1 

 
 
 
 

Prof. dr hab. Andrzej Koszmider 

andrzej.koszmider@p.lodz.pl

. 

andelech5@wp.pl

 

 
Katedra Elektrotechniki Ogólnej i Przekładników 
s-k23-1@adm.p.lodz.pl. 
 
 
 
 

METODYKA STUDIOWANIA I AUTOPREZENTACJI 
 

Karta przedmiotu 

 

 

Nazwa przedmiotu    

 Metodyka Studiowania i Autoprezentacji 

Kod   

 

Liczba 
punktów 

 

 

 

Jednostka 
prowadząca      

Katedra Elektrotechniki Ogólnej i Przekładników, K-23 

http://matel.p.lodz.pl/k23 

 

Kierownik i 
realizatorzy  

Prof.  dr  hab.  Andrzej  Koszmider,  dr  inż.  Iwonna  Borowska-Banaś,  dr  inż.  Andrzej 
Kasprzak 

 

Formy zajęć 

 i liczba godzin  

Semestr 

w 

ć 

l 

p 

s 

Zimowy (z1) 

30 

- 

- 

- 

- 

 

Charakterystyka 
przedmiotu 

Celem  wykładu  jest  podanie  istotnych  informacji  związanych  ze  studiowaniem  na 
Politechnice  Łódzkiej.  W  części  wstępnej  widomości  te  dotyczą  struktury  i  władz 
uczelni,  obowiązujących  zasad  normatywnych,  etycznych  i  obyczajowych.  Część 
zasadnicza poświęcona jest  omówieniu najważniejszych elementów psychologicznych i 
fizjologicznych  decydujących  o  sukcesie  w  uczeniu  się,  zdawaniu  egzaminów, 
omówieniu  elementów  techniki  uczenia  się  oraz  warunków  rozwoju  osobowości 
studentów  podczas  studiów.  Wykład  omawia    także  elementy  autoprezentacji  związane 
ze  studiowaniem,  przygotowaniem  i  wygłaszaniem  wystąpień  publicznych  oraz 
problematykę i znaczenie rozwoju inteligencji emocjonalnej. 

 

Wymagania 
wstępne 

Nie ma wymagań wstępnych 

 

 

2 

 

 

 

Program ramowy 
przedmiotu 

WYKŁAD 

1. Wiadomości o Uczelni 

2. Charakterystyka Wyższych Studiów Technicznych 

3. Zasady i obyczaje obowiązujące w środowiskach akademickich, regulacje 

normatywne, etyka środowisk akademickich 

4. Elementy psychologii pracy umysłowej, koncentracja, motywacja, psychologiczne 

podstawy twórczego myślenia 

5. Budowa i praca mózgu 

6. Najważniejsze elementy procesu „ uczenia się”- czytanie, notowanie, zrozumienie, 

przyswajanie, zapamiętanie, powtarzanie. 

7. Optymalne wykorzystywanie zajęć 

8.  Egzamin i psychologia porażki egzaminacyjnej 

9.  Inteligencja emocjonalna i jej rozwój 

10.   Zarządzanie czasem - planowanie studiów 

11.  Wystąpienia publiczne i ich przygotowanie 

 

 

 

 

Forma zaliczenia 
zajęć 

Zaliczenie dwóch części testu  

 

 

Literatura 
podstawowa 

1. A. Koszmider – Notatki z wykładu 

 

Literatura 
uzupełniająca 

       1. DryenG.,Vos Jeanette. Rewolucja w uczeniu. Wydawnictwo Zysk I Ska.2003 

2. BuzanT. Mapy myśli. Ravi, Łódź 1999 

3. Colin Ronan, Nauka. Swiat Ksiązki Warszawa 1997 

4. Seiwert Lothar J. Jak organizować czas. Wyd. Naukowe PWN Watrszawa 1998 

5. Vopel Klaus W. Warsztaty- skuteczna forma nauki. Wyd. Jedność Kielce 2004 

6. Svantesson Ingemar. Mapy pamięci i techniki zapamiętywania. Helion.Gliwice,04. 

7. Linksman Ricki. W jaki sposób szybko się uczyć. Świat Książki. Warszawa 2005 

8. McCoy Jr Charls. Jak można było o tym nie pomyśleć? Rebis, Poznań 2003 

9. Grębski Marek. Sukces na egzaminie. WSiP, Warszawa 2004 

10.  St. Konrad, Cl. Hendl. Inteligencja emocjonalna. Videograf II. Katowice 2007 

11.  Etyka w nauce….. praca zbiorowa. Morpol Lublin 2004 

12.  Dobre obyczaje w nauce – zbiór zasad. Polska Akademia Nauk. Warszawa 2003 

 

 

 

3 

 
 
 

1.  Wiadomości o Uczelni 
 

1.1  Historia 
1.2  Współczesna struktura Politechniki 
1.3  Władze Politechniki 
1.4  Pracownicy PŁ 
1.5  Wydział Elektrotechniki i Elektroniki 

 

1.1  Historia  

 

 

Starania o utworzenie Wyższej Uczelni Technicznej – Instytutu Politechnicznego, od 
połowy XIX wieku 

 

 

  Utworzenie Politechniki Łódzkiej w maju 1945 – 

 

  - Wydział Mechaniczny 

 

- Wydział Elektryczny

 

 

- Wydział Chemiczny

 

 

 

Pierwszy Rektor PŁ

 

– prof. dr Bogdan Stefanowski

 

 

Pierwsz

ą stałą siedzibą PŁ były obiekty 

dawnej fabryki  Szaji Rosenblatta

 

 
 

 

4 

 
 

1.2   Współczesna struktura Politechniki Łódzkiej 

 

 
 
Wydziały : 

 
 
 
 

1.  Mechaniczny, W-1 
 
2.  Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki (EEIiA ), W-2 

 

3.  Chemiczny, W-3 

 

4.  Technologii materiałowej i Wzornictwa Tekstyliów, W-4 
 
5.  Biotechnologii i Nauk o Żywności, W-5 

 

6.  Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska, W-6 

 

7.  Fizyki Technicznej, Informatyki i Matematyki Stosowanej, W-7 

 

8.  Organizacji i Zarządzania, W-8 

 

9.  Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska,W-9 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

5 

 
Jednostki międzywydziałowe: 

 
 

1.  Instytut Papiernictwa i Poligrafii 
2.  Studium Języków Obcych 
3.  Centrum Kształcenia Matematyki i Fizyki 
4.  Studium Wychowania Fizycznego i Sportu 
5.  Centrum Kształcenia Międzynarodowego – IFE 
6.  Biblioteka 
 
 
 

Biblioteka 

G

łówna

Budynek 

IFE

 

 

Aktualnie : 

 
Liczba pracowników ok.3000 
Liczba studentów dziennych ok.14000 
Łiczba kierunków studiów - 33  

B

ib

l io

t

e

k

a

 G

łó

w

n

a

B

u

dy

n

e

k

 IFE

 

 
 
 
 Jednostki  zamiejscowe 

 
 
 
 
 
 

 

6 

 
 
 
 

1.3    Władze Politechniki Łódzkiej 

 
 

Władze jednoosobowe i władze kolegialne 
 

 

Władze Jednoosobowe: 

 

Rektor Politechniki Łódzkiej – stoi na czele Uczelni 
obecnie: prof. dr hab. inż. Stanisław Bielecki 
Zwyczajowy tytuł – „ Magnificencja” – 
 
 
 

 

 

 

  

 
 
 
Prorektorzy – ds. nauki, ds. dydaktyki, ds. studenckich, ds. rozwoju i współpracy z 
gospodarką. 
 
 
 
 
Rektor z Prorektorami i podległymi im działami administracji uczelni nazywany jest 
Rektoratem. 
 
 
 
 
 

 

7 

 
 
 
 
 
 
Dziekan – stoi na czele Wydziału 
 
Prodziekani – ds. nauki, ds. dydaktyki, ds. studenckich, ds. studiów wieczorowych i 
zaocznych. 
 
