KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

82

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ-CZERWIEC • 3/2008

nia morfologicznych zmian w przewodzie 
pokarmowym (zrosty, guzy) lub skłon-
ności osobniczej ujawniającej się w wa-
runkach konkretnego sposobu żywienia 
i użytkowania. Warto również zwrócić 
uwagę na szybkość pojawienia się i na-
rastania objawów. Nagłe pojawienie się 
silnego bólu, ale bez znacznych zmian 
ogólnych, wskazuje na kolkę spastyczną, 
a gdy równocześnie występują duże zabu-
rzenia w układzie krążenia i stały niepo-
kój, należy podejrzewać groźną dla życia 
niedrożność strangulacyjną.

Przeprowadzając wywiad, powinno się 

uwzględnić możliwość zatajenia przez 
właściciela, a szczególnie opiekuna, pew-
nych wstydliwych faktów, np. podania na 
zapas dużej ilości paszy treściwej lub sto-
sowania znachorskich metod leczenia.

B

ADANIE

 

KLINICZNE

 (

FIZYKALNE

)

Jest to najważniejsza czynność lekarska, 
ponieważ metody instrumentalne i labo-
ratoryjne w przypadku kolek mają ogra-
niczone znaczenie. Diagnostyczne efekty 
badania klinicznego zależą w znacznym 
stopniu od doświadczenia badającego, 
szczególnie w odniesieniu do badania rek-
talnego oraz oceny nasilenia i charakte-
ru niepokoju. Jeszcze większe znaczenie 
ma dokładność przeprowadzenia bada-
nia, czyli realizacji całości planu badania 
klinicznego, ze szczególnym uwzględnie-
niem stanu ogólnego, układu pokarmowe-
go i krążenia. Szybkość rozwoju i nasilenie 
zmian w stanie ogólnym zależą od rodza-
ju schorzenia, a konkretnie od nasilenia 
endotoksemii, odwodnienia, zaburzeń 
w układzie krążenia i niedotlenienia na-
rządów. Szybkie pogorszenie stanu ogól-
nego, objawiające się czerwonosinym za-
barwieniem błon śluzowych, oziębieniem 
obwodowych powłok ciała, dużym przy-
spieszeniem i pogorszeniem jakości tętna 
oraz przyspieszeniem i pogłębieniem od-
dechów jest zwykle następstwem zaawan-
sowanego wzdęcia żołądka i jelit, ostre-
go zapalenia z endotoksemią, a przede 

Wczesne rozpoznanie choroby kolko-
wej jest czynnością szczególnie ważną, 
ponieważ decyduje o kierunku dalszego 
postępowania lekarskiego. Większość 
obecnie występujących kolek ma prze-
bieg ostry z szybko narastającymi zabu-
rzeniami w stanie ogólnym. Każda godzi-
na zwłoki z podjęciem leczenia pogłębia 
zmiany miejscowe i pogarsza stan ogól-
ny, a tym samym zmniejsza szanse na po-
myślny wynik leczenia. Względnie wcze-
sne i poprawne rozpoznanie pozwala na 
podjęcie ważnej decyzji, czy pacjent kwa-
lifikuje się do leczenia zachowawczego, 
czy też wymaga interwencji chirurgicz-
nej (3, 6, 12). U zwierząt wymagających 
zabiegu chirurgicznego szybko powstają 
zmiany nieodwracalne, których stopień 
nasilenia warunkuje pomyślność zabie-
gu i efekt dalszego leczenia.

W rozpoznaniu i prognozowaniu po-

winno się uwzględnić wszystkie dostępne 
metody diagnostyczne od wywiadu, ba-
dania fizykalnego, ze szczególnym zwró-
ceniem uwagi na przewód pokarmowy, 
do badań instrumentalnych, analiz la-
boratoryjnych, a nawet reakcji zwierzę-
cia na preparaty spazmolityczne i son-
dowanie żołądka (3, 4, 12, 15, 16, 17, 18, 
19, 20). Wykluczyć należy także różne 
choroby z objawami niepokoju, a na-
wet z bólami brzucha, a nie wynikające 
ze zmian w przewodzie pokarmowym, 
m.in. kamicę nerkową i wątrobową, skręt 
macicy, zapalenie otrzewnej, opłucnej 
i trzustki (11).

