127

M ateriał chroniony p raw em autor

2. Rodzice mają nakaz nic powstrzymywania kary cielesnej w

stosunku do dzieci i są ostrzeżeni o negatywnych konsekwencjach

takiego postępowania (Prz 13:24; 23:13; 29:15).

3. Stosowanie kary cielesnej jest ukazane jako konieczny czynnik

w wychowaniu dziecka na drodze od głupoty do mądrości (Prz

22:15; 29:15). Wersety te w połączeniu oznaczają, że należy usunąć z
dziecka postawę głupiej pewności siebie, zanim będzie je można

czegokolwiek uczyć.

4. Rózga, która m a być wykorzystana dla kary cielesnej, posiada

specyficzne cechy charakterystyczne. Może powodować pręgi (cien
kie ślady jak pozostaw ione przez bicz), a jednocześnie jest w ystar

czająco mała, aby nie spowodować stałej szkody, nawet gdyby była

wykorzystana energicznie (2 Sm 7:14; Prz 23:13; Hbr 12:6). Niektóre

dzieci mogą krzyczeć tak, jakby umierały, lecz uderzenie dziecka

cienką rózgą nie zabije go. Wersety te oznaczają, że rózga powinna
być cienkim drewnianym kijem czy też prętem. Oczywiście rozm iar

rózgi powinien być dostosowany do dziecka. Pręt z wierzby może

być dobry dla zbuntowanego dwulatka, natomiast dla dobrze roz

winiętego nastolatka odpowiednie byłoby coś większego.

Matka w naturalny sposób wzdryga się na myśl o uderzeniu

swego dziecka. Realność rozmyślnego powodowania bólu, szczegól

nie przy wykorzystaniu rózgi, która może zostawić ślady (które

zresztą szybko znikną), jest przeciwna naturalnej tendencji do

ochrony, pocieszania i troszczenia się o dziecko. Nieświadome m at

ki mogą nawet próbow ać przeszkadzać w stosowaniu we właściwy
sposób rózgi przez ojca.

Jedynym sposobem, aby kobieta mogła stać się dobrą matką jest

połączenie informacji zawartych w Słowie Bożym z jej naturalnymi

instynktami. Bardzo trudne jest, aby kobieta mogła kontrolować

swoją reakcję em ocjonalną wobec płaczącego dziecka. Chociaż m at

ka posiada naturalną troskę o dobro dziecka w najbliższej przyszło

ści, musi nauczyć się jak kochać je całościowo (Tt 2:3-4). Musi m yśleć

128

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

bardziej perspektywicznie, żeby mogła uznać karę cielesną jako

rzecz konieczną dla długofalowego dobra dziecka.

Mądry ojciec m oże pomóc swej żonie przez zrozumienie natural

nych instynktów kobiety. Może stanowczo ustanowić normy dla

dzieci i samemu stosow ać karę cielesną, gdy tylko pojawi się bunt w

jego obecności. Dzisiaj matka jest jednak zmuszona do zajęcia się

buntem, ponieważ m a on często miejsce, gdy ojca nie ma w domu i

stanowi  atak  na  jego  władzę.  Matka  powinna  zgodzić  się  z  faktem,
że  niewielki  ból,  jaki  musi  przez  chwilę  zadać,  uchroni  jej  dziecko
przed  doświadczeniem  o  wiele  gorszego  bólu  w  przyszłości  (Prz

23:14).

Jak już zobaczyliśm y w poprzednim rozdziale, kara cielesna

jest wyrazem prawdziwej miłości i członkostwa rodziny (2 Sm 7:14;

Prz 13:24; Hbr 12:6-7).

Użycie rózgi um ożliwia kontrolowane zadanie bólu dla uzyska

nia podporządkowania się i przyszłego posłuszeństwa. Jeżeli bunt

dziecka polega na rozmyślnym nieposłuszeństwie wobec jakiegoś
polecenia, rodzic m oże zaprzestać po odpowiedniej liczbie uderzeń i

zapytać dziecko, czy będzie posłuszne w przyszłości. Rodzic jest

najlepszym sędzią co do właściwej ilości i siły uderzeń potrzebnych
dla określonego dziecka. Jeżeli jednak dziecko wielokrotnie okazuje

nieposłuszeństwo, znaczy to, że kara cielesna nie była wystarczająco

bolesna.

Jeżeli bunt dziecka polegał na ukrytym oporze wobec władzy ro

dziców, powinno stosować się wobec niego karę cielesną tak długo,

aż zdecyduje się podporządkować. Dziecko może samo zdecydo

wać, kiedy chce, aby kara cielesna się skończyła. Gdy będzie gotowe

na podporządkowanie się woli rodziców, może powiedzieć o swojej

gotowości posłuszeństwa. Powinno m ieć okazję do honorowego
lecz bezwarunkowego poddania się.

W każdym przypadku należy wymagać od dziecka, aby pow ie

działo o swojej gotowości posłuszeństwa wobec woli rodziców. Je

129

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

żeli  jest wystarczająco  dojrzałe,  aby  rozumiało  w  pełni  własną winę,
należy  także  w ym agać od  niego,  aby  przyznało  się  do  tego,  że  jego
czyn  był  zły.  Pojęcie  winy  i  przyznania  się  będą  wyjaśnione  w  póź
niejszych rozdziałach.  Istotą buntu jest  wola.  Innymi słowy, problem

polega na tym, kio m a rządzić - rodzic czy dziecko. Głównym zada
niem kary cielesnej jest zmuszenie dziecka do posłuszeństwa woli

rodziców.

Rózga powinna by ć stosowana na obnażonej tylnej części ciała

dziecka, najlepiej na pośladkach, szczególnie, gdy dzieci są młodsze

(Prz 10:13; 19:29; 26:3). Celem kary cielesnej nie jest spowodowanie

bólu, pręg, wywołanie łez czy żalu, lecz wprowadzenie zbuntowa

nej  woli  dziecka  pod  kontrolę.  Kara  cielesna  nie  „łam ie"  ducha
dziecka ani  nawet woli  do zmuszenia  go do posłuszeństwa.  Ona  tyl
ko  powoduje,  że dziecko wybiera posłuszeństwo zamiast  buntu.  Pa

miętaj, Słowo Boże nakazuje, aby dzieci były posłuszne rodzicom.

To dziecko postanawia złamać Boże Prawo. Rodzice jedynie wyma

gają posłuszeństwa w obec Bożego Prawa, gdy muszą stosować karę
cielesną wobec zbuntowanego dziecka.

N iew łaściw e w ykorzystanie kary cielesnej

Kara cielesna, tak jak każda siła, musi być wykorzystana mądrze

i ostrożnie. Celem kary cielesnej nie jest:

1. Zadanie bólu.

Choć zastosowanie rózgi z pewnością wywoła ból i zostawi na

pewien czas kłującą pam iątkę, spowodowanie bólu nie powinno być

celem. Kara cielesna powinna trwać jedynie tak długo, jak długo jest
konieczna, aby dziecko uznało i zaakceptowało prawo rodziców do

rządzenia nim teraz i w przyszłości.

130

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

2. W ywołanie pręg.

Dzieci różnią się, jeśli chodzi o ilość i siłę uderzeń, jakie są p o

trzebne, zanim ich w ola się podporządkuje. Niektóre dzieci będą g o
towe do podporządkowania się już po zobaczeniu rózgi. Są to za

zwyczaj dzieci, które już poznały, że rodzice są w tej sprawie p o

ważni. Kilka uderzeń wystarczy, aby pomóc im zapamiętać, jak po
winny postępować następnym razem. Dziecko, które nie nauczyło

się jednak jeszcze,  że jego  rodzice  są poważni  w  sprawie jego  posłu
szeństwa»,  albo  dziecko,  które  posiada  wyjątkowo  silną  wolę,  będzie
wymagało  dłuższej  i  silniejszej  kary  cielesnej.  Takie  dziecko  praw
dopodobnie będzie  wymagało  tylu  uderzeń,  że będą mogły pojaw ić
się  nawet  silne  pręgi.  Niektóre  dzieci  mają  bardzo  wrażliwą  skórę,

na której bardzo łatw o pojawiają się pręgi. Rodzice nie powinni

przesadnie troszczyć się, jeżeli takie drobne obrażenia będą miały

miejsce w rezultacie stosowania kary cielesnej. Jest to rzecz norm al

na (2 Sm 7:14; Ps 89:33; Prz 20:30). Rodzice powinni jednak uważać,

aby stosowanie rózgi nie było przesadne i żeby wielkość rózgi była
rozsądna. W ywołanie pręg na ciele dziecka nie jest celem kary ciele

snej, lecz rodzice pow inni realistycznie spodziewać się, że będzie to
konieczny produkt uboczny buntu w niektórych sytuacjach.

3. Spowodowanie łez czy żalu.

Niektóre dzieci zaczną płakać, gdy tylko uświadomią sobie, że

otrzym ają karę cielesną. Inne będą okazywać pozorną obojętność tak

długo, jak tylko będzie to możliwe. Drugi przypadek jest przedłuże

niem buntu dziecka dla udowodnienia, że ono dalej panuje nad sy

tuacją. Rodzice nie powinni ustanawiać kryterium, iż dziecko musi

płakać lub okazywać w jakiś emocjonalny sposób swój żal, aby za

kończyć karę cielesną. Każde dziecko żałuje tego, że zostało przyła

pane. Żałuje, że nie udało mu się zrobić tego, co chciało. Jeszcze bar

dziej nawet żałuje, gdy pręgi bolą, a później pieką. Lecz taki żal nie

131

M ateriał chroniony p raw em autor

doprowadzi do posłuszeństwa. Żal emocjonalny nie jest celem kary

cielesnej.

Prawdziwe nawrócenie to dobrowolna przemiana myślenia, któ

ra musi pojawić się od wewnątrz i nie może być narzucona siłą

przez  nacisk  zewnętrzny.  Tylko  dziecko,  które  prawdziwie  pragnie
wykonać  wolę  rodziców  będzie  nawrócone  wewnętrznie,  gdy
uświadomi  sobie,  że  postąpiło  źle.  Postawa  ta  pojawi  się  dopiero

później, gdy dziecko będzie już wychowane do akceptowania - bez
użycia siły - własnej winy za popełnione zło. Użycie rózgi ma jed y

nie ponownie w prow adzić rodziców na pozycję władzy nad wolą

dziecka. Istotą sprawy jest tutaj zewnętrzna zgodność postępowania
z wolą rodziców (posłuszeństwo), a nie zgodność wewnętrzna

(dobrowolne podporządkowanie się).

4. Wyładowanie gniew u lub frustracji rodziców.

Kara cielesna to kontrolowane użycie siły. Nigdy nie powinno

być stosowane przez rodzica będącego w gniewie lub pod w pły

wem emocji. Jeżeli rodzic nie potrafi kontrolować siebie, powinien

posłać dziecko do jego pokoju, aby czekało na karę cielesną. Dzięki

temu rodzic otrzymuje czas na „ochłonięcie", a dziecko czas na

oczekiwanie nadchodzących konsekwencji jego czynu.

Rodzice muszą uw ażać, aby nie wyładowywać swoich frustracji

na dzieciach. Bunt dziecka nie jest wytłumaczeniem dla rodzica, któ

ry wyładowuje na nim napięcie złego dnia w biurze, problemy fi

nansowe czy jakieś inne osobiste niepowodzenia w radzeniu sobie z

trudnościami życia.

Czasami rodzic, m ający poważny problem grzechu we własnym

życiu, może w rzeczywistości znęcać się nad dzieckiem pod pozo

rem kary cielesnej. Taki rodzic ma problem w swojej duszy, pro

blem, który może być w sposób permanentny rozwiązany tylko dro

gą duchową. Rodzic taki jest zazwyczaj torturowany w iną i pragnie
pomocy, przynajmniej podświadomie. W takiej sytuacji drugi rodzic

132

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

powinien  pomóc  mu  dostrzec  jego  duchową  potrzebę  i  uwolnić  go
od  napięcia  wynikającego  z  konieczności  zajmowania  się  dziećmi  aż
do  rozwiązania jego problemu. Jeżeli problem  ten posiada matka, o j

ciec może poprosić kogoś  innego,  aby zajmował się dziećmi  w  ciągu
dnia. Jeżeli problem  ma  ojciec,  matka  musi  podjąć specjalny wysiłek
kontrolowania  dzieci  samodzielnie.  Może  odpowiednio  poinstru

ow ać dzieci, aby nie dawały ojcu powodu do wyrażania gniewu w o

bec nich. W każdym przypadku bardziej zrównoważony rodzic
musi podtrzymywać respekt dzieci dla drugiego rodzica.

Stosowanie kary cielesnej w sytuacjach wymagających innej

kary.

Odpłata za złam aną normę zawsze powinna być odpowiednia

do  przewinienia.  Ból cielesny jako  kara  powinien być stosowany  ty l
ko  wtedy,  gdy  dziecko  zadało  ból  fizyczny  drugiej  osobie.  Każda
inna  złamana  norma  m oże  spotkać  się  z odpowiednią odpłatą  inne
go  rodzaju.  Kara  cielesna  powinna  być  zasadniczo  zarezerwowana
dla  wyraźnego  odrzucenia  władzy.  Takie  odrzucenie  może  obejm o
wać  brak  szacunku  dla  władzy  delegowanej  przez  rodziców  (np.
władzy  nauczycieli  czy  opiekunów)  lub  rozmyślne  niszczenie  w ła
sności  reprezentującej  władzę  (takich jak:  Bibliii,  flaga,  własność  ko

ścielna, szkolna czy państwowa). Kara cielesna ma ustanowić prawo

do rządzenia i przyw rócić respekt dla władzy. Rzadko należy stoso
wać ją jaki) odpłatę.

Kara cielesna będzie wymagana często podczas etapu, który

określiliśmy jako „dziecięctw o", aż dziecko stanie się posłuszne. To
powinno zazwyczaj nastąpić pomiędzy 8 a 12 rokiem życia. Od tego

momentu konieczne powinno być jedynie stosowanie od czasu do

czasu kary cielesnej w obec nastolatka, gdy próbuje on ponownie

wynieść sw oją w łasną wolę ponad ustalone normy. Większość dzie

ci może stać się posłuszna na wczesnym etapie ich wychowania. J e

żeli jednak rodzice byli niedbali we wczesnych latach rozwoju

133

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dziecka, początkowo spotkają się z silnym oporem wobec nowych

oczekiwań posłuszeństwa.

Nic nie zastijpi kary cielesnej. Rodzice m ogą pragnąć bardziej

„ludzkiego" lub „łatw iejszego" sposobu, lecz kara cielesna jest w

rzeczywistości sposobem najłatwiejszym. Kara cielesna jest nie tylko

„ludzka", lecz pochodzi od Boga. Kara cielesna jest Bożą metodą,
przez którą rodzice m ają ustanawiać i zachowywać kontrolę nad

swoimi dziećmi.

Następny rozdział będzie konkluzją naszego studium nad

aspektem kontroli w wychowaniu dziecka. Wyjaśni niektóre proble
my, jakie rodzice m ogą napotkać przy stosowaniu kary cielesnej w o

bec dzieci. Rozdział ten wyjaśni także, dlaczego kontrola jest istotna

dla wychowania dziecka.

134

M ateriał chroniony p raw em autor

18. Kontrola jest niezbędna dla

wychowania dziecka

Właściwe użycie kary cielesnej jest niezbędne dla sprawowania

kontroli nad dzieckiem, a kontrola jest niezbędna dla owocnego w y

chowywania dziecka. Sprawowanie kontroli nad dzieckiem oczyw i
ście nie jest wszystkim, co składa się na jego wychowanie, jak zoba

czymy  w  następnej  sekcji.  Dziecko,  które  nie  szanuje  władzy  rodzi
ców,  nic  będzie  także  przyjmować ich  nauczania  i  nic  będzie  mogło
być właściwie  wychowane.  Niektórzy  rodzice  mają problemy  w  sto

sowaniu kary cielesnej wobec swoich dzieci. W tym rozdziale zba
damy niektóre z tych problem ów i przedstawimy ich rozwiązania.

Niektóre dzieci o wiele łatwiej wychowywać niż inne. Wydaje

się, że ich pragnieniem jest podobanie się rodzicom. Oczekują one

poleceń, a sprawa kontroli rzadko jest problemem. Oczywiście takie

dzieci są rozkoszą dla rodziców. W iększość dzieci nie znajduje się

jednak w tej kategorii, a nawet te, nad którymi najłatwiej sprawować

kontrolę, od czasu do czasu zbuntują się w jakimś okresie swego

dzieciństwa. Rodzice pow inni być świadomi, że ciche dziecko może
być w stanie biernego buntu. Łatwo jest przeoczyć bunt w dziecku,

które nie sprzeciwia się w sposób bezpośredni w sprawowaniu nad

nim kontroli.

Inną skrajnością jest dziecko, co do którego wydaje się, że nie

możliwe  jest  sprawowanie  nad  nim  kontroli.  Jeżeli  dziecko  o  silnej
woli  może  pozornie  przeciwstawić  się  rózdze  z  grymasem  na  tw a
rzy,  jest  to  niebezpieczny  problem.  Po  pierwsze,  jego  opór  wobec
władzy  i  silna  wola  sugerują,  że może  to  być potencjalny  krym inali
sta.  Te  same  cechy  m ogą jednak  wskazywać,  iż  może  to  być  poten

cjalny przywódca, którego wysoka inteligencja będzie dorównywała
silnej woli. Jedna z kilku rzeczy jest niewłaściwa: rózga jest zbyt

135

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

mała, dziecko jest już zbyt duże, aby wprowadzać je pod kontrolę

przy pomocy rózgi albo też realizuje ono proces umieszczania
rodziców pod swoją wolą.

Jeżeli rózga jest nieskuteczna, rozwiązanie jest proste: po prostu

trzeba zdobyć lepszą rózgę. Jeżeli dziecko jest zbyt duże, nawet dla

ojca, aby sprawował nad nim kontrolę (tak jak kilkunastoletni chło

pak), może już być zbyt późno, aby rodzice go wychowywali. O dpo

wiedź zawarta jest w dodatku B - „Odpowiedź dla rodzica, który

zaw iódł".

Jeżeli dziecko jest bardzo uparte, być może nie jest niem ożliwe

sprawowanie nad nim kontroli. Być może ono po prostu w odzi cię

za nos. Chłopcy potrafią robić to w stosunku do swoich matek m ając

już dziesięć lat. Kiedy matka okazuje oznaki słabości (niekonse

kwencja,  frustracja  czy  nieopanowanie emocjonalne)  w poprzednich
konfliktach,  dziecko  to  dochodzi  do  wniosku,  że  w  końcu  będzie
mogło ją złamać.  Z oporu  czyni  grę,  mając nadzieję wykorzystać sła

bość matki. Jego strategia polega na wykorzystaniu słabości matki
przeciw niej samej tak, by pozostawiła go samemu sobie. Dziecko

tego typu w rzeczywistości próbuje przechytrzyć swą matkę i jeśli
mu się uda, wkrótce nie będzie ona mogła mu się sprzeciwić.

Rozwiązaniem tego problemu jest uświadomienie sobie przez

matkę tego, co się dzieje, podjęcie stanowczej decyzji pokonania

swych słabości dla dobra dziecka i przygotowanie się do konfliktu,

który ją czeka. Musi całkowicie zmienić opinię dziecka na swój te

mat  i  dać  mu  do  zrozumienia,  że  absolutnie  nie  da  się  zastraszyć.
Bardzo pomocne byłoby,  gdyby ojciec wkroczył w tę sytuację  i  prze
konał  dziecko,  że  nie  pozwoli  mu  zwyciężyć  nad  matką.  Zaangażo
wanie ojca  będzie niezbędne, jeżeli dziecko będzie nastolatkiem albo

jeżeli już pokonało matkę. Jeżeli matka po prostu nie chce spraw o

wać kontroli nad dzieckiem albo jeżeli nie można tego od niej ocze

kiwać, ojciec musi w ziąć na siebie całkowitą odpowiedzialność za

ustalenie normy i doprowadzenie dziecka do posłuszeństwa.

136

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Specjalna pomoc, jaką Bóg przygotował dla samotnych rodziców,

zostanie wyjaśniona później.

Ludzkie przeszkody na Bożej drodze

Często nawet rodzice, którzy w pełni rozumieją, jak sprawować

kontrolę nad buntem dziecka, będą próbowali znaleźć jakiś inny

sposób niż właściwe użycie kary cielesnej. Wiedza o tym, co trzeba
robić, a konsekwentne stosowanie tego, to dwie różne rzeczy. Aby

właściwie wychować dziecko, potrzebny jest czas i wysiłek. Co w ię

cej, potrzebni są rodzice, którzy mają charakter. M uszą oni być goto
wi postawić potrzebę wychowania dziecka ponad własnymi, osobi

stymi pragnieniami. M uszą być gotowi do posłuszeństwa Bożej dro

dze, a nie własnej opinii.

Rodzice, którzy sam i znajdują się w stanie buntu wobec Boga,

Jego Słowa, ustanowionego przez Niego systemu praw i władzy,

najprawdopodobniej będ ą mieli zbuntowane dzieci.  Będą mieli  w iel
ką trudność w  ustanawianiu  i wymaganiu  norm  wobec swoich dzie
ci,  ponieważ  sami  są  buntownikami.  Tacy  rodzice  będą  próbowali
wytłumaczyć swoje nieposłuszeństwo Bogu  próbując stworzyć „lep
szy  sposób"  wychowywania  swoich  dzieci.  Jeżeli  dorosły  nie  chce

stanąć twarzą w twarz przed własnym buntem wobec Boga, nie b ę

dzie mógł konsekwentnie stosować zasad, jakie znajdują się w B o

żym słowie. Będzie zbyt pobłażliwy albo zbyt skrupulatny, albo b ę

dzie przechodził od jednej z tych skrajności do drugiej.

Nawet rodzice, którzy pragną pełnić wolę Boga, m uszą pokonać

własną, grzeszną naturę i własną opinię oparte na fałszywych filo

zofiach. Jeśli chodzi o właściwy sposób wychowania naszych dzieci,

mamy polegać nie tylko na Bożym Słowie, lecz jesteśmy także uza
leżnieni od Jego mocy, jeśli chodzi o wcielenie w życie tego, co w ie

my. Rodzice, którzy chcą owocnie wychować swoje dzieci, m uszą

137

M ateriał chroniony p raw em autor

być świadomi poniższych wymówek i przeszkód oraz wystrzegać

się ich:

1. Nieznajomość Bożej drogi. Nikt nie może pełnić woli Boga, je

żeli jej nie zna. Dlatego rodzice m uszą doskonale poznać informacje

na temat wychowywania dzieci przez studium Biblii i pomoce biblij
ne, takie jak ta książka. Rodzice powinni nauczać swoje dzieci, co

mówi Biblia o ich wychowaniu tak, by poznał)' one źródło rodziciel

skiej władzy i normy.

2. Zarozumiałość. Ludzka pycha jest najw iększą przeszkodą na

drodze posłuszeństwa Bogu. Rodzice, którzy są dobrze w ykształce
ni w ludzkiej m ądrości i filozofiach (zwłaszcza psychologii), muszą

bardzo strzec się, by nie pozwolić, by ich wiedza została wyniesiona
ponad Boże Słowo (2 Kor 10:5-6). Pycha nie jest jednak problemem

ludzi  wykształconych.  Ci,  którzy  są  niewykształceni,  m ogą  być  z a
rozumiali  w  swym  braku  wiedzy  i  odmawiać  przyjęcia  informacji,
które  różnią się od  ich  opinii.

Pycha związana z własną opinią wyraża się przez odrzucenie

Bożej prawdy i przyjęcie w jej miejsce ludzkich autorytetów. Pro
blem ten wyrażany jest zazwyczaj następującymi sposobami: „P o

trafię zrobić to lepiej po sw ojem u", „Moje dziecko jest inne", „Każde
dziecko jest inne i m usi być inaczej w ychowywane", „W szyscy w ie

dzą, że nie ma jednej najlepszej drogi", „Człowiek w swej mądrości

znalazł lepszy sposób", „Jak może istnieć proste rozwiązanie dla tak

złożonego problemu?,,, „Człowiek zaszedł w swym rozwoju tak da

leko, że nie musi już korzystać z siły" oraz wiele innych. Ci, którzy

uznają fakt, że Bóg przekazał nam ponadczasowe zasady, abyśmy w
oparciu o nie mogli owocnie żyć, nie pozwolą, aby wpłynęli na nich

ci, którzy odrzucają Boże Słowo.

3. Grzeszna natura rodzica. Ponieważ kilka poprzednich pokoleń

nie wychowywało sw oich dzieci, większość z mis jest nastawiona

egoistycznie. Mamy skłonności do lenistwa i samolubstwa. W rze

czywistości nie chcemy wychowywać swoich dzieci. Wolimy baw ić

138

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

się lub korzystać z rozrywek oraz unikać obowiązku, gdy tylko jest

to możliwe. Nasze lenistwo sprawia, że poszukujemy sposobów

unikania konfliktu. Ukrywamy się za wymówkami takimi jak:
„Dzieci to dzieci" lub „On właśnie przechodzi przez taki okres".

Choć prawdą jest, że dzieci pozostaną dziećmi, prawdą jest tak

że, że pozostaną takie, jeżeli nie będą wychowane. Fakt ten można
zobaczyć patrząc na wielu nie wychowanych dorosłych w dzisiej

szych czasach. Dzieci wyrastają z pewnych etapów, rodzice nato
miast tracą okazję do wychowania ich, jeżeli pozwalają im przecho

dzić przez te etapy bez żadnego oczyszczania.  Prawdopodobnie  naj
smutniejszymi  ze  wszystkich  rodziców  są  rodzice  chrześcijańscy,
którzy  korzystają  z  niewłaściwych  definicji  miłości  czy  łaski,  aby
wytłumaczyć swą pobłażliwość.  Rodzice  chrześcijańscy zwodzą tak

że sami siebie, kiedy myślą, że Bóg wychowa ich dzieci za nich. Tak

długo, jak długo dziecko żyje pod władzą swych rodziców, jego w y

chowanie jest całkowicie ich odpowiedzialnością.

Wszelkie przeszkody w sprawowaniu kontroli nad dziećmi przy

pomocy kary cielesnej dzielą się na trzy kategorie. Pierwszą prze

szkodą jest odrzucenie Boga. To odrzucenie może być wyrażone

przez negatywną postawę w stosunku do uczenia się Jego słowa
albo przez nieposłuszeństwo tej części Jego słowa, którą się już p o

znało. Jedynym rozwiązaniem tego problemu jest przemiana decyzji

w związku z tym, kto będzie panował. Chodzi o decyzję o tym, czy

człowiek pozwoli panow ać Bogu zamiast własnej pysznej woli. D ru

gą przeszkodą jest po prostu nieznajomość Bożego słowa, którą

można pokonać przez częste uczęszczanie do dobrego, nauczającego

Biblii kościoła i osobiste studium Biblii. Trzecią przeszkodą jest

grzeszna natura, która zawsze stara się zniewolić człowieka. Roz

wiązaniem tej najtrudniejszej przeszkody jest stawanie się dojrzałym
w znajomości Bożego słowa i konsekwentne poddawanie swojej

woli woli Bożej w edług prowadzenia Ducha Świętego.

139

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Nic nie zastąpi stosowania kary cielesnej przy pomocy rózgi, je

śli chodzi o sprawowanie kontroli nad buntem dziecka wobec w ła
dzy rodziców.

Czym nie je st kara cielesna?

Równie ważne jak poznanie, czym jest kara cielesna, jest pozna

nie, czym ona nie jest. Kara cielesna, to nie:

1. Ataki słowne. Kara cielesna, to nie krzyki, pogróżki czy gniew

ne wrzaski; innymi słowy wybuchy złości dorosłego. Te rzeczy

przyczyniają się jedynie do pogłębienia braku szacunku dla władzy

rodziców i dem onstrują niezdolność rodzica do sprawowania w ła
dzy. Rodzic w rzeczywistości nie panuje sam nad sobą. Jeżeli dziec

ko potrafi wyprowadzić rodzica z równowagi, udowadnia sam so

bie, że rodzic nie posiada prawa do sprawowania władzy.

2. Proszenie lub błaganie zbuntowanego dziecka, aby się podda

ło. Rodzice często korzystają z takiego podejścia: „Och, synku, m a
musia czuje się tak źle, kiedy ty nie jesteś posłuszny. Proszę, zrób to,

co mówię". Kiedy dziecko jest zbuntowane, podejście tego typu je
dynie wzmaga jego brak szacunku dla władzy. Słowa, polecenia i

upomnienia zostały już odrzucone. Dodatkowe słowa nie są karą
cielesną. Kiedy rodzice proszą zbuntowane dziecko i błagają je,

dziecko to doprowadziło rodziców do tego, do czego chciało ich d o

prowadzić - są pod jego kontrolą, prosząc o swoje prawa.

3. Inny rodzaj kary. Kara cielesna nie jest równoważna z innymi

rodzajami kary. Istnieje wiele rodzajów kary, lecz tylko jeden z nich,
to kara cielesna. Każda kara, np. odizolowanie dziecka, ograniczenie

jego przywilejów czy jakiekolwiek inne podejście, które nie stosuje

we właściwy sposób bólu fizycznego, nie potrafi zwyciężyć buntu.

Wykorzystanie innej kary w stosunku do dziecka, które jest

zbuntowane, sprawi jedynie, że będzie ono bardziej zdecydowane w

swoim buncie i wykształci w sobie nienawiść do władzy. Podobne

140

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

jest to do próby powstrzymania atakującego lwa przy pomocy pisto

letu na wodę. To jedynie rozwściecza go. Albo jest to podobne do

zatykania wentyla bezpieczeństwa w szybkowarze, aby przestał sy
czeć. Przez chwilę będzie cisza, w końcu jednak nastąpi eksplozja.

Kiedy nieposłuszeństwo dziecka, które świadomie odrzuca kontrolę

swoich rodziców zostaje ukarane, a sam bunt nie zostaje pokonany,
to ciśnienie jego buntu będzie wzmagało się, aż w końcu nie da się

go kontrolow ać Zbuntowane dziecko, w obec którego stosuje się ta

kie podejście w końcu wybuchnie, kiedy uzna, że da sobie radę

samo.