 
Administracja  wydziałowa nazywana jest   Dziekanatem 

 
 
  

Wszystkie osoby sprawujące funkcje władz jednoosobowych są wybierane na 4  letnie 
kadencje systemem elektorskim 

 
 

 

 

 
Administracja uczelni podlega  Kanclerzowi (Dyrektorowi) Politechniki 
Finanse Uczelni prowadzi dział zwany Kwesturą na czele którego stoi 
zastępca Kanclerza ds. finansowych - (Kwestor) 
 
– uczelnia jest utrzymywana przez budżet państwa. 
 
 
 
Kanclerz, Kwestor i inne stanowiska administracyjne są stanowiskami z nominacji bez 
określonych kadencji. 

 
 

 
 
 
 
 
 

 

 
 

 

8 

 

Władze kolegialne Uczelni 

 
Senat Politechniki 
 
Senat podejmuje uchwały dotyczące zasad funkcjonowania Uczelni oraz opiniuje 
kolegialnie (głosowanie) sprawy wymagające takich opinii  

                                                                                                                                                     –  

skład. 

 
Przewodniczącym Senatu jest Rektor 
 
 
 -  mały Senat 

 
 

 

 
Rady Wydziałów  

 

 
Rada Wydziału podejmuje uchwały  dotyczące funkcjonowania Wydziału oraz opiniuje 
sprawy wymagające takich opinii  

                                        –   skład. 

 
Przewodniczącym Rady Wydziału jest Dziekan 

 
 

( kolegium Dziekańskie) 

 
 
 

Ciała robocze – opiniotwórcze  

 

Komisje: Senackie, Rektorskie, Dziekańskie 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

9 

1.4  Pracownicy PŁ 

 

 
 
  pracownicy  naukowo – dydaktyczni ( ok.1200 ) 
  pracownicy dydaktyczni ( ok.300 ) 
  pracownicy inżynieryjno – techniczni i bibl.(ok.560) 
  pracownicy administracyjni ( administracja centralna, wydziałowa, instytutowa)( 

ok.400) 

  pracownicy obsługi (ok.344) 
razem: ok.3000 - 450 

 

- stanowiska pracowników naukowo-dydaktycznych: 

 

profesor zwyczajny (114-20) 
profesor nadzwyczajny     (131-20) 
adiunkt  ( 826 – 136) 
( asystent i starszy asystent ) 
 

 

– stanowiska pracowników dydaktycznych:  

 

 
 
docent – 4 (3) 
starszy wykładowca  
wykładowca    
Razem: (406 – 65) 

 

 
 
 
Stopnie zawodowe i naukowe oraz tytuł naukowy: 
 

 

inżynier/licencjat,  

  magister,  
  doktor nt. ( dr filozofii – Ph.d.- philosophy doctor)            ( 773-130) –  

(dysertacja, praca, rozprawa) 

  doktor habilitowany,  ( 53 – 8) 
 

dr hab. profesor PŁ, ( 131-25) 

  profesor ( 114- 20) 

 

dr hab. Jan Kowalski, prof. PŁ 
prof. dr hab. Jerzy Kowalski 

 

 

10 

 
 
 

Wydziały składają się z Jednostek Organizacyjnych: 

 

1. Instytutów ( w PŁ – I - ...., np. I-12 ) na czele stoi Dyrektor Instytutu 

W PŁ działa 40 instytutów ( na W EEIA – 5 ) 

  
2. Katedr ( w PŁ – K-...np., K-23) na czele stoi Kierownik Katedry 

                          W PŁ działa 37 Katedr ( na W EEIA – 5) 

 
Dyrektorzy Instytutów oraz Kierownicy Katedr są nominowani przez Rektora na okres 4  
letniej kadencji. 

 

 
 
Instytut może składać się z : 
 

Zakładów 
Zespołów 

 
 
 
 
 
Zgodnie ze Statutem PŁ, w Instytucie musi być zatrudnionych co najmniej 5 tzw. 
samodzielnych pracowników naukowych ( dr hab. i prof.). 
 
W Katedrze musi być zatrudnionych co najmniej dwóch samodzielnych pracowników 
naukowych w tym jeden profesor  tytularny. 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

11 

 

1.5  Wydział Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki czwartek 

 
 
 

 

W

ładze Wydziału

:

Dziekan: prof. dr hab. in

ż. Sławomir Wiak

Prodziekani:

ds. nauki i promocji - dr hab. in

ż. Andrzej Bartoszewicz, prof. PŁ

ds. kszta

łcenia - dr hab.inż. Sławomir Hausman

ds. studiów stacjonarnych (dziennych) - dr hab. in

ż. Jacek Kucharski, prof. 

P

Ł

ds. studiów niestacjonarnych - dr hab. in

ż. Andrzej Kanicki

Dziekanat:

Kierownik Dziekanatu: Pani Miros

ława Sobczyk

Rada Wydzia

łu:  54 profesorów, 14 adiunktów, 16 studentów

(Aktualnie studiuje oko

ło 4500 studentów)

 

 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

12 

 
Jednostki Organizacyjne  EEIA: 
 
 
 

1.    Instytut Podstaw Elektrotechniki, Metrologii i Materiałoznawstwa – I-12 
 
2.    Instytut Automatyki – I-13 
 
3.    Instytut Mechatroniki i Systemów Informatycznych – I-14 (Maszyn El.) 
 
4.    Instytut Elektroenergetyki – I-15 
 
5.    Instytut Elektroniki – I-16 
 
6.    Katedra Elektrotechniki Ogólnej i Przekładników – K-23 
 
7.    Katedra Informatyki Stosowanej – K-24 
 
8.    Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych- K-25 
 
9.    Katedra Aparatów Elektrycznych – K-26 
 
10.  Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych K- 27 

 
 
 
 
 
Kierunki dydaktyczne:  Elektrotechnika 
 

 

 

           Elektronika i Telekomunikacja 

 

 

 

           Informatyka 

 Automatyka i Robotyka 
 
 Inżynieria Bezpieczeństwa Pracy 

 

 

 

 

 Transport 

 

 

 

 

 Inżynieria Biomedyczna 

 

 

 

 

 Energetyka 

 

 

 

 

 Mechatronika 

 
 
 
 

 

          

 

13 

 

2.  Charakterystyka wyższych studiów technicznych  
 

a.  Rodzaje Wyższych Szkół Technicznych 
b.  Charakterystyka zajęć i zaliczeń 
c.  Charakterystyka systemu punktowego ECTS 

 

 
2.1   Rodzaje Wyższych Szkół Technicznych 
 
 

Wyższe szkoły zawodowe

 – misja: 

 
1.  Kształcenie specjalistów z danej dziedziny na poziomie wyższym – inż. ( mgr ). 
 
 

 
 

Wyższe szkoły akademickie

 – misja: 

 

1.    Kształcenie specjalistów z danej dziedziny na poziomie wyższym- inż., mgr  
2.  Kształcenie pracowników nauki - dr nt., dr hab. 
3.  Prowadzenie badań naukowych 
4.  Prowadzenie prac na rzecz gospodarki  
5.  Organizowanie imprez naukowych oraz popularyzacja wiedzy 

 

 

 
Szkoły akademickie w Polsce :  Uniwersytety,  Politechniki ( AGH),  Akademie i 

Uniwersytety Medyczne, szkoły specjalistyczne np. SGGW, WSH. 

 

 
Obowiązująca  Ustawa : „ Prawo o Szkolnictwie Wyższym” wyróżnia: 
Uniwersytety Techniczne, Politechniki, Wyższe Szkoły Zawodowe (Inżynierskie). 
 

Rodzaje studiów : 
 

 

Inżynierskie ( licencjackie), - 3,5 roku – I stopnia 

  Magisterskie, - 1,5 roku   

 

  -  II stopnia 

  Doktorskie – 4 lata 

 

 

  -  III stopnia  

 

Studia podyplomowe 

 
 

 

14 

2.2  Charakterystyka zajęć i zaliczeń  
 
 
Rodzaje zajęć : 
 

 

Wykłady  

 

 

Ćwiczenia audytoryjne ( rachunkowe ) 

 

  Laboratorium  

 

  Seminarium 

 

  Projektowanie 

 

  Praktyki  

 

 
Sprawdzanie wiedzy i umiejętności studentów: 
 
 

  Egzamin – ustny, pisemny 

 
 

 

Zaliczanie ćwiczeń, laboratorium, wykładów 

 
 

  Zaliczanie seminarium i projektowania. 