W

YWIAD

Poza standardowymi pytaniami, co do 
czasu trwania, rodzaju objawów, prze-
biegu i domniemanej przyczyny choro-
by, szczególnie ważne są pytania doty-
czące żywienia i użytkowania konia oraz 
ewentualnych zmian w tym zakresie 
w ostatnich dniach przed zachorowa-
niem. Istotne są także informacje o wcze-
śniejszych zachorowaniach z podobnymi 
objawami, co sugeruje możliwość istnie-

prof. dr hab. Eligiusz Madej, dr n. wet. Tomasz Riha

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Abstract

A great variety of colic diseases makes 
their diagnosis difficult and requires 
individual treatment. The successful 
medical care is enabled by clinic exami-
nation and application of possibly wide 
range of laboratory and picturesque re-
search. The first and top aim of the di-
agnostic procedure is finding out if the 
patient can be cured by medical due to 
therapy or whether he requires a surgi-
cal intervention, and what his chance 
of survival is.

Key words

horses, colics, diagnosis

Streszczenie

Duża różnorodność chorób kolkowych 
powoduje, że ich rozpoznawanie jest 
trudne i wymaga indywidualnego po-
stępowania. Powodzenie zapewniają do-
kładne badanie kliniczne i zastosowanie 
możliwie szerokiego wachlarza badań 
laboratoryjnych i obrazowych. Pierwszym 
i nadrzędnym celem postępowania dia-
gnostycznego jest ustalenie, czy pacjent 
może być leczony zachowawczo, czy też 
wymaga zabiegu chirurgicznego i jakie 
są jego szanse przeżycia.

Słowa kluczowe

konie, kolki, diagnostyka

Choroby

kolkowe koni

OGÓLNA DIAGNOSTYKA KLINICZNA 
I LABORATORYJNA – CZ. II

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

84

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ-CZERWIEC • 3/2008

wszystkim przerwania ich ciągłości lub 
niedrożności mechanicznych ze strangu-
lacją. W dwóch ostatnich przypadkach 
ważne jest potwierdzenie rozpoznania po-
przez analizę zmian instrumentalno-labo-
ratoryjnych. W szczegółowym badaniu 
klinicznym należy zwrócić uwagę na ro-
dzaj i nasilenie niepokoju oraz na ewentu-
alne zmiany stwierdzane podczas badania 
rektalnego i sondowania żołądka. Stopień 
nasilenia niepokoju często nie odzwiercie-
dla ciężkości schorzenia. Może być du-
żego stopnia przy niegroźnych zaburze-
niach czynnościowo-trawiennych (ostre 
rozszerzenie żołądka, kolka spastyczna) 
i małego stopnia w końcowej fazie często 
„śmiertelnych” niedrożności strangulacyj-
nych (skręty dużych odcinków jelit, prze-
rwanie ciągłości ścian żołądka lub jelita). 
Większą wartość diagnostyczną mają ro-
dzaj niepokoju  i przyjmowane przy tym 
pozycje i postawy. Bardziej szczegółową 
przydatność analizy niepokoju pokazuje 
tabela 1  (s. 86). Tabela prezentuje tylko 
częściej występujące i względnie charak-
terystyczne zachowania chorych zwie-
rząt. W rzeczywistości wachlarz zmian jest 
znacznie szerszy i zróżnicowany.

B

ADANIE

 

REKTALNE

I

 

SONDOWANIE

 

ŻOŁĄDKA

Badanie rektalne bardzo często rozstrzy-
ga o szczegółowym rozpoznaniu, przy-
najmniej w odniesieniu do zmian umiej-
scowionych w tylnej i środkowej części 
jamy brzusznej. Powinno się go prze-
prowadzać po uprzednim podaniu leków 
przeciwbólowych i spazmolitycznych, 
a niekiedy po znieczuleniu epiduralnym 
w przypadku dużego stopnia niepokoju 
i silnego parcia przy próbie eksploracji. 
Wstępną, ale konieczną czynnością jest 
także usunięcie kału z prostnicy i uży-
cie środków poślizgowych na rękawice 
i do prostnicy. Zgodnie z ogólną zasadą 
w pierwszej kolejności ocenia się ilość 