Manipulacja psychologiczna. Żadne metody manipulacji nie

zastąpią kary cielesnej. Metody takie jak dyskusja, nagrody, odw ra
canie uwagi dziecka, wykorzystywanie jego emocji czy grzesznej na

tury, zastraszanie czy podstęp nie pokonają buntu. Posłużenie się

nimi może na pewien czas uciszyć sytuację, podobnie jednak, jak w
szybkowarze, samo ciśnienie buntu nie zmniejszy się. Trzeba w yłą
czyć ogień.

Dziecko, które było manipulowane przez rodziców, być m oże

nigdy nie odkryje podstępu, nie zostanie jednak także wychowane i

jako osoba dorosła, nie będzie posiadało samokontroli. Niektóre

dzieci w końcu połapują się w sytuacji i są wystarczająco bystre, aby
wykorzystać metody manipulacji w stosunku do swoich rodziców.

Inne dzieci po prostu tracą wszelki respekt dla swoich rodziców,

gdy odkrywają, że nimi manipulowali.

Żadna z tych prób zastąpienia kary cielesnej nie pokona buntu

dziecka. Są to wszystko krótkowzroczne próby, które jedynie łago

dzą objawy, a nie rozwiązują prawdziwego problemu. Uciekanie się
do ataków słownych, błagania, innych rodzajów kary czy m anipula

cji w stosunku do dziecka, które jest zbuntowane, doprowadzi jed y

nie do jego negatywnej reakcji. Wykształci się w nim nienawiść i
brak szacunku dla władzy, będzie wyobcowane od swoich rodzi

141

M ateriał chroniony p raw em autor

ców, będzie popadało w użalanie się nad sobą, w usprawiedliwianie

siebie, a nawet w zadręczanie siebie.

Rodzice, którzy korzystają z tych metod zamiast korzystać z

kary  cielesnej,  nigdy  nic  rozwiążą  konfliktu.  W  rezultacie  tego,  b ę
dzie  to  wywierało  także  negatywny  wpływ  na  rodziców.  Będą  oni
wyobcowani  od  dziecka  i  nie  będą  w  stanie  okazać  żadnego  praw
dziwego  uczucia.  W  sw ej  frustracji  wywołanej  brakiem  spraw ow a

nia kontroli, będą przerzucać swoją winę na dziecko. Często stają się

mściwi w stosunku do dziecka cii^gle okazując dezaprobatę i w ybu

chają gniewem chcąc „w yrów nać rachunek".

MIŁOSC

ODRZUCONA

N A U C ZA 

NIE ODRZU

CONE

BRAK

SZACUNKU

RODZICE NIE

SPRAWUJĄ

KONTROLI

ZERWANA

W S P Ó L 

NOTA

BUNTOWNIK:

NIE SŁUCHA

NIE JEST

POSŁUSZNY

ODRZUCA W ŁADZĘ

SPRZECIW IA SIĘ

W ŁAD ZY

KONFLIKT

Kiedy konflikt buntu jest nierozwiązany, niemożliwa jest harm o

nia i wspólnota między rodzicem i dzieckiem. Mogą jedynie m ieć

miejsce tymczasowe rozejm y pomiędzy wybuchami ciągłego buntu

dziecka a nieudanym i próbami rodziców kierowania nim i p o

wstrzymywania go. Niektórzy rodzice w końcu poddadzą się swo-

142

M ateriał chroniony p raw em auto

im małym tyranom dla „pokoju" i żyją nieszczęśliwszą egzystencją

praktycznie pod w ładzą dziecka.

Jedynym sposobem, w jaki rodzice mogą ponownie ustanowić

sw ą zakwestionowaną pozycję władzy u zbuntowanego dziecka, to

właściwe wykorzystanie kary cielesnej. Jest  to jedyny sposób  zakoń
czenia  wyobcowania,  frustracji  i  nieszczęścia,  jakie  istnieją  w  stanie
buntu.  Jest  to  jedyny  sposób  przywrócenia  harmonii,  spokoju  i  p o

rządku w rodzinie tak, by rodzice mogli dalej spełniać obowiązki

nauczania swoich dzieci.

RODZICE SPRAWUJĄ

KONTROLĘ

W OLNOŚĆ DO:

NAUCZANIA,

INSTRUOWANIA,

OSTRZEGANIA,

UPOMINANIA

NIE JEST

ZA B LO K O 

WANA

MOGĄ DAWAĆ

B ŁOG OSŁA

WIEŃSTWO

►

DZIECKO WE

W ŁAŚCIW EJ

POZYCJI

POKOJ

I WSPÓLNOTA

PRZYWRÓCONE

SZANUJE

W Ł A D Z Ę

SŁUCHA I JEST

POSŁUSZNY

R ezultaty stosow ania kary cielesnej

Hbr 12:1 lb : „(...) potem jednak (karanie cielesne) przynosi tym, którzy

go doświadczyli, błogi plon sprawiedliwości. "

143

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Wraz z powrotem do normalnej sytuacji, dzieci ponownie odno

szą się  do  rodziców  z  czcią należną władzy.  Rodzice  są w  stanie  n a
uczać swoje  dzieci  przez  polecenia,  ostrzeżenia  i  upomnienia.  Kiedy
dziecko  znajduje  się  na  właściwym  miejscu,  będzie  słuchać  i  będzie

posłuszne. W rodzinie opartej na właściwej więzi wspólnoty pom ię
dzy rodzicem i dzieckiem istnieje pokój i harmonia. M iłość rodziców

może być wyrażona w błogosławieństwach dla dziecka.

Dziecko, które zostało właściwie wychowane, będzie realizowało

biblijne wymagania „posłuszeństw a" i „czci" wobec swoich rodzi

ców. Cele te można osiągnąć dużo wcześniej, zanim dziecko roz
pocznie okres nastoletni. Jest to możliwe dla rodziców, którzy roz

poczną wcześnie i będą konsekwentnie sprawowali kontrolę nad
swoimi dziećmi. C hoć posłuszeństwo i cześć dla rodziców są ważne,

nie jest to jednak ostateczny cel Boga dla wychowywania dziecka. Są
to środki, które um ożliwiają osiągnięcie tego celu.

Pwt 6:6-7: „Niech pozostaną w twym sercu te słowa, które ja ci dziś

nakazuję; wpoisz je swoim synom, będziesz o nich mówił przebywając w

domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu. "

Prz 22:6: „W drażaj chłopca w prawidło jego drogi, nie zejdzie z niej i w

starości."

E f 6:4: „A wy, ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu swoich dzieci, lecz

karcenie i napominanie pańskie."

Bóg chce, aby dzieci były nauczane według Jego Słowa tak, aby

wiedziały,  jak  prow adzić  swoje  życie.  Najważniejszym  rezultatem
posłuszeństwa  dziecka  wobec  rodziców  i  szacunku  dla  nich  jest  to,
że będzie ono następnie przyjmowało ich polecenia. Jedynym  sposo
bem,  aby  ktokolwiek  akceptował  nauczanie  drugiego  jest  respekt

dla jego pozycji nauczania. Kiedy dziecko czci swoich rodziców, re

spektuje ich słowo i jest gotowe, aby je nauczać.

144

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Dziecko, które stało się posłuszne, jest także gotowe do kształto

wania wewnętrznej kontroli samodyscypliny. Kontrola rodziców do
tego punktu działała jako kontrola zewnętrzna nad jego zachcianka

mi i silnymi pragnieniami. Kara cielesna służyła jako bolesne ostrze

żenie, które pomagało mu sprawować kontrolę nad sobą. Zagroże
nie bólem fizycznym działało jako kontrola zewnętrzna dla zrów no

ważenia jego pokus. Ponieważ dziecko mogło polegać na konse

kwentnym stosowaniu kary cielesnej przez rodziców gdy było

zbuntowane, zawsze stało przed wyborem. Mogło albo podporząd

kować się swym pragnieniom i otrzymać karę cielesną, albo mogło

zdecydować się na stłum ienie swych pragnień i przez to uniknąć
bólu. Teraz musi nauczyć się, dlaczego potrzebuje sprawować kon

trolę samo nad sobą bez kontroli zewnętrznej.

Podsum ow anie: Spraw ow anie kontroli nad dzieckiem

W ostatniej sekcji studiowaliśm y aspekt wychowywania dziecka

nazywany „sprawowaniem kontroli". Obecnie powinniśmy m ieć ja

sne zrozumienie tego, czym jest sprawowanie kontroli i dlaczego

jest ono niezbędne w stosunku do dzieci. Nauczyliśmy się oczeki

wać konfliktów, gdy sprawujemy odpowiedzialność kierowania na

szymi dziećmi i powstrzymywania ich. Możemy teraz także rozpo

znać ten konflikt jako bunt, który wywodzi się z woli i pragnień

dziecka. Przebadaliśmy także naturalne rozwiązanie Boga dla buntu

- karę cielesną. Oto przegląd kilku najważniejszych zasad przedsta

wionych w tym rozdziale:

• Sprawowanie kontroli, to ten aspekt wychowywania

dziecka, przez który rodzice uzyskują posłuszeństwo i re
spekt ze strony swych dzieci.

145

M ateriał chroniony p raw em autor

• Tak długo, jak długo dziecko akceptuje prawo rodziców

do kierowania nim i powstrzymywania go, znajduje się pod

ich kontrolą.

• Sprawując kontrolę nad dzieckiem, rodzice m ogą oczeki

wać pojawienia się konfliktu.

• Kiedy dziecko rozmyślnie odmawia przyjęcia rodziciel

skiej władzy, jest to bunt.

• Kara cielesna, to ustalona przez Boga metoda zakończe

nia buntu i przywrócenia dziecka pod władzę i autorytet ro
dziców.

• Kara cielesna, to kontrolowane wykorzystanie bólu fi

zycznego w celu spowodowania, aby dziecko odeszło od
buntu i ponownie uznało władzę rodziców.

• Rodzice powinni stosować karę cielesną przy użyciu ró

zgi, wąskiego pręta, który może spowodować pręgi.

• Rodzicom nie wolno stosow ać kary cielesnej w złości w

celu zranienia dziecka lub spowodowania pręg, w celu spo

wodowania łez czy wywołania żalu ani też dla wyładowania

własnych frustracji.

• Kara cielesna jest wyrazem prawdziwej miłości i dem on

stracją członkostwa rodziny.

• Kara cielesna, to nie ataki słowne, prośby, inny rodzaj

kary czy ignorowanie konfliktu.

• Rezultatem zastosowania kary cielesnej jest przywróce

nie właściwej więzi między dzieckiem i rodzicami. Dopiero,
gdy istnieje ta właściwa więź, rodzic może spełnić Boże z a
danie wychowywania dziecka.

• Ostatecznym celem sprawowania kontroli jest przygoto

wanie dziecka na nauczanie Słowa Bożego i przygotowanie

do kształtowania samodyscypliny.

146

M ateriał chroniony p raw em autor

19. Co oznacza „nauczanie"?

Dziecko nic może pozostaw ać w kojcu na zawsze. W końcu musi

się ono nauczyć, dlaczego nie może bawić się kryształowym w azo
nem rodziców, czy ciągnąć kota za ogon. Ostatecznym celem w y

chowywania dziecka nie jest kontrolowanie go, lecz nauczenie go
tego, co słuszne, tak żeby mogło kontrolować samo siebie. Rodzice

nie powinni sprawować zewnętrznej kontroli nad dzieckiem dłużej,
niż jest to konieczne. Gdy tylko dziecko staje się w stały sposób p o

słuszne, powinno być nauczane, zgodnie z jego zdolnością pojęcia
tego nauczania.

Bardzo małe dziecko może być nauczone, dlaczego nie powinno

dotykać  gorących  przedmiotów,  gdy  będziemy  trzymać  jego  rękę
blisko  kuchennego  pieca,  tak  aby  poczuło  gorąco.  Kilka  lekcji  takich
jak  ta  m oże  być  nauczone  empirycznie  (przez  praktyczne  doświad
czenie).  W iększość  lekcji  będzie jednak  musiała  być nauczona  przez

rozum (logiczne myślenie). Dlatego małe dziecko może być naucza
ne tylko ograniczonej ilości rzeczy, nawet gdy jest ono całkowicie

posłuszne. Aby się uczyć, dziecko musi móc w pełni zrozumieć to,

czego je nauczasz. Rozum ienie instrukcji wymaga zarówno słow nic

twa, jak i koncentracji, a także chęci uczenia się, dlatego w iększość

nauczania nie będzie m iała miejsca, zanim dziecko nie osiągnie eta
pu „młodości" i nie będzie szanowało władzy rodziców.

Nauczanie jako część wychowywania nie jest jedynie sprawą

udzielania instrukcji, które, albo będą przyjęte, albo odrzucone. N a

uczanie dostarcza wyjaśnienia reguł, za zachowywanie których

dziecko staje się odpowiedzialne. Tak jak w każdym nauczaniu, któ
re ma zrealizować cel wpojenia czegoś, dziecko musi być postaw io

ne przed wymaganiem zademonstrowania, czy nauczyło się zadanej

lekcji. Innymi słowy, musi przejść przez sprawdzian. W pajanie

151

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

oznacza „czynność odciskania czegoś na umyśle przez usilne

napominanie lub częste powtarzanie; stanowcze i wytrwałe

nauczanie

czegoś".

Ponieważ

nauczanie

konieczne

dla

wychowywania

dziecka

dotyczy

głównie

właściwego

zachowywania się, sprawdzianem jest sposób, w jaki dziecko
zachowuje się zgodnie z instrukcjami.

Właściwe zachowanie, którego rodzice mają nauczyć dziecko

rozciąga się od manier do moralności. Posłuszne dziecko mogłoby

być nauczone każdego systemu wartości, lecz Słowo Boże jest jed y

nym rzetelnym źródłem dla systemu prawdziwie prawego.

Na przykład Pism o Święte ustanawia absolutną formę uczciw o

ści w mowie i w czynie. Dziecko powinno być wychowywane tak,
aby nie kłamało ani nie kradło. O ile tylko będzie ono wystarczająco

dojrzałe, aby zrozum ieć dokładnie, na czym polega kłamstwo i k ra
dzież, powinno być nauczone normy uczciwości i od tej chwili być

odpowiedzialne za wszelkie odstępstwa od tej normy. Gdy uczci

wość stanie się jego własnym sposobem życia bez żadnego ze
wnętrznego nacisku, oznacza to, że zostało wychowane w uczci

wym charakterze.

Słowo Boże objawia doskonały system (który będzie ukazany w

następnych rozdziałach), przez który dziecko może być wychowane

skutecznie. System ten składa się z czterech podstawowych kroków

dla rodziców. Pierwszym jest „ustanowienie norm ". Ten krok pole
ga na udzielaniu poleceń i służy jako ostrzeżenie przed tym, co na

stąpi, gdy polecenia nie będą realizowane.

Drugim jest „upom nienie". Ten krok należy podjąć, gdy dziecko

złamie ustaloną norm ę. Trzecim jest „przebaczenie". Ten krok nastę
puje, gdy dziecko uzna, że zrobiło źle, przez przyznanie się do

winy. Następnym i ostatnim krokiem jest „ukaranie". Kara to w y

mierzenie sprawiedliwości naruszonej w wyniku złamania norm,

którą przeprowadza władza delegowana przez Boga. Istnieje różni

ca pomiędzy karą om aw ianą tutaj, a karą cielesną omawianą w p o

152

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

przednich rozdziałach. Będą one w dalszym ciągu w pełni w yjaśnia

ne.

Rodzice, którzy stosują ten system we właściwy sposób i stale,

odniosą sukces w wychowywaniu swoich dzieci. Każde dziecko na-

uczy się i zaakceptuje normy, których będzie nauczane. System ten

jest prosty w strukturze i może być wykorzystywany w stosunku do

każdego dziecka, które poddaje się władzy.

Dziecko, które nie jest posłuszne, musi być najpierw w prow a

dzone  pod  kontrolę,  zanim  będzie  mogło  być  czegoś  nauczone,  bo
tylko  posłuszne  dziecko  m oże  być  czegoś  nauczone.  Zbuntowane
dziecko  ma  tylko jed n ą lekcję  do  nauczenia  się,  tzn.:  kto  ma  władzę.
Powtórzmy  -  zasada jest  następująca:  dziecko  ma  być  kontrolowane
tak  długo,  jak  długo  wybiera  postępowanie  dziecinne,  dziecko  p o
winno  być  nauczane  w  zależności  od  stopnia,  w  jaki  demonstruje

posłuszeństwo i szacunek.

Gdy dzieci są m ałe, rzeczą naturalną dla rodziców jest zachow y

wanie maksymalnej kontroli. Gdy jednak dzieci rosną, zewnętrzne
środki kontroli pow inny być stopniowo usuwane. To usuwanie ich

jest możliwe tylko w tedy, gdy dziecko będzie stopniowo nauczane i

będzie  demonstrowało  gotowość samodzielnego  kontrolowania  się.
Ważne  jest,  by  dziecko  zostało  wychowane,  zanim  rodzice  stracą
zdolność  kontrolowania  go.  Tabela  wychowywania  dziecka,  którą

widzieliśmy w rozdziale jedenastym, odzwierciedla naturalną utratę

kontroli nad dzieckiem, gdy dziecko wzrasta. Tiibela ta jest tutaj od
tworzona z akcentem spoczywającym na zmniejszającej się kontroli.

153

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Ta sama tabela m oże być także wykorzystana, aby pomóc nam

zrozumieć tzw. „konflikt pokoleń".

Nie n a u c z o n e

s ta n d a rd y ro d z ic ó w

• KONFLIKT

S ta n d a rd y ro z w in ię te

przez d z ie c k o a nie

przez s z k o le n ie

Konflikt ten istnieje tylko do tego stopnia, do jakiego rodzice nie

wpoili swoich norm dzieciom. Dziecko całkowicie pozostawione

samo sobie  wykształci  w sobie zespól  norm opartych o swoją własną
wolę  i  naturę  oraz  zew nętrzne  wpływy,  które  zaakceptuje.  Będą  to
wpływy  tych,  których  dziecko  zaakceptuje  jako  swoje  autorytety:

nauczycieli,  sławne postaci,  członków  swojej  grupy  rówieśniczej  lub
dynamicznych przywódców  w  różnych  dziedzinach.  Przyjęte  przez
nie  normy  będą oddzielać je  od  rodziców  i  gdy oni  stopniowo  będą

tracić kontrolę, konflikt będzie się rozszerzał.

Odwrócona krzywa na tej samej tabeli reprezentuje potencjał,

jaki m ają rodzice do nauczania posłusznego dziecka.

S ta n d a rd y

ro d z ic ó w

S z k o le n ie d z ie c k a

d o a k c e p ta c ji

s ta n d a rd ó w je g o

ro d z ic ó w

w ie k

d z ie c k a

154

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk

Dobrze wychowane dziecko uczy się i akceptuje normy swoich

rodziców. Kształtuje także ono w sobie wewnętrzne środki kontroli,

które zastąpią potrzebę zewnętrznych środków kontroli rodziców.
Na długo zanim dzieci osiągną cielesną dojrzałość, powinny um ieć

całkowicie zatroszczyć się o siebie. Żaden rodzic nie powinien b u

dzić nastolatków rankiem, sprzątać po nich czy robić cokolwiek, co

one powinny um ieć zrobić samodzielnie. Gdy dziecko będzie trosz

czyło się o siebie samodzielnie i postępowało zgodnie z nauczaniem
rodziców bez żadnych zewnętrznych nacisków, rodzice osiągnęli cel
wychowania dziecka.

Rodzice powinni uświadomić sobie, że m ają coś wartościowego

do dania swoim dzieciom - mądrość wypływającą ze swego d o

świadczenia. Mądrość, którą rodzice nabyli przez trzydzieści czy

czterdzieści lat może być przekazana dzieciom przez skuteczne w y

chowanie. Gdy dzieci będą właściwie wychowane podczas dzieciń

stwa, będą znajdował)' się we właściwej pozycji do przyjmowania

rad swoich rodziców, nawet, gdy same będą już dorosłe. Któż inny
poza rodzicami posiada odpowiednie kwalifikacje do wpajania

norm dzieciom? Nikomu innemu nie została oddelegowana odpo
wiedzialność i władza wychowywania dzieci. Nikt inny nie jest o d

powiedzialny przed Bogiem za wychowanie dziecka i kształtowanie
jego charakteru.

Wpajanie w łaściwych norm w dziecko nie jest „praniem

m ózgu". „Pranie m ózgu" byłoby programowaniem lub indoktryno-

waniem dziecka przez pomijanie jego woli. Jest to zła metoda, która
często obraca się przeciwko tym, którzy ją stosują. Zamiast zaakcep

tować  instrukcje,  dziecko  prawdopodobnie  odrzuci  je  całkowicie,
gdy  tylko  będzie  mogło  się  spod  nich  wyzwolić.  Właściwe  w ycho
wanie  dziecka  powinno  zawsze  mieć na celu  jego  świadomy  umysł,

powinno być otw artym wezwaniem dla jego woli. Niektórzy rodzi

ce próbują indoktrynować swoje dzieci przez metody modyfikacji

zachowania, które są nastawione na podświadomą mentalność, p o

155

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

mijając w ten sposób ich wolę. Tacy rodzice wychowują dzieci ogra

niczone w swojej zdolności do rozumienia i stosowania tego, czego
są nauczane. Gdy ich normy zostaną później zakwestionowane w

życiu, nie będą w stanie obronić w inteligentny sposób swojej pozy

cji. Konsekwentnie, łatw o będzie ich przekonać do zrezygnowania

nawet ze słusznych norm.

Właściwe nauczanie wymaga uzasadnienia słuszności tego, co

jest nauczane. Innymi słowy, nauczana treść powinna być połączona

z przyczynami, które potwierdzają, że jest ona prawdziwa. W prze

ciwnym  wypadku  dziecko  nie ma  żadnych  informacji,  przy pomocy
których  mogłoby  odpow iedzieć  na  pytania,  jakie  będą  pojawiać  się
w  jego  myśleniu.  Normy  rodziców,  słuszne  czy  niesłuszne,  wydają

się być tylko ich opiniam i czy tradycjami. Dzieci, które nie będą na

uczane przyczyn zachowywania norm swoich rodziców, praw dopo
dobnie odejdą od nich całkowicie. Rodzice będą wtedy zastanawiać

się, dlaczego zawiedli. Oczywiście, jeżeli rodzice mają przedstaw ić

rozsądne przyczyny dla swoich norm, takie przyczyny m uszą ist

nieć i rodzice m uszą je znać. Słowo Boże jest jedynym godnym z a

ufania źródłem właściwych norm z rozsądnymi przyczynami uza
sadniającymi ich słuszność. Nasze obecne pokolenie ma stosunkowo

ograniczoną znajom ość Biblii, choć wielu twierdzi, że jest

chrześcijanami. Nawet wielu chrześcijan nie zna przyczyn leżących

u podstaw norm zachowania moralnego nauczanego w Słowie

Bożym.

Oczywiście

większość niepraktykujących chrześcijan

odrzuca nawet same te normy. Nie tylko większość nie potrafiłaby

wyjaśnić, dlaczego cudzołóstwo jest złe, lecz wielu nie zgodziłoby
się z tym, że jest ono złe.

Obecny stan biblijnie niewykształconej populacji jest częściowo

efektem niesprawdzenia się rodziców w wychowywaniu swoich
dzieci. Kilka poprzednich pokoleń rodziców zasadniczo nie spraw

dziło się w wychowywaniu swoich dzieci we właściwych normach
moralnych. Głów nym powodem tego upadku jest to, że rodzice nie

156

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

pokazali swoim dzieciom przyczyn uzasadniających nauczane n or
my.

Ten przełom w wychowywaniu dzieci objawia się stopniowo na

przestrzeni kilku pokoleń. Pierwsze pokolenie zarówno zna Boże
słuszne normy, jak i żyje według nich. Wychowuje ono swoje dzieci

przy pomocy słusznych środków kontroli i naucza ich tych samych

norm. A jednak z powodu apatii lub lenistwa nie naucza ono dzieci

przyczyn,  które  uzasadniają  te  normy.  Następne  pokolenie  rodzi
ców  składa  się  z  tych właśnie  dzieci,  które nie  wiedzą, dlaczego  m y
ślą  w  taki  sposób,  w  jaki  myślą.  W  swym  poczuciu  zagrożenia  stają
się oni  albo  dyktatorscy lub  przesadnie  tolerancyjni  i  przyzwalający.
Dyktatorzy  próbują  narzucić  swoje  normy  dzieciom  bez  przedsta
wiania żadnych przyczyn:  „tak jest,  ponieważ ja  tak  m ówię".  Druga

grupa rodziców nie jest pewna czego należy nauczać, pozwalają

więc oni dzieciom iść w łasną drogą. W swojej frustracji mówią: „Cóż
ma zrobić m atka?". Ten typ rodziców ukrywa się za wymówką:
„Chcę, aby moje dzieci wybrały same".

Następne pokolenie składa się z dzieci dyktatorskich rodziców,

które  albo  kontynuują  tradycję,  albo  całkowicie  odrzucają  normy,
które  zostały  narzucone  im  siłą.  Ci  drudzy  przyjmują coś w  rodzaju
systemu „rób swoją w łasną rzecz"; z  hasłami takimi jak  uniwersalna

m iłość i braterstwo - „Ja jestem w porządku, ty jesteś w porządku" -

panteizm, hedonizm - „Jeśli to sprawia ci przyjemność, rób to". Lub

w końcu niektórzy odkryw ają przyczyny leżące u podstaw praw

dziwego systemu  moralności.  To pokolenie  także składa  się z  dzieci,
które  wychowywały  sam e  siebie.  One  także  poszukują jakiegoś  sys
temu  i przyjm ują jeden z systemów opisanych powyżej.

Następne pokolenie składa się zasadniczo z tych, którzy ponow

nie odkryli  prawdę oraz  z  tych,  którzy  przyjęli jakiś system hum ani
styczny. Jeżeli  większość  ludzi  w  danej  cywilizacji  idzie  za  prawdą,
to  cywilizacja  otrzym uje  błogosławieństwo  będące  rezultatem  p o
słuszeństwa  w obec  prawdy.  W  końcu  cały  cykl  zaczyna  się  od

157

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nowa. Jeżeli w iększość jest humanistyczna, cywilizacja ta zaczyna

upadać i ulega zniszczeniu od wewnątrz. W końcu upadla cyw iliza
cja zostaje pokonana przez inną, jeżeli nie dokona się odrodzenie.

Jedynym sposobem zachowania przez cywilizację stabilnego

kośćca moralnego jest opieranie norm każdego pokolenia rodziców

na normach Słowa Bożego. Ono zawiera jedyny system zachowania

moralnego, który w eryfikuje się przez pozytywne rezultaty w prak

tyce.

P ie rw s z e

p o k o le n ie

D rug ie

p o k o le n ie

T rze cie

p o k o le n ie

C z w a rte

p o k o le n ie

B ło g o s ła w ie ń s tw o

lub

P rz e k le ń s tw o

158

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk

Gdzie na tej tabeli znajduje się aktualnie cywilizacja zachodnia?

Jesteśm y wyraźnie w czwartym pokoleniu lub zbliżamy się do nie

go. Istnieje jednak wiele wskazówek, że wielu ludzi poszukuje sy s
temu norm, na których można zbudować stabilne życie. Modlimy

się o to, aby wystarczająca ilość rodziców z małymi dziećmi nauczy
ła się Bożych norm, a potem nauczyła ich na czas swoich dzieci, aby
odrodzić naszą cywilizację.

Zobaczyliśmy, jak możemy kontrolować nasze dzieci, abyśmy

mogli je nauczać. Te dwie procedury - kontrolowanie i nauczanie łą

czą się stanowiąc wychowywanie dziecka. Bez nauczania prawych

norm nie można osiągnąć Bożego celu w wychowywaniu dzieci.
Przecież także w krajach komunistycznych dzieci są wychowywane,

nawet bardziej niż większość innych dzieci. Różnica polega na jako

ści nauczanych norm. Jeżeli rodzice nie mają nic wartościowego do

nauczenia, bezcelowe jest wychowywanie dziecka. Rodzice będą
wtedy nauczać jedynie swoich własnych, niczym nie popartych

przesądów, opinii i dezorientacji. Słowo Boże musi być norm ą dla

życia i myślenia człowieka.

Następny rozdział wyjaśnia czwarty krok w nauczaniu będący

częścią systemu wychowywania dziecka - karanie. Powodem tego,
że omawiamy na początku krok ostatni jest wyeliminowanie w szel

kiego mylenia kary z karą cielesną.

159

M ateriał chroniony p raw em autor

20. Karanie

Karanie to nie to sam o, co kara cielesna. Te dwa określenia są

jednak wykorzystywane niemalże jako synonimy. Zamieszanie lo
jest nieszczęściem, ponieważ słowa te straciły swoje pierwotne

specyficzne znaczenie. Równie nieszczęśliwe jest em ocjonalne
wrażenie, jakie wielu ludzi odczuwa w związku z karaniem.

Zasadniczo karanie uważa się za okrutną, surową i arbitralną

odpłatę narzuconą na bezradną osobę. A jednak karanie według

definicji Słowa Bożego, jest zawsze sprawiedliwe.

Jak już zobaczyliśmy, kara cielesna to określony sposób użycia

rózgi dla wywołania bólu. Jest ona wykorzystywana do pokonania
buntu i zmuszenia do poddania się władzy. Ból fizyczny powinien

być stosowany tylko d o karania czynów, które demonstrują odrzu

cenie władzy lub są świadomym zadawaniem bólu drugiej osobie.

Czyny, które dem onstrują odrzucenie władzy przez dziecko obej

mują świadome niszczenie rzeczy, które reprezentują władzę (np.

takich  jak  Biblia,  flaga,  własność  kościelna,  szkolna  czy  rządowa)  i
otwarty  brak  szacunku  dla  osób  posiadających  władzę  (takich  jak
rodzice, nauczyciele czy osoby delegowane  przez rodziców).