 
 

  Zaliczanie praktyk. 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

15 

2.3  Charakterystyka systemu punktowego ECTS  

 

Zasada  systemu  ECTS  (European  Credit  Transfer  System)  
 
 
Za zaliczenie przedmiotu student otrzymuje określoną wcześniej liczbę punktów, 
niezależną od uzyskanej oceny. Uzyskanie określonej liczby 
 punktów w semestrze powoduje zaliczenie całego semestru i upoważnia studenta do 
podjęcia studiów o szczebel wyżej. 
Ustalone muszą być kryteria zaliczenia poszczególnych okresów studiów. 

 

 
 
Liczba punktów potrzebna  do zaliczenia roku wynosi  w zasadzie 60 (2x30). 
 
Na Wydziale EEIA  ( w roku ak.2008/09) 
 
Sem. I studia inżynierskie ( I stopnia) 
 
Wstęp do analizy matematycznej –  2 
Algebra liniowa   

 

    –  4 

Analiza matematyczna   

    -   6 

Wprowadzenie do współczesnej inżynierii - 2                
Obwody elektryczne                     -  1 
Fizyka I 

 

 

 

     -  5 

Podstawy informatyki   

     -  5 

Metodyka studiowania i autoprezentacji - 1 
Prawo inżynierskie i ochrona własności intelektualnej – 1 
Oprogramowanie użytkowe       - 2 
 
 
 

 

 

Razem               29  

 
 
Minimalna liczba punktów – np. 29 – 11 = 18 
Sem. II  30 – 10 = 20 
 

 
 
 

 
 
 

 

16 

 

3. 

Zasady i obyczaje obowiązujące w środowiskach akademickich  

 
3.1  Najważniejsze regulacje ustawowe i regulaminowe 
3.2  Etyka i dobre obyczaje w środowisku akademickim 

  

 

 
 
3.1  Najważniejsze regulacje ustawowe i regulaminowe 
 

Podstawą wszelkich uregulowań prawnych i regulaminowych jest Ustawa o Szkolnictwie 
Wyższym. 
Biorąc pod uwagę Ustawę oraz uchwały Senatu PŁ, zgodne z jej Statutem, opracowano 
REGULAMIN STUDIOW W POLITECHNICE ŁODZKIEJ, który jest podstawowym 
dokumentem regulującym prawa i obowiązki studenta PŁ. 
Obecnie obowiązujący regulamin został przyjęty przez Senat PŁ 20 grudnia 2006r. 
 
 

Regulamin zawiera: 
 
 
1.  Prawa studenta 
 
 
2.  Obowiązki studenta 
 
 
3.  Zasady organizacji studiów 
 

  Semestr zimowy ( zajęcia + przerwa + sesje egzaminacyjne) 
 

Okres zajęć 

  Zimowa sesja egzaminacyjna 
 

Przerwa międzysemestralna 

  Zimowa sesja poprawkowa 

 

  Semestr letni ( zajęcia + przerwa wakacyjna + sesje egzaminacyjne) 

 

 

Okres zajęć 

  Letnia sesja egzaminacyjna 
  Przerwa wakacyjna 
 

Letnia ( wrześniowa ) sesja poprawkowa 

 

 

17 

 
 
 
Semestr zimowy    28 09 2009 – 21 02 2010 
 
 
 

Okres zajęć   

28 09 2009 – 21 12 2009 

 

Ferie zimowe 

22 12 2009 – 03 01 2010 

 

Okres zajęć   

04 01 2010 -  24 01 2010 

 
 

Zimowa sesja egzaminacyjna      25 01 2010 – 07 02 2010 

 

Przerwa międzysemestralna       08 02 2010 – 14 02 2010 

 

Zimowa sesja poprawkowa 

   15 02 2010 – 21 02 2010 

 
 
 
Semestr letni          22 02 2010 – 14 09 2010 
 
 

 
Okres zajęć   

22 02 2010 – 31 03 2010 

 

Ferie wiosenne 

01 04 2010 – 07 04 2010 

 

Okres zajęć   

08 04 2010 -  20 06 2010 

 
 

Letnia sesja egzaminacyjna      21 06 2010 – 04 07 2010 

 

Przerwa wakacyjna 

   

   05 07 2010 – 31 08 2010 

 

Letnia sesja poprawkowa 

   01 09 2010 – 13 09 2010 

 
 
 
 

 

 

Dni lub godziny Rektorskie lub Dziekańskie. 

 

 

Indywidualny tok studiów i indywidualna organizacja studiów 

 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

18 

 
 

4.  Zasady rejestracji studentów i zaliczania przedmiotów 

Trzy terminy – 

zwykły i dwa poprawkowe 

 

 
 
 

5.  Skreślenia, ponowna rejestracja oraz urlopy 
 

Wobec studenta pierwszego roku, który nie spe

łnił warunków 

umo

żliwiających mu uzyskanie 

rejestracji pe

łnej lub warunkowej

, 

dziekan podejmuje decyzj

ę o 

skre

śleniu

z listy studentów, a w 

sytuacjach szczególnych - decyzj

ę o zezwoleniu na powtarzanie 

semestru lub roku studiów. 

Student, 

powtarzaj

ący przedmiot lub semestr

/ rok, wnosi

op

łatę

w 

wysoko

ści określonej przez Rektora. Opłata powinna być wniesiona nie 

pó

źniej niż w ciągu miesiąca od rozpoczęcia powtarzanych zajęć. 

Niedokonanie wp

łaty w regulaminowym terminie może być podstawą

do skre

ślenia studenta z listy studentów. 

Student mo

że otrzymać urlop: 

a) zdrowotny, 

b) okoliczno

ściowy, 

c) dzieka

ński.

 

 

Student powinien złożyć podanie o urlop niezwłocznie po wystąpieniu przyczyny  

 

 

6.  Wznowienie studiów, przeniesienia i zmiany kierunków 
 
 
 
 
 
7.  Studiowanie przedmiotów ponadprogramowych, oraz studia na kierunku dodatkowym 
 

 

Wymagana zgoda Dziekana lub Dziekanów 

 
 
 

 

19 

 
8.   Nagrody i kary 
 

 
 

 
9.  Praca dyplomowa i egzamin dyplomowy 
 

 

Ostateczny wynik studiów 

- 

0,6 średniej ważonej ze studiów 

- 

0,2 ocena pracy dyplomowej 

- 

0,2 oceny egzaminu dyplomowego 

 
 
 
 

3.2  Etyka i dobre obyczaje w środowisku akademickim – 

3.3 

 piątek

 

 
 
Etyka – słowo pochodzenia greckiego   ethica, ethicos, oznacza: zwyczajowy, od ethos – 
zwyczaj, obyczaj.  
 
 
 
 
 
Współcześnie etyka to teoria 

moralności,

 chociaż  oznacza również zespół norm i  

ocen 

moralnych

 charakteryzujących określone społeczeństwo lub określony system etyczny. 

 
moralis  

 

 
 
Obyczaj  
 

 

Obyczaj  uważany jest za jedną z najsilniejszych i najwolniej podlegających modyfikacjom 
form kontroli społecznej. 

 
 
 
 

 

20 

Etyka środowiska akademickiego 
 
 
 
Nadrzędność etyki względem innych zaleceń – ograniczenie swobody działania 
 
 
Zasady etyki strzegą człowieka jako człowieka – członka społeczności 
 
 
 
Zasady etyki są uniwersalne – jest jedna etyka: ludzka 
 
 
 
Etyka odnosząca się do pewnego środowiska.  
 
 
W rozważaniach etycznych wyróżnić można dwa podejścia : 
 
  pozytywne  
  negatywne  
 
 
 
 
Etyka środowiska akademickiego jako element pierwszoplanowy wysuwa 
 
 

 

 

dążenie do prawdy 

 
 
Ten postulat  pociąga za sobą wymagania : 
 

  rzetelności 
 

obiektywności 

 

bezstronności 

 
 
 
Rzetelność –          przedstawianie spraw takimi jakie są  
 

 

- 

źródła informacji 

 

 

- 

przy dodawaniu własnego komentarza  wyróżnienie go 

 

 

 

jako poglądu własnego 

 

21 

 
 
Obiektywizm –      nie uleganie stereotypom 
 

 

  - 

krytyczna analiza własna przed sformułowaniem oceny 

 
 
 
Bezstronność - nie preferowanie interesów grup do których należymy 
 
 
 
 
 
Doniosłość i rola zasad etycznych w zależności od środowiska. 
 