i jakość zalegającego kału, stan błony ślu-
zowej prostnicy oraz różne odstępstwa od 
normy w postaci obecności śluzu, krwi, 
robaków i napięcia ścian jelita. Nie bez 
znaczenia jest także badanie jakości kału. 
Ten pozornie mało ważny fragment ba-
dania często istotnie ułatwia rozpozna-
nie. Obecność znacznej ilości kału zwykle 
wyklucza wszelkiego rodzaju niedrożno-
ści, obecność gęstego śluzu sugeruje za-
tkania kałowe, głównie w okrężnicy ma-
łej i w zagięciu żołądkowanym okrężnicy 
dużej, a brak parcia jest następstwem po-
rażenia jelit, często w drugiej fazie nie-
drożności strangulacyjnych. Natomiast 
wzmożone parcie z częstym oddawaniem 
papkowatego kału jest charakterystyczne 
dla kolki spastycznej. W następnym eta-
pie penetruje się jamę miedniczą i tylną 
część jamy brzusznej, łącznie z kanała-
mi pachwinowymi i tylną częścią krez-
ki. W jamie miedniczej można spotkać 
wzdęte lub przepełnione kałem zagię-
cie miednicze okrężnicy dużej. Wzdęcie 
zagięcia jest zwykle następstwem nie-
drożności (skrętu lub zatkania kałowe-
go) okrężnicy małej i skrętu w zagięciu 
przeponowym lewych pokładów okręż-
nicy dużej. 

U zdrowych koni w lewej części jamy 

brzusznej znajdują się lewe pokłady 
okrężnicy dużej nieznacznie wypełnio-
ne treścią, które chorobowo mogą być 
nadmiernie przeładowane lub wzdęte. 
Utrzymujące się dłużej mierne wypeł-
nienie kałem i wzdęcie są dość charak-
terystyczne dla przemieszczeń okręż-
nicy dużej bez strangulacji. Ten rodzaj 
przemieszczeń jest często utożsamiany 
z prostym zaleganiem kału, ponieważ 
nie przebiega z tak dużymi zaburzenia-
mi ogólnymi, jak niedrożności strangu-
lacyjne. W przeciwieństwie do zalegań 
nie poddają się leczeniu zachowawcze-
mu i konieczny jest zabieg chirurgiczny, 
najlepiej w początkowym okresie cho-

roby (20). Spośród przemieszczeń bez 
strangulacji okrężnicy dużej szczególnie 
łatwe do rozpoznania jest przemieszcze-
nie lewych podkładów na więzadło śle-
dzionowo-nerkowe. Tylko w tym przy-
padku śledziona jest wyraźnie odsunięta 
od ściany powłok, a jej koniec skierowa-
ny dośrodkowo. W przedniej środkowej 
części jamy brzusznej z trudem można 
napotkać przeładowane rozszerzenie żo-
łądkowane okrężnicy dużej i zatkane tre-
ścią lub zapętlone jelita cienkie. Rozsze-
rzenie żołądkowane jest rzadko osiągalne 
(tylko u małych koni), a niedrożności je-
lita czczego mogą być w różnych miej-
scach i zwykle dolne ze względu na dłu-
gą krezkę. Stosunkowo łatwiej dostępne 
jest jelito biodrowe, które w przypadku 
zatkania przebiega w postaci kiełbaso-
watego tworu przebiegającego ukośnie 
z lewej strony na prawo do głowy jeli-
ta ślepego. Niedrożności jelita biodro-
wego towarzyszą zawsze wzdęcie jelit 
cienkich przed zatkaniem i wtórne roz-
szerzenie żołądka. W tylno-środkowej 
części jamy brzusznej, niekiedy po lewej 
lub prawej stronie, napotykamy okręż-
nicę małą. Normalnie wyczuwamy po-
jedyncze grudki uformowanego kału. 
W przypadkach zatkań kałowych są to 
duże czopy lub walcowate twory, spada-
jące ku dołowi na napiętej krezce. Przy 
skrętach wzdęte odcinki jelita z charak-
terystycznymi kieszonkami wypełnia-
ją znaczną część jamy brzusznej. Przy-
datna diagnostycznie jest także ocena 
stanu napięcia krezki. Duże jej napięcie 
występuje w przypadku przemieszczeń 
ze wzdęciem i zatkań kałowych. Kieru-
nek jej przebiegu pozwala zlokalizować 
zmianę, co jest ważne w przypadku jelit 
posiadających długą krezkę (jelita cien-
kie, okrężnica mała). Podobnie przydatne 
diagnostycznie jest stwierdzenie obrzęku 
krezki i zajętej części jelita. Jest to cha-
rakterystyczne dla niedrożności stran-
gulacyjnych w związku z zastojem krwi 
i rozwojem zmian wstecznych.