Z drugiej strony karanie to sprawiedliwa odpłata za każde w y

rządzone zło. Jego celem nie jest wymuszenie poddania się czy opa

nowanie buntu. Gdy kara cielesna może być skończona, gdy tylko

dziecko poddaje się, karanie jest odpłatą, która musi zostać w ym ie
rzona za konkretne zło. Gdy kara cielesna jest ostrzeżeniem przed

czymś gorszym, co m oże nastąpić, karanie jest zapłatą końcową: np.

gdy dziecko pokazuje złe humory, stosowana jest kara cielesna tak
długo, dopóki nie zostanie doprowadzone pod kontrolę. Jeżeli jed

nak dziecko z powodu nieuwagi zbije lampę, następuje karanie

161

M ateriał chroniony p raw em autor

przez zapłacenie za popełnione zło. Dziecko sprząta i kupuje nową

lampę.

Karanie jest „czynnością karania lub faktem bycia karanym; na-

łożeniem odpłaty za dokonane przewinienie... odpłatą założoną dla

zapewnienia stosowania praw a". Istnieje właściwy stopień, czas i

sposób karania. Jest to sposób bardzo obiektywny. Nie ma powodu,

aby rodzice nie mogli ustanawiać karania i wykonywać sprawiedli

wości, gdy jest to konieczne. Rodzice jako posiadający delegowaną

przez Boga władzę nad dziećmi mają obowiązek wymierzania spra

wiedliwości, gdy norm y zostaną złamane.

W ładze ustanow ione przez Boga m ają wymierzać spraw iedliw ość

Rz 73:4: „Jest ona bowiem dla ciebie narzędziem Boga, [prowadzącym]

ku dobremu. Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się, bo nie na próżno nosi

miecz, jest bowiem narzędziem Boga do wymierzania sprawiedliwej kary

temu, który czyni źle".

Werset ten znajduje się w kontekście Bożego objawienia dotyczą

cego  ludzkich  instytucji. Gdy studiowaliśmy List  do  Rzymian  w ro z
dziale  dotyczącym  władzy  (rozdz.  4),  dowiedzieliśmy  się,  że nie  ist
nieje  żadna  rządząca  władza,  która  nie  istniałaby  przez  wolę  Boga,

że pozycje władzy są ustalane przez Boga i są pod Jego kontrolą i że

każdy ma chętnie poddaw ać się władzom istniejącym nad nim.

W ersety Rz 13:2-3 wyjaśniają, że ktokolwiek opiera się w yznaczo
nym przez Boga władzom, będzie sądzony. Teraz możemy zoba

czyć, iż werset 4 stwierdza, że obowiązkiem władz Bożych jest sto

sowanie karania. Kilka słów w tym wersecie wymaga wyjaśnienia.
„Narzędzie Boga" to ordynowana władza, która służy Bogu. Jest lo

każdy, kto jest umieszczony w pozycji władzy, także rodzice. G rec

kie słowo tłumaczone jako „narzędzie ... do wym ierzania" oznacza

„wykonawca spraw iedliw ości". Rodzice m ają działać jako sędzio

162

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

w ie czynów swoich dzieci, a potem stosować karanie dla tych, które

są winne. Greckie słowo przetłumaczone jako „(sprawiedliwa) kara"

jest biblijnym słowem oznaczającym karanie. Słowo tłumaczone jako

„czyni" jest greckim słow em oznaczającym „praktykuje" i w swej

formie gramatycznej wskazuje na „nawykowe praktykowanie". Ta

forma jest bardzo ważna, jak zobaczymy. W końcu słowo przetłu

maczone jako „czynisz" w zdaniu „jeśli czynisz źle", oznacza „tw o

rzyć, formować, konstruować lub stwarzać", a słowo tłumaczone

jako „źle" oznacza „to co jest złe lub niewłaściwe według norm y".

Innymi słowy, werset ten mówi, że Boże władze służą mu, gdy w y
konują sprawiedliwość przez karanie tego, kto praktykuje robienie

czegoś, co jest przeciwne normie słuszności.

Werset ten zawiera pewne zachęcające informacje dla rodziców.

Ukazuje on, że władze w końcu pojmą nawykowego przestępcę. R o
dzice nie muszą być „żandarm em " ciągle śledzącym swoje dzieci.

Jeżeli dziecko czyni źle, w końcu zostanie pochwycone. Jest to jeden

z  powodów  tego,  że  ludzka  sprawiedliwość  może  być  stanowczo
stosowana. Ten,  który  został pochwycony,  prawdopodobnie umknął
przy  wielu  innych okazjach.  Ponieważ rodzice nie są wszechwiedzą

cy ani wszechobecni, nie przyłapią swego dziecka na każdym jego

przewinieniu. Jeżeli jednak przyłapią je na gorącym uczynku, mogą

ukarać go w najpełniejszym stopniu z przekonaniem, że są w po

rządku. Biblia świadczy o fakcie, że nikomu nic się nie upiecze.

Lb 32:23b: „Wiedzcie, że grzech wasz dosięgnie was" (Patrz także Iz

59:12).

Następne pytanie, na które należy odpowiedzieć, brzmi: Co d o

kładnie  stanowi  sprawiedliwe  ukaranie  i  jakie  wskazówki  posiada
rodzic,  aby ustalić rozsądne poziomy  karania dla  każdego typu n or
my?  Boże  Słowo  przedstawia  zasady  ustalania  odpłat.  Odpłata  to
ustalona  ilość  karania  odpowiadająca uczynionemu  złu,  dlatego od

163

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

płata jest słusznym odszkodowaniem w celu naprawienia zła. O d

szkodowanie przywraca właściwy stan, który został zniszczony
przez niespraw iedliw y czyn.

Ustalając normy sprawiedliwości dla człowieka, Bóg przekazał

następującą zasadę ustanawiania właściwych odpłat:

Kpł 24:17-22: „Ktokolwiek zabije człowieka, będzie ukarany śmiercią.

Ktokolwiek zabije zwierze, będzie obowiązany do zwrotu: zwierzę za zw ie
rzę. Ktokohoiek skaleczy bliźniego, będzie ukarany w taki sposób, w jaki z a

winił. Złamanie za złamanie, oko za oko, ząb za ząb. W jaki sposób ktoś

okaleczył bliźniego,  w  taki sposób będzie okaleczony.  Kto zabije zwierzę,  b ę
dzie obowiązany do zwrotu.  Kto zabije człowieka,  będzie ukarany śmiercią.
Jednakowo będziecie sądzić i przybyszów,  i  tubylców, bo Ja jestem  Pan,  Bóg

wasz (Patrz także: Wj 21:23-25; Pwt 19:15-21).

Jasne jest, że Bóg zamierza, aby za zło była wymierzona równa

odpłata. Ta zasada stosuje się także do każdego przypadkowego zła,

mającego miejsce pom iędzy osobami (Wj 22:5-6,12,14). Ustalając od

płaty dla swoich dzieci rodzice powinni wykorzystać Boży system

odszkodowania, gdy istnieje pewna odpowiedzialność. Nierówne

odpłaty nie powinny być ustalane, ponieważ nie byłyby uczciwe. Je

żeli dziecko wielokrotnie łam ie ustaloną normę, żadna ilość karania

prawdopodobnie nie zapobiegnie jego nieposłuszeństwu. Znajduje
się ono w stanie buntu i rodzice powinni ponownie ustanowić swoją
władzę przy pomocy rózgi.

Innym sposobem wyjaśnienia właściwej odpłaty jest spojrzenie

na nią w jej stosunku do absolutu. Po pierwsze, norma reprezentuje

to co jest prawe  (absolutny  wymiar sprawiedliwości).  Po drugie, zła
manie  normy  reprezentuje  to,  co jest  złe  (określony  wymiar niespra
wiedliwości).  Po  trzecie,  odpłata  jest  więc  słuszną ilością  odszkodo
wania  konieczną  do  wyrównania  zła  (naprawienia  niespraw iedli
wości).  Obrazowo można by  to przedstawić w następujący sposób:

164

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

P r a w o ś ć

Zło

S p r a w i e d l i w o ś ć

W y m ia r

> n i e s p r a w i e 

d liw o ś c i

- J

N o rm a

Z ła m a n a n o rm a

Odpłata

W ym ia r

b ra k u ją c e j

sprav/ iedli-

w o ś c i

W języku greckim Nowego Testamentu zarówno praw ość jak i

sprawiedliwość, są tłumaczeniem tego samego słowa. Innymi sło
wy, są to dwie strony tej samej monety. To, co jest prawe, jest spra

wiedliwe, to, co jest sprawiedliwe, jest prawe. Odpłaty nie są k o

nieczne tak długo, jak długo zachowywana jest prawość. Gdy popeł

nione zostanie zło, odpłata polega na odszkodowaniu dla napraw ie
nia zła. Poniższe trzy przykłady ilustrują koncepcję sprawiedliwych

odpłat.

Przykład A.

Jeżeli pracodawca zgodził się zatrudnić kogoś, aby pracował 40

godzin za 200 dolarów, to została ustalona norma. Jeżeli pracownik

pracuje tylko 30 godzin, nie realizuje normy. 30 godzin, to 10 godzin

mniej niż to, co jest słuszne. Odpłatą jest więc 1/4 tygodniowej p en

sji. Gdy nadchodzi dzień wypłaty pracodawca postępuje słusznie

odejm ując 1/4 z ustalonej sumy jako odpłatę dla pracownika, który

nie zrealizował ustalonej normy.

Przykład B.
Słowo Boże ustanawia wiele praw dla ochrony prywatnej w ła

sności. Nikt nie ma prawa niszczenia własności drugiej osoby. W ła-

165

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

sność jest przedłużeniem ludzkiego życia Niszczenie cudzej w łasno

ści jest niesprawiedliwością.

Przykład B dotyczy piłki, która wybija szybę w oknie. Zło równa

się jednej wybitej szybie. Oczywiście piłki nie wybijają szyb. Ktoś

rzucił  piłkę  w  okno  i  jest  winny.  Zawsze  istnieje osobista  odpow ie
dzialność  w  każdym  „przypadku"  spowodowanym  przez  człowie
ka.  Mogło  to  być  popełnione  nierozmyślnie,  niemniej  jednak  szyba

została zbita.

W tym przykładzie odpłatą jest całkowite odszkodowanie za zb i

tą szybę - posprzątanie rozbitego szkła, pokrycie kosztów nowej

szyby i sama praca. Ukaranie polegałoby na tym, aby winny zapłacił

w pełni odszkodowanie tak, że po poniesieniu odpłaty wszystko
wraca do swego stanu pierwotnego.

Przykład C.

Tutaj normą jest ochrona ludzkiego życia. Złą rzeczą jest pozba

wienie kogoś życia, albo świadomie przez zło, albo przypadkowo

przez zaniedbanie. Morderstwo jest niesprawiedliwością, za którą

niemożliwe  jest  odszkodowanie.  Nie  ma  sposobu  przywrócenia
ludzkiego  życia.  Jedyną słuszną odpłatą  jest  zapłacenie  równej  w ar
tości - życie  za życie.  Kara  śmierci jest  wykonaniem  sprawiedliwości

odpowiednim do zła.

166

M ateriał chroniony p raw em autor

P o d a n e p rz y k ła d y z e s ta w io n e są w p o n iż sz e j tabeli:

Norma

(Sprawiedliwość)

To. co jest prawe

Zło

(Niesprawiedliwość)

To. co jest złe w po
równaniu /. norm.)

Sprawiedliwość
(Kara)

Miara wyrównująca
lub k o r y g u ją zło

Ukaranie

(W ymierzenie spra

wiedliwości)

Zastosowanie kary

Przykład

200 dolarów zn 40 g a

dzin prac)'

Praca jcdymc przez

godzin

wynagrodzenia

Odjęcie 50 dolarów

od wypłaty

Przykład

Ochrona prawa wła
sności

Zniszczenie czyjejś
własności

Całkowite przy
wrócenie zniszczonej
własności, włączając
w to poniesione nie
wygody

Strona winna musi
zapłacić całkowity

koszt odszkodowania

Przykład

Ochrona ludzkiego

życia

Pozbawienie życia
drugiego człowieka

Nie jesł możliwa na

prawa

Wymagane jest życie

jako zapłata

Życie - życie

Kara śmierci

Teraz, gdy zobaczyliśm y zasady leżące u podstaw karania sto

sujmy je do wychowywania dzieci. Rodzice mogą ustalać odpłaty
przez stosowanie następujących wskazówek:

Odpłaty dla dzieci

1. Szacunek dla własności.

Dzieci można nauczyć, że jeżeli świadomie lub nieświadomie

zniszczą jakąś własność, będą musiały za nią zapłacić. Jeżeli zadra
pią, złamią, pogną lub w inny sposób zniszczą jakąś własność, będą

musiały zapłacić za napraw ę w taki sposób, w jaki są odpow iedzial

ne. We własność tę powinny być włączone także ich zabawki i

odzież, nie kupione za ich własne pieniądze. Dzieci powinny uczyć

się szacunku dla własności tak wcześnie, jak tylko jest to możliwe.

Oczywiście, jeżeli rodzice zostawią dwulatka samego w pokoju bab-

167

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk im

ci z najlepszą porcelaną, powinni spodziewać się najgorszego i przy
gotować się do zapłacenia szkody z własnej kieszeni.

Zawsze należy skierow ać odpowiednie ostrzeżenie (ustalenie

normy). Aby dziecko m ogło być odpowiedzialne, musi posiadać ko

nieczne  zrozumienie  i  zdolność  fizyczną.  Jeżeli  posiadasz  dziecko
skłonne  do  wypadków,  powinno  ono  wykonywać  pewne  prace  p o
mocnicze,  za  które  będzie  otrzymywało  pieniądze,  a  następnie  bę

dzie przygotowane do płacenia własnymi pieniędzmi za swoją b ez

myślność. Żadna ilość ostrzeżeń, krzyków, czy upomnień nie w y

kształci respektu dla własności w taki sposób jak odpłata. Jeżeli

dziecku zabraknie pieniędzy, zawsze będzie można wymagać od

niego, aby zdobyło pieniądze na odpłatę przez wykonanie prac nor
malnie nie wymaganych od niego.

Jeżeli dziecko coś zniszczy, zawsze należy wymagać, żeby p o

sprzątało, nawet jeżeli to był wypadek, lub jeśli dziecko jest zbyt

małe, aby uznać je za odpowiedzialne i wymagać poniesienia pełnej

odpłaty, jego udział uczy je odpowiedzialności i uwagi. Każda zła

mana norma posiada odpłatę. Pytanie polega na tym, kto płaci. N a

wet gdy dziecko jest zbyt małe, aby pociągnąć je do odpow iedzial
ności, ktoś będzie m usiał zapłacić za stłuczony wazon i posprzątać.

Dzieci mogą nauczyć się odpowiedzialności za swoje postępowanie

bardzo wcześnie w swoim życiu.

Na przykład, m ałe dziecko zbija szybę w oknie, za co nie może

być w pełni pociągnięte do odpowiedzialności. Można jednak w y

magać od niego, aby pom ogło swemu ojcu posprzątać, udało się do

sklepu,  aby  nabyć  nową  szybę  i  podawało  ojcu  narzędzia,  dopóki
naprawa  nie  będzie  ukończona.  W  ten  sposób  zaczyna  ono  uczyć
się,  że  istnieje  pew ien  koszt  w  niszczeniu  własności.  Gdy  dziecko
niszczy własne zabawki, odpłatą może być rozstanie się  ze zniszczo
ną zabawką. Jeżeli jednak jest ono stale bezmyślne  i  nie  dba o  sw oje

rzeczy lub specjalnie niszczy swe zabawki w gniewie, potrzebuje

168

M ateriał chroniony p raw em autor

szczególnego wychowania w tej dziedzinie słabości. Musi zapłacić

pełen koszt.

2. Zachowanie w obec innych.

Dzieci muszą nauczyć się respektowania praw innych, odpłatą

za niegrzeczność m oże być przeproszenie. Jeżeli jednak przew inie
nie jest świadome lub wielokrotne, należy zwiększyć odpłatę, aż do

izolacji winnego dziecka od innych. Tak jak przy wszystkich przy

padkach karania, rodzic musi najpierw doprowadzić dziecko do
przyznania się, że postąpiło źle, zanim je izoluje. Jeżeli dziecko spra

wia kłopoty, należy oddzielić je od tych, którym je sprawia. Dziecko

uniemożliwiało innym zabawę, teraz tylko ono ma uniem ożliwioną
zabawę. Tutaj także odpłata może być zwiększona w sytuacji zła
świadomego czy powtarzającego się.

3. Ból fizyczny zadawany innym.

Dzieci m uszą nauczyć się, że zadawanie bólu innym jest niebez

pieczne. Odpłatą za zadawanie bólu jest otrzymywanie bólu (kara

cielesna). Kara ta m oże być zastosowana także wtedy, gdy dziecko
podejmuje działania, które są potencjalnie niebezpieczne - szczegól

nie wobec dzieci m łodszych od niego. Przykładem może być starsze

dziecko, które świadomie próbuje nakłonić dziecko młodsze do zła

pania osy gołymi rękami. Starsze dzieci powinny uczyć się ochra

niać młodsze i postępować wobec nich w sposób odpowiedzialny.

4. Samokontrola.

Dzieci muszą nauczyć się samokontroli. Odpłatą za brak sam o

kontroli powinno być odebranie dziecku czegoś, czego ono pragnie.

Jeżeli dziecko stale okazuje lenistwo, może być ukarane dodatkow y

mi  obowiązkami.  Jeżeli  problemem  jest  U),  że  zawsze  próbuje  jeść
niewłaściwy  rodzaj  jedzenia,  można  odmówić  mu  wszelkich  słody
czy  na  określony  czas.  Często  konkretna  słabość dziecka  w  dziedzi-

169

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nic  samokontroli  będzie  wymagała  surowszych  środków.  Jeżeli
dziecko  ma  problem  z  nieuczciwością,  każdy  akt  kłamstwa,  oszu
stwa  czy  kradzieży  m oże  być  potraktowany  jako  bunt,  za  który

dziecko otrzyma karę cielesną. Zawsze jednak należy udzielić jasne

go ostrzeżenia, zanim potraktuje się jakieś nieposłuszeństwo jako

bunt.

Zasady te pow inny pom óc ci zrozumieć ustalanie odpłat za nie

posłuszeństwo. Jest to po prostu proces oparty na zdrowym rozsąd
ku. Rodzice muszą ustalać odpłaty w czasie, kiedy ustalają normy,

będąc w pełni gotowymi do ich realizacji. W ten sposób odpłata nie
będzie ustalana pod wpływem emocji w chwili nieposłuszeństwa.

Nie wystarczy jednak wiedza, jak ustalać odpłaty. Rodzice powinni

także wiedzieć, kiedy karanie ma mieć miejsce.

W ykonyw anie karania

Dziecko podlega karaniu tylko wtedy, gdy złamana norma jest

jasno ustalona i zakomunikowana. Jeżeli norma nie została ustalona,

odpłata  może  być łagodniejsza  niż  normalnie  wymaga  tego  sytuacja
czy  nawet  opuszczona  za  pierwszym  razem.  Stare  powiedzenie
„Ignorancja  nie  jest  w ym ów ką do  złamania  praw a"  nie  pochodzi  z

Biblii.

Rz 5:13b: „(...) grzechu się jednak nie poczytuje, gdy nie ma Prawa".
Rz 4:15b: „Gdzie zaś nic ma Prawa, tam nic ma i przestępstwa".

Ukaranie jest wyrokiem sądowym bez stronniczości. Ojcowie są

zazwyczaj łagodni wobec córek, a matki są często zbyt pobłażliwe

wobec synów. Nie jest to sprawiedliwe. Nie jest też sprawiedliwe

posiadanie ulubieńców w rodzinie. Niezależnie od tego, jak przeko

nywująco syn obiecuje matce, że nigdy tego nie zrobi i jak słodko

170

M ateriał chroniony p raw em autor

córka spogląda na ojca, kara musi być wykonana konsekwentnie i

uczciwie.

Pwł 1:17a: „W sądzeniu unikajcie stronniczości, wysłuchujcie m ałego i

wielkiego, nic lękajcie się nikogo, gdyż jest to sąd Boży".

Bóg dał swoje prawa ludzkim sędziom, aby wykonywali spra

wiedliwość na ziemi pomiędzy ludźmi. Rodzice są jednym i z u sta

nowionych przez Boga ludzkich sędziów. Gdy rodzice każą swoje

dzieci, przeprowadzają Boży sąd. Z tego powodu rodzice mogą p o
legać, że Boża moc będzie pomagała im w wykonywaniu karania

nawet największego dziecka.

Karanie jest zaw sze wykonywane po tym, jak dziecko przyzna

się do winy (faktu, że postąpiło źle) i po przebaczeniu przez rodzi

ców jego nieposłuszeństwa. Zasada karania po przebaczeniu jest o b
jawiona w Bożym Słowie:

Ps 99:8: „Panie, Boże nasz, Ty ich wysłuchiwałeś, byłeś dla nich B o

giem przebaczającym, a k brałeś odwet za ich występki".

2 Krn 6:30a: „Ty usłysz w niebie, miejscu twego przebywania, racz się

zmiłować i oddać każdemu według jego postępowania"...

Lb 14:19-20: „Odpuść więc winy tego ludu według wielkości Twego

miłosierdzia, tak jak znosiłeś ten lud od Egiptu aż dotąd. I odpowiedział
Pan: Odpuszczam zgodnie z twoim słowem".

Lb 14:23: „ (L ecz...) ci nie zobaczą kraju, który obiecałem pod przysięgą

ich ojcom. Żaden z tych, którzy Mną zozgardzili, nie zobaczy go".

Być może najlepszym biblijnym przykładem tej zasady jest uka

ranie Dawida za jego cudzołóstwo z Batszebą i morderstwo jej męża
(2 Sm 11:1-17). Kara ta trwała przez większość jego życia, długo po

wyznaniu przez niego grzechu (2 Sm 12:13; Ps 51), a także po prze
baczeniu mu przez Boga (2 Sm 12:13). Żadne żale, błagania i posty

171

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nic zapobiegły  ukaraniu  (2 Sm  12:31-33).  Odpłatą dla  tego  wielkiego
króla  za  jego złe wykorzystanie  władzy była  śmierć jego pierwszego
syna  z  Batszeby  i  przyszłe  problemy  w  jego  rodzinie:  nierząd

pośród jego dzieci, bunt i gwałtowna śmierć trzech synów (2 Sm

12:14; 13:28; 18:14-15; 1 Kri 2:25).

Przyznanie się sprawi, że ustanie presja kary cielesnej oraz po

zwoli na przebaczenie. Nic jednak nie może zapobiec sprawiedliwej

odpłacie, aby dzieci normalnie poniosły odpłatę. Jest ona częścią

oczyszczenia umysłu z poczucia winy.

Rodzice mogą czasami uznać, że dziecko odpłaciło już w ystar

czająco bez formalnego ukarania. Tak może być w obec zazwyczaj

posłusznego dziecka, które wyznało swoją winę, zanim jeszcze z o

stało upomniane. A jednak w dalszym ciągu istnieje odpłata (zbita

szklanka, rozlane mleko itp.), tak więc rodzice będą musieli w ziąć
na siebie koszt. Istnieje jednak niebezpieczeństwo w nawykowym

udzielaniu  miłosierdzia. Tylko Bóg ma prawo nie  wymagać, by czło
wiek zapłacił za  sw oją winę.  Nawet  wtedy jednak  ktoś musiał zapła
cić.  Jedynie  z powodu  tego,  że Chrystus zapłacił  karę  za  nasze  grze
chy,  my  możemy  jej  uniknąć  (Rz  5:9;  2  Kor  5:21;  Gal  3:13;  Kol  2:14;
Hbr 9:26-28;  10:10,14-17; 1  P 2:24).

Gdy karanie ma miejsce po przyznaniu się i przebaczeniu, m oże

być wykonywane przez rodziców bez gniewu. Konflikt został za

kończony i odpłata jest jedynie obiektywnym faktem życia. Dziecko,
które poddało się władzy rodziców i prawdziwie przyjęło swoją

winę,  będzie  miało  także  w łaściwą  postawę  wobec  karania.  To  nie
znaczy,  iż dziecko  będzie cieszyło się z  tego,  że  musi posprzątać,  za
płacić za  coś  zniszczonego  czy  przeprosić.  To  znaczy  jednak,  że  nie
będzie czuło urazy do  odpłaty, ani nie będzie się jej sprzeciwiało.

Jeżeli dziecko buntuje się przeciwko rodzicom wyrażając niena

wiść  lub  samosprawiedliwość,  prawdopodobnie  nie  przyjęło  praw
dziwie odpowiedzialności  za  swoją winę. Jego  przyznanie się  praw
dopodobnie  nie było  szczere.  Rodzice będą musieli upomnieć dziec

172

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

ko za taką postawę i może nawet zastosować rózgę, jeżeli będzie

ono odm awiać akceptacji odpłaty.

Rezultatem karania jest wprowadzenie właściwej bojaźni przed

sprawiedliwością i respektu dla władzy. Udowadnia ono pewność

sądu  i  przygotowuje dziecko do akceptacji  władzy  rządu  i  Boga.  P o
maga dziecku zrozum ieć absolutną realność Bożego sądu  i uwierzyć
w  nią.  Gdy  dobrze  wychowane  dziecko  słyszy  Słowo  Boga:  „Kto

wierzy w Syna, ma życie wieczne; kto zaś nie wierzy Synowi, nie u j

rzy życia, lecz grozi m u gniew Boży" (J 3:36), to o wiele praw dopo
dobniejsze jest, że przyjm ie to poważnie, w przeciwieństwie do

dziecka, które nie nauczyło się nic o sądzie.

Rezultat braku respektu dla sprawiedliwego karania może być

widoczny w ludziach dorosłych. W kilku ostatnich pokoleniach zo

stało wychowanych wielu ludzi, którzy wątpią w realność w ieczne
go karania Boga. Zostali oni wychowani przez rodziców, którzy gro

zili im, lecz nie realizowali konsekwentnie swoich słów. Obserw o

wali oni, jak w sądach zwalnia się kryminalistów, którzy złam ali

ustalone normy. Nic dziwnego, że ludzie cizisiiij pytają, czy spraw ie

dliwość  rzeczywiście  istnieje.  W łaściwe  wychowanie  dziecka  m oże
pomóc  odwrócić  to  zwodnicze  wrażenie  przez  ukształtowanie  w
nim  respektu  dla  kary  za złamane normy.

Teraz, gdy przestudiowaliśm y koncepcję karania i zobaczyliśmy

różnice między karaniem a karą cielesną, możemy przejść do trzech

pierwszych kroków systemu wychowania: ustalanie norm, upom i

nanie dziecka i przebaczanie. Następny rozdział pokaże, w jaki spo
sób ustalić normy i zakom unikować je dzieciom. Ten ważny krok

jest podstawą do bycia sprawiedliwym rodzicem.

173

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

21. Normy

Pierwszym krokiem w systemie wychowywania dziecka jest

ustalenie norm. Norma jest definiowana jako „reguła, zasada lub

środek sądu czy oceny; kryterium, m iara". Dziecko musi zawsze

wiedzieć dokładnie, czego rodzice oczekują od niego. Zasada ta jest
prawdziwa dla każdego, który podlega władzy. Prawo kraju musi

być wyraźnie sformułowane, zanim można będzie oczekiwać, że
obywatele będą postępowali według niego. Gdy prawa nie są jasno

ustalone i obiektywnie wymagane, każdy człowiek staje się swoją
własną władzą i robi to, co uważa, według własnej opinii, za słusz-

Podobnie pracodawcy muszą ustalić odpowiednie normy i kon

sekwentnie wymagać ich od swoich pracowników. Mężowie m uszą
także jasno komunikować, czego oczekują od swoich żon. W ten
sposób żony będą w stanie postępować według biblijnego polecenia,

aby poddać się swoim mężom. Ustanowienie norm jest odpow ie

dzialnością każdej osoby znajdującej się w pozycji władzy i jest ko

nieczne dla sprawiedliwego traktowania osób podległych. Ten roz
dział opisze, w jaki sposób rodzice mogą ustanowić normy dla dzie

ci i z czego powinny składać się te normy.

Biblijna zasada leżąca u podstaw ustalania norm jest jasna: nie

może być żadnej osobistej odpowiedzialności bez istnienia prawa.

Rz 4:15b: „Gdzie zaś nie ma Prawa, tam nie ma i przestępstwa

Ponownie, greckie słowo tłumaczone jako „gniew " oznacza „ka

ranie", a słowo tłumaczone jako „przestępstwo" oznacza „złamanie

uznanej norm y". Innymi słowy, Bóg mówi, że karanie jest rezulta

175

M ateriał chroniony p raw em autor

tem złamania danego prawa. Jeżeli nie m a prawa, nie może być ka

rania. Następny werset potwierdza ten fakt:

Rz 5:13: „Bo i przed Prawem grzech był na śroiecie, grzechu się jednak

nie poczytuje, gdy nie m a Prawa".

Ten werset stwierdza, że człowiek nigdy nie żył według absolut

nych norm Boga, lecz że jest osobiście odpowiedzialny za taką część

Bożego prawa, która była mu objawiona w danym czasie (słowo tłu

maczone „poczytuje" oznacza „umieszczone na czyimś koncie"). Na

przykład  Adam  był  odpowiedzialny  za  jedno  tylko  prawo:  aby  nie
zjeść  owocu  z  jednego  konkretnego  drzewa  w  ogrodzie  Eden  (Rdz
2:17),  lecz prawo M ojżeszowe w  formalny sposób skodyfikowało tak

wiele Bożych norm, że żaden człowiek nie mógł uniknąć osobistej

odpowiedzialności wobec absolutnego władcy - Boga (Rz 3:19-20,23;
Gal 3:10).

W wychowywaniu dzieci rodzice muszą wyraźnie formułować

polecenia czy też zakazy, którym dzieci muszą okazyw ać posłuszeń

stwo.  Właściwe  ustalenie  norm  jest  fundamentem  uczciwej  władzy.
Dziecko  ma  prawo wiedzieć,  co  jego  rodzice  chcą,  aby  robiło,  a  cze
go  nie  chcą.  Konkretne  normy  będą  różniły  się  w  zależności  od  ro
dziny,  wychowania,  wykształcenia  czy  pozycji  życiowej  rodziców.

A jednak podstawą dla wszelkiego rozsądnego wychowywania

dzieci powinny być norm y dane człowiekowi przez Boga.