Normy etyczne a normy prawne. 
 
 
 
 
Nieetycznym postępowaniem jest także godzenie się na postępowanie nieetyczne. 
 
 
Nie można wymagać postępowania nieetycznego od osób zależnych 
 
 
Jako typowy przykład podejścia negatywnego w etyce środowiska akademickiego podawane jest 
wykorzystywanie cudzej pracy jako swojej. 
 
 
Jest to sprzeniewierzenie się rzetelności. 
 
 
 
 
Typowymi przykładami są:  
 

 

ściąganie 

- 

od kolegi 

- 

ze ściągi ( oszustwo) 

 

 

przedstawianie cudzych  osiągnięć jako swoje 

 

 

22 

-           wykorzystywanie opracowań kolegów 
- 

brak powołania przy korzystaniu z literatury 

 

 

rzetelna ocena własnych osiągnięć 

 
 
 
 
Nic nie usprawiedliwia postępowania nieetycznego ! 
 
 
 
 
Konsekwencje postępowań nieetycznych.  
Utrata dobrego imienia ( honoru ) 
 
 
 
Część postępowań nieetycznych objęta jest także regulacjami prawnymi. 
 
 

 

 

Dobre obyczaje w środowisku akademickim  

 
 
Dobre obyczaje związane są ze stosunkami pomiędzy: 
 

-  studentami 
-  studentami i pracownikami 
-  pracownikami  
-  członkami środowiska akademickiego i osobami nie należącymi do tego środowiska 

 
 
 
Cechą charakterystyczną środowiska akademickiego danej Uczelni jest utożsamianie się z tą 
Uczelnią. 
 
 
 
 
W stosunku do kolegów student PŁ charakteryzuje się: 

 

23 

 
 

  życzliwością i chęcią niesienia pomocy 
  dzieleniem się swymi wiadomościami i umiejętnościami 
  zachowaniem skromności w ocenie swoich osiągnięć oraz docenieniem osiągnięć 

innych osób 

  protestowaniem wobec nieetycznego lub niezgodnego z dobrymi obyczajami 

zachowaniu się innych 

 
 
 
 
W stosunku do pracowników PŁ student zachowuje postawę pełną szacunku. 
 
 
 
Do pracowników na Uczelni należy zwracać się używając stopnia lub tytułu naukowego ( mgr, dr, 
prof.) 
 
 
 
 
W stosunku do Dziekana i Prodziekanów należy się zwracać : Panie Dziekanie (Pani Dziekan), 
Panie Rektorze. 
 
 
 
 
Podczas zajęć student powinien wykonywać polecenia prowadzących, bez uwag i komentarzy. 
 
 
 
Na egzamin student przychodzi ubrany ze szczególną starannością podkreślającą wyjątkowy 
charakter tych zajęć. 
 
 
 
 
Indeks studenta musi być: 
  

  podpisany 
  mieć wypisaną kompletnie rubrykę odnoszącą się do danego egzaminu (nazwa 

przedmiotu, stopień, imię i nazwisko egzaminatora) 

 

24 

 
 
 
W przypadku otrzymania oceny nie spełniającej oczekiwań zdającego, należy powstrzymać swoje 
emocje. 
 
 
 
Niezgodne z zasadami - zdaniem studenta - zachowania się pracownika PŁ, powinno wywołać 
reakcję ze strony studenta.  
 
 
 
W każdej sytuacji student powinien przestrzegać podstawowej zasady dobrych obyczajów (savoir 
vivre): 
 
 

zachowywać się w stosunku do innych w sposób taki  jaki chciałby aby inni zachowywali 
się w stosunku do niego 

 
 
 

Konsekwencje nieprzestrzegania zasad dobrych obyczajów. 
 

 
 
Utrata opinii człowieka dobrze wychowanego 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

 

25 

 
4. Elementy psychologii pracy umysłowej      
            

 
4.1  Rola i rodzaje motywacji 

 
Motywacja to uzasadnienie celowości podejmowanego działania połączone z 
przekonaniem o słuszności wybranej drogi postępowania  

 
 
Rola motywacji w procesie uczenia się 
 
 
 
Podział motywacji w zależności od celu 
 
- egzystencjalna 
- ambicjonalna 
- heurystyczna 

 
 

 
Rodzaj motywacji jako warunek radosnej nauki  

 
motywacja pozytywna  
motywacja negatywna  
 
 
poziom motywacji – sterowanie poziomem motywacji. 

 

 
 
Najwłaściwsza motywacja w uczeniu się – motywacja złożona, pozytywna.  

 
   

 

 
 
 

4.2   Psychologiczne podstawy twórczego myślenia – motywacja heurystyczna 

 

 

26 

 
Twórcze myślenie to selekcja, przetwarzanie i łączenie elementów doświadczenia w celu 
rozwiązania problemu, którego nie można rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu 
wiedzy. 

 
 
 

 

Rola twórczego myślenia przy nauce i studiowaniu. 
 
 
 
 
 
W praktyce najczęściej mamy do czynienia z twórczym myśleniem: 
 

- rozwiązywanie dotąd nierozwiązanego problemu 
- zrozumienie problemu do tej pory nie rozumianego 
 
 

 

Twórcze myślenie wyrabia wiele cech umysłu z których dla nauki i studiowania 
najważniejszymi wydają się:  
 
 

 

Elastyczność w poszukiwaniu drogi do zrozumienia nowego problemu 

  Elastyczność w poszukiwaniu rozwiązania nowego problemu  
 

Zdolność do analizowania wielu wariantów  

 

Otwartość na sprzeczne lub niezgodne informacje  

 

Tolerancja wieloznaczności 

  Przyzwyczajenie do myślenia oceniającego dopiero po fazie zrozumienia problemu 

 
 
Twórcze myślenie a rozwój mózgu 
 
 
 
 
 
 
 
4.3    Osiąganie niezbędnej koncentracji 
 
 

 

27 

 

Koncentracja  jest to takie skupienie uwagi na doświadczeniu (wykonywanej czynności), 
które zapewnia najpełniejsze i najintensywniejsze jago przeżywanie.  
 

 
 

 
Koncentracja spontaniczna i wymuszona 
 
 

 

 
Długotrwała koncentracja wymuszona - skutki  
 

 

 
 
 
Koncentracja optymalna. 
 
„Umiejętność koncentracji zdecyduje kto zwycięży” David J.Schwartz 
 
 

 

Koncentracja jest niezbędna jeżeli się uczysz „naprawdę”.  
Jeżeli koncentracja jest „ na niby” wyniki też będą „ na niby” 

 

 
 
Warunki osiągania optymalnej koncentracji: 
 

  Pozytywne nastawienie 
 

Właściwa organizacja pracy ( zarządzanie czasem) 

  Ergonomia miejsca pracy 
 

Brak utrudnień fizjologicznych ( komfort fizjologiczny) 

 

Brak utrudnień psychologicznych ( komfort psychiczny) 

 
 

 
Pozytywne myślenie 
 
„ Negatywne nastawienie do wykonywanej pracy umysłowej powoduje, że nawet praca 
lekka wywołuje duże zmęczenie”. Antoni Kępiński. 

 

28 

 

 
 

Rola motywacji i autosugestii. 

 

 
Wywoływanie pozytywnego myślenia ćwiczeniami psychicznymi: 
 
 

  Strategia zmiany katalogu 

 

  Strategia mentora 

 

 

Postawa zaangażowana 

 
 
 

Organizacja pracy 
 
 
Podział spraw na: 
 

 

ważne i nie pilne 

 

ważne i pilne 

 

nieważne i nie pilne 

 

nieważne i pilne 

 
 
 
 

 
Zarządzanie czasem  
 

  tygodniowy plan pracy 

 

 
 
 
 
 

Eliminowanie „ złodziei czasu” 

 
 

 

29 

 

„Znane są tysiące sposobów tracenia czasu, ale ani jednego sposobu odzyskiwania go” 

Albert Einstein 
 
 
 
 
Najgroźniejsi złodzieje czasu.  
 