W prawej części jamy brzusznej w oko-

licy ostatniego żebra, tuż przy ścianie po-
włok, znajduje się jelito ślepe. Normal-
nie prawie niewyczuwalne może ulegać 
tak dużemu powiększeniu wskutek na-
gromadzenia treści lub gazu, że zajmuje 
większość prawej połowy jamy brzusznej 
i jest prawie w całości wyczuwalne. Przy 
miernym powiększeniu treścią wyczu-
walna jest tylko głowa, a trzon i wierz-
chołek przy wzdęciach na tle przemiesz-
czeń. Badanie rektalne należy wykonywać 
każdego dnia, nawet co kilka godzin, gdyż 
jego wyniki wraz z parametrami stanu 
ogólnego ukazują rzeczywisty przebieg 
procesu chorobowego w kierunku po-
prawy lub pogorszenia (8).

fot. Shutters

tock

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

86

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ-CZERWIEC • 3/2008

S

ONDOWANIE

 

ŻOŁĄDKA

Sondowanie żołądka ma aspekt diagno-
styczny i równocześnie leczniczy. Po-
winno być wykonywane jak najwcze-
śniej, gdy jest podejrzenie jakichkolwiek 
zmian, przebiegających z rozszerzeniem 
żołądka. Przeprowadza się je po uprzed-
nim podaniu preparatu przeciwbólowe-
go i spazmolitycznego, np. Biovetalgin
(40-60 ml i.v.), co ułatwia przeprowa-
dzenie zabiegu. Zabieg sondowania, po-
dobnie jak badanie rektalne, wymaga 
pewnego doświadczenia i prawidłowe-
go doboru odpowiedniej sondy, co do jej 
średnicy i elastyczności. Przy zaawanso-
wanym wzdęciu żołądka występują trud-
ności w pokonaniu wpustu zamknięte-
go przez nacisk gazów. Poza podaniem 
preparatu spazmolitycznego pomocne 
jest wlanie do światła sondy małej ilo-
ści (100-200 ml) ciepłej wody lub wy-
waru z siemienia lnianego. Jeszcze bar-
dziej skuteczne jest podanie przez sondę 

40-60 ml 2% roztworu Lignocainum hy-
drochloricum. Obecność sondy w żołąd-
ku koni sygnalizuje normalnie ujście ma-
łej ilości gazu o aromatycznym zapachu 
i rytmiczne szmery przypominające „wy-
żymanie ścierki”. W pierwotnym rozsze-
rzeniu żołądka gaz ulatnia się z szumem 
i dość często wypływa papkowata treść 
o kwaśnym zapachu. Treści jest zwykle 
dużo i całkowite jej wypłukanie wymaga 
kilkukrotnego wlewania wody i lewaro-
wania upłynnionej treści. Przy zaawan-
sowanym rozszerzeniu żołądka charak-
terystyczny jest  brak szmerów, które 
pojawiają się zwykle dopiero po jego 
opróżnieniu lub po wlaniu zimnej wody. 
We wtórnym rozszerzeniu na tle niedroż-
ności przedniego odcinka jelit treść jest 
wodnista, żółtobrązowa i o mdłym, czę-
sto kałowym zapachu i zwykle samoist-
nie wypływa. W rozszerzeniu na tle ostre-
go zapalenia oraz owrzodzeń żołądka 
i jelit cienkich treść jest mętna, niekiedy 

krwista, zawiera domieszki śluzu i strzę-
pów błony śluzowej i ma nieprzyjemny, 
cuchnący zapach.