Jedyna władza, jaką posiadają rodzice jest władzą delegowaną

przez Boga. Dlatego normy, według których rodzice kontrolują sw o

je dzieci, a potem uczą je, powinny być ogólnie zgodne z Bożymi

normami. Z pew nością nigdy nie powinny być one sprzeczne z B o

żym Słowem. W łaściwe normy będą wzmocnione przez normy ju ż
nadane przez Boga w sumieniu dziecka. Gdy rodzice wychowują

swoje dzieci, aby były posłuszne ich władzy, by były uczciwe oraz
szanowały prawa i w łasność innych, sumienie dziecka będzie po

176

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

twierdzało te normy. Sum ienie dziecka jest także umocnione w pro
cesie właściwego wychowywania.

D zieci muszą pojąć instrukcje

Nie wystarczy jedynie przedstawić dziecku instrukcje. Rodzice

muszą upewnić się, czy zostały one usłyszane i zrozumiane. C zasa

mi jest to trudne dla rodziców, ponieważ nie biorą oni pod uwagę

niedojrzałości dziecka. Dziecko nie ma skłonności do koncentrow a

nia się na czym kolw iek innym, jak tylko na tym, co chce robić i ma

ograniczoną zdolność pojmowania tego, co usłyszało, szczególnie

gdy jest małe.

Jednym ze sposobów upewnienia się przez rodziców, czy mogą

oczekiwać, aby ich instrukcje były realizowane, jest wymaganie p o

wtórzenia przez dziecko każdej instrukcji. Rodzice mogą zapytać
dziecko: „Co pow iedziałem ?", „Co to znaczy?" lub „Co się stanie, je

żeli będziesz nieposłuszny?". Nie jest konieczne, aby dziecko zga

dzało się z instrukcją - jedynie, aby ją rozumiało. Rodzice nie m uszą

usprawiedliwiać swoich instrukcji udzielanych dzieciom, choć m ają

odpowiedzialność nauczania swoich dzieci. Nauczanie ma dokony

wać się w czasie ustalonym przez rodziców i tylko wobec dzieci,

które znajdują się pod kontrolą. Instrukcje powinny być proste,

szczególnie dla młodszych dzieci. Nie jest konieczne próbowanie
schodzenia na poziom dziecka i przekonywanie go, aby się zgodzi

ło. Popularny zwrot: „Niech będzie to proste" powinien stać się

wskazówką rodzicielską. Instrukcje powinny być tak bezpośrednie,

jak tylko jest to możliwe. Dzieci łatwo popadają w zamieszanie, gdy

otrzym ują więcej wyjaśnień, niż jest to konieczne.

Instrukcje powinny być także przyjmowane z właściwą postawą.

Dzieci powinny być nauczone reagować na wszystkie instrukcje z
respektem i okazaniem gotowości do posłuszeństwa. Nie jest rzeczą

nierozsądną, aby dziecko powiedziało „Tak" lub „Tak, mamo", jako

177

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

wyraz swego  szacunku  dla  poleceń  rodziców.  Taka  odpowiedź  tak
że  wskazuje,  że  instrukcje  zostały  uznane  i  jest  grzecznością  wobec
rodziców.  Jeżeli  dziecko  nie  akceptuje  instrukcji  z  właściwą  posta

wą, oznacza to, że jest zbuntowane i wymaga kary cielesnej.

Przy małych dzieciach kara cielesna jest także konieczna od cza

su do czasu dla powstrzymania ich rozbawienia i ustalenia poważ
nej postawy wobec sytuacji. Następujący werset ilustruje tę prawdę.

Prz 22:15: „IV sercu chłopięcym głupoto się mieści, rózga karności w y

pędzi ją stamtąd

Małe dzieci są często zajęte zabawą i m ają trudności z zatrzym a

niem się. Rodzice m uszą uważać, aby nie dawać instrukcji w żarto

bliwy sposób i nie pozwalać, aby dzieci uważały, że posłuszeństwo

to jedynie zabawa. Dobra reguła do zastosowania jest następująca:

nie żartuj z dziećmi, gdy mówisz im, co mają zrobić. Jeżeli dziecko

nie chce uspokoić się po stanowczym ostrzeżeniu, jego głupie zacho
wanie powinno być doprowadzone pod kontrolę.

Rodzice, którzy m ają poufałe zabawowe więzi ze swoimi m ały

mi  dziećmi,  w  rzeczywistości  przyczyniają  się  do  ich  głupiego  z a
chowania.  To  nie  znaczy,  że  rodzice  nie  powinni  bawić  się  ze  sw o
imi  małymi  dziećmi,  lecz  znaczy  to,  że  rodzice  powinni  być  czujni

na możliwość bycia samemu częścią problemu. Gdy ojciec bawi się
„w konia" ze swoim chłopcem na dywanie, to nie jest

c z a s

na udzie

lenie dziecku instrukcji na lemat wynoszenia śmieci. Musi nastąpić

okres ostygnięcia po czasie zabawy, aby pozwolić na powrót do nor

malnej więzi rodzicielskiej przed udzieleniem jakichkolwiek in

strukcji.

Dzieci nie powinny być „pobudzane" przed pójściem spać. N ie

malże niemożliwe jest, aby pozbyły się one podniecenia zabawą i

spokojnie położyły się w łóżku. Każda zabawa powinna być kontro

lowani», aby nie wymknęła się z rąk. Dzieciom nie powinno się p o

178

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

zwolić, aby w zabaw ie robiły rzeczy, których nie mogą robić

noT-

malnie. Wymaga to, aby mądrzy rodzice rozpoznawali, kiedy koń

czy się zabawa, a rozpoczyna się wyłom z szacunku dziecka do ich

władzy.

Normy pow inny obejm ow ać ostrzeżenie

Ustalenie norm powinno normalnie obejmować ostrzeżenie co

do odpłaty za nieposłuszeństwo. Słowo Boże jak zawsze pokazuje
nam zasadę. Gdy Bóg ustanawia normę dla posłuszeństwa człow ie

ka, to dołącza On ostrzeżenie o karze, jakiej może oczekiw ać Na

przykład, Bóg dał człowiekowi normę, aby nie popełniać m order
stwa (świadomie lub przez zaniedbanie):

Wj 20:13: „N ie będziesz zabijał".

Jako część tej normy, Bóg także ostrzegł, jaka odpłata grozi za

popełnienie morderstwa:

W j 21:12: „Jeśli kto tak uderzy kogoś, że uderzony umrze, winien sarn

być śmiercią ukarany".

Inne teksty w Księdze Wyjścia i w Księdze Kapłańskiej określają

różne  poziomy  zabójstw a  i  udzielają  dodatkowych  informacji  co  do
sposobu,  w  jaki  władza  powinna  wykonywać  karę  śmierci.  W łączo
ne są w  to powody konieczności tej  kary.

Ostrzeżenie o karze za złamanie normy jest słuszną drogą. Kara

nie powinna być nigdy arbitralnie nakładana przez władzę. Spra

wiedliwość  obejmuje  ostrzeżenie  o  odpłacie,  nie  tylko  samo  przed
stawienie  normy.  W  swojej  całkowitej  uczciwości  Bóg  ostrzegł  ludzi
co do odpłaty za  ignorowanie najważniejszej normy, jaką im dah

179

M ateriał chroniony p raw em autor

N o rm a

i 3:36a: „Kto wierzy ?t> Syna, ma życic wieczne".

Odpłata

/ 3:36b: „Kto zaś nie wierzy Synowi, nie ujrzy życia, lecz grozi mu

gniew Boży".

W tym wersecie Bóg nic tylko wyraźnie mówi człowiekowi jaka

jest norma zbawienia, lecz także ostrzega człowieka, jaka jest kara za

nieposłuszeństwo (patrz także 2 Tes 1:8-9; Ap 20:12-15).

Rodzice powinni naśladow ać Boży przykład ustanawiając nor

my dla swoich dzieci. Po pierwsze, powinni upewnić się, czy dziec
ko rozumie, czego się od niego oczekuje. Potem powinni upewnić

się,  czy  dziecko  rozumie  konsekwencje  swojego  nieposłuszeństwa.
Oba  aspekty  są  częścią ustalania  norm.  Rodzice  jednak  czasami  z a
pominają  ustalić  odpłatę.  To  nie  powinno  powstrzymywać  ich  od
wykonywania  innych  kroków  tego  systemu,  nawet  karania,  jeżeli

sytuacja tego wymaga. Rodzice powinni korzystać z mądrości, aby

poznać, co ich dziecko może pojąć. Głupotą byłoby m ówić małemu

dziecku, które nigdy nie było w ZOO, że nie będzie mogło tam

pójść, jeżeli nie będzie codziennie ścieliło swojego łóżka. Ta kara jest

poza jego zdolnościam i pojmowania. Podobnie, nie byłoby rozsądne
oczekiwanie, by małe dziecko wykonało normę jakości w myciu się,
czy myciu zębów przez kilka pierwszych razy. Innymi słowy, z a

równo norma jak i odpłata powinny być odpowiednie w stosunku
do umysłowej jak i fizycznej możliwości dziecka.

Bardzo małe dziecko może być nauczone, że jego natychm iasto

we posłuszeństwo jest wymagane, gdy rodzice m ów ią „nie", „prze

stań" lub „chodź tutaj". Może także zrozumieć, że jego nieposłu

szeństwo tym prostym nakazom nie będzie tolerowane i że będzie

180

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

w rezultacie tego ponosiło kary cielesne. Początkowo dziecko m oże
być ograniczane fizycznie, tak żeby niemożliwe było wykonanie

tego, czego rodzice nic chcą. Niemowlę może być nauczone, aby nie

wierciło się podczas zm ieniania pieluch, nieco starsze dziecko m oże

być nauczone, by nie dotykało pewnych rzeczy w domu, a jeszcze

starsze, aby nie baw iło się jedzeniem. Świadome nieposłuszeństwo

nakazom zawsze jest traktowane jako bunt.

Nauczenie normy może dokonać się albo przez przykład, albo

poprzez jasne komunikowanie. Aby upewnić się, czy dziecko zrozu

miało, można poprosić, aby zademonstrowało to przykładem lub

powtórzyło instrukcję własnymi słowami. Niektóre rzeczy, jakich

rodzice nauczają dzieci będą musiały być powtarzane wiele razy, za

nim dziecko w pełni je zrozumie. Żadna odpłata nie powinna być

ustalana, dopóki dziecko nie będzie mogło być w słuszny sposób

uznane za odpowiedzialne.

Właściwe ścielenie łóżka jest przykładem czegoś, co wymaga

praktyki. Demonstracja, a nawet pomoc rodziców, są potrzebne na
początku. Mówienie dziecku, aby posprzątało swój pokój nie jest

ustaleniem normy. Dziecko nie wie, co to znaczy „sprzątać". Dopie
ro gdy dziecko zobaczy, czego oczekuje się od niego i posiada fi

zyczną zdolność zrealizowania tej normy, powinno być uznane za

odpowiedzialne. Zasada jest następująca: gdy dziecko pojmuje nor

mę i jest zdolne do jej realizacji, staje się w pełni odpowiedzialne za

swoje działanie.

Gdy dziecko stanie się odpowiedzialne, odpłata m oże być na p o

czątku niewielka. Za niepościelenie dobrze swojego łóżka odpłatą
może być nakaz ponownego zaścielenia go. Jeżeli nadal nie wykona

tego tak dobrze, jak jest w stanie, wtedy odpłata może być zw ięk

szona do jakiejś większej kary. Jeżeli dziecko buntuje się przeciwko

wykonaniu  tej  pracy  właściwie albo nawet  nie  chce jej zrobić w ogó
le,  należy  zastosow ać  karę  cielesną,  a  potem  nadal  wymagać,  aby
właściwie  wykonało  sw oje  zadanie.  Pamiętaj,  bunt  może  być  poko

181

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nany tylko przez karę cielesną. Karanie, przeciwnie, jest stosow a

niem słusznej odpłaty za złam aną normę.

Pięć ogólnych kategorii norm

Ustalenie norm m oże być podzielone na pięć ogólnych kategorii.

Oto one w kolejności ważności:

1) posłuszeństwo (robienie tego, co rodzice powiedzieli
dziecku),

2) szacunek (respektowanie władzy),

3) wiarygodność (wymaganie prawdomówności i uczciw o

ści w czynach),

4) samokontrola (rozwój właściwego zachowania wobec in

nych i samody scyplina),

5) postępowanie według instrukcji (przyjmowanie poleceń

rodziców w oparciu o osobisty szacunek).

Posłuszeństwo jest główną norm ą w wychowywaniu dzieci, p o

nieważ nauczanie w szystkich innych norm zależy od niego. Nawet

jeżeli dziecko ma piętnaście lat, a jego rodzice dopiero zaczynają

wychowywać je, musi być najpierw nauczone posłuszeństwa. Posłu

szeństwo jest postaw ą szacunku dla władzy, a kontrola zewnętrzna

jest wymaganiem wstępnym do samokontroli.

Drugą najważniejszą normą w wychowaniu dziecka jest to, aby

czciło ojca i matkę. C ześć jest właściwym szacunkiem okazywanym

rodzicielskiej pozycji władzy. Czymś naturalnym dla małego dziec
ka jest bojaźń odczuwana w wyniku fizycznej wielkości rodziców.

Gdy wymagają oni posłuszeństwa przez stosowanie rózgi, gdy jest

ona konieczna, dziecko pozostaje w tej bojaźni. W końcu dochodzi

do szacunku dla władzy i odczuwa strach przed sprawiedliwą karą,

jaką będzie otrzymywało za nieposłuszeństwo. Ta cześć umożliwi

182

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

rodzicom wpływanie na nastolatka poza ich fizyczną zdolnością do
kontrolowania go. Jest to podstawa dla akceptowania przez dziecko
ich nauczania.

W iarygodność jest kolejną spośród najważniejszych norm, po

nieważ jest podstawą rozwijania prawości. Od dziecka możesz w y
magać prawdomówności w każdej sytuacji. Nie tylko nie należy p o

zwalać mu na kłamstwo, lecz jego słowo powinno być obow iązują

ce. Powinno być nauczone, że cokolwiek obieca zrobić, musi zrobić

niezależnie od osobistego kosztu. Tak jak Słowo Boga jest całkowicie

godne zaufania,  takie  również powinno być słowo człowieka.  Dziec
ko  powinno nauczyć się  także  uczciwości  w  czynie.  Rodzice  pow in
ni  móc  ufać  swojem u  dziecku,  że  nie  będzie  brało  jedzenia  czy

opuszczało domu bez pozwolenia.

Dziecko powinno być nauczone, aby robiło to, o czym wie, że

jest od niego oczekiwane, bez zewnętrznej presji. Powinno nauczyć

się akceptować całkow itą odpowiedzialność za własne czyny,  słowa,
a  także  myśli.  Prawdziwa  dojrzałość  charakteryzuje  się  całkow itą
uczciwością  wobec  siebie  samego  i  przyjmowaniem  osobistej  odpo

wiedzialności. Sprawdzianem jakości charakteru osoby jest to, co ten

człowiek robi, gdy nikt go nie widzi. Możliwość polegania na czy

imś słowie i czynie jest wyrazem wiarygodnego charakteru.

Czwarta kategoria składa się z norm, które przyczyniają się do

samokontroli. Ta kategoria może być podzielona na dwie dziedziny:

zachowanie w obec innych i samodyscyplina. Dzieci powinny być

na- uczone odpowiedzialnego zachowania i sposobu bycia. Sposób

bycia  akcentuje  szacunek dla  innych  i  wymaga,  aby  dziecko  nie  m y
ślało  jedynie  o  sobie.  Niektóre  normy,  jakich  można  nauczyć  nawet
małe  dzieci  to:  nigdy  nie  przerywać rozmowy,  zwłaszcza  dorosłym;

kontrolować natężenie głosu i innych dźwięków; szanować pryw at

ność innych; szanow ać prawa i własność innych; zachowywać się w
odpowiedni sposób przy stole; nie bić i nie kłócić się z innymi dzieć

mi, szczególnie z rodzeństwem; okazywać szacunek w stosunku do

183

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

rodziców i innych dorosłych, zachowywać się odpowiednio do

swojej płci (co do ubioru, odrębności ról męskich i kobiecych).

Początkowo sposób bycia będzie musiał być narzucony przez ro

dziców sprawujących kontrolę zewnętrzną. Dzieci nie dochodzą

same do kontroli siły swego głosu czy szacunku dla innych. N iektó

re zachowania będą m usiały być demonstrowane i powtarzane w ie
le razy, zanim dziecko pojmie, czego się od niego oczekuje. Należy

w ziąć pod uwagę zdolność dziecka do wypełnienia danej normy,

lecz w wieku od 8 do 10 lat dziecko powinno potrafić konsekw ent
nie zachowywać się we właściwy sposób.

Samodyscyplina obejm uje zarówno powstrzymanie się od pew

nych  rzeczy,  jak  i  zmuszanie  się do  robienia  innych,  które  nie  są  na
turalnie  wybierane  przez  dziecko.  Należy wymagać, aby  dzieci  kon
trolowały  swoje  pragnienia  we wszystkich dziedzinach  życia.  Każde

dziecko posiada jedną lub więcej konkretnych dziedzin, w których
będzie przejawiało szczególne słabości. Mogą to być dziedziny takie

jak: nieuczciwość, samolubstwo, lenistwo, użalanie się nad sobą,
okrucieństwo, silne pragnienie zwracania na siebie uwagi, bycia

chwalonym, posiadania różnych rzeczy czy też ulegania żądzom

cielesnym.

Rodzice nie pow inni m ieć trudności w rozpoznawaniu, jaką sła

bość charakteru posiada każde dziecko. Będą to te negatywne cechy

charakteru, których dziecko nie będzie mogło się pozbyć. Będzie się
wydawało, że nie da się wychować go w tych dziedzinach. Będzie

walczyło  przeciwko  wszelkiej  próbie  kontrolowania  jego  słabości,
lecz  to  właśnie  w  tych  dziedzinach  rodzice  powinni okazać  się  naj
twardsi.  Dziecko  potrzebuje,  aby  rodzice  pomogli  mu  tutaj  bardziej
niż  w  jakiejkolwiek  innej  dziedzinie  jego  życia.  Jeżeli  rodzice  odda
dzą  się  złamaniu  tej  szczególnej  słabości  swego  dziecka,  w  końcu

dziecko to nauczy się rozpoznawać ją i kontrolować w granicach za

chowania możliwego do przyjęcia. Całkowite pokonanie najgor

szych słabości będzie wymagało działania Ducha Świętego.

184

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Zazwyczaj istnieje decydujący rok w takich przypadkach. Będzie

to okres, kiedy każde dziecko będzie przejmowało kontrolę nad sw ą

szczególną słabością, jeżeli będzie miało pomoc swojego rodzica.

Jest to okres zwycięstwa dziecka i często ta dziedzina, zreform ow a

na, stanie się najsilniejszą stroną jego charakteru. Na przykład dziec

ko, które było nieustannym kłamcą, stanie się filarem prawdom ów
ności, a dziecko, które ulegało swoim cielesnym pożądaniom, stanie

się  przykładem  samodyscypliny.  Rodzice  nie  powinni  być  zniechę
ceni, jeżeli pomoc dziecku  w  pokonaniu  tych słabości  będzie  w ym a
gała  wielu  lat ostrej  presji. Ten,  kto wytrwa do końca, zwycięży.

Niektóre dziedziny, w których rodzice mogą wychować swoje

dzieci w samodyscyplinie to: opanowanie wybuchów złości, płaczu

i skomlenia, niewymaganie uwagi i spełniania zachcianek, dobre

wykonywanie obowiązków, jedzenie tylko wtedy, kiedy rodzice p o

zwalają i tego, co rodzice pozwalają, dzielenie się swoimi rzeczami,

troski o wszelką własność, kontrolowanie gniewu, kontrolowanie
nastroju, właściwe realizowanie poleceń.

Piąta kategoria norm składa się ze wszystkich danych instrukcji

ustalanych przez rodziców. Instrukcje te będą różniły się bardzo w

zależności od rodziny, a nawet w zależności od dziecka w rodzinie.

Rodzice powinni pamiętać, że ich słowo jest prawem. Mają oni nie
tylko prawo, lecz także obowiązek kierowania działaniami swoich

dzieci. Dzieci m ają być posłuszne swoim rodzicom „we w szystkim ".

To obejmuje czas chodzenia spać, co mają jeść i kiedy mają jeść, spo

sób ubierania się, wpływ y zewnętrzne, tzn. przyjaciele, rozrywka,

kościół,  szkoła  i  obowiązki.  Obejmuje  to  także postawę  dziecka.  Ro
dzice  muszą  być  czujni,  aby  wychowywać  swoje  dzieci  we  w łaści
wej  postawie  wobec  rodziców,  Boga  i  władzy,  dorosłych  i  dzieci,

szkoły i pracy, a także samych siebie.

Szacunek dla siebie samego czy też poczucie własnej wartości to

postawa, która może być ukształtowana nawet w najbardziej nie
pewnym siebie dziecku z pomocą rodziców. Dziecko mające poczu-

185

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

d e zagrożenia powinno być nauczone akceptowania siebie takim, ja

kim jest i pozwolenie Bogu, aby kształtował je na takie, jakie może

być. Dzieci powinny być także nauczone unikalności jednostki. P o

winny one wiedzieć, że wszystko jest w porządku, jeżeli jest się róż

nym od innych - nawet różnym od większości. Rodzice, którzy w ła
ściwie wychowują sw oje dzieci, będą mieli rzeczywiście różne dzie

ci. Dlatego dzieci te m uszą być przygotowane na bycie innymi.

W tej kategorii „instrukcji" dziecko będzie nauczane o życiu,

szczególnie o tych rzeczach, w których nie ma doświadczenia. N a

stępujące instrukcje m ogą być udzielane dziecku, które respektuje

swoich rodziców: stosunki chłopcy - dziewczęta, małżeństwo, spra

wy finansowe, wykształcenie, możliwości kariery zawodowej, jak

poznawać, zadowolenie, życie według Bożego Słowa. Gdy rodzice

pragną nauczyć sw oje dziecko o życiu w dziedzinach wykraczają

cych poza ich kontrolę, potrzebują więcej niż posłuszeństwa i sza

cunku dla swojej władzy. Zanim dziecko będzie realizowało ten typ

instrukcji, musi mieć także szacunek do swoich rodziców osobiście.

O sobisty szacunek

Szacunek może b y ć bezosobowy, taki jak cześć dla pozycji w ła

dzy lub brania pod uw agę osobistych cech jednostki znajdującej się

w tej pozycji. Szacunek może też być osobowy, jeżeli uznaje w artość

osoby. Jednostka m oże być osobiście szanowana za sw oją fachową

wiedzę, mądrość czy cechy charakteru. Osobowy szacunek musi być

wypracowany, nie można go nauczyć.

Bycie rodzicem upoważnia cię do wymagania szacunku dla tw o

jej pozycji. A jednak, by owocnie nauczać swoje dzieci, musisz zdo
być ich szacunek dla siebie jako osoby. Innymi słowy, rodzice m uszą

wzrastać w charakterze, gdy wzrastają dzieci. Rodzice, którzy są

szanowani przez sw oje dzieci, nic tylko będą w stanie nauczać ich w
okresie młodzieńczym, lecz będą także w stanie udzielać im rad,

186

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

gdy  będą  dorosłe.  Dziecko,  które  zostało  właściwie  wychowane  i
które  ich  szanuje,  będzie  traktowało  ich  nauczanie  jako  podstawę
swego  dorosłego  życia.  Rodzice  nie  powinni  oczekiwać,  aby  dzieci

akceptowały ich opinie, jedynie normy, których są nauczane.

Nastolatki

pow inny

mieć

swobodę

wyrażania

swoich

indywidualnych upodobań co do jedzenia, ubioru, zawodu, sztuki
itd., jeżeli ich w ybór nie lamie bezpośrednio Bożego Słowa.

Młodzieży należy stopniowo pozwalać kształtować swoją własną

osobowość, gdy buduje ona sw ą unikalną tożsamość.

Czego nie robić?

Rodzice powinni wystrzegać się pewnych negatywnych czynni

ków w zakresie ustalania norm. Jedna z rzeczy, których należy uni
kać to porównywanie jednego dziecka z drugim. Każde dziecko m a

swoje  własne  silne  strony  i  swoje  słabości.  Rzeczą  nieuczciwą  jest
posługiwanie  się  silnymi  stronami  jednego  dziecka  dla  zaw stydze
nia  drugiego.  Istnieje  prawdopodobieństwo,  że  rodzice  posługujący

się  tą  taktyką  nie  w ychow ają  dobrze  żadnego  dziecka.  Inną  rzeczą,
której  należy  się  wystrzegać,  to  brak  realizacji  kary za  nieposłuszeń
stwo.  Normy  muszą być konsekwentnie  wymagane, aby były  uczci
we  i  skuteczne.  Rodzice  mają  tendencję  do  unikania  nieprzyjemno

ści związanej z karaniem, gdy dziecko rzeczywiście złamie jakąś

normę. Bardzo łatw o jest powiedzieć „Jeżeli zrobisz to jeszcze raz,

naprawdę  cię  ukarzę"-.  Dawanie  dziecku  więcej  niż  jedną szansę  ła
mania  wyraźnie  ustalonej  normy  nie  jest  w  porządku.  Żaden  spra
wiedliwy  system  prawa  nie  działa  na  zasadzie  przypadku.  Dziecko
musi nauczyć się, że każdy czyn nieposłuszeństwa będzie ukarany.

Czasami rodzice obaw iają się karać, ponieważ uczynili odpłatę

zbyt surową. Odpłata powinna zawsze być odpowiednia do normy.

Rodzice powinni stosow ać zdrowy rozsądek przy ustalaniu odpłat.
Odpłata może być zaw sze zwiększona dla powtarzających się prze-

187

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

winien,  aż  dosięgnie  punktu  kary  cielesnej  za  świadome  nieposłu
szeństwo.  Rodzice  m uszą być stanowczy  w  swoich poleceniach.  S ła
be przywództwo nie spotyka  się z  respektem.  Niepewne nakazy  nie

będą realizowane. Rodzice, którzy mówią: „Chciałabym, abyś trochę

uważał", nie spotkają się z posłuszeństwem swoich dzieci.

Prawdopodobnie najgorszą rzeczą, jaką rodzic może zrobić

dziecku, to prowokowanie go do gniewu lub zniechęcanie przez p o

niżanie lub pomiatanie nim. Takie niebezpośrednie podejście dopro

wadzi dziecko do furii, lecz nie wychowa go. Gdy stosowana jest

właściwa kara cielesna, dzieci być może będą wpadać w gniew na

rodziców, a nawet krzyczeć „Nienawidzę cię", czego oczywiście nie

należy tolerować. Nic omawiamy tutaj gniewu, będącego rezultatem

właściwego wychowania dziecka. Bóg nakazuje rodzicom, aby nie

irytowali dzieci słownie:

Kol 3:21: „Ojcowie, nie rozdrażniajcie waszych dzieci, aby nie traciły

ducha".

E f6:4a: „A ¡wy], ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu waszych dzieci".

Greckie słowo tłumaczone „rozdrażniać" w Liście do Kolosan

3:21 oznacza „rozgoryczać, wzniecać, prowokować w negatywnym
sensie". Ojciec, który irytuje swoje dzieci słownie, prowokuje je do

gniewu, Gdy rodzic posługuje się ciętymi uwagami, które mają na

celu wywierać nacisk na dziecko, jest to znakiem słabego i pozba

wionego poczucia bezpieczeństwa przywództwa.

Rodzice wypow iadają słowa takie jak: „Ty głupcze, czy ty nigdy

nie zrobisz nic dobrze?", „Ty się chyba już nigdy nie nauczysz",
„Nie wiem co z tobą zrobić. Jesteś do niczego", „Nigdy nic z ciebie

nie w yrośnie". Podejście tego typu jest rezultatem frustracji rodzi

ców. Nie zrobi ono nic, z wyjątkiem sfrustrowania i zniechęcenia

dziecka. Jeżeli władza jest sfrustrowana, dziecko z pewnością będzie
także sfrustrowane. Dziecko nie ma żadnej ochrony przed takim ro

188

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dzajem frustracji, a także nie jest pewne co ma robić, ponieważ nie

ma żadnych wyraźnych poleceń, które mogłoby realizować. T ra
gicznym rezultatem dla niego jest wewnętrzne wrzenie albo uznanie
siebie za bezwartościowego.

Greckie słowo tłumaczone „pobudzać" w Liście do Efezjan 6:4

jest różne od słowa „rozdrażniać" w Liście do Kolosan 3:21 i ozna

cza „wprawiać w gniew kogoś innego oprócz siebie". Rodzice, któ

rzy stosują drwiące uwagi wobec swoich dzieci mogą przez to d o
słownie wypędzić je z domu. Choć niektóre dzieci odpowiadają na

słowne ataki zniechęceniem, inne odpowiadają nieopanowanym
gniewem. Rodzice nie mają żadnej wymówki po przeczytaniu tej

książki, aby kiedykolwiek we frustracji odnosić się do swoich dzieci

okrutnymi słowami. W iedząc, jak właściwie wychowywać dzieci,

będą mogli elim inow ać powód rodzicielskiej frustracji i słowne ataki
będące jej rezultatem. Konieczne jest stwierdzenie, że nieposłuszeń

stwo dziecka jest czym ś złym, jak będzie to wyjaśnione w rozdziale

dotyczącym upomnienia, powinno to być jednak w procesie w ycho

wywania dziecka, a nie ukryty wysiłek zawstydzenia dziecka i uzy
skania przez to jego właściwego zachowania.

Zwróć uwagę, że oba biblijne nakazy są skierowane do ojca.

Możliwym wyjaśnieniem jest to, że ojciec, głowa domu, jest główną
władzą odpowiedzialną za właściwe wychowanie dzieci. To on jest

odpowiedzialny pomimo tego, że najczęściej matka będzie w ykony

wać większość rzeczywistego wychowania. Innym wyjaśnieniem

może być,  że  w  naturalny  sposób  trudniejsze  jest  dla  większości  ko
biet  przyjmowanie  roli  władzy,  nawet  wobec  swoich  dzieci.  Matka
będzie  miała  większe  trudności  w  byciu  stanowczym  przywódcą,

który ma wystrzegać się stosowania nacisków słownych. Ojciec bę
dzie musiał pomagać jej w tej dziedzinie.