 
  
Organizacja pracy 
 
 

 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
       
 
 
   
              Rys.1 Krzywa wydajności mózgu (Sukces na egzaminie) 
 
 

 
 
Ergonomia i warunki pracy 
 
 
1.  Warunki  pracy powinny umożliwiać uzyskanie umiarkowanego tonus’u mięśni. 
 
 
2.  Oświetlenie 

 

 

30 

 

3.  Eliminacja czynników zakłócających 

 

 

Komfort psychiczny 
 
 
 
1.  zmartwienia i stresy 
 
2.  przyjemności i nagrody 

 

3.  eliminacja nadmiaru niepotrzebnych informacji  

 

4.  eliminacja taktyki samo utrudniania  

 
 
 
 

Komfort fizjologiczny 
 
Konieczność regeneracji organizmu – regeneracja aktywna 
 
Wpływ: 
 
1.  snu 

  regeneracja 
 

porządkowanie nowych informacji ( REM ) 

 

2.  odżywiania 

  rola śniadania ( świeże owoce ) 
  drugie śniadanie 
  tłuszcze rybne 
  toksyny – woda nie gazowana 
  zaopatruj mózg w żelazo, sód , potas – przewodnictwo 
  lecytyna ( orzechy , soja ) 

 
3.  używek –  

alkohol  

 

zaburzenia pamięci 

 

zaburzenia myślenia 

 

szybkie meczenie się pracą umysłową 

 

31 

 

zmniejszenie zdolności na koncentrację 

 

trudności w opanowaniu agresji i zmienność nastroju 

 

4.  narkotyków 
 

 

zmniejszenie czynników motywacyjnych 

 

niepokój i napięcie 

 

bezsenność 

 

pogorszenie pamięci 

 

zawroty głowy 

  apatia 
 

przytłumiona świadomość 

  zaburzenie koordynacji ruchowej 
 

drżeniem mięśniowym 

 

5.  medykamentów 
 
 
Obserwacja skutków postępowania na zdolność do koncentracji oraz zdolność do pracy 
umysłowej 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Budowa i praca mózgu 
 
 

5.1  Budowa mózgu  
 
 
 
 
 
 

 

32 

 

 

 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Rys. 5.1 (Rewolucja w uczeniu) 

 

 

Kwadrylion operacji na sekundę – 10 000 000 000 000 000 000 000 000 
 
 
 

 

Części ( poziomy) mózgu : 

 

33 

 

1.  pień mózgu  
 
2.  część limbiczna  

 

3.  kora mózgowa  

 

4.  móżdżek  

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
          Rys.5.2 ( Rewolucja w uczeniu) 
 
System izolacji – komórki glejowe  
 

 

34 

Dendryty  

 

Włókno osiowe – akson   
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      
           Rys. 5.3 ( Rewolucja w uczeniu) 
 
 
Lewa półkula – wiedza akademicka 
Prawa półkula – działania twórcze ( artystyczne) 
 
Ciało modzelowate – 300 milionów neuronów – system przełączający. 

 

 

     

 
 

 

35 

WSPÓŁPRACA OBU PÓŁKUL - najlepsze wyniki 
Uczenie się słów znanych piosenek, w  obcych językach: 
 
 
 
Mózg a reszta organizmu 
 
 
Mózg stanowi ok. 1,5% wagi naszego ciała 

    
pochłania     20 % powietrza 
                     25% przepływu krwi 
                     30% wody 
                     40% składników odżywczych 

 
Długość naczyń krwionośnych w mózgu 170 000 km  
 
 
 
 
 
 
 
Umysł :       część świadoma        i         część nieświadoma  
 

          masa   

 

              17% 

 

 

 

83% 

          prędkość imp. 

        kilka cm/s 

 

               30-40m/s 

          czas                         przeszłość i przyszłość               teraźniejszość 
          działanie                       wolicjonalne   

              automatyczne 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
 

 

36 

 
       Mózg ulega zmianom od urodzenia aż po kres życia. 

 

 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

         
 
            
                
 
                 

Rys. 5.4 (Rewolucja w uczeniu) 

 

Kanały wejściowe sygnałów ( informacji) : 
Według współczesnych poglądów ludzi można podzielić na: 

 

 

uczących się z przewagą kanału wzrokowego  

 

uczących się  

 

 

   słuchowego 

 

uczących się z udziałem kanału kinestetycznie-dotykowego  

 
 

 

 

37 

5.2 Praca mózgu 
 
 
Informacja jest zapisywana w wielu folderach, np.” jabłko”. 

 
 

 

Ważne jest przy tym aby hasło do zapamiętania wprowadzone zostało z możliwie 
szerokimi skojarzeniami. 

 

 

 

Kora skojarzeniowa łączy ze sobą hasła o podobnych właściwościach. 

 
 

 

Skuteczność zapisu informacji zależy od stanu pracy mózgu w którym wprowadzamy 
informację 

 
 
 

Stan pracy mózgu – podstawowe fale ( przebiegi)  mózgowe:   

 

  Beta – 13-25 Hz – stan pełnej świadomości, rozbudzenia, aktywności 
  Alfa -  8-12 Hz – jednoczesna gotowość i odprężenie 
  Theta – 4-7 Hz – wczesna faza snu, przetwarzanie uzyskanych informacji 

(REM ) 

  Delta – 0,5 – 3 Hz – głęboki sen , odpoczynek 

 

 

Najlepsze wyniki daje wprowadzanie wiadomości ( uczenie się) w stanie alfa. 

 
 
 
 

Przekazywanie informacji- synapsa- mechanizm synapsowy  czwartek 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

38 

 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 5.5 ( Nauka) 

 
 
Przenoszenie impulsu elektrycznego przez aksony 
 
Mechanizm synaptyczny – neuroprzekaźniki,  
acetylocholina – „olej smarujący maszynę myślenia” –  
 
 

endorfiny – mają wpływ na liczbę neuroprzekaźników w synapsach 

 

39 

  

 

 
 
 
 
 
 
 
Rys. 5.7 

( Nauka) 
 
Przy 
wprowadzaniu 
nowych danych 
połączenia się 

rozwijają i uaktualniają 
Twórcze myślenie. 
 
 
Uczenie się ( twórcze ) rozwija mózg 

 

 
Nie używane szlaki informacyjne po pewnym czasie zanikają –zapominamy 
 
 
 
Pamiętanie  
 
Pamięć sensoryczna 
 
Pamięć krótkotrwała –  robocza (operacyjna) 
                                      płaty przed czołowe kory mózgowej 
 
 

hipokamp ( zapis wstępny ) 

Pamięć długotrwała   –      
                                        pamięć długoterminowa 
 
 
 
 
5.3  Ośrodki inteligencji 
 

 

40 

Inteligencja to zdolność do wykonywania określonego typu czynności wymagających pamięci 
oraz operacji logicznych. 
 
 
 
Wymieniane przez specjalistów typy inteligencji: 
 

 

Językowa  

  Logiczno- matematyczna  
  Muzyczna 
  Przestrzenna i wizualna 
  Kinestetyczna 
  Interpersonalna i intrapersonalna 
  Emocjonalna 

 
 
Inteligencje są zlokalizowane w różnych ośrodkach 
 

 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

 

41 

 
Rys. 5.8 ( Nauka) 

 
 
 
 
Inteligencja emocjonalna 
 
 
Co to jest inteligencja emocjonalna ?  
 
 
Znaczenie inteligencji emocjonalnej. 
 
W. Goleman twierdzi że znacznie większe znaczenie ma ta inteligencja niż inteligencja 
akademicka.  
IQ – tylko w 20% zapewnia dobre funkcjonowanie 
EQ -  w 50%. 
 
 
Znaczenie stanu emocjonalnego.  
 