B

ADANIA

 

LABORATORYJNE

 

KRWI

 

I

 

PŁYNU

 

OTRZEWNOWEGO

Wyniki tych badań mają często istotną 
wartość diagnostyczną, a przede wszyst-
kim prognostyczną, co do przebiegu cho-
roby i szans przeżycia po ewentualnym 
zabiegu chirurgicznym. Jest to ważne dla 
właściciela zwierzęcia, który musi mieć 
świadomość rzeczywistego stanu zdro-
wia i ryzyka dalszego leczenia. Pozwa-
lają także na ukierunkowanie leczenia 
ogólnego i oceny jego efektów. W mia-
rę możliwości powinny być wykonywa-
ne każdego dnia w jak najszerszym za-
kresie. We krwi oznacza się najczęściej 
podstawowe parametry hematologiczne 
(Ht, Hb, liczba leukocytów i ich obraz), 
wskaźniki równowagi kwasowo-zasa-
dowej (pH, pO

2

, HCO

3

, BE) oraz stężenie 

Nasilenie 

niepokoju

Rodzaj 

niepokoju

Postawa i pozycje

Rodzaje chorób kolkowych

Małego 
stopnia

Ciągły

Stojąca

Przerwanie ściany jelit lub żołądka i końcowe 

stadium niedrożności strangulacyjnych

Z krótkimi 

przerwami

Zwykle stojąca, okresowo zmiana pozycji

J.w. oraz ostre zapalenie żołądka i jelit

Z długimi 

przerwami

Zwykle stojąca

Pozycja obserwatora lub wahadłowa
Pozycja „kozła do piłowania drzewa”

Owrzodzenie żołądka, colitis x

Zaleganie w j. ślepym

Zaleganie w pokładach okrężnicy dużej

Średniego 

stopnia

Ciągły

Częsta zmiana postawy i pozycji

Niedrożności kałowe jelit cienkich, niektóre 

niedrożności strangulacyjne

Z krótkimi 

przerwami

Stojąca lub leżąca

Leżenie na grzbiecie

Kolka spastyczna, wzdęcie żołądka i jelit

Zatkanie okrężnicy małej i zagięcia przeponowego 

okrężnicy dużej

Z długimi 

przerwami

Zwykle stojąca

Zleganie w zagięciu miedniczym okrężnicy dużej

Dużego 
stopnia

Ciągły

Stojąca z krótkotrwałymi zmianami pozycji

Niedrożności strangulacyjne, głównie okrężnicy 

dużej

Z krótkimi 

przerwami

Częsta zmiana postawy
Pozycja siedzącego psa

Jw. oraz kolka spastyczna

Ostre wzdęcie żołądka i jelit

Z długimi 

przerwami

Stojąca, okresowa zmiana pozycji

Kamienie jelitowe i dróg moczowych, bezoary

Tabela 1. Nasilenie i rodzaj niepokoju w chorobach kolkowych koni

Typ kolki

Barwa

Przejrzystość

Erytrocyty

w tys./μl

Leukocyty

w tys./μl

Białko

g/dl

Mleczany

mmol/L

Norma

Jasnożółta

Klarowna

< 1

< 5

< 2,5

< 2,0

Niedrożności kałowe

Jasnożółta

Klarowna

< 1-2

< 5

2,0-3,0

< 2,5

Przemieszczenie bez 

strangulacji

Żółta

Dość klarowna

5-10

5-8

2,0-3,0

< 3,0

Przemieszczenie 

strangulacyjne

1. faza

Pomarańczowo-

krwista

Mętna

20-50

>10

2,0-3,0

3,0-6,0

Przemieszczenie 

strangulacyjne

2. faza

Brązowokrwista

Mętna i kłaczkowata

100-150

10-20

> 3,5

> 8,0

Zapalenie jelit

Żółta

Dość klarowna

2-10

5-10

2,0-3,0

?

Zapalenie otrzewnej

Żółtokrwista

Mętna krwisto-ropna

5-50

50-100

2,5-3,5

?

Tabela 2. Zmiany w płynie otrzewnowym w różnych typach kolek

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

87

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ-CZERWIEC • 3/2008

elektrolitów (Na, Cl, K, Ca), mleczanów, 
azotu, mocznika i bilirubiny, glukozy 
i aktywności transaminazy asparagino-
wej. Przydatne jest także oznaczanie wy-
branych wskaźników krzepnięcia krwi 
i fibrynolizy – liczby płytek, stężenia fi-
brynogenu, czasu trombinowego i pro-
duktów rozpadu fibryny.