Po dokładnym zrozumieniu tego ważnego kroku w procesie w y

chowania dziecka, rodzice powinni doświadczyć, że pozostała część
tego systemu jest stosunkowo łatwa do zrozumienia. Gdy rodzice

189

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

będą wiedzieć, jak ustanaw iać właściwie normy i będą gotowi

wprowadzać dzieci pod kontrolę, gdy będzie to konieczne, będą na
właściwej drodze do zostania owocnymi rodzicami. Przejrzyjmy tę

sekcję przed przestudiowaniem innych kroków.

U stanow ienie norm - podsum owanie

• Norma to reguła lub prawo, które należy zachowywać.
• Normy m uszą być ustalane i wyraźnie komunikowane, z a

nim ktokolwiek im podlegający będzie mógł być pociągany

do odpowiedzialności za niezachowanie ich.

• Dzieci należy dokładnie pouczyć, czego się od nich oczekuje.

• Ponieważ władza rodziców jest delegowana przez Boga, n or

my, które oni ustanawiają, powinny być w zgodzie z ogólny
mi normami Boga.

• Rodzice m uszą upewnić się, czy ich instrukcje został)' usły

szane i zrozumiane. Wymaganie, aby dziecko potwierdziło

instmkcję, a nawet powtórzyło ją, zapewni, że został)' przy

jęte i zrozumiane.

• Nie jest konieczne, aby dziecko zgadzało się z ustaloną n or

mą, lecz jedynie, aby ją rozumiało.

• Instrukcje pow inny być proste, zwłaszcza dla młodszych

dzieci.

• Należy wymagać, aby dzieci przyjmowały wszystkie in

strukcje z właściwą postawą szacunku i gotowości posłu
szeństwa.

• Rodzicom nie wolno żartować z dziećmi, gdy wypowiadają

instrukcje. Udzielanie instrukcji podczas zabawy może zła

mać szacunek dziecka dla władzy rodzicielskiej.

• Ustanawianie norm powinno także obejm ow ać ostrzeżenie

co do odpłaty za nieposłuszeństwo.

190

M ateriał chroniony p raw em autor

Odpłata pow inna zawsze odpowiadać normie i powinna być

taka, aby dziecko mogło ją zrozumieć.

Wiele norm m usi być nauczanych przez demonstrację w c ią 

gu pewnego okresu.

Dopiero gdy dziecko rozumie i ma fizyczną zdolność do r e
alizowania jakiejś normy, powinno stawać się w pełni od p o
wiedzialne za jej realizowanie.

Posłuszeństwo jest główną normą, której dziecko powinno

się nauczyć. Nauczenie wszystkich innych norm jest uzależ
nione od posłuszeństwa dziecka.

Cześć dla rodziców, czyli szacunek dla ich prawa rządzenia,
jest drugą najw ażniejszą normą, której dziecko powinno się

nauczyć. Cześć jest naturalnym rezultatem stanowczej a za

razem uczciwej władzy.

W ychowywanie dziecka  tak,  aby było wiarygodne  w słow ie i
czy-  nie,  jest  kształtowaniem  dobrego  charakteru.  Uczenie
się akceptowania osobistej odpowiedzialności  za  własne  m y
śli, słowa  i czyny jest znamieniem dojrzałości.

Następną najważniejszą dziedziną norm, których należy n a
uczyć dziecko, jest samokontrola. Ta dziedzina obejmuje o d

powiednie zachow anie osobiste i samodyscyplinę.

W ychowywanie w odpowiednim zachowaniu obejmuje n a

uczenie sposobu bycia, podkreślającego troskę o innych i n a

turalne cechy odróżniające jedną płeć od drugiej.
Samodyscyplina jest ograniczaniem siebie lub zmuszaniem
siebie do robienia tych rzeczy, które nie są naturalnym w y
borem.

Każde dziecko posiada określone dziedziny silnych stron i

słabości w swojej naturze. To właśnie w dziedzinach słabości

najbardziej potrzebna będzie kontrola rodzicielska, aby p o
móc dziecku w pokonaniu jego natury.

191

M ateriał chroniony p raw em autor

• Końcową kategorię norm, których rodzice muszą nauczyć

swoje dzieci, są wszystkie instrukcje unikalne dla każdej ro
dziny.

• Ogólne instrukcje obejm ują decyzje rodziców co do czasu

kładzenia się spać i wstawania, ubierania się, czystości, je

dzenia, obowiązków, wykształcenia, rozrywki, przyjaciół,

kościoła i postawy dziecka.

• Ogólne instrukcje obejmują także ostrzeżenia i rady dla

dziecka co do jego życia po okresie dzieciństwa. Te instruk
cje będą przyjęte jedynie przez dzieci, które szanują osoby
swoich rodziców.

• Rodzice nie muszą osobiście zasługiwać na cześć należną ich

pozycji, lecz m uszą zasłużyć sobie na szacunek osobisty. Aby

zdobyć osobisty szacunek ze strony dziecka, rodzice muszą
ukształtować w sobie dobry charakter.

■»

• Rodzice nie pow inni przesadnie wpływać na nastolatki, lecz

pozwolić im kształtować ich własne wybory w granicach
ustalonych przez Słowo Boże.

• Rodzice nie powinni nigdy porównywać jednego dziecka do

drugiego, powinni jednak wymagać konsekwentnie realizacji

ustalonych reguł.

• Ponad wszystko rodzicom nie wolno słownie prowokować

dzieci do gniew u ani poniżać ich do frustracji i zniechęcenia.

Rodzice, którzy ustanawiają normy i konsekwentnie wym agają

przestrzegania ich, będ ą otrzymywać wspaniałe błogosławieństwo

przez swoje wychowane dzieci. Owocni rodzice otrzymują nagrody,
jakich niewiele jest w innych ludzkich działaniach. Kobieta m oże

mieć wielką satysfakcję z życia dobrze spędzonego jako matka i

żona. Ojciec nie tylko doświadcza wewnętrznej radości przez swoje

dobrze wychowane dzieci, lecz może także ogromnie cieszyć się
swoją żoną przez tę część ich wspólnego życia, w której będą bez

192

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dzieci, z powodu jej ofiary, która pomogła doprowadzić do takich

rezultatów. Następujące wersety przypominają o błogosław ień

stwach rodziców:

Prz 10:la: „Mądry syn radością ojca".
Prz 23:24-25: „Raduje się ojciec prawego, kto zrodził mądrego, się cie

szy; niech się weselą twój ojciec i matka, twa rodzicielka niech będzie szczę

śliwa".

Prz 23:17: „Karć syna: kłopotów ci to zaoszczędzi i pociechą twej duszy

się stanie".

Prz 31:28: „Powstają synowie, by szczęście jej uznać, i mąż, ażeby ją

sławić".

Mając ustanowione normy jako fundament, rodzic powinien

przejść do następnego kroku, omawiającego co należy zrobić, gdy

normy te nie są realizowane. Jeżeli dzieci zawsze byłyby posłuszne,

nie byłoby potrzeby dalszych kroków w procesie wychowywania. A

jednak nierozsądne jest oczekiwać, że nawet najbardziej potulne

dziecko będzie  posłuszne przez cały czas.  Kara  cielesna  nie jest jed y
ną odpow iedzią na  wszelkie  nieposłuszeństwo.  Pamiętaj,  kara  ciele
sna  jest  konieczna  tylko  wtedy,  gdy  dziecko jest  nieposłuszne  przez

rozmyślne odrzucenie twojej władzy.

Następny rozdział wyjaśnia dokładnie co robić, gdy twoje dziec

ko jest nieposłuszne, choć nie jest zbuntowane.

193

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk ir

skłonne  do  nieposłuszeństwa  niż  do  posłuszeństwa.  Świadoma
znajomość  konsekwencji  nieposłuszeństwa  (strach  przed  karaniem)
pomaga  zrównoważyć  jego  silne  pragnienie  pójścia  swoją  drogą.  A

jednak nawet pew ność ukarania nie zawsze zrównoważy wolę i

naturę dziecka.

Rodzice powinni być przygotowani na nieposłuszeństwo sw oich

dzieci. Czymś nienaturalnym byłoby, gdyby one nie okazały niepo

słuszeństwa. Każde nieposłuszeństwo powinno być traktowane jako

okazja do wychowywania, nie jako tragedia. Normy, które ustaliłeś,

uważaj za instrukcje w kursie wychowania duszy. Sprawdzianem w

tym kursie jest posłuszeństwo. Gdy dziecko jest nieposłuszne, nie

zdało egzaminu i musi otrzymać odpowiednią odpłatę jako dalsze

instrukcje. Rodzice powinni patrzeć na nieposłuszeństwo jako na

okazję nauczenia swojego dziecka wartościowej lekcji w dziedzinie

osobistej odpowiedzialności. Ten rozdział wyjaśni, jak oceniać n ie

posłuszeństwo dziecka i dlaczego w ażne jest, aby rodzice potępiali

każdy czyn niepraw ości popełniony przez dziecko.

Gdy ostrzeżenie rodzica jest ignorowane, norma, która została

ustalona,  ulega  złamaniu.  Jest  to  nieposłuszeństwo.  Istnieją  trzy
podstawowe  poziom y  nieposłuszeństwa.  Po  pierwsze:  dziecko
może  być  nieposłuszne  z  powodu  zapomnienia.  Rodzice  muszą

znać swoje dziecko i jego zdolność zapamiętywania instrukcji. Jeżeli

dziecko rzeczywiście nie potrafi pamiętać, powinno po prostu być

upominane.  Trzeba pow iedzieć mu, że jego czyn był zły i  nie należy
stosować  karania.  Dzieci  jednak  często  posługują się  wymówką  z a
pomnienia,  podczas gdy w  rzeczywistości  nie chcą zapamiętać.  Gdy

dziecko  jest  w ystarczają«)  dojrzale,  aby  pamiętać  te  rzeczy,  które
chce  pamiętać,  a  zapom nieć  instrukcje  rodziców,  powinno  być  po
ciągane  do  odpowiedzialności.  W  rzeczywistości  takie  dziecko  d e
klaruje,  że  słowo  rodziców  nie  jest  wystarczająco  ważne,  aby  je  za

pamiętać. Jeżeli norm alne karanie za nawykowe zapominanie reali

zowania instrukcji nie rozwiązuje problemu, może to oznaczać, że

196

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dziecko  znajduje  się  w  stanie  biernego  buntu.  Jeżeli  tak  jest,  będzie
ono  także  odrzucało  upomnienia  i  nie  będzie  chciało  uznać,  że
postępuje  źle.  Powinno  być  ostrzeżone,  że  przyszłe  zapomnienie

instrukcji będzie uważane za rzecz zamierzoną i w związku z tym

zostanie zastosowana kara cielesna. Ostrzeżenie to pow inno

gwałtownie poprawić jego pamięć.

Drugim poziom em nieposłuszeństwa jest sytuacja, w której

dziecko łamie normę przez nierozumienie jej lub brak myślenia. Na

przykład, mówisz swojemu dziecku, aby nie niszczyło prywatnej

własności. Ono m ogło nie chcieć wybić szyby w oknie, lecz mogło

nieuważnie uderzyć piłką w szybę podczas zabawy. Zakładając, że

nie ustaliłeś jeszcze normy zakazu grania w piłkę w domu, jego nie

posłuszeństwo złamania normy nieniszczenia prywatnej własności

pochodzi z głupoty, nie z zamiaru. A jednak norma została złamana.

Trzeba więc podjąć działanie. Dziecko musi być upomniane, musi

uznać, że postąpiło źle, musi otrzymać odpowiednią karę - zapłacić

za naprawę okna. Ponieważ żaden rodzic nie potrafi z góry ustalić

wszystkich koniecznych reguł, będzie wiele norm, których złam anie

będzie wymagało jedynie upomnienia. W tych przypadkach sam o

upomnienie  staje  się  ustanowieniem  normy  i  nie jest  wymagane  ka
ranie.  Na  przykład,  dziecko  może  śmiać  się  z  kalekiej  osoby,  zanim
rodzice  powiedzą mu,  że jest  to coś złego.  Gdy  rodzice stwierdzą, że

jest to zachowanie nie do przyjęcia (upomnienie), ustanowią przez

to regułę na przyszłość.

Trzecią, najgorszą formą nieposłuszeństwa jest wyraźny bunt.

Pojawia się on wtedy, gdy dziecko pojmuje normę i jest w ystarczają

co dojrzałe, by ją zapam iętać oraz zrealizować. W takim przypadku

musi być nie tylko ukarane cieleśnie za swój bunt, lecz także ukara
ne za złamanie normy. Na przykład, dziecko wie, że nie powinno

nic jeść bez konkretnego pozwolenia. Złamało tę normę kilka razy.
Za pierwszym razem zostało jedynie napomniane i ostrzeżone, że

następny taki przypadek zostanie ukarany. Gdy następnym razem

197

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

rodzice znaleźli je, gdy jadło ciastka przed obiadem, spotkało się z
upomnieniem, wymaganiem, aby uznało, że postąpiło źle, a

następnie otrzymało obiecaną karę - dla przykładu, nie dostało

deseru przez tydzień. Teraz jest bez wymówki. Norma jest jasna.

Gdy złamie ją ponownie, musi być ukarane cieleśnie za swój

rozmyślny bunt i otrzym ać surowszą odpłatę jako odpowiednią

karę.

Przegląd całego systemu wychowania może pomóc wyjaśnić

wszelkie niezrozum ienie w tym punkcie.

K RO K PIER W SZY - U STA N O W IEN IE N O RM Y

Jeżeli dziecko zachow uje zarówno te normy, których zostało na

uczone, jak i te, które nie zostały jeszcze zakomunikowane, w szyst
ko jest nierealistycznie wspaniałe. Jeżeli jednak dziecko czyni coś,

czego nie powinno czynić, jego rodzice muszą przejść do kroku dru
giego. Ma to miejsce, gdy dziecko zrobi źle coś, co: (1) nie zostało z a

komunikowane, (2) zostało prawdziwie zapomniane, (3) zostało zro

bione bez złej intencji, (4) zostało zrobione, gdy dziecko powinno

samo zorientować się, że jest to złe lub (5) zostało zrobione rozm yśl
nie.

K RO K D R U G I - U PO M N IEN IE DZIECKA

Te rzeczy, które dziecko czyni, a które są złe (czyny, słowa lub

postawy),  muszą  być  nazwane  złymi  przez  rodziców.  Jeżeli  nawet
dziecko nie  ma  być pociągnięte  do  odpowiedzialności  za  konkretny
zły  czyn,  trzeba  powiedzieć  mu,  że  czyn  ten  był  zły.  W  ten  sposób

upomnienie staje się ostrzeżeniem przed powtórzeniem się takiego

zachowania. W tych przypadkach nie jest konieczne wyznanie

dziecka, ponieważ ono nie zdawało sobie sprawy, że robi coś złego.
Z drugiej strony, jeżeli dziecko jest odpowiedzialne (to znaczy p o

198

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

winno wiedzieć, że postępuje źle), musi być upomniane, musi uznać

swoją winę i przyjąć odpowiednią karę. Jeżeli dziecko odmawia

przyjęcia upomnienia i uznania swej winy, lub rozmyślnie złamało
znaną normę, musi otrzym ać karę cielesną za swój bunt, a także p o

nieść odpłatę.

K RO K T R Z EC I - PRZEBACZENIE DZIECKU

Gdy dziecko przyzna, że złamało normę, należy mu wybaczyć.

Przebaczenie będzie w yjaśnione szczegółowo w następnym rozdzia
le.

K RO K CZW A RTY - UKARANIE DZIECKA

Dziecko, które łam ie normę, za zachowanie której jest odpow ie

dzialne, jest w końcu karane właściwą odpłatą, odpowiednią do w y
rządzonego zła, jak zostało to wyjaśnione w rozdziale dotyczącym

karania (rozdział 20).

C o oznacza upom nienie?

Rodzice m uszą działać jako sędziowie czynów swego dziecka,

jego słów i postaw. Jest to część odpowiedzialności każdego, kogo

Bóg postawił  w  pozycji  władzy.  Ma  on  sądzić każde  złamanie  Boże
go  prawa  przez  tych,  którzy  znajdują  się  pod  jego  władzą.  Rodzice
są  w  pozycji władzy,  która  daje im  nie tylko prawo  do ustanawiania

norm, lecz także do sądzenia popełnionego zła oraz wykonywania

kary.

Władza rodziców jest reprezentowana przez ich słowo. Ich sło

wo jest prawem, jeżeli chodzi o dziecko. Gdy dziecko świadomie

lub nieświadomie popełnia zło, jego rodzice muszą nazwać to złem.

Upomnienie oznacza „naganę, reprymendę, wyrażenie winy, czy

199

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

naganności jakiejś cechy, czynu itp.". Słowo Boże objawia, że

upomnienie ma dwa cele: nazwanie zła po imieniu (wydobycie go

na światło) i przekonanie osoby winnej.

E f 5:13: „Natomiast wszystkie te rzeczy piętnowane staja się jaw ne

dzięki światłu, bo wszystko, co staje się jawne, jest światłem ".

I 3:20: „Każdy bowiem, kto się dopuszcza nieprawości, nienawidzi

światła i nie zbliża się do światła, aby nic potępiono jego uczynków".

I 16:8: „On zaś, gdy przyjdzie, przekona świat o grzechu, o sprawiedli

wości i o sądzie".

Upomnienie dziecka zmusza je do zobaczenia, że jego czyn jest

nie do przyjęcia ze strony rodziców. Może ono nie akceptować sw o

jej winy, lecz nie będzie żadnej wątpliwości, że rodzice, jako mający

nad nim władzę, uważają, że jest winne. Dziecko zazwyczaj wie,

kiedy postąpiło źle, lecz upomnienie rodziców sprawia, że staje w o

bec tego tw arzą w twarz. Jeżeli rodzice nie upominają zła popełnio

nego  przez dzieci,  w  rzeczywistości zachęcają do czynienia  źle.  W ła
dza,  która  toleruje niespraw iedliwe zachowanie, zachęca do niespra
wiedliwości  i  wyrzeka  się  swojej  odpowiedzialności.  Gdy  władza
nie sądzi popełnionego zła,  każdy stiije  się własnym sędzią.

Sdz 21:25: „W owych dniach nie było króla w Izraelu. Każdy czynił to,

co było słuszne zo jego oczach ".

Oczywiście, gdy pozwalamy dziecku, aby było swoim własnym

sędzią,  ono  nie  będzie sądziło  przeciwko  własnej  woli  czy  własnym
pragnieniom. Człow iek może usprawiedliwić niemalże wszystko, co
czyni, jako  słuszne,  naw et jeżeli  sumienie  potępia  go.  Nawet  sum ie
nie może  w końcu zostać tak zagłuszone, że nie będzie przekonyw a

ło człowieka o jego najbardziej ohydnych postępkach (Rz 1:28-31; Ef

4:19; 1 Tm 4:2; Tt 1:15).

200

M ateriał chroniony p raw em autor

Rodzice muszą upom inać swoje dziecko, aby zapobiec jego

samo- usprawiedliwieniu się (tłumaczeniu, że miało prawo do zro

bienia tego, co złe) lub przenoszeniu jego winy (zwodzeniu siebie,
że w rzeczywistości ktoś inny ponosi winę za to, że ono postąpiło

źle). Biblia podaje praktyczny przykład samousprawiedliwienia się
oraz przenoszenia w iny w opisie kultu złotego cielca w Księdze

Wyjścia 32. W rozdziale tym Mojżesz był nieobecny na swej pozycji

przywództwa nad Izraelitam i przez około 40 dni. Był na górze S y
naj, gdzie otrzymał dodatkowe nakazy (normy) od Bogi*, podczas

gdy  lud  był pozostawiony bez przywódcy,  co było  dla  niego spraw
dzianem.  Jak  zwykle,  gdy  ludzie  niedojrzali  są  pozostawieni  w ła
snym  umysłom,  egzam in  ten  wypadł  niepomyślnie.  Lecz  reakcja

jednego człowieka mi jego winę jest szczególnie znacząca. Aaron,
brat Mojżesza miał rządzić ludem. M iał jednak słaby charakter i ła

two po naciskiem zgadzał się na kompromis co do Bożych norm.

Gdy Mojżesza nie było, lud przyszedł do Aarona i poprosił go, aby

wykonał  bożka  dla  zastąpienia  Mojżesza,  którego  nie  było  tak  dłu
go.  Zamiast  przyji\ć  sw oją  odpowiedzialność  pokierowania  ludem
we  właściwy sposób,  Aaron  nakazał  ludowi  postąpić zgodnie z jego

złymi pragnieniami. Powiedział im, aby przynieśli część skarbu, jaki

Bóg dał im, kiedy wyprowadzał ich z Egiptu (Wj 32:2). Było to bez

pośrednie złam anie normy, którą Bóg już dał ludowi w dziesięciu

przykazaniach.

Wj 20:3-4,23: „N ie będziesz miał cudzych Bogów obok Mnie! Nie b ę

dziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie w y

soko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią!
Nie będziecie sporządzać obok M nie bożków ze srebra ani bożków ze złota

nie będziecie sobie czyn ić”.

201

M ateriał chroniony p raw em autor

A więc Aaron świadomie złamał jedną z głównych norm Bo

żych. On nawet zebrał złoto od ludu, stopił je i sam wykonał obraz

bożka - złotego cielca.

Wj 32:4: „A wziąwszy je z ich rąk nakazał je przetopić i uczynić z tego

posąg cielca ulany z metalu. I powiedzieli: 'Izraelu, oto bóg twój, który cię

wyprowadził z ziemi egipskiej'".

Gdy Mojżesz powrócił, zastał lud w pijanej orgii, oddający cześć

nowemu bożkowi. Natychmiast udał się do Aarona i zapytał go o
wytłumaczenie. M ojżesz nie tylko zapytał Aarona o wytłumaczenie,

lecz zapytał go także o kozła ofiarnego, na którego można by zrzucić
winę zamiast Aarona.

Wj 32:21: „/ powiedział Mojżesz do Aarona: 'Cóż ci uczynił ten lud, że

sprowadziłeś na niego tak wielki grzech?'"

To nie jest upomnienie, to jest zachęcanie do wymówki. Upo

mnienie brzmiałoby: „Aaronie, postąpiłeś źle i jesteś odpow iedzial
ny za sprowadzenie wielkiego grzechu na ten lud". Zamiast tego

Mojżesz pokazał Aaronowi sposób uniknięcia odpowiedzialności za
jego błąd, pytając: Co uczynił ci ten lud?. Rodzice często postępują

tak ze swoimi dziećmi, gdy próbują znaleźć usprawiedliwienie dla
ich złych czynów. Rodzic zdaje się sądzić, że jeżeli znajdzie się w y

starczający powód, być może nie będzie potrzebna żadna kara. Gdy

rodzice poszukują wymówki, częścią ich motywacji jest chęć u n ik
nięcia konfliktu. Oczywiście Aaron natychmiast przyjął okazję z a

oferowaną mu przez Mojżesza.

Wj 32:22: „Aaron odpowiedział: 'Niech się mój pan nie unosi na m nie

gniewem, bo wiesz sam, że lud ten jest skłonny do złego"'.

202

M ateriał chroniony p raw em autor

Aaron prosił M ojżesza, aby nic gniewał się na niego, z powodu

natury ludu. M ówił w rzeczywistości: „Wiesz, jak źli są ci ludzie,

oni zawsze robią coś złego". Aaron dokonuje teraz przeniesienia

winy. Chce uspraw iedliw ić własne czyny i przerzucić całą winę na
lud.

Natura dziecka jest wyposażona w zdolność do wytwarzania

wymówek i unikania przez to kary za popełnione zło. Przy niew iel

kiej pomocy rodziców, dzieci mogą stać się specjalistami w zrzuca

niu winy na braci i siostry, na dzieci z sąsiedztwa lub nawet na w ła
snych rodziców. Aaron próbuje także zrzucić część winy za to, co się

stało, na Mojżesza.

Wj 32:23: „Powiedzieli do mnie: 'Uczyń nam boga, który by szedł

przed nami, bo nic wiemy, co się stało z Mojżeszem, który nas wyprowadził
z ziemi egipskiej"'.

Aaron mówi, że gdyby Mojżesz nie odszedł na tak długo, nigdy

by się to nie wydarzyło. Rodzice mogą dać się złapać w tę samą p u

łapkę. Dziecko wkrótce nauczy się kierować słowa i czyny rodziców

przeciwko nim: „Ale tata pow iedział..." lub: „Ale mama pozwoliła

Tom kow i...".

Następnie Aaron próbuje ostatecznego przerzucenia winy na

przedmiot  nieożywiony,  tak  żeby  nikt  w  rzeczywistości  nie  okazał
się  winny.  Przez  to  całe  to  wydarzenie  m oże być  pominięte  po  pro
stu  jako przypadek.

Wj 32:24: „Wtedy rzekłem do nich: 'Kto ma złoto, niech je zdejmie z

siebie'. I złożyli mi je, i wrzuciłem jc w ogień, i tak powstał cielec".

Aaron powiedział: „Wszystko, co ja zrobiłem to to, że poprosi

łem lud o ich złoto, wrzuciłem je w ogień i z tego wyszedł ten

cielec!". To jest klasyczny przykład unikania osobistej odpowiedzial

2 03

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

ności. Najpierw Aaron usprawiedliwiał swój czyn przez zrzucenie

winy na lud. Potem przerzucał własną winę na nich, a nawet na

Mojżesza, jako częściowo winnego. W końcu Aaron odrzucił jak ą
kolwiek swoją odpowiedzialność za złotego cielca - tego samego

cielca, którego osobiście wykonał ze złota, które stopił. Gdyby M oj

żesz chciał przyjąć wymysły Aarona, lud nie byłby winny, M ojżesz
musiałby mieć udział w winie, a sam Aaron byłby usprawiedliwio

ny. Nikt nic byłby winny, skoro złoty cielec po prostu sam w ysko

czył z ognia.

Rodzice doświadczają często podobnych sytuacji, w których

„nikt  nie  zaw inił":  „Szklanka  przewróciła  się",  „Butelka  spadła",
„Piłka  uderzyła  w  szybę"  itd.,  itd..  Przenoszenie  winy  jest  bardzo
powszechne  u  dzieci:  „On  mnie  popchnął",  „Inne  dzieci  to  robią-",

„Nauczycielka nie powiedziała m i", „Mama powiedziała, że m ogę",

„Mama Jasia powiedziała, że wszystko będzie w porządku" itd.. R o

dzice muszą uważać, aby nie ulec tym próbom unikania odpow ie
dzialności za złe czyny. Gdy rodzice działają jako sędziowie zła p o

pełnionego przez ich dzieci i wyraźnie upominają je za ich osobistą
winę, wiele wym ówek może zostać wyeliminowanych. W łaściwe

upomnienie sprawia, że dziecko wie, kiedy jest winne i musi p o
nieść odpowiedzialność za własne czyny.

Zasada, którą należy się kierować, jest prosta: Nigdy nie pytaj

swego dziecka o wymówkę - ono zawsze jakąś znajdzie. Powody
tego, że dziecko lamie jakąś normę - nacisk środowiska, okoliczności

czy nawet poważne zaburzenia duszy nie są słusznymi w ytłum a
czeniami złego postępowania. Prawdziwym problemem jest ustale

nie winy, a nie znalezienie powodu do wytłumaczenia winy.

Upomnienie dziecka powinno zazwyczaj dokonywać się na

osobności. Celem nie jest zawstydzenie go. Nigdy jednak nie należy
dopuszczać do sytuacji, aby dziecko nie zostało upomniane za roz

myślny bunt publiczny. Jeżeli dziecko decyduje się zlekceważyć au

2 0 4

M ateriał chroniony p raw em autor

torytet rodziców przed innymi, powinno być upomniane przed in
nymi jako przykład.

W końcu upomnienie przygotowuje na ukaranie. Jest to otw arte

stwierdzenie ze strony władzy, które osądza czyn jako zły i w ym a

gający  ukarania.  Dziecko  nigdy  nie  powinno  być  karane,  jeżeli  nie
powie  mu się,  co zrobiło  źle  i  nie  przypomni  mu  się  o normie,  która
została  ustalona.  Potrzebne  jest  także,  aby  ono  przyznało  się  do

winy, co będzie wyjaśnione w następnym rozdziale. Dziecko pow in
no zaakceptować fakt, że to ono ponosi winę i rzeczywiście zasługu

je na karanie.

Gdy dziecko zostało upomniane, stoi ponownie przed wyborem.

Musi albo zaakceptować prawo swoich rodziców do sądzenia go,
albo odrzucić ich w ładzę i znaleźć się w stanie buntu. Jeżeli znajdzie

się w stanie buntu, jedynym sposobem ponownego przywrócenia

odrzuconej pozycji władzy rodziców jest kara cielesna. Jeżeli jednak

dziecko zaakceptuje sw oją winę, następnym krokiem, który rodzice
robią, jest przebaczenie mu. Zanim zbadamy ten krok, rozważmy,

co oznacza wina i przyznanie się.

2 0 5

M ateriał chroniony p raw em autor

23.

Wina i przyznanie się

Wina jako słowo i jako pojęcie została zniekształcona w sw ym

pierwotnym znaczeniu przez sposób, w jaki jest używana w spółcze

śnie. Dlatego konieczne jest wyjaśnienie jej prawdziwego znaczenia.

Wina to „fakt popełnienia jakiegoś konkretnego przestępstwa". Nie

jest to uczucie emocjonalne. W iększość ludzi dzisiaj, gdy prosi się

ich o zdefiniowanie „w iny", powiedziałaby, że jest to sposób, w jaki

czują się po zrobieniu czegoś. To po prostu nie jest prawda.

Człowiek jest winny z powodu tego, co uczynił, a nie z powodu

tego,  jak  się  czuje.  M ożliwe  jest,  aby  człowiek  był  winny,  lecz  nic
czul  się  winny.  Jest  także  możliwe,  aby  człowiek  czuł  się  winny,  a
nie był  winny.  Rzeczyw istość winy musi być  rozumiana  niezależnie

od reakcji emocjonalnej. W rozdziale tym opisuje się prawdziwą

winę i jedyne rozwiązanie jej niszczących skutków.

Prawdziwa wina istnieje, ponieważ dobro i zło to absoluty. Bóg

jest źródłem wszelkich absolutów i uczynił człowieka odpow iedzial

nym za konkretne norm y dobra i zła w sercu człowieka (Rz 2:15).