Pobudzenie emocjonalne zawsze upośledza proces myślenia 
 

1.  zmniejszenie liczby neuroprzekaźników 
2.  ominięcie kory mózgowej 

 
 
1. Produkcja endorfin - powstawanie acetylocholiny niezbędnej do przekazywania i utrwalania 
nowych informacji. 
 
Acetylocholina – „olej smarujący maszynę pamięci - myślenia” 
 
 
 
2. Ominięcie kory mózgowej 
 
Bez silnej emocji ( stresu ) 
Impuls zewnętrzny – limba – 

kora mózgowa

 – działanie 

 
 
Z silna emocją ( stresem ) 
Impuls zewnętrzny – limba - działanie 

 

42 

 
 
 
 
 
    

 

7.  Proces „uczenia się” 

 

 
7.1   Czytanie 
7.2   Notowanie 
7.3   Zrozumienie, przyswojenie, powtarzanie  
7.4   Przyjęcie właściwej strategii 
7.5   Znaczenie mnemoniki 

 
 

„Umysł nie jest naczyniem, które trzeba napełnić, lecz ogniem który trzeba rozniecić” 
Plutarch - prawie trzy tysiące lat temu. 
 
Rozniecanie tego ognia nazywa się „uczeniem się”. 

 

Głównymi elementami decydującymi o skuteczności uczenia się są: 
 

 

Czytanie 

 

Notowanie 

 

Zrozumienie, przyswojenie, powtarzanie 

 

Przyjęcie właściwej strategii 

 
 

7.1  Czytanie 
 
 
Podstawową formą dostarczania informacji jest czytanie: 
 
 

 

Książek ( skryptów ) 

 

Periodyków tematycznych 

  Notatek 
  Internetu 

 

 
20% Polaków w pełni rozumie tekst pisany 

 

43 

( USA, Niemcy - 50%, Szwecja - 75%) 
 
10% Polaków rozumie tekst i potrafi z treści wyciągnąć wnioski 
( Niemcy-15%,USA-21%, Szwecja- 32%) 

 

 
 
Umiejętność efektywnego czytania jest fundamentem sukcesów na studiach 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
Najczęstsze cechy złego czytania: 
 
 

  Brak zrozumienia tekstu  

 
 
 

 

Powolne, stałe tempo czytania  

 
 
 

 

Brak zainteresowania ( zrozumienia) materiałami nietekstowymi  

 
 
 

 

Niechętne i nieporadne korzystanie ze słowników 

 

 

 

 

Najczęściej słabo „czytający” czyta bo musi ! 

 
 
 
 
 

 

44 

 

Podstawy dobrego czytania 
 

 

Znajomość znaczenia czytanych słów  

 
 
 
Bogaty słownik: 
 

-    znaczenie użytkowe 
-  znaczenie prestiżowe  

 
 
 

Powiększanie słownika: 
 
 

-   czytanie ambitnej literatury, biografii, poradników 
 

 

- 

wyjaśnianie nieznanych słów  

 
 
- 

próba sformułowania własnej definicji  

 
 

- 

używanie nowo poznanych słów  

 

 

 

 

Znaczenie erudycji dla rozumienia sensu tekstu czytanego 

 
 

 

Rozwijanie techniki czytania 

 

 

 

Usunięcie resztek artykulacyjnych 

 

 

Usunięcie nawyku regresji  

 

  Koncentracja - świeżość umysłu 

 
 

 

 

45 

 

Poprawa  zrozumienia 

 

 

Autor, spis treści 

 

Czytanie płynne 

 
 
  Wyróżnienia w tekście  

 
 

 

Wyjaśnienie wątpliwości 

 
 

 

Próba dyskusji ze stanowiskiem autora 

 
 
 

 

Podsumowanie nowo uzyskanych istotnych wiadomości ( notatki ) 

 
 
 
 

W przypadku czytania mającego być podstawą zdawania egzaminu 

należy 

zrobić krótkie 

notatki po każdym fragmencie ( rozdziale) 
 
 
 
 
Znaczenie przechowywania tak zrobionego konspektu 
 
 
 
 
 

 

Elastyczność czytania

 

 
 
Elastyczność polega na dostosowaniu techniki czytania ( tempa, dynamiki, aktywne-
pasywne) do: 
 

  Rodzaju tekstu 

 
 

 

46 

 

Stopnia jego trudności 

 
 

  Celu czytania 

 
 

 

Naszych indywidualnych upodobań, nastroju itp. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Szybkie czytanie 

 

Techniki szybkiego czytania umożliwiają szybsze czytanie przy lepszym rozumieniu tekstu.  
 

 

Rekord świata wynosi ok. 30 000 słów/minutę, rekord polski 24 000 słów/minutę 

 

Przyspieszanie czytania dla zwiększenia efektywności uczenia się musi stawiać na pierwszym 
miejscu zrozumienie tekstu. 

 
 
 
Niektóre elementy technik szybkiego czytania: 
 

-  Poszerzenie pola widzenia 
 
-  Czytanie fraz 

 

-  Czytanie selektywne 

 
 
 
 
 

7.2 

Notowanie 

 

 

 
Cele jakie notowanie powinno spełniać: 

 

47 

 
 

  Organizowanie potoku informacji  

 
 

 

Zapamiętywanie głównych tez  

 
 

 

Wymuszanie koncentracji i uruchamianie pamięci ruchowej 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

Przygotowanie materiału skondensowanego ( spakowanego) do dalszej obróbki  

 
 
 

 

Uruchomienie własnej kreatywności  

 
 
Przy uczeniu się można wyróżnić dwa typy notatek z punktu widzenia ich przeznaczenia: 
 
 

  Notatki z wykładu zastępujące lub uzupełniające podręczniki 

 
 

  Notatki na podstawie podręczników, skryptów lub notatek z wykładów 

sporządzane podczas uczenia się. 

 
 
Rodzaje  sporządzanych notatek : 
 

 

streszczeniowe 

 

konspektowe 

 

konspektowo - streszczeniowe 

 

graficzne  

 

złożone 

 

 

 

48 

Notowanie streszczeniowe 
 
Cechy notowania streszczeniowego 
 
 
Notowanie konspektowe 
 
 
Cechy notowania konspektowego 
 
 
 
 
 
Notowanie  konspektowo – streszczeniowe 
 
 
 

  stanowi połączenie obu wymienionych sposobów notowania 
 
 
  polega na notowaniu konspektowym, przy czym każdemu punktowi i 

podpunktowi przypisane jest jedno - dwa zdania streszczające treść 

 
 
  jest to, z tradycyjnych systemów, system najczęściej stosowany  
 

 
 

Każdy z wymienionych sposobów może być wykorzystywany w wersji notatek „szkieletowych” 

 
 
 
Notowanie graficzne (mind maping) 
 
 
 

  mapy pojęciowe  
 
 
  zasada sporządzania mapy myśli 
 

 

 

49 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

    

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

           
 
    Rys.7.1 Przykład mapy myśli (Sukces na egzaminie) 
 
 

 

50 

 
 

Zastosowania i zalety „ mind mapingu” 
 
 

 

 

  stosowanie mind mapingu  
 
 
 
 
  zaleca się po powrocie do domu, na podstawie notatek liniowych, sporządzanie 

mapy myśli 

 
 
 
  zalety mind mapingu wynikają z zaangażowanie obu półkul mózgu  
 
 
 
  przy opracowywaniu mapy myśli uruchamiane są zarówno elementy pracy 

twórczej jak i artystycznej 

 
 
 
  pozytywne skutki mind mapingu odnoszą się wyłącznie do twórcy mapy myśli 
 
 
 
  mind maping jest głównie zalecany przy uczeniu się, mniej przy notowaniu 

wykładów, zwłaszcza przedmiotów „ścisłych” 

 
 

 
 

 

 

Notowanie złożone 

 

 

 

Polega na stosowaniu kilku sposobów notowania jednocześnie 

 

 

Łączenie tekstu przygotowanego przez wykładowcę ( szkielet) z własnymi notatkami –
stosowane coraz częściej 

 

 

51 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Uczenie się = Zrozumienie + Przyswojenie + Powtarzanie  
 

 

 
 
 
         Współpraca trzech elementów 
 
 
          
 

1.  Zrozumienie jest kluczową sprawą w procesie zapamiętywania materiału 

 
 
Materiał, który rozumiemy powoduje przy wprowadzaniu do hipokampa powstanie wielu 
skojarzeń. 
 