Badania krwi dostarczają bardzo róż-

nych i często cennych informacji. Wyso-
ki hematokryt orientuje ogólnie o stop-
niu odwodnienia, leukocytoza o rozwoju 
procesów zapalno-martwiczych, zmiany 
w stężeniu elektrolitów i we wskaźnikach 
równowagi kwasowo-zasadowej o zabu-
rzeniach w tym zakresie decydujących 
w dużym stopniu o stanie ogólnym zwie-
rzęcia, natomiast wysokie stężenie biliru-
biny, azotu mocznika i wzrost aktywno-
ści transaminazy o stopniu uszkodzenia 
wątroby i nerek, a zmiany we wskaźni-
kach krzepnięcia i fibrynolizy o ewen-
tualnej przyczynie zaburzeń w krążeniu 
krwi i niedotlenienia. 

Dużo informacji dostarcza także badanie 

płynu otrzewnowego, któremu poświęca 
się szczególnie dużo uwagi (1, 13, 22).
Bada się go najczęściej pod względem 
ilości, właściwości fizycznych, liczby 
erytrocytów i leukocytów oraz stężenia 
mleczanów, białka i aktywności fosfatazy 
zasadowej. Zmiany w płynie otrzewno-
wym w różnych typach kolek na podsta-
wie piśmiennictwa i obserwacji własnych 
autor przedstawił w tabeli 2. Badanie pły-
nu otrzewnowego pozwala m.in. na od-
różnienie kolek możliwych do wylecze-
nia postępowaniem zachowawczym od 
wymagających zabiegu chirurgicznego. 
W przypadku tych pierwszych zmia-
ny są porównawczo niewielkie, naj-
częściej w granicach normy, natomiast 
u wymagających zabiegu dość duże, co 
ukazuje tabela 2. U tych ostatnich cha-
rakterystyczne jest zwiększenie ilości 
mętno-krwistego płynu z dużą liczbą 
elementów morfologicznych krwi, ze 
znacznym podwyższeniem stężenia mle-
czanów, białka i aktywności fosfatazy 
zasadowej. Sugeruje się (2, 10, 13), że 
stężenie mleczanów w płynie otrzew-
nowym, podobnie jak we krwi, jest do-
brym wskaźnikiem zaburzeń w krążeniu 
krwi odpowiedzialnych za rozwój zmian 
zwyrodnieniowo-martwiczych poprze-
dzających zejście śmiertelne. Wczesne 
rozpoznanie niedotlenienia umożliwia 
przeciwdziałanie tym groźnym następ-
stwom. Na materiale 189 kolkowych 
pacjentów wykazano 4-krotnie wyższe 
stężenie mleczanów w plazmie i w pły-
nie otrzewnowym u koni z niedrożno-
ściami strangulacyjnymi w porównaniu 
z innymi przypadkami bez istotnych za-
burzeń w krążeniu ogólnym i miejscowej 

sekwestracji krwi (10). Do rozpoznawa-
nia głębokich zmian w jelitach wyma-
gających resekcji i grożących zejściem 
śmiertelnym ma służyć oznaczanie fosfo-
ranów organicznych w plazmie lub w pły-
nie otrzewnowym. Wzrost w płynie po-
nad 3,6 mg/dl sugeruje obecność takich 
zmian (1). Cenne diagnostycznie i pro-
gnostycznie jest również oznaczanie wy-
branych wskaźników krzepliwości krwi 
i fibrynolizy (7, 9, 11, 14, 20). Wykazano 
różny stopień zaburzeń u większości koni 
z objawami kolek. Duże i prognostycznie 
niekorzystne zmiany wystąpiły u koni 
z colitis i z ostrą biegunką, umiarkowane 
w przebiegu niedrożności strangulacyj-
nych i porównawczo niewielkie w przy-
padkach zatkań i zalegań (9). Najbardziej 
przydatne jest oznaczanie liczby płytek, 
stężenia fibrynogenu czasu trombinowe-
go i protrombinowego oraz rozpuszczal-
nych monomerów fibryny. Wzrost stęże-
nia produktów degradacji fibryny przede 
wszystkim D-dimeru (ponad 700 mg/ml) 
świadczy o obecności zaawansowanego 
procesu zakrzepowo-zatorowego powo-
dującego znaczne niedokrwienia i nie-
dotlenienie.