Gdy człowiek łamie le normy, jego umysł jest przekonany co do

winy (faktu, że popełnił zło). Bóg delegował władzę ludzkim insty

tucjom,  aby  karały  tych,  którzy  są  winni  (Rz  13:4).  Gdy  dorosły  p o
pełnia  zbrodnię  morderstwa,  jest  winny  popełnienia  zła.  System  s ą
dowy  oparty  na  Biblii  ustaliłby  fakt  tej  winy,  ogłosił,  że  morderca

jest winny (upomnienie) i skazał go na śmierć (odpowiednie ukara

nie).  Uczucia  winnego co do jego  przestępstwa  nie są istotne. Jest on
winny  niezależnie od  nich.  Podobnie,  gdy  dziecko jest nieposłuszne
i  łam ie  normę  ustanowioną  przez  rodziców,  ono  także  jest  winne

popełnienia zła. Złam ało Boża normę: „Dzieci, bądźcie posłuszne
swoim rodzicom we wszystkim".

2 0 7

M ateriał chroniony p raw em autor

Gdy dziecko popełniło zło, jogo sumienie zaczyna przekonywać

go podświadomie o winie. Jest ono przekonywane zarówno o fakcie

złego czynu, jak i o potrzebie naprawienia wyrządzonego zła. Dziec

ko przekonane będzie zazwyczaj zwieszało głowę i unikało spojrze
nia w oczy rodziców. Jeżeli wina dziecka nie zostanie oczyszczona z

jego duszy, prawdopodobnie będzie ono załamane i zgorzkniałe,

potępiając innych w okół siebie, aby siebie usprawiedliwić . Wina bę

dzie sprawiała konflikt umysłowy, który w końcu doprowadzi do

problemów em ocjonalnych i cielesnych, jeżeli nie zostanie rozwiąza-
ny.

Bóg ustanowił jedno rozwiązanie dla problemu winy. Jest nim

przyznanie się i naprawienie wyrządzonego zła. W duchowej więzi
pomiędzy Bogiem i człowiekiem, Jezus Chrystus jest jedyną do

przyjęcia zapłatą (zadośćuczynieniem) za grzech, dlatego człowiek

może jedynie wyznać swoją winę i przyjąć zapłatę Chrystusa. W

dziedzinie ludzkiej jednak, gdy jedna strona skrzywdzi drugą, musi
przyznać się do popełnionego zła i próbować naprawić krzywdę,

zanim wina będzie mogła być wyeliminowana z jego duszy. Dla

dziecka oznacza to, iż musi przyznać się wobec swoich rodziców, iż
to, co zrobiło, było złe, a potem chętnie ponieść odpowiednią odpła

tę-

Ważne jest, by rodzice pamiętali, iż są oni symbolami Boga dla

swoich dzieci i m ają nauczać je o duchowej więzi z Bogiem. Ważne

jest też to, aby rodzice uświadomili sobie absolutną konieczność

oczyszczenia duszy dziecka z winy. Rodzice jako posiadający d ele

gowaną przez Boga władzę nad dziećmi, mają stwierdzić, że niepo

słuszeństwo dzieci jest czymś złym. Upomnienie powoduje, że
dziecko myśli o tym, o czym było przekonywane podświadomie. In

nymi słowy, sprawia, że staje ono twarzą w twarz wobec problemu,

a także przygotowuje się do przyznania.

2 0 8

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

P r z y z n a n ie się

Definicja „przyznania się" to „wyznanie i uznanie swojej winy,

przestępstwa, zła lub słabości". Gdy dziecko jest upomniane przez
swoich rodziców, staje wobec problemu winy. Jego sumienie mogło

już je przekonać, lecz teraz jego wina staje się już znana.

Konieczne jest, aby dziecko przyznało się do winy tak szybko,

jak tylko jest to możliwe, po uświadomieniu sobie, że postąpiło źle.

Dobrze  wychowane  dziecko  będzie  samo  przychodziło  do  rodzi
ców,  gdy  uświadomi  sobie,  że  uczyniło  coś  złego.  Będzie  ono  w ie
działo  z  doświadczenia,  że  lepiej  jest  przyznać  się  do  winy,  niż
ukrywać  swoją  winę  bez  powodzenia.  Niewychowane  dziecko  b ę
dzie  czekało,  aż  zostanie  przyłapane  i  upomniane,  zanim  przyzna
się  do  winy.  Dziecko,  które  nie  chce przyznać się  do  winy  nawet po

upomnieniu, jest zbuntowane. Kara cielesna jest jedyną odpow ie

dzią na bunt. Od każdego dziecka, które rozumie, że postąpiło źle,

należy wym agać przyznania się do winy.

Przyznanie się dziecka do winy jest konieczne z kilku powodów.

Po pierwsze: przyznanie się pomaga dziecku w oczyszczeniu duszy

z niewyznanej winy. Proces ten zapewnia, że niewyznana wina nie
będzie gnębić umysłu dziecka i że będzie ono mogło stawać wobec

rodziców z czystym sumieniem. Drugim powodem jest to, że dziec

ko uświadamia sobie sw oją osobistą odpowiedzialność za wszystkie

swoje czyny i postawy. Im szybciej człowiek nauczy się, że jest o so
biście odpowiedzialny za wszystko, co zrobił, tym lepiej będzie p o

trafił stawić czoła życiu. Trzecim powodem jest to, że przyznanie się

powoduje, iż dziecko przyjmuje władzę swoich rodziców - praw o

do ustalania norm i sądzenia go.

Celem rodziców nie jest zmuszenie dziecka do emocjonalnej re

akcji, takiej jak czucie się winnym, żałowanie, płakanie, błaganie czy

dokonywanie jakiegoś innego aktu pokuty. Wina jest faktem doko

nania zła. Należy ją uznać umysłowo, nie emocjonalnie. Dziecko

2 0 9

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

może  bardzo  żałow ać  tego,  że  zostało  przyłapane,  może  bać  się
kary,  którą  otrzyma,  może  nawet  płakać  z  powodu  zawstydzenia,
lecz  ważną  rzeczą  jest  to,  aby  przyznało,  że  postąpiło  źle.  Musi

zgodzić się z rodzicielską oceną swego czynu i przyjąć upomnienie.

Gdy dziecko przyznaje się do winy nieposłuszeństwa, uznaje zło

będące jego osobistą odpowiedzialnością i poddaje się władzy

rodziców.

Dziecko, które poddaje się władzy rodziców i prawdziwie w y

znało swoją winę, przyjm ie także we właściwej postawie karę. Biblij

na norma dla tego pojęcia jest objawiona w następujących fragmen
tach:

Kpł 26:40a: „Wtedy uznają przestępstwo swoje..."

Kpi 26:4Tb: „(...) ażeby upokorzyło się ich nieobrzezane serce i ażeby

zapłacili za swoje przestępstwo

W języku hebrajskim, oryginalnym języku Starego Testamentu,

fragmenty te oddają takie znaczenie: „jeżeli oni przyznają się do
winy, czyli jeżeli ich nieobrzezane serce ukorzy się, przyjem nością

będzie dla nich kara za występki". Biblijną norm ą jest najpierw
przyznanie się do winy. Musi ono jednak być autentyczne. Wtedy

kara będzie przyjęta jako coś zasłużonego.

Prawdziwie skruszone dziecko (takie, które umysłowo uznało

swoją winę i przyznało się do popełnionego zła) powinno z chęcią

ponieść odpłatę. Dlatego przyznanie się toruje drogę do akceptacji
kary, co prowadzi do oczyszczenia umysłu, który został przekonany

o winie. Przyznanie się oczyszcza z winy za popełnione zło, a ponie

sienie odpłaty oczyszcza ich związek i przywraca sytuację do stanu

normalnego.

Z drugiej strony, dziecko, które jest karane bez uprzedniego

przyznania się do winy będzie miało urazę do swoich rodziców. P o

nieważ nie przyznało się do winy, będzie tłumaczyło się albo prze

210

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

rzucało ją na kogoś innego. Jeżeli tak się dzieje, będzie uważało, że

jest karane niesprawiedliwie. Jak widzimy, przyznanie się jest istot

ną częścią wychowania dziecka.

Jeżeli dziecko zgodzi się z rodzicami, gdy stwierdzają oni, że p o

stąpiło  źle,  nie  będzie  potrzebowało  fizycznej  presji  kary  cielesnej,
aby stanąć w obec swojej winy.  Wszystko,  czego  będzie  potrzebowa
ło,  to  powiedzieć:  „Tak,  postąpiłem  źle",  albo:  „To była moja  w ina".

To, czy dziecko jest całkowicie skruszone wewnętrznie nie jest o d

powiedzialnością rodziców. Powinni oni przyjąć wszelkie przyzna

nie się do winy dokonywujące się z właściwą postawą, a nie: „Tak,

jestem winny i co z tego?". Dziecko, które zgadza się z rodzicami co

do swojej winy przynajmniej akceptuje ich władzę. Jeżeli dziecko

przyznało  się  do  winy  tylko  zewnętrznie,  jego  prawdziwa  postawa
odsłoni  się  w  końcu  przez  akt  wyraźnego  buntu.  Wtedy  rodzice
będą  mogli zająć się tym, co dotychczas tylko podejrzewali.

Przyznanie się do winy nie tylko oczyszcza dziecko z poczucia

winy, lecz także zapobiega budowaniu się niechęci między rodzi
cem a dzieckiem. Głównym powodem, że rodzice mają skłonność

do niechęci  wobec nieposłusznych dzieci jest  nierozwiązanie proble
mu  nieposłuszeństwa.  Gdy  dziecko  jest  nieposłuszne,  wyobcowuje
się  od  rodziców.  Rodzice  czują się odrzuceni,  ponieważ  norma,  któ
rą  ustanowili,  nie  została  przez  dziecko  uznana  za  wystarczająco

ważną, aby ją zachować. W wyniku tego może obudzić się w nich

pragnienie skrzywdzenia dziecka lub wywołania w nim poczucia

winy. Przyznanie się do winy zazwyczaj eliminuje naturalne w yob
cowanie od rodziców i sprawia, że możliwe staje się przebaczenie.

Teraz, gdy mamy obiektywne zrozumienie winy i tego, w jaki

sposób dziecko ma przyznać się, gdy postąpiło źle, możemy przejść

do kroku trzeciego w procesie wychowywania - przebaczenia.

211

M ateriał chroniony p raw em autor

24. Przebaczenie

Gdy dziecko okaże nieposłuszeństwo jednej z norm ustalonych

przez rodziców, lub też zostanie upomniane, czuje się od nich w y

obcowane i rozpaczliwie potrzebuje ich przebaczenia i akceptacji.

Dziecko, które prawdziwie pragnie zadowolić swoich rodziców (a

wszystkie  dzieci  chcą  być  akceptowane)  jest  zdezorientowane  po
swoim  przyznaniu  się.  Nie  wie,  czy  rodzice gniewają  się  na  nie oraz
co  powinno  zrobić  teraz.  Rodzice  powinni  przebaczyć  dziecku  n a

tychmiast i całkowicie po jego przyznaniu się i zapewnić je o swojej

pełnej akceptacji.

Przebaczenie pom aga w usunięciu skutków winy z duszy dziec

ka. Dziecko powinno być także nauczone przyjęcia rzeczywistości

przebaczenia. Słowo Boże objawia nam normę przebaczenia.

/ 1:9: „ Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, IBógl jako wierny i spraw ie

dliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości".

Ps 32:5: „Grzech m ój wyznałem Tobie i nie ukryłem mej winy. Rze

kłem: 'Wyznaję nieprawość moją wobec Pana', a Tyś darował winę mego

grzechu".

Te wersety pokazują, że przebaczenie jest możliwe po przyzna

niu się do grzechu. G reckie słowo tłumaczone jako „w yznać" ozna
cza „zgodzić się, uznać", w sensie prawniczym, uznać winę (fakt p o

pełnienia zła). Oznacza zgodzenie się z zarzutem. W Psalmie 32:5

Dawid mówi, że uznał swoją winę przed Bogiem i nie ukrył swej

winy. Dzieci mają także zgodzić się z sądem swoich rodziców (upo

mnieniem) i przyznać się do popełnionego zła, zanim otrzym ają

przebaczenie. Przebaczenie powinno być natychmiastowe i bezw a

runkowe po przyznaniu się. Nic nie wskazuje, ażeby jakiekolwiek

2 13

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

zadośćuczynienie,  pokuta,  obietnica  dobrego  postępowania  czy
doświadczenie  em ocjonalne,  takie  jak  płacz,  były  konieczne  do
przebaczenia.  Istotą sprawy jest  zgodzenie  się  strony  winnej,  że  nic
spełniła  normy  i  przez  to postąpiła źle.  Człowiek musi być dojrzały,
aby m óc spoglądać um ysłowo na  swoje  czyny z  taką samą odrazą,  z

jaką czyni to władza. Dlatego rodzice nie powinni oczekiwać więcej

od swoich niedojrzałych dzieci, niż jest to rozsądne.

Biblia także stwierdza, że przebaczenie powinno być całkowite.

Zło należy przebaczyć całkowicie.

Jer 31:34b: „(...) ponieważ odpuszczę im występki, a o grzechach ich nie

będę ju ż wspominał".

Iz 43:25: „Ja, w łaśnie Ja przekreślam twe przestępstwa i nie wspomi

nam twych grzechów ".

Rodzice muszą chętnie przyjąć przyznanie się dziecka. N ieposłu

szeństwo, które zostało wyznane, nie może być w przyszłości wyko

rzystane  przeciwko  dziecku.  Należy  o  nim   zapomnieć,  wym azać  z
umysłu  rodziców  tak,  aby  dziecko  rozpoczynało od  nowa.  Przyzna
nie  się  powinno  wystarczać  do  zlikwidowania  jakiejkolwiek  niechę
ci,  którą  rodzice  mogli  mieć  z  powodu  nieposłuszeństwa  dziecka.

Reguła jest „przebacz i zapomnij".

Rezultatem przebaczenia jest przywrócenie wspólnoty pomiędzy

dzieckiem i rodzicami. Może to być chwila emocji, gdy dziecko zo

staje uwolnione z ciężaru winy i wyobcowania. Rodzice m ogą także

doświadczyć uwolnienia od napięcia, które wytworzył konflikt.
Ważne jest jednak to, aby rodzice zapewnili dziecko, iż przywróco

na została pełna wspólnota i nastąpiła normalizacja więzi rodzin

nych.

Gdy konflikt został rozwiązany, szczególnie, gdy kara cielesna

nie była konieczna przed przyznaniem się dziecka, dziecko będzie

zazwyczaj poszukiwało znaków aprobaty. Może powiedzieć o

2 1 4

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

czymś,  co  zrobiło  i  poprosić o  ocenę  rodziców.  Może  też  po  prostu
usiąść na  kolanach  rodzica  lub  pocałować go.  Ważne jest,  aby  rodzi
ce  za-  demonstrowali  swoją  miłość  w  tym  punkcie  i  pokazali,  że
wszystko  zostało  przebaczone.  Demonstracja  tego  byłaby  niem ożli
wa  bez  przyznania  się  dziecka  i  przebaczenia  rodziców.  Innym  spo
sobem,  w  jaki  dziecko  może  być  zapewnione  o  akceptacji,  jest
wspólne  rozważenie  i  zaplanowanie  zadośćuczynienia.  Rodzice

mogą pomóc dziecku znaleźć czas na pójście do sklepu i kupienie

czegoś, co zostało zniszczone, albo mogą pomóc mu znaleźć sposób
zarobienia pieniędzy na zapłacenie za to.

Jest to doskonały czas na uczenie dziecka. Ono przyjmuje w ta

kiej chwili władzę rodzicielską bardziej niż w jakimkolwiek innym

czasie. Rodzice m ogą uczyć go ważności norm i posłuszeństwa.

M ogą uczyć go o winie, przyznaniu się i przebaczaniu oraz koniecz

ności odpłaty za złam ane normy. W chwilach takich jak ta, rodzice

mogą skupić się na zainteresow aniach dziecka w jego święcie.

Gdy rodzice m uszą upomnieć dziecko za zrobienie czegoś złego,

za co nie będzie ono jednak pociągnięte do odpowiedzialności, nie

jest konieczne, aby ono przyznawało się do zła, a jednak konieczne
jest, aby rodzice zapew nili je, że wszystko jest w porządku. Dziecko,

które nie jest odpowiedzialne, nic powinno być karane. W szelkie

inne nieposłuszeństwo powinno być karane.

Czwartym i ostatnim krokiem w procesie wychowywania dziec

ka jest ukaranie go. Przegląd rozdziału 20 dotyczącego karania

może być w tym miejscu pomocny, aby odświeżyć kolejność proce

su wychowywania dziecka. Końcowy rozdział będzie dotyczył

przykładów związanych z całym tym procesem i będzie próbą od
powiedzi na dodatkowe pytania.

2 1 5

M ateriał chroniony p raw em auto

25.

Przykłady

Zobaczyliśmy cały system wychowywania dziecka objawiony w

Bożym Słowie. W całej książce przedstawione są związane z nim p o

jęcia i zasady. Ten końcowy rozdział będzie próbą połączenia indy

widualnych części i zademonstrowania, w jaki sposób zastosować te

zasady w konkretnych przykładach.

Każdy rodzic będzie spotykał się z różnymi sytuacjami. W ażną

rzeczą, którą należy zrozumieć, są zasady, które mogą być zastoso
wane w każdej sytuacji. Następujące przykłady służą jedynie jako
ilustracje sposobów zastosowania tych zasad.

Przestudiuj tabelę, zamieszczoną w tym rozdziale, która stanowi

przegląd całego systemu wychowywania. Dokładne zaznajomienie

się z tabelą um ożliwia rodzicom łatwe znalezienie właściwego d zia

łania dla każdego typu sytuacji. Tabela ta jest umieszczona na osob

nej stronie po to, aby mogła być przekopiowana i umieszczona na
widocznym miejscu w domu, aż system wychowywania stanie się
drugą naturą rodzica.

Pierwsza sytuacja ukazana w tabeli nie będzie miała miejsca czę

sto, dopóki dziecko nie zostanie już dobrze wychowane. Rzeczą nie

zwykłą  jest,  aby  dziecko  przez  cały  czas  robiło  tylko  to,  co  jest  d o
bre.  Pamiętaj  o  tym,  że  każde  dziecko  jest  przez  cały  czas  kuszone
przez  swoją grzeszną  naturę.  Posiada  ono potrzebę zaspokajania sil

nego  pragnienia  uwagi,  pragnień  cielesnych,  autonomii  i  w szystkie
go,  czego  chce  w  danej  chwili.  Nierozsądne  jest,  aby  rodzice  spo
dziewali  się,  że  ich  dziecko  będzie  dobre,  podczas  gdy  jego  natura

zachęca do egoizmu i woła: „Rób to, co ja chcę, rób to, co ja chcę!"

Gdy dziecko jest „dobre", innymi słowy jest posłuszne danym

normom i nie robi nic, czego nie aprobowaliby jego rodzice, m oże
być nauczone dalszych norm, może otrzymać wskazówki i może

2 1 7

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

otrzym ać ograniczenia przed zachowaniem, które byłoby nie do

przyjęcia - po prostu przez nakaz. Dziecko, które postępuje zgodnie
z wolą rodziców, będzie mogło otrzymywać miłość rodziców przez

ich błogosławieństwo wspólnoty, osobistą akceptację, pokój i zaspo

kajanie potrzeb.

Druga sytuacja w tabeli najprawdopodobniej będzie wydarzać

się, gdy dziecko nie było wychowywane w jakimkolwiek wieku, a

jego rodzice zaczną wychow ywać je po raz pierwszy. Sytuacja ta

może także pojawić się od czasu do czasu podczas wzrostu dziecka,

gdy  będzie ono  próbowało  wyłamać się  spod  kontroli  rodzicielskiej.
Dziecko,  które  otwarcie  odmawia  zaakceptowania  wskazań  rodzi
ców,  ich  ograniczeń  lub  nauczania,  nie  boi  się  sądu.  Oczywiste  jest
też,  że  nie  posiada  odpowiedniego  respektu  dla  władzy  rodziców.

Zarówno respekt dla władzy rodziców, jak i właściwy strach przed

sądem muszą być wykształcone przez rodziców w dziecku, gdy ist
nieje taka sytuacja.

Na przykład, ojciec i matka czytają tę książkę i postanawiają roz

począć wychowywanie według Bożego systemu wychowywania

dzieci. Być może m ają dziesięcioletniego chłopca i siedm ioletnią

dziewczynkę.  W yjaśniają  obojgu,  że  od  teraz  normy  będą  ustalone
bardzo  stanowczo  i  że  wymagane  będzie  natychmiastowe  posłu
szeństwo dzieci.  W yjaśniają także,  czym  jest bunt  i  co  będą  robili  na

wypadek buntu. Zapew niają także dzieci, że ich motywacją dla w ła

ściwego wychowania ich jest miłość.

Wkrótce po tym spotkaniu chłopiec postanawia w ypróbować

nową procedurę, aby zobaczyć, na ile może polegać na słowie rodzi
ców. Gdy matka mówi mu, o której godzinie ma wrócić do domu po

wizycie u przyjaciela, on kłóci się, twierdzi, że matka postępuje nie

w porządku i odm aw ia przyjęcia jej instrukcji. Matka jest zaw iedzio

na i albo pragnie uderzyć dziecko, albo ma pokusę poddania się i

uniknięcia konfliktu. Teraz jednak, gdy już wic, co ma robić, stw ier
dza wyraźnie, że postępow anie jej syna jest złe. Ostrzega go, że kara

2 1 8

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

cielesna będzie jej jedyną odpowiedzią, jeżeli natychmiast nie

zmieni swojej postawy.

Ponieważ chłopak nie doświadczył tego typu stanowczego przy

wództwa w przeszłości, prawdopodobnie dalej będzie sprawdzał
słowa matki, dlatego nadal nic będzie chciał przyjąć jej instrukcji i

będzie ignorował jej ostrzeżenie. W tym miejscu matka powinna p o

słać go do jego pokoju, aby przygotować siebie umysłowo. Powinna

przypomnieć sobie o swojej odpowiedzialności kontrolowania syna
i pomodlić się o siłę. Następnie spokojnie wchodzi do jego pokoju z

odpowiednią rózgą. Ku zdumieniu chłopca, matka sprawia mu la

nie. M ówi mu, że on m oże zakończyć to lanie w jakim kolwiek m o
mencie, deklarując sw oją gotowość spełnienia jej poleceń zarówno

teraz, jak i w przyszłości.

Chłopak prawdopodobnie zmieni swoją postawę i uzyska now y

respekt dla matki i jej słowa. Jeżeli jednak ma silną wolę, może pró

bować przetrzymać lanie, sądząc, że doprowadzi matkę do przeko

nania, iż ona nie potrafi zwyciężyć. Gdy tylko matka uprzytomni so

bie, że chłopak chce się uprzeć, może przerwać lanie i powiedzieć

mu, aby zastanowił się nad swoim buntem, podczas, gdy ona sama

zwróci się do ojca.

Gdy chłopak pozostaje w pokoju, matka telefonuje do ojca po

moralne wsparcie i radę. Może być nawet konieczne przy pierw

szym większym konflikcie, aby ojciec przybył do domu i w zdecy

dowany sposób zakończył bunt syna. Pierwszy konflikt musi być

zwycięstwem rodziców. Dla dzieci konieczne jest, aby nauczyli się,

iż rodzice są poważni w sprawie swej władzy, albo wszystko zosta
nie stracone.

Jeżeli chłopak odmawia udania się do swojego pokoju, albo jeżeli

matka nie jest w stanie poradzić sobie z nim ze względów fizycz

nych, ojciec będzie musiał być tym, który doprowadzi dziecko pod

kontrolę. Ojciec może nawet ustanowić normę, jeżeli będzie ona ab

solutnie potrzebna, żeby chłopak był posłuszny swej matce, albo b ę

2 1 9

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dzie musiał odpow iadać bezpośrednio przed nim. Taka norma p o

winna być jedynie tymczasowa, ponieważ matka powinna dawać
sobie radę z codziennym i aktami nieposłuszeństwa a nawet buntu.

Gdy chłopak w końcu zgodzi się postępować według instrukcji

matki i ojca w przyszłości, powinien zostać zapewniony, że w szyst

ko zostało mu przebaczone. Można pozwolić mu na pójście do
domu przyjaciela w zależności od poziomu konfrontacji, jego posta

wy i okoliczności. Nie jest to jednak konieczne. Gdy próbuje odrzu
cić rodzicielskie wskazania w przyszłości, przypomnienie tej kary

cielesnej powinno w ystarczyć jako ostrzeżenie. Rodzice powinni

oczekiwać, że będą m usieli zająć się swoimi dziećmi bardzo stanow

czo na początku zapoznania ich z realnością posłuszeństwa i respek

tu.

Dziecko wkrótce nauczy się, że jego rodzice są poważni i że nie

dadzą się zastraszyć przez jego płacz, pogróżki czy opór jakiegokol

wiek rodzaju. Tylko wtedy dziecko będzie mogło odprężyć się w

bezpieczeństwie prawdziwej miłości rodziców. Będzie mogło ufać,

że troszczą się o niego i będą chronić go nawet przed nim samym.

Będzie mogło ufać ich słowu, ponieważ będzie wiedziało, że zrobią

to, co powiedzieli.

Trzecia sytuacja w tabeli, w której dziecko nieświadomie jest nie

posłuszne, będzie miała miejsce często w wychowaniu małego

dziecka. Ta sytuacja najbardziej będzie męcząca dla matki. Być może

zacznie uważać, że całe jej słownictwo składa się tylko z „nie",

„przestań" i „nie rób tego". Małe dziecko często będzie postępowało

w brew woli swych rodziców, zanim dowie się, jakim normom nale

ży okazywać posłuszeństwo.  W  takich  przypadkach nie jest ono od
powiedzialne  i  jedynie  powinno  być upomniane  w  taki  sposób,  aby
została  ustanowiona  norma  na  przyszłość.  Sytuacja  ta  będzie  miała
miejsce za pierwszym  razem, gdy dziecko zrobi  coś nie  do przyjęcia,

a nie zostało wcześniej pouczone w tej sprawie. Jako przykład m oż
na podać sytuację, kiedy wprowadzi ono swój mały rowerek do

220

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

domu w deszczowy dzień i zacznie jeździć nim po pokoju. Albo

pierwszy raz odkryje, że może uderzyć inne dziecko, albo gdy
przyjdzie do domu z „nowym słow em " ze szkoły podstawowej,

którego ojciec nie słyszał od czasu, kiedy był w wojsku.

W takich sytuacjach dziecko nie złamało świadomie normy u sta

lonej przez rodziców, a jednak konieczna jest rodzicielska poprawa.

Dziecku należy powiedzieć, że jego konkretny czyn był zly i że nie

powinno postępować tak więcej. Jeżeli dziecko jest wystarczająco

dojrzałe, aby w yjaśnić powód, można go także wyjaśnić. Dziecko

nie będzie jednak pam iętało normy jedynie dlatego, że powód został
dokładnie wyjaśniony. Gdy dziecko jest niedojrzałe (małe lub głu

pie) szczegółowe wyjaśnienia będą wprowadzały tylko zamęt. Po

upomnieniu dziecka, rodzic musi pocieszyć je i zapewnić, że

wszystko  jest  w  porządku.  Przywrócenie  wspólnoty  po  słownej  n a
ganie jest  równie ważne, jeżeli nawet nie ważniejsze,  niż  przyw róce
nie wspólnoty po sprawieniu  lania.

Czwarta sytuacja w tabeli, gdy dziecko świadomie lecz nie

umyślnie działa przeciwko normom, które zostały już wcześniej

ustanowione przez rodziców, to typowe nieposłuszeństwo, wobec
którego stają rodzice przez cały czas wychowywania dziecka. Jest to

brak realizacji wskazówek oraz ograniczeń ustalonych przez rodzi

ców po raz pierwszy lub a ) jakiś czas. W tej sytuacji dziecko nie oka

zuje buntowniczego nieposłuszeństwa regułom, lecz jest odpow ie

dzialne za swój zły czyn.

Przykładem tego rodzaju nieposłuszeństwa jest sytuacja, w któ

rej  ojciec  powiedział  chłopcu,  aby  wyrzucał  śmieci  przed  pójściem
do  szkół}'  we  wtorki  i  piątki.  Rodzic,  który  myśli,  że  taka  pojedyn
cza  instrukcja  będzie  konsekwentnie  realizowana,  spotka  się  z  nie
spodzianką.  Zanim  będzie  on  pam iętał o  wykonaniu  nie  chcianego

zadania, konieczne będzie dość długie ćwiczenie. Jeżeli prawdziwie
próbuje on pamiętać i ciągle widać poprawę, pojedynczy brak w y

niesienia śmieci nie pow inien być uważany za akt nieposłuszeń

221

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

stwa. Jeżeli jednak wykonuje on już  to zadanie  wystarczająco  długo,
aby  mógł być za  nie odpowiedzialny,  albo jeżeli  nie  widać  poprawy,
natomiast można zauważyć, że chłopak nie przejmuje się tym, że z a
pomniał,  należy podjąć odpowiednie  kroki  w celu poprawy.

Gdy tylko chłopiec w tym przykładzie stanie się odpow iedzial

ny, jego rodzice powinni ostrzec go o odpłacie za przyszłe zapo
mnienie. Rodzice proponują, aby zaznaczył swoje zadanie w kalen

darzu  lub  też  napisał  je  na  kartce  i  umieścił  na  widocznym  miejscu.
Powinien  być ostrzeżony,  że  wszystko  zależy  w  przyszłości  od  n ie
go.  Tata  nie będzie w ynosił śmieci, gdy on zapomni, a  mama  nie bę
dzie przypominała mu  wcześniej.

Zbyt często rodzice chronią swoje dzieci przed sprawdzianami,

które niesie ze sobą sam o życie. Konieczne jest, aby rodzice usunęli
się wraz ze swoją pom ocą w sytuacjach sprawdzianu, nawet gdy

uważają, że dzieci mogą wypaść źle. Dzieci muszą nauczyć się sta

wiać czoła swoim niepowodzeniom i błędom. Jest to jedna z waż

nych lekcji w staw aniu się osobiście odpowiedzialnym.