 
Skojarzenia przy przyswajaniu powodują zmniejszenie liczby niezbędnych powtórzeń.  
 
 
Przyswojenie materiału który rozumiemy jest łatwiejsze  
Przesuniecie do pamięci długotrwałej wymaga mniejszej liczby powtórzeń 

 
 
 

2.  Przyswojenie + 

weryfikacja przyswojenia

 

 

Przyswojenie polega na wprowadzeniu informacji do hipokampu 
 
 
Stopień przyswojenia musi być sprawdzony -weryfikacja 

 

Sposoby weryfikacji: 

 

52 

 
 

1. w myśli – stanowczo odradzany 

 

2. wypowiadanie najważniejszych informacji na głos 
3. sporządzanie krótkich notatek – zdecydowanie polecany ( zwłaszcza w Politechnice) 
 
Notatki sprawdzające stopień przyswojenia powinny być wykorzystywane przy 
powtórzeniach. 
 
 

 
3. Powtarzanie  „Repetito mater studiorum est” 
 
 
 

 

Systemy pamięci: 

 

 

 

  Pamięć sensoryczna – przechowywanie ok.1min. 
  Pamięć krótkotrwała ( robocza ) – przechowywanie do kilkudziesięciu minut  
 
  Pamięć długotrwała – konsolidacja, przechowywanie nawet kilkadziesiąt lat pod 

warunkiem dotarcia do pamięci długoterminowej 

 
 

  Przyswajanie – wprowadzenie do  hipokamp’u ( kilka godzin, kilka dni, 

kilkanaście dni ) 

  Zapamiętanie – wprowadzenie do pamięci długoterminowe 

 
 
Wpływ powtarzania na zapamiętywanie 
 
 
Dotarcie informacji do pamięci długoterminowej  zależy od: 

 

-  ilości informacji przekazywanej jednorazowo                    ( systematyczne 

uczenie się ) 

 
-  stopnia aktywności powtarzania ( sposób powtarzania ) 

 

-  znaczenia informacji dla danej osoby (emocje) 

 
 
 

 

53 

 
 
 
 
 
 
 

 

Po okresie intensywnej nauki utrwalanie i porządkowanie - we śnie. 
 
 
W czasie snu ( w fazie REM – rapid eye mouvement ) następuje włączenie nabytych świeżo 
informacji w wytworzone wcześniej struktury poznawcze oraz klasyfikacja zasobów pod 
względem ważności. 
 

 

 
Pigułki na pamięć:  

 
leki noopronowe,  
 
neuropeptyd (neurohormon)  
 
 

Niepewne lub nieznane skutki uboczne, ograniczona skuteczność, przeznaczone dla 
patologicznych zaników pamięci . 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

54 

 
 
 
 
 
7.4   Strategia uczenia się ( okres intensywnej nauki ) 

 

 
 
Przez uczenie należy zawsze rozumieć trzy wzajemnie przenikające się i uzupełniające elementy: 
 

Zrozumienie( analiza materiału) 
Przyswajanie (z  weryfikacją) 
Powtarzanie 

 
 
Strategia ze względu na indywidualne cechy  może być różna 
 
 
Bardzo dobrze jeżeli dobierze się niewielka grupa o podobnych potrzebach i może uczyć się 
wspólnie 
 
 
 
Elementy które należy brać pod uwagę przyjmując strategię uczenia się 
 
 

  cel nauki   
 

czas który możesz przeznaczyć na naukę 

 

rodzaj i zakres materiału 

 

stan własnej wiedzy przed okresem intensywnej nauki 

 
 
 
Należy stworzyć plan nauki uwzględniający dające się wydzielić trzy elementy 

 
 

          
      1

. zrozumienie  

      2. przyswojenie i sporządzenie notatek ( weryfikacja ) 
      3. powtarzanie 

 

 

 

55 

 
 
 
 
 
 
Zrozumienie - czas przeznaczany zależy od: 
 

 Własnych aspiracji 
 

 

 

      

 

 

 Trudności materiału 

 
 

 

         

 

 Stanu wiedzy przed rozpoczęciem nauki 

 
 

 

 

 

 

 Objętości materiału 

 
 
1.  Dążenie do uchwycenia znaczenia –„ hierarchia znaczeń” 
 
2.  Dążenie do zbudowania związków pomiędzy poszczególnymi elementami i partiami materiału. 
 
 
 
 
 
Przyswojenie i sporządzenie notatek:  
 
czas zależy do objętości i rodzaju materiału 

 

sporządzanie krótkich notatek - sprawdzian stopnia przyswojenia 
 

 

 

                    - materiał do powtarzania 

 
 
 
 
 
Powtórzenia 
 
 
Samodzielne i aktywne operowanie materiałem zapamiętywanym  
 
Wykorzystanie magicznej siły miejsc związanych z przyswajaniem, do pomocy przy odtwarzania 
wiadomości.  

 

56 

 
 
 
 
Rozłożenie powtórzeń w czasie  
 
 
1. Zapamiętywanie daje najlepsze wyniki gdy odstępy są równe przewidywanemu odstępowi 
pomiędzy ostatnim powtórzeniem i egzaminem. 
2. Zapamiętanie na długi okres – długie odstępy 
 
Przykład 
Przewidywany odstęp pomiędzy ostatnim powtórzeniem a egzaminem 12 godzin ( 8g. wieczorem 
– egzamin rano) – powtarzania powinny być co 12 godzin ( takie same odstępy) 
 
 
 
Zapamiętanie materiału na długi okres – długie przerwy między kolejnymi powtórkami. 
Gdy odstęp do egzaminu jest niedługi,  przerwy muszą  być krótkie, ale.... 
( metoda 3z) 
 
 
 
Badania Buzana 
 
 

55% wiadomości zapominamy w ciągu pierwszej godziny 

 dalsze         15% zapominamy w ciągu kilku godzin 
 dalsze         10% zapominamy po tygodniu 
 dalsze         10% zapominamy po miesiącu 
 
 
 
Po miesiącu pozostaje tylko 10%  
 
 
 
Metoda zaproponowana przez Buzana 
 
 
1.  po upływie godziny – przejrzenie materiału i sprawdzenie stopnia zrozumienia go  
 
 

 

57 

2.  po  upływie doby – sporządzenie notatek skróconych, porównanie z wzorcowymi materiałami, 

uzupełnienie  

 
 
 
3.  po upływie miesiąca – powtórka właściwa, porównanie zapamiętanych treści z notatkami 

skróconymi 

 
 
Dla systematycznego uczenia się w czasie semestru: 
 

1.  wieczorem – przejrzenie materiału i sprawdzenie stopnia zrozumienia (0,5h). 
2.  po trzech dniach ( ale nie dalej niż w ciągu tygodnia)- sporządzenie notatek, porównanie z 

materiałami wzorcowymi. 

3.  po upływie dalszego tygodnia ( do dwóch tygodni ) – pierwsza powtórka właściwa. 
4.  dalsza powtórka w zależności od potrzeb, najczęściej już w okresie sesji 
 

 
 
Okres intensywnej nauki – w czasie sesji 

 
 
Metoda salami 
 
Podział materiału na mniejsze części, stanowiące jednak oddzielną całość. 
 

     W każdej z tych części należy wydobywać główne zagadnienia. 
 
 

 

 

„ od ogółu do szczegółu” 

 

1.  Zrozumienie 
2.  Sporządzenie notatek skróconych 
3.  Co najmniej dwa ( trzy)  powtórzenia przed egzaminem na podstawie notatek skróconych 

 
 

„Nie ważne żeby wiedzieć dużo, ważne żeby wiedzieć to co jest potrzebne”  Lew Tołstoj 

 
 
 

Metoda „kucia” 
 
W przypadku informacji typowo pamięciowych ( nazwiska, daty, wzory nazwy własne) 
pozostaje  jak najczęstsze powtarzanie. 