D

IAGNOSTYKA

 

INSTRUMENTALNA

(

OBRAZOWANIA

)

Metody obrazowania zyskują coraz to 
większe znaczenie diagnostyczne, szcze-
gólnie ultrasonografia i laparoskopia, 
a w pewnym stopniu także radiografia 
i nieinwazyjna endoskopia (5, 12). Ba-
danie ultrasonograficzne (USG) można 
wykonywać przez skórę lub rektalnie 
przez ścianę prostnicy. Przydatne są apa-
raty o niskiej częstotliwości (3,5 MHz) 
z możliwością penetracji na głębokość 
24 cm. USG jest szczególnie przydatne 
u źrebiąt, u których niemożliwe jest ba-
danie rektalne, a także u dorosłych koni 
do diagnozowania zmian w przedniej 
części jamy brzusznej. Umożliwia roz-
poznawanie morfologicznych nieprawi-
dłowości w jelitach cienkich i w jelicie 
ślepym, ilość i naturę płynu otrzewno-
wego, obecność zrostów i stopnia nasi-
lenia perystaltyki. Jest przydatne także 
do diagnozowania przemieszczeń jelit 
grubych, szczególnie wgłobienia śle-
po-ślepego, ślepo-okrężniczego i prze-
mieszczenia lewych pokładów okrężni-
cy za więzadło nerkowo-śledzionowe. 
Badanie USG jest znacznie utrudnio-
ne w przypadkach dużej ilości gazów 
w żołądku, jelitach i w płucach, które 
ograniczają głębokość penetracji i oce-
nę obrazu, głównie w środkowej części 
jamy brzusznej.

Dużą i różnorodną wartość diagno-

styczną ma także laparoskopia. Pozwala 
na szczegółową penetrację jamy brzusz-

nej i jest znacznie mniej inwazyjna niż 
tradycyjna laparotomia. Szczególnie 
przydatna jest do diagnozowania chro-
nicznych kolek powstałych na tle zro-
stów, ropni, różnego rodzaju guzów 
i zmian narządowych oraz stanów róż-
nych ostrych przebiegających z uszko-
dzeniem ścian jelit i naczyń. Umożliwia 
także pobranie bioptatów z narządów 
jamy brzusznej i wykonanie drobnych 
zabiegów korekcyjnych. Nieinwazyj-
na endoskopia ma zastosowanie przede 
wszystkim do diagnozowania wrzo-
dów żołądka i dwunastnicy oraz rza-
dziej do oceny zmian w prostnicy. Bada-
nie musi być poprzedzone przynajmniej 
24-godzinną głodówką i usunięciem 
jak największej ilości treści pokarmo-
wej. Radiografia jest stosowana głównie 
w diagnozowaniu zmian w przednim od-
cinku przewodu pokarmowego u źrebiąt. 
U dorosłych pozwala na wykrycie prze-
pukliny przeponowej oraz obecności ciał 
obcych enterolitów i piasku. Oczywiście 
możliwe jest to przy użyciu odpowied-
nich aparatów generujących napięcie 
150 kV i natężenie 250-300 mA.

P

ODSUMOWANIE

Wszystkie metody postępowania dia-
gnostycznego służą w pierwszej kolej-
ności do uzyskania odpowiedzi na 2 za-
sadnicze pytania – czy pacjent ma szanse 
na przeżycie, a o ile tak, to czy może być 
leczony zachowawczo, czy też koniecz-
ny jest zabieg operacyjny. Od pewnego 
czasu szuka się odpowiedniego zesta-
wu metod, technik i prób, które dały-
by odpowiedź na te pytania. Propozycje 
są różne, ale najczęściej za istotne uwa-
ża się zmiany ze strony układu krąże-
nia (liczba i jakość tętna, ciśnienie krwi, 
barwa i czas wypełnienia kapilar błon 
śluzowych), stopień i rodzaj niepokoju, 
nasilenie depresji, zmiany stwierdzane 
badaniem rektalnym i podczas sondo-
wania oraz wartość hematokrytu, liczbę 
leukocytów, stężenie w surowicy azo-
tu mocznika, D-dimeru i elektrolitów, 
a także właściwości fizycznych i wybra-
nych chemicznych (stężenie mleczanów) 
płynu otrzewnowego (15, 16, 17, 20, 21). 
Oczywiście najlepszym rozwiązaniem 
jest wykonanie jak najszerszego zesta-
wu technik diagnostycznych. 

‰

Piśmiennictwo dostępne w redakcji.

prof. dr hab. Eligiusz Madej

Katedra i Klinika

Chorób Wewnętrznych Zwierząt

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

20-612 Lublin, ul. Głęboka 30

e-mail: maria.blamowska@ar.lublin.pl