Po wprowadzeniu tego zadania wychowawczego, rodzice chłop

ca cierpliwie czekają na nieuniknione nieposłuszeństwo. Chłopiec

może „zapom nieć", ponieważ jego słabością charakteru jest leni

stwo, ponieważ myśli tylko o własnych planach i zajęciach, lub po
nieważ nie uważa sw ego zadania za wystarczająco ważne. W każ

dym przypadku nie ceni pragnienia swoich rodziców na tyle, aby
trwało ono w jego umyśle.

Gdy chłopak w końcu okaże nieposłuszeństwo, rodzice są u m y

słowo  przygotowani  do  zrobienia  tego,  co  należy.  Nie  jest  dla  nich
czymś  zdumiewającym,  że  zapomniał.  Matka  zauważa,  że  śm iecie
dalej stoją na swoim  miejscu,  gdy chłopak wyszedł już do szkół}'.  Po

powrocie ze szkoły mówi mu, że był nieposłuszny i że jest w inny

złego czynu. Nie przyjm uje żadnego wytłumaczenia i wymaga, aby
przyznał się do złego czynu. (Bardzo skuteczne jest zapytanie dziec

222

M ateriał chroniony p raw em autor

ka „Co zrobiło?", zanim jego nieposłuszeństwo zostanie mu w yka

zane. Nie jest jednak konieczne pytanie go dlaczego to zrobił.)

Dla tego przykładu przyjmiemy, że chłopak chętnie przyznaje

się i jest gotowy napraw ić zło. Matka przebacza mu i wymaga, aby

poniósł odpłatę, na jaką zasłużył. Odpłatą może być nakazanie mu,
aby wynosił śmiecie także w inne dni w najbliższym tygodniu.

Po poniesieniu odpłaty rodzice ostrzegają chłopca, że zostanie

ona zwiększona, jeżeli będzie nieposłuszny ponownie. Jeżeli jego
nieposłuszeństwo będzie trwało, pomimo zastosowania kilku pozio

mów  karania,  albo  jeżeli zostanie stwierdzone,  że dziecko jest  w sta
nie  biernego  buntu  w   swoim  nieposłuszeństwie  (cicho  wykonuje
własną  wolę  przez  odm owę  posłuszeństwa),  dla  uzyskania  posłu

szeństwa konieczna będzie wtedy kara cielesna.

Piąta sytuacja w tabeli, gdy dziecko rozmyślnie buntuje się przez

nieposłuszeństwo ustalonej normie lub odmawia akceptacji upo

mnienia swoich rodziców, czy też akceptacji karania, może być

przedstawiona na przykładzie chłopca z drugiej sytuacji. Po odm o

wie zastosowania się d o poleceń matki co do czasu, w którym m iał

wrócić do domu, chłopak otrzymał lanie za swój bunt i w końcu

zgodził się postępować według instrukcji swoich rodziców w przy

szłości. Kilka dni później ponownie chce udać się do domu swego

przyjaciela, aby się bawić. Norma została jasno ustalona, że nigdy

nie powinien wychodzić z domu bez pozwolenia. On jednak chce
iść, a jest pewien, że m atka nie pozwoli mu, jeśli ją zapyta. Dlatego

prześlizguje się przez drzwi i rozmyślnie łamie daną normę. Jakiś
czas potem matka odkrywa, że nie ma go w domu, a jest już prawie

czas na kolację. W końcu znajduje go w domu przyjaciela i przypro
wadza do domu (nie jest konieczne żadne działanie w obecności

jego przyjaciela, ponieważ bunt nie był publiczny). Ponownie posyła

go do jego pokoju, podczas gdy sama przygotowuje się na inten

sywny konflikt. Rozważa ważność wychowania dziecka i koncen

2 23

M ateriał chroniony p raw em autor

truje się na przyszłych rezultatach, jakie zostaną osiągnięte w w yni
ku tej obecnej ofiary.

Gdy chłopiec jest pozostawiony sam, będzie rozmyślał o prze

szłym laniu, które otrzym ał, wymówkach, jakie może przedstawić

lub jakimś sposobie wydobycia się z tego dylematu. Gdy matka w ej

dzie do pokoju z rózgą, chłopiec może albo płakać, albo tłum aczyć

się, albo obiecywać, że nigdy ponownie nie będzie nieposłuszny,

albo może przedstawić różne wymówki i przekonywująco tw ier
dzić, że jest niewinny. Matka słusznie ignoruje tę „zasłonę dym ną" i

przechodzi bezpośrednio do biblijnego systemu pytając: „Synu, a )
zrobiłeś?". Jeżeli on natychmiast osądzi siebie, przyznając się do nie

posłuszeństwa, matka może przebaczyć mu jego bunt i przejść do
kroku kary.

Jeżeli nie chce sam przyznać się do faktu swojej winy, matka

mówi: „postąpiłeś źle, gdy opuściłeś dom bez pozwolenia". Mówi

mu, aby przyznał się, iż znał normę i wiedział, że źle postępuje oka

zując jej nieposłuszeństwo. Chłopiec o silnej woli dalej nie chce za
akceptować prawa matki do władzy nad nim i odmawia przyznania

się  do  winy.  W  tym  miejscu  ponownie  wyraził swój  bunt  przez  o d
rzucenie napomnienia  matki.  Ona  musi  teraz zastosować wobec nie
go  karę  cielesną,  aż  złamie  jego  opór.  Jeżeli  nie  podporządkowuje
się  po  dłuższym  laniu,  może  zostawić  go,  aby  zastanowił  się  nad

swą sytuacją, podczas gdy ona zyskuje spokój przed następną pró-

bą, jeżeli będzie ona konieczna. Mówi: „Synu, chcę odpocząć przez

kilka minut, podczas gdy ty będziesz rozważał przyznanie się do
tego, że postąpiłeś źle. Gdy powrócę dam ci jeszcze jedną szanse

przyznania się, zanim znowu zastosuję rózgę". Gdy chłopak uśw ia

domi sobie, że matka jest zdecydowana na osiągnięcie celu, w końcu
ulegnie (właściwa kara cielesna jest kontrolowanym procesem dla

uzyskania koniecznego rezultatu, nie jest to gniewny atak dla wyła

dowania frustracji rodzica).

2 2 4

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

W chwili, gdy chłopiec w końcu podporządkuje się, matka p o

ciesza go i zapewnia, że dalej go kocha. Może także wykorzystać tę

okazję do nauczenia go o konieczności reguł (takich, jak zakaz
opuszczania domu bez zezwolenia) i pouczenia go o swojej miłości

okazywanej w karze cielesnej, następnie wyznacza mu rozsądną o d

płatę, taką jak zakaz wychodzenia z domu przez pewien czas. C hło

piec powinien nauczyć się wiele o posłuszeństwie po tych dwóch

lekcjach. (W tym przypadku konieczne jest przyjęcie, że konkretna

odpłata nie została ustalona jako norma. Choć lepiej jest to zrobić,

rodzice często nie ustalają konkretnych odpłat, gdy po raz pierw szy
ustanawiają jakąś normę.)

Ponieważ nieposłuszeństwo w tej sytuacji pojawiło się blisko p o

wrotu ojca z pracy, w iele matek miałoby pokusę pozostawienia pro

blemu do rozwiązania go przez ojca. Jeżeli ojciec nie akceptuje cał

kowicie  pozostawienia  takiego  problemu  dla  niego,  lepiej  tego  nie
robić.  Bardzo  trudno  jest  mężczyźnie zająć  się  jakimkolwiek  proble
mem  po powrocie z  pracy do domu.  Trudno jest  mu  także rozważyć
konflikt obiektywnie,  gdy  nie  był  weń  osobiście  zaangażowany.  O j
ciec powinien  wym agać  tych  norm,  które  sam  ustanowił  dla  dzieci.
Wymaganie  zachowania  ich  może  być  także  delegowane  matce  na

czas jego nieobecności.

Przykłady te powinny pomóc ci zrozum ieć sposób wykorzysty

wania Bożego systemu wychowywania i posłuszeństwa dziecka sza

nującego rodziców. Jeżeli przykłady te nie są wystarczające lub jeże

li jakakolw iek część tej książki nie jest jasna, napisz na podany dalej

adres, co pomoże nam we wprowadzeniu poprawek w przyszłości.

Aby zakończyć ten rozdział, przeglądnijmy terminy wykorzystane
do określenia działań rodziców i dziecka w związku z wychow ywa

niem dzieci. Możesz wykonać kopię tego podsumowania, abyś m iał

je pod ręką.

2 2 5

M ateriał chroniony p raw em autor

P rz e g lą d s y s te m u w y c h o w y w a n ia d z ie c k a

S y tu acja w y ch o w y w an ia

K o n trolow an ie

N au czan ie

Jeżeli d ziecko:

R o d zice pow inn i:

1) p o stęp u je /g o d n ie z

w o lą ro d zicó w (n aw et w

tych rzeczach , które n ie

b y ły zak o m u n ik o w an e)

1) u d zielić w sk azó w ek i

u stalić o g ran iczen ia

1) n a u cz y ć n orm i w y ra z ić

sw o ją m iłość p rzez b ło g o

sław ień stw o

2) o d m aw ia p rzy jęcia p o

leceń sw o ich ro d z icó w ,

u stalo n y ch

p rz e z

n ich

o g ra n icz e ń o ra z ich n a

u czan ia (bunt)

2) w y razić sw o ją m iłość

p rzez karę cielesn ą

2) n ap o m n ieć

3 ) p o stęp u je w sp o só b n ie

św iad o m y , n iezg od n ie z

w o lą ro d zicó w (n ie je s t

o d p o w ied zialn e)

3) n a p o m n ieć ty lk o w c e lu

u stalen ia n o rm y

4 ) p o stęp u je św iad o m ie,

lecz n ie u m y śln ie p rze

ciw k o u stalo n y m n o rm o m

(jest o d p o w ied zialn e)

4 ) n ap o m n ieć, w y m a g a ć

p rzyzn an ia się d o w in y ,

n a stęp n ie

p rzeb aczy ć

u karać

5) p o stęp u je św ia d o m ie

p rzeciw k o u stalon y m n o r

m om lub o d m aw ia p rz y ję

cia u p o m n ien ia, lu b też.

o d m aw ia p rzy jęcia kary

5) n ap o m n ieć i z a s to s o

w ać karę c ie le sn ą aż d o

p rzyzn an ia się d o w in y ,

potem p rzeb aczy ć i u k a

rać

2 2 6

Materia! chroniony p raw em a u to rsk im

P o d s u m o w a n i e w y c h o w y w a n ia d z ie c i

• W ychowywanie dziecka jest procesem stosowanym

przez rodziców, dzięki któremu osiągnie się cel, dla którego

jest wychowywane. Biblijnie proces ten obejmuje zarówno
powstrzymywanie dziecka przed podążaniem za swymi n a

turalnymi skłonnościami do grzechu, jak i nauczanie go pra

wej drogi życia (Prz 22:6). Zamierzonym celem jest, aby
dziecko nauczyło się Bożego Słowa tak, aby znajomość jego

kierowała nim przez całe dorosłe życie. Dla osiągnięcia tego

celu  rodzice  otrzym ali  nakaz  w  Słowie  Bożym,  aby  w pajać
swoim  dzieciom  Boże  normy  (Pwt  4:10;  6:6-7;  11:19).
Właściwie  wychowane  dziecko  będzie  miało  ukształtowany
charakter  o  lepszej  jakości,  niż  gdyby  było  pozostawione
samo sobie  i  wzrastało  według swojej grzesznej natury.

• Grzeszna natura, z którą rodzi się każde dziecko, chce
zniewolić je przez ciągłą pokusę spełnienia swojej woli i

swoich silnych pragnień (Ps 51:5; 58:3). Pod kontrolą tej natu

ry dziecko jest całkowicie skoncentrowane na sobie. R oz

paczliwie potrzebuje ono pomocy rodziców w kontrolow a

niu swej grzesznej natury (Prz 29:15; 1 Sm 3:13).

• Kontrolowanie naturalnych tendencji dziecka wymaga

stosowania w ładzy rodzicielskiej, siły i nacisku, wystarczają

cych  do  spowodowania,  aby  dziecko  realizowało  wskazania
rodziców  (Prz  29:15;  1  Sm  3:13).  Rodzice  muszą  wymagać,
aby  dzieci  były  im  posłuszne,  by  kontrolować je skutecznie  -
posłuszeństwo  jest  rzeczywistością,  gdy  dziecko  konse

kwentnie czyni to, co mówią mu rodzice, nawet jeżeli jest to
wbrew jego woli i pragnieniu (Kol 3:20). Posłuszeństwo p o

może  rodzicom  uchronić  dzieci  od  szkody  zarówno  fizycz
nej,  jak  i  psychicznej,  jest  także  podstaw ą  dla  szacunku  do
władzy  rodziców  (Ef 6:2).

2 2 7

M ateriał chroniony p raw em autor

• Rodzicielska władza to delegowane przez Boga prawo do

postawienia w oli rodziców ponad wolę dziecka, do nakazy
wania mu posłuszeństwa ich władzy. Jest to moc spraw ow a

nia  sprawiedliwości,  jaki]  mają  rodzice,  karania  za  nieposłu
szeństwo  i nagradzania za  zachowywanie ich  nakazów.  W ła
dza  rodzicielska  obejmuje  siłę  konieczną  do  rozwiązywania
nieuchronnego  konfliktu,  który  ma  miejsce,  gdy  dziecko

buntuje się przeciwko kontroli. Oto niektóre wersety m ów ią

ce o władzy rodzicielskiej: Wj 21:15 i 17; Pwt 21:18-21; 27:16;

Prz 30:17; M t 15:4; Kol 3:20; Ef 6:1.

• Bunt to akt otwartego i rozmyślnego lekceważenia lub
oporu wobec władzy. Dziecko buntuje się za każdym razem,

gdy świadomie i rozmyślnie umieszcza swoją wolę ponad
wolę zakomunikowaną przez rodziców. Bunt dziecka m oże

być wprowadzony pod kontrolę jedynie przez siłę kary ciele

snej.

• Kara cielesna w związku z wychowywaniem dziecka p o

lega na wykorzystaniu rózgi dla zadania wystarczającego

bólu, aby skorygow ać bunt dziecka lub powstrzymać je od

świadomego nieposłuszeństwa (2 Sm 7:14; Prz 13:24; 19:18;
22:15; 23:13-14; 29:15; Hbr 12:6-7).

• Rózga jest wyznaczonym przez Boga narzędziem dla ro

dziców do wykonywania kary cielesnej dla zbuntowanego
dziecka. Bóg ustanowił konkretnie rózgę jako symbol ludz

kiej władzy (2 Sm 7:14; Prz 13:24; 19:18; 22:15; 23:13-14;

29:15). Rodzice doprowadzą dziecko do posłuszeństwa i do
szacunku dla ich słów przez właściwe wykorzystanie rózgi.

Dziecko musi szanować słowo rodziców, zanim będzie m o

gło być czegoś nauczone.

• Nauczanie dziecka jest ostatecznym celem jego w ycho

wywania. Dziecko ma być nauczone panowania nad sobą.

Gdy to będzie miało miejsce, nie będzie już potrzebna kon

2 2 8

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

trola  zewnętrzna.  Ma  także  być  nauczone  norm  możliwego
do  przyjęcia  zachowania  i  powodów  leżących  u  podstaw
tych norm  (Prz 22:6).

• Normy powinny być wpojone w dzieci, gdy tylko są one

zdolne  do  pojmowania  instrukcji.  Ponieważ  władza  rodzi
ców  jest  delegowana  przez  Boga,  normy,  które  oni  ustana
wiają,  nie m ogą być sprzeczne  z  Bożymi  normami  (Pwt  4:10;

6:6-7; 11:19). Gdy dziecko złamie jakąś normę, zlo musi być
wydobyte na jaw przez rodziców poprzez napomnienie.

• Napomnienie dziecka ma miejsce wtedy, gdy rodzice

stwierdzają, iż konkretny czyn jest zły i nie do przyjęcia. N a
pomnienie odsłania winę i przekonuje winną osobę (J 3:20;

16:8; Ef 5:13).

• Wina to fakt popełnienia czegoś złego, a nie em ocjonalne
uczucie. Istnieją tylko trzy sposoby postępowania z winą:

próba wytłumaczenia się z popełnionego zła, przerzucenie

winy na kogoś lub coś innego i przyznanie się (uznanie czyli

zgodzenie się z w łaściwą władzą). Przyznanie się jest ko

nieczne do wyeliminowania skutków winy. Dzieci, które

świadomie były nieposłuszne, czują się wyobcowane od
swoich rodziców i rozpaczliwie potrzebują przywrócenia do

wspólnoty z nim i i akceptacji.

• Przyznanie się jest szczerym uznaniem winy. Gdy dziec

ko przyznaje się do winy i otrzymuje przebaczenie od rodzi

ców, jest to początek oczyszczenia jego duszy i przygotow a
nie go do przyjęcia kary. Przyznanie się dziecka zapobiega

także powstawaniu niechęci ze strony rodziców i umożliwia
im przebaczenie nieposłuszeństwa.

• Przebaczenie powinno być natychmiastowe i bezw arun

kowe po przyznaniu się dziecka. Powinno ono być zapew

nione przez rodziców o ich miłości i przywróconej akcepta
cji. Przebaczenie pomaga w usunięciu skutków winy z duszy

2 2 9

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dziecka. Jest ono teraz gotowe do kolejnego kroku w proce
sie wychowywania - kary.

• Kara jest zastosowaniem odpłaty w celu naprawienia w y

rządzonej  szkody.  W łaściwa odpłata to  tak  ilość i  taki  rodzaj
zapłaty,  jaki  jest  wymagany  do  naprawienia  wyrządzonego
zła.  Gdy dziecko ponosi odpłatę za złam aną normę, dopełnia

oczyszczenia duszy z winy.

K onkluzja

Książka „W ychowanie dziecka według Pisma Św iętego" próbuje

wyjaśnić biblijne koncepcje i zasady wychowywania dziecka tak
dokładnie, jak tylko jest to możliwe. Można by napisać o wiele

więcej o wychowywaniu dziecka, szczególnie w takich dziedzinach

jak nauczanie pozytywnych instrukcji moralnych, nauczanie dzieci
o Bogu, szczególne role matki i ojca, ustanawianie rodzicielskich

priorytetów w związku z kościołem, małżeństwem i pracą. Zanim
będzie można om ów ić ten materiał, musi być położony fundament

podstawowych metod wprowadzania dzieci pod kontrolę i n a
uczania ich. W iększość tego materiału być może była nowa, a także

odmienna od większości teorii nauczanych dzisiaj. Nie bądź znie

chęcony, jeżeli nie rozumiesz jeszcze całego tego materiału. Przeczy

taj  tę książkę ponownie, a  cały  system stanie  się  dla  ciebie o wiele ja
śniejszy.  Niektórzy  czytelnicy odnieśliby  korzyść z przestudiowania
tej  książki  w  grupie  st udyjnej  pod  przywództwem  dojrzałego  chrze
ścijańskiego  rodzica,  który  dobrze  wychował  swoje  dzieci  do  doro

słości.

Wiedza, którą już uzyskałeś ma wyposażyć cię w dużą dozę

pewności  przy  wychowywaniu  dzieci.  Powinieneś  czuć  się bardziej
pewnie  w  swojej  pozycji  władzy.  Powinieneś  także  um ieć  wyrażać
zróżnicowaną  miłość  twoim  dzieciom  w  oparciu  o  normy  spraw ie

dliwości i prawości. W iesz teraz, jak wyrażać swoją miłość, nawet

2 3 0

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

przez ograniczenia i karę cielesną. Dołączone dodatki udzielają dal

szych informacji w artościowych w wychowywaniu dziecka. Jak p o

wiedzieliśmy we wprowadzeniu, Dodatek A przedstawia podsta
wową przesłankę przyjęcia Biblii jako głównego źródła informacji o

wychowywaniu dzieci. Dodatek B oferuje sugestie dla rodzica, który

uważa, że odniósł niepowodzenie, a także praktyczne informacje

dla każdego rodzica, który spotyka się z trudnościami w w ychow y

waniu dzieci. Dodatek C pokazuje przykład badań, które stanowią

podstawę dla tej książki.

231

lateriał chroniony p raw em a u to rsk im

DODATKI

A. Biblia jako źródło informacji dla

człowieka

Następujące rozw ażanie pokazuje, dlaczego autor poszukuje w

Biblii prawdy, według której powinien żyć człowiek. Rozważanie to

ustanawia Biblię jako podstawową przesłankę dla tej książki.

Bóg istnieje

Rdz 1:1: „Na początku Bóg stworzył niebo i ziem ię”.
Ps 90:2: „Zanim góry narodziły się w bólach, nim ziemia i świat p o

wstały, od wieku po w iek Ty jesteś Bogiem".

Biblia nigdy nie próbuje udowodnić ani wyjaśnić istnienia Boga,

po prostu stwierdza, że jest to prawda. Książka ta zaczyna się więc
od tego absolutu: istnienie Boga jest prawdą. Biblia stwierdza także,

że żaden człowiek nie może uciec od uznania faklu, iż Bóg istnieje:

Rz 2:79-20: „To bowiem, co o Bogu /nożna poznać, jawne jest wśród

nich, gdyż Bóg im to ujawnił. Albowiem od sftoorzenia świata niewidzial
ne Jego przymioty - wiekuista Jego potęga oraz bóstwo - stają się -widzialne

dla umysłu przez Jego dzieła, tak że nie mogą się wymówić od w iny”.

Człowiek może próbow ać odrzucić Boga, lecz nigdy nie może

szczerze zaprzeczyć swojemu poznaniu Bożego istnienia. Ten frag

ment pokazuje, że Bóg dał się poznać człowiekowi zarówno racjo

2 33

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nalnie, jak i empirycznie. Znajomość istnienia Boga została um iesz
czona przez Boga w racjonalnym postrzeganiu ludzkiego umysłu.

Stworzenie, przez sw ój porządek i stałość, jasno przedstawia em p i
ryczny dowód Boga-Stwórcy. Akceptacja znajomości istnienia Boga

jako stwórcy doprowadzi do następnej logicznej przesłanki.

Ludzkość istn ieje jako stw orzenie Boga

Rdz 1:27: „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży

go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę

Człowiek jest stworzeniem i jest zależny od swego Stwórcy -

Boga.  Doprowadzenie  stworzenia  do  istnienia  przy  równoczesnym
niezaspokojeniu  jego  potrzeb  byłoby  aktem  nieodpowiedzialności.
Ponieważ  Bóg  troszczy  się o swoje  stworzenie  i  przyjmuje pełną od

powiedzialność za swoje stworzenie, zaspokaja potrzeby człowieka.

Bóg przygotow ał zasp okojen ie fizycznych potrzeb ludzkości

Rdz 1:28-29: „Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: 'Bądźcie

płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie podda

ną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i

nad wszystkimi zwierzętam i pełzającymi po ziemi'. / rzekł Bóg: 'Oto wam

daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo,

którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem"'.

Hebrajskie słowo tłumaczone jako „czynić poddaną" oznacza

„dominować, mieć pod stopam i", a słowo tłumaczone jako „pano

w ać"  oznacza  „rządzić".  Człowiek  otrzymał  nakaz  rządzenia
wszystkimi  żywymi  stworzeniam i  ziemi.  Otrzymał  nakaz  panow a
nia  nad  wszelkimi  zasobami  ziemi  i  korzystania  z  nich.  Dalszym  z a

spokojeniem cielesnych potrzeb człowieka jest cały fizyczny w szech

2 3 4

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

świat obejmujący powietrze, wodę, ziemię, rośliny, żywe stworzenia

i klimat konieczny dla istnienia człowieka. Nauki przyrodnicze d o

noszą o skrajnie w ąskim zakresie środowiska, w którym człowiek
może przetrwać i o tym, jak doskonale zostało ono przygotowane

dla zaspokojenia wszystkich wymagań fizycznych człowieka.

Człowiek nie jest jedynie stworzeniem fizycznym, które istnieje

tylko w fizycznym wszechświecie. Jest także stworzeniem duszy i

ducha.  Jako  taki  posiada  potrzeby  duszy  i  ducha,  a  nie  jedynie  p o
trzeby  fizyczne.  Przyjmując pełną odpowiedzialność  za  swoje  stw o
rzenie,  Bóg  także  przygotow ał  zaspokojenie  potrzeb  duszy  i  ducha

człowieka w równie kompletny sposób jak potrzeb fizycznych.

Bóg przygotow ał zaspokojenie potrzeb duszy i ducha

M t 4:4: „Lecz On mu odparł: 'Napisane jest: Nie samym chichem żyje

człowiek, lecz każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych"'.

Chleb jest przykładem zaspokojenia potrzeb fizycznych przez

Boga, a Słowo Boże jest zaspokojeniem potrzeb duszy i ducha czło

wieka.  Słowo  Boże  zostało  dane  ludziom  dla  dobra  człowieka.  Z o
stało zapisane  i zachowane zgodnie z  wiernością i sprawiedliwością.
Ponieważ  Bóg  troszczy  się  o  swoje  stworzenie,  zaopatrzył  je  we

wszystko, czego człowiek potrzebuje, aby żyć, nie tylko przeżyć fi

zycznie, ale żyć obficie, zarówno duszą, jak i duchem.

Człowiek otrzym ał od Boga zdolność podporządkowania

wszechświata fizycznego i rządzenia żywymi stworzeniami. C zło
wiek otrzymał silę i sprawność, lecz przede wszystkim otrzymał

umysł. Z tym umysłem człowiek może samodzielnie odkryć zasady,
przy pomocy których Bóg rządzi światem fizycznym. Człowiek

stopniowo zdobywał poznanie wszechświata fizycznego przez ob

serwację tych praw natury, innymi słowy przez naukę. Geologia,
astronomia, fizyka i matematyka są przykładami prawdziwych

2 3 5

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

nauk. W przeciwieństwie do tego zasady, które rządzą duchem i
duszą człowieka, nie posiadają natury fizycznej i nie mogą być

odkryte umysłem człowieka.

Człowiek ma potrzebę zrozumienia własnej duszy, poznania, jiik

odnosić się do innych istot ludzkich i poznania, jaki powinien być

jego właściwy stosunek do wszechświata fizycznego. Gdy człowiek

próbuje odkrywać informacje dotyczące duszy przy pomocy w ła

snego umysłu, bez Bożego objawienia, jest ograniczony w swej zd ol

ności obserwowania i rozumowania, dlatego wymyśla pseudonauki:

psychologię, socjologię, antropologię, próbując odpowiedzieć na p y

tania dotyczące duszy człowieka i rozwiązać jej problemy.

Człowiek także posiada potrzebę zrozumienia swej duchowej

więzi ze swoim Stw órcą - Bogiem. Potrzebuje poznać, skąd pocho

dzi, dokąd zmierza, kim jest i dlaczego istnieje. Bez poznania swego

pochodzenia, przeznaczenia, natury i celu człowiek jest zdezoriento

wany w życiu - choć cieleśnie żyje. Gdy człowiek próbuje odkryć in
formacje duchowe przy pomocy własnego intelektu, bez Bożego ob

jawienia, prowadzi to do różnych typów pseudo wiedzy, takich j£ik

filozofia i religia, które są skoncentrowane na człowieka.

W poznaniu duszy i ducha człowiek jest całkowicie zależny od

Boga. Bez informacji, których udzielił Bóg, nie potrafi odkryć zasad,
które rządzą duszą czy duchem. Słowo Boże jest nieskończenie w yż

sze w stosunku do każdej myśli, jaką mógłby mieć człowiek.

Boże m yślenie je st wyższe od m yślenia człow ieka

Iz 55:8-9: „Bo myśli moje nie są myślami waszymi ani wasze drogi m o

imi drogami - wyrocznia Pana. Bo jak niebiosa górują nad ziemią, tak drogi

moje - nad waszymi drogami i myśli m oje - nad myślami waszymi".

2 3 6

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Boże myślenie przekracza możliwości człowieka. Głupotą jest,

gdy człowiek w swej zarozumiałości kwestionuje Słowo Boże posłu

gując się swym własnym punktem widzenia. Jak stwierdza Bóg:

Prz 28:26a: „Kto swemu sercu ufa - ten głupi".

Gdy Bóg przedstawia informacje na jakiś temat, będzie to w na

turalnym konflikcie z ludzkim systemem myślenia. Ludzka filozo
fii), psychologia czy religia, nie oparte na Słowie Bożym, są ludzką

próbą uporządkowania myśli, które są niższe, niż myśli Boże. Te
systemy myślenia m uszą być ocenione przez Słowo Boże, a nie Sło

wo Boże przez nie.

Opinie każdego człowieka są połączeniem tych ludzkich syste

mów myślenia oraz jego własnego doświadczenia. Gdy przedsta
wiana jest pozycja Biblii, konieczne będzie, by czytelnik rozważył

obiektywnie swoją aktualną opinię w świetle Słowa Bożego.

B ib lia je st Słow em Bożym

Biblia stwierdza, iż jest Słowem Boga.

Tm 3:16: „W szelkie Pismo od Boga natchnione (jest] i pożyteczne do

nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w spraw ie

dliwości".

P 1:20-21: „To przede wszystkim miejcie na uwadze, że żadne p ro

roctwo Pisma nie jest dla prywatnego wyjaśnienia. Nie z woli bowiem
ludzkiej zostało kiedyś przyniesione proroctwo, ale kierowani Duchctn

Świętym mówili <od> Boga święci ludzie".

Bóg spowodował zapisanie swego Słowa nie dla swej własnej

korzyści, lecz dla korzyści ludzkości. Jest to kompletny podręcznik

2 3 7

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

dotyczący zasad związanych z duszą i duchem, dlatego ludzkość

może poszukiwać w Biblii informacji, jakich potrzebuje we w szel

kich  sprawach  m oralnych  czy  duchowych.  Biblia  posiada  odpow ie
dzi  na  wszelkie  nie  fizyczne  pytania  człowieka,  od  wiecznego  zba
wienia  do  każdej  praktycznej  sprawy  życia.  Jest  jedynym  praw dzi
wym  źródłem  informacji  moralnych  i  duchowych,  przez  które  czło
wiek  może  owocnie  żyć  każdego  dnia.  Ponieważ  Boże  Słowo  prze

znaczone jest dla korzyści człowieka, m oże ono być zrozumiane.

Ludzkość ma zrozum ieć Słow o Boże

Pwt 29:28: „Rzeczy ukryte należą do Pana, Boga naszego, a rzeczy o b 

jawione - do nas i do naszych synów na wieki, byśmy wykonali wszystkie

słowa tego Prawa".

Bóg jest nieskończony i wszechwiedzący. Nie objawił On całej

swej wiedzy skończonemu człowiekowi, lecz to, co objawił, może
być zarówno zrozumiane, jak i zastosowane. Boża informacja jest

dostępna dla tych, którzy pilnie szukają jej znaczenia i może być w y

korzystana owocnie przez tych, którzy akceptują jej naukę. Bóg nie

ukrył przed ludzkością sposobu zaspokojenia potrzeb duszy i d u

cha. Na Bożym Słowie można polegać, można zweryfikować jego

prawdziwość.

Słow o Boże je st prawdą

117:17b: „Słowo Twoje jest prawdą".

Niemożliwe jest, aby Bóg skłamał (Hbr 6:18). Biblia przedstawia

prawdziwe zasady (czy też prawa), które mogą być zastosowane w

praktyce z możliwymi do przewidzenia rezultatami. Istnieją natu
ralne, ustalone konsekwencje zachowywania lub łamania praw d o

2 3 8

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

tyczących duszy i ducha, podobnie jak istnieją takie konsekwencje

wynikające z łam ania praw fizycznych. Żaden człowiek nie może

spodziewać się zignorowania prawa grawitacji i nie poniesienia

konsekwencji  tego.  Często  jednak  w  swojej  głupocie  łam ie  zasady
dotyczące  duszy  i  ducha  w  całkowitym  zapomnieniu  się.  Gdy
prawa  cielesne  są  we  właściwy  sposób  respektowane,  rezultaty  są

możliwe do przewidzenia, korzystne dla człowieka. W łaściwe

zachowywanie zasad dotyczących duszy i ducha doprowadzi także

owocnych

rezultatów.

Słowo

Boże

podaje

naturalne

konsekwencje zachowywania lub łamania prawdy.

Zachowywanie prawdy prowadzi do błogosław ieństw a;

łam anie prawdy prowadzi do przekleństw a

Piot 2:1-2: „Jeśli więc pilnie będziesz słuchał głosu Pana, Boga szoego,

wiernie wypełniając wszystkie Jego polecenia, które ja ci dziś daję, wywyż

szy cię Pan, Bóg twój, ponad wszystkie narody ziemi. Spłyną na ciebie i
spoczną wszystkie te błogosławieństwa, jeśli będziesz słuchał głosu Panu,

Boga swego".

Pwt 28:75: „Jeśli nie usłuchasz głosti Pana, Boga swego, i nie zinyko

nasz pilnie wszystkich poleceń i praw, które ja dzisiaj tobie daję, spadną na

ciebie wszystkie te przekleństzoa i dotkną cię".

Pwt 30:19b: „Kładę przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i

przekleństwo. W ybierajcie więc życie, abyście żyli wy i wasze potomstwo".

Joz 7:8: „Niech ta Księga Prawa będzie zawsze na twych ustach: roz

ważaj ją w dzień i w nocy, abyś ściśle spełniał wszystko, co w niej jest n a 

pisane, bo tylko wtedy powiedzie ci się i okaże sic twoja roztropność".

2 3 9

M ateriał chroniony p raw em autor

Wersety te wyraźnie stwierdzają, że nauczenie się Słowa Bożego

i postępowanie według niego jest z korzyścią dla człowieka. Książka

„Wychowanie  dziecka  według  Pisma  Św iętego"  przedstawia
zasady,  które objawia  Biblia na temat wychowywania dzieci,  tak aby
zarówno  rodzice,  jak  i  dzieci  mogli  doświadczyć  błogosławieństw

obiecanych przez Boga. Wychowywanie dzieci to wychowywanie

duszy, dlatego Biblia jest jedynym pewnym źródłem prawdy na ten

temat.

2 4 0

lateriał chroniony p raw em a u to rsk im

B. Nadzieja dla rodzica

który

zawiódł

Książka ta została napisana z perspektywy wychowywania

dziecka od niemowlęcia. Boże wskazówki dotyczące w ychowywa
nia dziecka są zamierzone jako doskonały system, który ma być sto

sowany przez dwoje rodziców, którzy chcą być posłuszni Słowu B o

żemu,  od  samego początku  wychowywania  swoich  dzieci.  Niestety,
wielu rodziców  nie uświadam ia sobie,  że  potrzebują  tych informacji,
aż  do  momentu,  gdy  ich  dzieci  stają  się  nastolatkami.  A  jeżeli  twoje

dzieci  są już  dorosłe  i  rozpoznajesz  teraz  przeszłe błędy, jak  możesz
sobie  poradzić  ze  świadomością,  którą  teraz  posiadasz,  że  mogłeś
spisać się  lepiej?  A jeżeli jesteś samotnym rodzicem, pozostawionym

z  zadaniem  wychowywania  dziecka  samemu,  a  dziecko  jest  już
zbuntowane  i  jest  niemożliwym  do  wychowywania  nastolatkiem  i
czas udeka? Czy jest jakaś nadzieja dla rodziców  w  tych sytuacjach?

Odpowiedź na te pytania może być znaleziona w poznaniu cha

rakteru Boga i Jego planu łaski dla człowieka. Gdy naturalne prawa
Boga są łamane, nadprzyrodzona interwencja Boga może pozwolić

uniknąć  naturalnych  konsekwencji.  Jeżeli  człowiek  chciałby  w ysko
czyć  z  dziesięciopiętrowego  budynku,  nie  spodziewałby  się,  że  zo
stanie  ocalony  od  skutków   tego,  chyba  że  miałby  nastąpić  cud.  Na
szczęście  dla  człowieka  Bóg  zajmuje  się  cudami.  Jedynie  On  m oże
uzdrowić  złamane  serce  lub  wysłuchiwać  modlitwy  matki  za  zgu
bionego  syna.  Bóg  jest  Bogiem  łaski,  który  może  odrodzić rodziny  i

naprawić zniszczenie dokonane przez wiele lat negatywnego w y
chowywania dziecka. Różne przykłady wyjaśniają te możliwości.

Sytuacja niewychowanego dziecka, które opuściło już dom i

zbiera ow oc swej egoistycznej egzystencji, wydaje się beznadziejna.

241

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Ojciec i matka takiego dziecka na pewno będą cierpieć przekleń

stwo, które jest naturalną konsekwencją niezachowywania Bożych

praw (Prz 10:lb; 17:21; 29:15b). Dziecko także cierpi, ponieważ jego

rodzice nie wychowali go właściwie.

Jer31:29b: „Ojcowie jedli cierpkie jagody, a synom zdrętwiały zęby".

Gdy jednak dziecko opuszcza władzę rodziców, staje się całko

wicie odpowiedzialne za swoje czyny.

Jer 31:30: „Każdy um rze za swoje własne grzechy; każdemu, kto będzie

spożywał cierpkie jagody, zdrętwieją zęby".

Rodzice, którzy zawiedli, mogą trwać w nadziei, ponieważ Bóg

jest sprawiedliwy. M ogą ufać, że gdy ich nie wychowane dziecko
opuści dom, Bóg zajmie się nim jako jednostką odpowiedzialną za

własne czyny. Bóg podejmie wychowanie niewychowanego dziecka
przez ludzkie władze (inne niż rodzice) i przez presję życia. Rodzi

ce, którzy są w tej sytuacji, mogą wyznać Bogu każdą prawdziwą

winę, jaką mogą mieć w związku z nie wy chowaniem dziecka i przy

jąć Jego pełne przebaczenie. M ogą także m odlić się, aby ich dziecko

zwróciło się do Boga i przyjęło Jego wychowywanie. Gdy ja opuści

łem dom, moja droga matka modliła się za mnie przez 10 długich

lat, zanim w końcu odpowiedziałem na Bożą presję i pozwoliłem

mu przemienić moje zmarnowane życie.

Następnym przykładem jest samotny rodzic, który musi w ycho

wywać dziecko sam. Rodzic taki musi naprawdę polegać na Bożej

nadprzyrodzonej pomocy obok ciągłego stosowania zasad wycho

wywania dziecka, które Bóg zamierzył dla normalnej rodziny. W ie
lu samotnych rodziców potrafiło wychować swoje dzieci owocnie,

nawet w tak trudnej sytuacji.

2 4 2

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Rodzic, który jest w takiej sytuacji, jak wszyscy rodzice powinien

uczęszczać do solidnego, nauczającego Biblii kościoła, uczyć się o

Bożym charakterze i w zrastać w duchowej dojrzałości. Samotny ro

dzic m oże umieścić sw oje dzieci w szkole, która posiada stanowcze

reguły zachowywania się dzieci, które są konsekwentnie w ym aga
ne, jak to jest w niektórych szkołach prywatnych. Samotna matka

powinna szukać szkoły i kościoła, które posiadają silne przywódz

two męskie, aby jakoś uzupełnić brakujący wpływ ojca. Przede
wszystkim rodzic taki musi realizować Boży system wychowywania

dziecka i polegać na Bogu, aby wypełnił brakujące miejsce. Jego Sło
wo obiecuje, że on będzie dzieckiem dla sierot (Ps 10:14; 68:6; 146:9).

Jego łaska wystarcza, aby udzielić mocy w słabości samotnego ro

dzica (2 Kor 12:9).

W końcu rodzice czasami uznają, że zawodzą, lecz dziecko dalej

jest w domu. Może być dzikim, pozornie niemożliwym do opano

wania  dzieckiem  w  wieku  8  lat  (Wiele  takich  dzieci  zostało określo
nych  jako  „nadaktyw ne",  a  jednak  nie  m ają one  żadnego  problemu
fizjologicznego.  W iększość  tych  dzieci  znajduje  się  po  prostu  pod

panowaniem  swojej  grzesznej  natury).  Z  drugiej  strony  może  ono
być  zbuntowanym  nastolatkiem,  który  nigdy  nie  był  wprowadzony
pod  kontrole  i  który  być  może  ucieknie  z  domu,  gdy  jego  rodzice

spróbują wprowadzić ten system.

Kilka lat temu byłem dyrektorem niewielkiej chrześcijańskiej

szkoły. Pośród 21 uczniów był 7-letni chłopiec, który otrzymał dia

gnozę nadaktywności i 12-letnia dziewczynka, która uczęszczała do

poradni psychologicznej, a także otrzymywała środki uspokajające.

Po dwóch miesiącach konsekwentnego stosowania Bożych zasad w

szkole, chłopiec stał się spokojny i można było poradzić sobie z nim

w klasie, a psycholog przestał podaw ać dziewczynce środki uspoka-

jające i powiedział je j rodzicom, że nie musi już dłużej do niego

przychodzić. Pomimo tych i innych sukcesów wkrótce uśw iadom i

łem sobie, że tylko rodzice mogą właściwie wychować swoje dzieci.

2 43

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Szkoła może tylko w esprzeć to, co jest nauczane w domu, nie potrafi

ona zastąpić rodziców.

Rodzice nie wychowanych dzieci, które nie są jeszcze nastolatka

mi, ciągle m ają czas, aby wprowadzić swoje dzieci pod kontrolę i

potem nauczać je. Będzie jednak konieczne zintensyfikowanie pro
gramu wychowania. Rodzice takich dzieci muszą dokładnie na

uczyć się materiału zaw artego w tej książce, potem przygotować się

na nieunikniony konflikt, który musi nastąpić. Muszą stanowczo i
konsekwentnie zdobywać całkowitą kontrolę nad dziećmi przez d o

prowadzenie ich do posłuszeństwa tak szybko, jak tylko jest to m oż

liwe. Jako zachętę dla rodziców pod tym względem, pozwólcie mi
przedstawić prawdziwy przykład z życia. Moja żona i ja byliśmy

pobłogosławieni przez Boga, który obdarzył nas inteligentnym

chłopcem o silnej woli. Było to także wyzwanie dla nas. Gdy m iał 2

lata,  lubił  wyciągać  wszystkie  odpadki  z  kubła  na  śmieci.  O czyw i
ście  było to zachow anie nie do przyjęcia  dla  jego  matki,  więc pow ie
działa  mu,  aby  tego  nie  robił.  Był jednak  tak  uparty,  że  gdy  został

przyłapany  na  swoim  przewinieniu,  zaczynał gorączkowo  wyciągać
odpadki,  zanim  mógł  być  zatrzymany.  Czasami  nawet  chwytał  ku
beł krzycząc,  gdy matka podnosiła  go w  górę.

Jego bunt trwał do 8-go roku życia. Do tego czasu został d o

świadczonym kłamcą w celu ukrywania swego buntu i uniknięcia

przyłapania go. Próbowaliśmy karać go wszelkimi sposobami, jakie

kiedykolwiek stosow ali rodzice. Był skazywany na pozostawanie w

swoim pokoju, odbieraliśm y mu wszelkie przywileje i wielokrotnie

groziliśmy mu. Były to wszystko złe sposoby postępowania. W yda
wało się, że nic nie działa. Stawał się coraz bardziej zdecydowany w

swoim buncie i odm owie podporządkowania się. W końcu miało

miejsce pewne wydarzenie w szkole. Postanowił, że nie chce pisać

streszczenia lektury, które wyznaczyła nauczycielka. Zamknął swoje
zeszyty w biurku i pow iedział nam, że nie ma pracy domowej, a n a

uczycielce, że zapom niał streszczenia i że zostawił je w domu.

2 4 4

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Wreszcie nauczycielka poinformowała nas o problemie. Do tego

czasu  brakowało  mu  trzech  streszczeń.  Nie  znaliśmy  wtedy  Słowa
Bożego,  lecz  wiedzieliśm y,  że  nie możemy  dalej  pozwalać naszemu
chłopcu, aby był leniwy  i kłamał.

W końcu, w rozpaczy postanowiliśmy sprawić mu lanie za jego

kłamstwa i lenistwo, a także ukarać go przez nakazanie mu napisa

nia doskonałych, dłuższych niż konieczne, streszczeń. Niezależnie

od tego, jak długo miałoby to trwać, nie wolno mu było robić nic, co

chciał, aż jego praca nie zostanie ukończona i zaaprobowana przez

nas. Poprosiliśmy jego nauczycielkę, aby informowała nas o w szyst

kich zadaniach domowych. Naszemu synowi powiedzieliśmy, aby

pracował po szkole aż do czasu położenia się spać i przez każdy

weekend, aż wykona wszystkie zadania, ściśle tego wymagaliśmy.

Po dwóch tygodniach, pełnych napięcia z powodu jego płaczu i

prób wywołania w nas poczucia winy, w końcu podporządkował

się. Ukończył swoje streszczenia i poza tym odkryliśmy nawet, że
sprawiło mu to radość. Później napisał następujący list:

Dla mojej drogiej m am y i drogiego taty, których kocham bardzo, ponie

waż oni kochają mnie, troszczą się o mnie i karzą mnie, ponieważ mnie k o 

chają.

Ron

PS. Kocham ich! Dlaczego miałbym ich nie kochać?

Od tego czasu nasz syn był posłuszny. Nie był doskonały', lecz

zazwyczaj był poddany naszej woli. Jest teraz bardzo uczciwy i

ukończył średnią szkołę z bardzo dobrymi ocenami.

Nie ma czegoś takiego, jak „złe nasienie". Jeżeli jesteś oddany

pozyskaniu kontroli nad swoim dzieckiem, jeżeli jesteś gotowy ko
rzystać z Bożej mocy i jeżeli konsekwentnie stosujesz Boże zasady

wychowywania tak długo, jak jest to potrzebne, będziesz mógł p o

konać wolę zbuntowanego dziecka.

2 4 5

M ateriał chroniony p raw em autor

Rodzice zatwardziałego nastolatka (który jest na tyle duży, że

m oże opuścić dom, gdy napięcie stanie się intensywne), mogą je d

nak nie być w stanie wprowadzić go pod kontrolę. W rzeczyw isto
ści, jeżeli rodzice nie mogą sprawić, aby zbuntowany nastolatek

podporządkował się ich władzy, mogą przekazać go Bogu, aby ten
stosował swoje karcenie.

Rodzice, którzy m uszą podjąć drastyczne działanie - albo zm u

szenie dziecka do posłuszeństwa albo opuszczenia domu - powinni
upewnić się najpierw, czy ono wie, co je czeka. Powinni powiedzieć

mu, że próby przed którymi stanie, będą pochodziły od Boga tak,

żeby we właściwy sposób rozpoznał swoje przyszłe cierpienie jako
karcenie. Przykład tego typu ostrzeżenia podany jest w nieopubliko-
wanej wersji „Robinsona Cruzoe".

W pierwszym rozdziale ojciec Robinsona ostrzegł go, aby nie

udawał się na morze. „Powiedział mi, że mam starszego brata jako
przykład. Jego także przekonyw ał gorąco, aby nie angażował się w

wojnę, lecz nie udało mu się to. Pożądania mojego brata sprawiły, że

zaciągnął się do armii, gdzie został zabity. Choć ojciec powiedział,

że nie przestanie m odlić się za mnie, powiedział jednak także, że je
żeli podejmę ten głupi krok, Bóg nie będzie mi błogosławił. Będę

miał możliwość rozmyślania nad tym, że wzgardziłem jego radą,
gdy nie będzie nikogo, kto mógłby mi pomóc w powrocie do zdro-

» //

wia.

Początek drugiego rozdziału stwierdza: „(...) zostałem objęty

działaniem Opatrzności w rezultacie nieposłuszeństwa rodzicom -

zostałem zabrany przez Sallee River Rover i sprzedany jako niewol
nik..."

Cała książka opowiada historię człowieka, który cierpiał w iele

na skutek buntu w obec rodziców. Pokazuje także, jak Bóg prze

kształcił te cierpienia na błogosławieństwo, gdy Cruzoe zwrócił się

do Niego.

2 4 6

M ateriał chroniony p raw em a u to rsk i

Następujące listy do Ann Landers także odzwierciedlają rezulta

ty, jakie wyniknęły z tragicznych okoliczności w domu:

„Droga Ann! M uszę odpowiedzieć na list od 'rodziców ze złamanymi

sercami' i rzeczywiście mogę to zrobić, ponieważ jestem dzieckiem, które

musiało być wyrzucone.

Zaczęło się to w wieku dwunastu lat - zawsze kłóciłem się i pow odow a

łem kłopoty. W wieku szesnastu lat zostałem aresztowany po raz pierwszy.

Później byłem jeszcze aresztowany siedem razy. Nic chciałem chodzić do

szkoły, dużo piłem, zażywałem narkotyki i zadawałem wiele bólu mojej ro 

dzinie.

Wiele razy pobiłem się z moim bratem po tym, jak mówiłem, że chciał

bym, aby nasza matka umarła i przeklinałem ją, jakby była psem na ulicy.

Potem stało się. M atka powiedziała: 'idź precz!'

Gdy żegnałem się z nią, bardzo płakała. Uświadomiłem sobie wtedy, ja k

wielki zadawałem jej ból.

Musiałem jeść, więc zdobyłem jakąś pracę. Wkrótce odkryłem, że nic

potrafię pracować z powodu narkotyków, poszedłem więc do centrum p o 

mocy dla narkomanów i przestałem zażywać narkotyki. Ci ludzie byli rze

czywiście wspaniali.

Długo to trwało, zanim w końcu zdobyłem sie na decyzję zobaczenia sic

z rodzicami. Byłem bardzo wzruszony, gdy mama i brat powiedzieli mi, że

są dumni, iż jestem ponow nie częścią ich rodziny. Tato obdarzył mnie n aj

lepszym komplementem ze wszystkich, gdy powiedział, że stałem się po
tym wszystkim prawdziwym mężczyzną.

Wszystko to wydarzyło się, ponieważ mama zmusiła mnie, abym d o 

rósł. Konieczne było 18 łat łez i bólu, jeden dzień decyzji wyrzucenia mnie,

jeden rok cierpienia (zarówno dla mamy, jak i dla mnie) i potem jeszcze 3

lata, aby odbudować to wspaniałe życie, które obecnie dzielimy - miłość,

szacunek i wdzięczność".

„Droga Ann! W marcu 1976 roku wyrzuciliśmy naszego syna z domu

w dniu jego osiemnastych urodzin. Spędziliśmy 6 lat patrząc, jak niszczy
sam siebie. Wstąpił do college'u - tam jednak jego głównym zajęciem był

2 4 7

lateriał chroniony p raw em a u to rsk im

poker (koszt: 6.200 dolarów). W końcu postanowiliśmy, żc ma prawo zruj

nować swoje życie, jeżeli chce, lecz my nic musimy utrzymywać go, gdy on
to robi.

Stanęliśmy wobec jego gniewu (i ataków) i odmówiliśmy dawania mu

pieniędzy. Odmówiliśmy także podpisania form ularzy potrzebnych mu do
otrzymania s ty pen dium.

Kiedyś otrzymaliśmy telefon ze szpitala odległego o 30 mil. Ktoś wrzu

cił środek halucynogenny do jego kawy. Przeraziło to nas śmiertelnie, lecz

nie odwiedziliśmy go. Zamiast tego powiedzieliśmy przyjacielowi, który te
lefonował, żc nasz syn wybrał głupi, niebezpieczny styl życia i że nie bę

dziemy biegać do niego za każdym razem, gdy popadnie w tarapaty.

Bóg był z nami. W ystarczyło tylko 6 miesięcy żebractwa i stania pod

mostami, żeby nasz syn poszedł po rozum do głowy.

Po kilku tygodniach rozmyślań nad ostatnimi sześcioma miesiącami

swego życia (podczas których wszystko, co posiadał zostało mu kilka razy
skradzione), po utracie wszelkiej pychy i po utracie wszelkiego poczucia

bezpieczeństwa nasz syn postanowił, że nie chce dłużej takiego życia.

Wszystko to wydarzyło się 2 i pół roku temu. Wstąpił do armii i rze

czywiście polubił dyscyplinę i poczucie bezpieczeństwa. Dzisiaj jest w spa

niałym, szczęśliwym, owocnym człowiekiem - dziękuję Bogu, żc mieliśmy

odwagę ’wyrzucenia go".

Te przykłady demonstrują, że zawsze jest nadzieja dla rodziców,

którym się nie powiodło. Jest nadzieja w cudzie, który może nastą-

pić, gdy rodzice będą stosować Słowo Boże. Jest nadzieja dla rodzi
ców, którzy polegają na Bożej mocy i którzy ufają, że Bóg pokona

ich słabości. Jest także nadzieja w fakcie, że Bóg będzie podążał za

zagubionym młodzieńcem i stosował wobec niego swoją absolutną

sprawiedliwość.

Rodzice, którzy znajdują się w trudnym okresie konfliktu, zanim

jeszcze ich dzieci poddadzą się pod ich kontrolę powinni:

2 4 8

M ateriał chroniony p raw em autor

1. Dokładnie opanować informacje podane w tej książce i

prze- czytać kontekst biblijny wersetów, które są w niej cyto
wane.

2. Zobow iązać się wspólnie do konsekwentnego stosowania

tych zasad w wychowywaniu swoich dzieci, aż osiągną cel.

3. M odlić się do Boga o Jego cudowną moc i Jego osobiste

prowadzenie w stosowaniu we właściwy sposób Jego zasad.

4. W yjaśnić dzieciom dokładnie, co zamierzają zrobić. P o

winni przyznać się do własnej winy nie postępowania w e

dług woli Boga do tej pory, a potem powiedzieć dzieciom o
swoich nowych wymaganiach i zobowiązaniu przed Bogiem.

5. Zróbcie to!

Bóg obiecuje błogosławieństwo rodzicom, którzy zrobią to:

Prz 10:la: „Mądry syn radością ojca".
Prz 23:24-25: „Radnjc się ojciec prawego, kto zrodził mądrego, się cie

szy; niech się weselą lw ój ojciec i matka, lwa rodzicielka niech będzie szczę

śliwa".

Prz 29:17: „Karć syna:kłopotów to ci zaoszczędzi i pociechą twej duszy

się stanie".

Prz 31:28: „Pozostają synowie, by szczęście jej uznać, i mąż, ażeby ją

sław ić”.

2 4 9

M ateriał chroniony p raw em autor

C. Greckie słowa związane z dziećmi

W tym dodatku przedstawione zostanie podsumowanie metody

wykorzystywanej przez Foundation for Biblical Research (FBR, Fun
dacja Badań Biblijnych) w ustalaniu znaczeń słów biblijnych. Nie

podajemy wszystkich kroków. Kompletna kopia naszej metody

może być uzyskana z FBR.

Po pierwsze, wykonana została lista słów z Biblii angielskiej

(King Jam es Version), słów związanych z tematem dzieci.

Po drugie, wykonano zestawienie słów greckich i hebrajskich w

odniesieniu do słów angielskich (tutaj ukazany jest tylko zestaw

słów greckich).

Po trzecie, wykonano studium każdego słowa oraz jego w yko

rzystanie w tekście. Sprawdzono każde miejsce, w którym pojawia

się dane słowo. Zanotowano morfologię, składnię, wykorzystanie
rodzajnika, porównania i kontrasty.

Po czwarte, w oparciu o powyższe dane wyciągnięto hipotezę.
Po piąte, zanotowano nie rozwiązane problemy dla naszej anali

zy.

Po szóste, przeprowadzono szczegółową analizę kilku spośród

tych słów w dziedzinie semantycznej, w której pojawiały się razem

w tym samym kontekście.

Po siódme, wyniki tej analizy porównano z hipotezą, która była

odpowiednio zm ieniana (gdy było to potrzebne).

Po ósme, przestudiowano leksykony, aby znaleźć etymologię

każdego  słowa  i  jego  wykorzystanie  pozabiblijne.  Rezultaty  tego
kroku  porównano  z  hipotezami,  wspomnianymi  w  kroku  czw ar
tym.  Miało  to  na  celu  rozważenie informacji  biblijnych  w  świetle  in
formacji  leksykalnych  (informacje  leksykalne  rozważano  po  infor

macjach biblijnych, aby zapewnić, że wcześniejsze badania ludzkie

251

M ateriał chroniony p raw em autor

nic zaciemnią tego, co Biblia ma do powiedzenia o wykorzystaniu
danego słowa).

Po dziewiąte, sprawdzono znaczenie hipotetyczne (lub znacze

nie wydobyte z Biblii) w świetle informacji leksykalnych oraz oce

niono i zanotowano różnice.

Po dziesiąte, w yciągnięto konkluzję co do konkretnego biblijne

go znaczenia każdego słowa.

W jedenastym kroku wykonano tabelę dla oznaczenia związków

pomiędzy słowami w dziedzinie semantycznej dotyczącej dzieci. Ta
procedura została wprowadzona w celu udzielenia pomocy pow aż

nemu  badaczowi  w  lepszym  zrozumieniu  tego,  co  precyzyjnie  k o
munikuje  Słowo  Boże.  Następująca  tabela  pokazuje,  iż  44  słowa  a n
gielskie  został)'  użyte  w  Nowym  Testamencie  dla  przetłumaczenia

11 unikalnych słów greckich związanych z dziećmi. FBR pracuje nad

słownikiem znaczeń słów biblijnych, chcąc przyczynić się do w yja

śnienia tej wieloznaczności.

2 5 2

M ateriał chroniony p raw em autor

S ł o w a w d z ie d z i n i e s e m a n ty c z n e j: „ d z ie c i "

S ło w o g re c k ie

T łu m a c z e n ie

$pecpo e

( b r e p h o s )

d zieck o , em b rio n , n ie m o w lę , m ałe d zieck o

v n n i O £

( n e p i o s )

n iem o w a, m ałe d zieck o , n iem o w lę, d zieck o ,

m ały, p rosty, nieucz.ony

T E H V O V

( ł e k n o n )

d zieck o , syn lub córka, p o to m ek , ludzie

x e x v i o v

( t e k n i o n )

m ałe d zieck o , d ro g ie d zieci

O i o e

( h u i o s )

syn, p otom ek, u czeń

n a l

( p a i s )

d zieck o , ch ło p iec, m łod zien iec, d zie w czy n k a,

słu ga, n iew o ln ik , p o słu gu jący

n a i ó a p i o v

( p a i d a r i o n )

m ały ch ło p iec, d zieck o , ch łop iec, ch łop ak

T t a i ó i o v

( p a i d i o n )

n iem o w lę, m ałe d zieck o , d ro g ie dzieci

n a i ó i c m n

( p a id f c k e )

d ziew czy n a, pann a, p an ien k a, n iew oln ica lu b

słu żąca

K O p a o i o v

(k o r -a s io n )

d ziew czy n a, p an n a, p anienka

veavLcrKoę

( n c a n i s k o s )

m łod y m ężczy zn a, m ło d zien iec, żołn ierze,

o soba będ ąca w kw iecie w ieku

S ło w a po w ią zan e

avnP

(<uter)

d o ro sły m ężczy zn a, m ąż, istota lu d zk a, je d

nostka

xeA.e

i o ę

(t e ie io s )

d o p ro w ad zo n y d o u ko ń czen ia, w p ełn i zreali-

zo w an y , w pełni ro zw in ięty, k om p letn y , cały ,

w pełni w y ro śn ięty , d o jrz a ły w iek , d o sk o n ały ,

zrealizo w an y , n ajw y ższe j jakości.

Jak widzisz z tabeli, niemożliwe byłoby, aby czytelnik ustalił, ja

kie  słowo  greckie  zostało  w  oryginale.  Trudno  jest  także  odróżnić
specyficzne  znaczenie  każdego  słowa  greckiego.  FBR  zastosowała
procedury  podsum owane  w  tym  dodatku,  dla  ustalenia  różnic  po

między tymi słowami. Następna tabela pokazuje obrazowo relacje

2 53

Materia! chroniony p raw em auto

11 słów greckich oznaczających „dzieci". Znaczenia tych słów o d

zwierciedlają najbardziej specyficzne niuanse każdego słowa. W w y

korzystaniu  ich  w  Biblii  znaczenie  może  nie  być  podkreślane,  a  sło
wo  może  nawet  być użyte  w jego  najbardziej ogólnym  sensie  w  da
nym  kontekście.  M ożesz  napisać do  Fundation  for  Biblical  Research

po dalsze informacje dotyczące ich metod studium pojedynczych
słów:

Fundation for Biblical Research
8330 Burnet, Suite 122

Austin, Texas 78758, USA

2 5 4

lateriał chroniony p raw em a u to rsk im