 

58 

 
W takim przypadku można zapamiętywanie wspomóc przez: 
 
 

 

Wiązanie ze sobą informacji  

 
 

 

Włączanie do nauki różnych zmysłów  

 
 

 

Angażowanie wyobraźni  

 
 
 
Uczenie się zespołowe 

 

 
 
 
W uczeniu zespołowym nie mogą brać udziału osoby, które z różnych powodów tego nie 
chcą: 
 
  Obawa przed ujawnieniem swoich słabych stron – należy z takimi obawami walczyć 
 
  Obawa o różne szybkości uczenia się 

 

 
  Trudności w znalezieniu partnerów 
 
 
 
 
UWAGA ! 
 
Życie zawodowe w coraz większym stopniu polega na pracy w zespołach - należy 
przeanalizować przyczyny niechęci do pracy  zespołowej !! 
 
 
Przez uczenie się zespołowe należy rozumieć uczenie się w grupie  
 
  Dwu osobowej  
  Trzy osobowej  
  Cztero osobowej (w wyjątkowych przypadkach i tylko w pewnych fragmentach procesu 

uczenia w grupie pięcioosobowej)  

 

59 

 
Zalety zespołowego uczenia się: 
 

 

  Mobilizuje 

 
 

 

Daje możliwości natychmiastowego sprawdzenia wiedzy, oraz sposobu 
wypowiedzi 

 

 

Stwarza szansę na wyjaśnienie niejasności 

 

 

Oferuje dodatkowe źródła informacji 

 
 

 

Ułatwia sformułowanie pytań wymagających wyjaśnienia na zewnątrz 
grupy ( konsultacje ) 

 

  
 
Wady i niebezpieczeństwa zespołowego uczenia się: 

 

 

 

Niejednakowe zaangażowanie uczących się 

 

Różne aspiracje uczących się  

 

Pojawianie się  elementów towarzyskich ( anegdoty, dowcipy, plotki, 
zwierzenia ) 

 
 

 
„Przyjaciele pomagając nam żyć, przeszkadzają w pracy”  W. Churchill 

 
 

 
Porównanie wad i zalet wskazuje, że stopień korzyści z pracy zespołowej jest różny w zależności 
od fazy uczenia się: 

 

  zrozumienie ( analiza materiału) 
  przyswojenie i sporządzenie notatek 
  powtarzanie 

 
 

 

60 

Najwięcej korzyści z pracy zespołowej występuje w pierwszej fazie tj. analizie materiału ( 
dopuszczalne 4 – 5 osób ). 
 
 
Literatura sugeruje, że pierwsza faza wręcz 

powinna b

yć realizowana w zespołach. 

 
 
W przypadku stosowania techniki „salami”,  nieodzownej przy większych rozmiarach  materiału  
faza pierwsza przeplata się z drugą.  
 
 
 
Zalecana mniejsza liczba osób ( najwyżej 2-3 ) 
 
 
 
Trzecia faza – powtarzania,  może być realizowana oddzielnie lub w części zespołu 
 
 
 
Praca zespołowa wymaga uzgodnienia planu pracy np. 
 
 
 
 
4  godzinny cykl uczenia 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.  45 minut pracy  
2.  15 minut przerwy – luźne rozmowy na tematy postronne, dotlenienia mózgu, lekka gimnastyka 
3.  45 minut pracy  
4.  20 minut przerwy – rozmowy na tematy postronne, dotlenienie mózgu 
5.  45 minut pracy 
6.  40 minut przerwy – posiłek + rozmowy na tematy postronne, dotlenianie mózgu. 
 
Okres dziennej pracy zespołowej ( wraz z przerwami) nie może przekraczać 8 godzin. 

 

61 

 
 
Ważne jest: 
 

 

miejsce pracy zespołowej  

 

 

dyscyplinowanie uczestników  

 
Zespołowe uczenie się ma cechy radosnego pełnego dowcipów zbiorowego przeżycia. 
 
 
 
 
Korzystanie z konsultacji w procesie uczenia się 
Rola konsultacji przedegzaminacyjnych 
 
 
 
7.3     Znaczenie mnemoniki w procesie uczenia się   

 
 

Mnemonika polega na wykorzystywaniu sztucznych skojarzeń i tricków dla ulepszenia pamięci.  
 
Wykorzystuje się kodowanie mnemotechniczne 
 
Np. HOMES – zakodowane nazwy  5 największych jezior płn. amerykańskich. 
 
 
 
Metody mnemotechniczne mogą być użyteczne w pewnych szczególnych przypadkach, nie 
zastąpią jednak rozumienia tekstu, czyli podstawowego elementu warunkującego twórcze 
myślenie. 
 
 
 
Zbyt obszerne używania mnemoniki może pogorszyć zdolność rozumienia. 
 
 
 
„Dobra pamięć jest w życiu pomocna, ale pewniejsza i nieomylna jest zasada używania 
rozumu” Bartosz Żabicki 
 
 

 

62 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

8  Optymalne wykorzystywanie zajęć 

 

 
 
Różne typy zajęć mają różne zadania i dlatego optymalne wykorzystanie zajęć zależy do rodzaju 
tych zajęć. 
 
 
Wspólną cechą charakteryzującą aktywne uczestnictwo jest stawianie pytań! 
 
 
„Sześciu uczciwych miałem sług, zawdzięczam im wszystko co wiem. 
Ich imiona to:  
 
 
 
 

  Co?  
  Jak?  
  Dlaczego?  
  Kiedy?  
  Kto?  
  Gdzie?”                  Rudyard Kipling 

) 

Miarą aktywności udziału w zajęciach jest liczba pytań, które postawiłeś lub chciałbyś postawić. 
 
 
„Jedynie głupie są te pytania ,  których nie zadajesz”  -   Paul Mc Cready 
 
 
 

 

63 

Bardzo ważnym elementem wykorzystywania zajęć ( powodzenia na studiach) jest zwalczenie 
niechęci do publicznego stawiania pytań. 
 
 
Zadawanie pytań prowadzącym zajęcia ma także znaczenie dla pozostałych studentów grupy. 
 
 
W każdej sytuacji, niezależnie od rodzaju zajęć, jeżeli czegoś nie rozumiesz powinieneś zadać 
pytanie lub poprosić o ponowne wyjaśnienie. 
 
 
Zadawanie pytań przez studentów jest korzystne: 
 

  dla zadającego pytanie 
 
  dla innych studentów 
 
  dla prowadzącego zajęcia 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
WYKŁADY 
 
Cel wykładów : przekazanie studentom wiedzy dotyczących danego przedmiotu oraz 
prezentowanie sposobu rozwiązywania problemów ( rozumowania).  
 

 

64 

 
 
Obecność na wykładzie a uczestnictwo w nim: 
 

   aktywne 
   pasywne 

 
 
Uczestnictwo pasywne 
 
Jedyny cel – sporządzenie notatek  
 
Notatki sporządzane bez zrozumienia mają niewielką wartość 
 
Nie mogą być podstawą przygotowania się do egzaminu, zwłaszcza dla osób, które w wykładzie 
nie uczestniczą ( są nieobecne). 
 
 
 
 
 
Uczestnictwo aktywne 
 
 
może pozwolić na zrozumienie i wstępne przyswojenie materiału. 
 
 
 
W celu zapewnienia  warunków aktywnego uczestnictwa należy: 
 

 

zająć miejsce zapewniające dobrą słyszalność i widoczność – w pierwszych rzędach 

 
 
 
 
 

  przed rozpoczęciem wykładu zajrzeć do notatek z poprzedniego wykładu w celu przywołania 

ostatniego fragmentu wykładu ( 3-5 minut) 

 

 

podczas wykładu uważnie śledzić tok rozumowania wykładowcy 

 
 
 

 

65 

 

 

dla zwiększenia stopnia aktywności starać się wyłowić nieprecyzyjne lub mniej zrozumiałe 
fragmenty wykładu 

 
 
 
 

 

sformułować i zadać pytanie(a) związane z niezrozumiałym fragmentem lub rozszerzające 
poruszoną przez wykładowcę tematykę 

 
 
 
 

 

bezpośrednio po wykładzie lub najpóźniej wieczorem tego samego dnia wynotować sobie 
poniżej notatek z wykładu krótkie podsumowanie lub w punktach najważniejsze informacje  
które poznałeś na tym wykładzie. 

 
 
 
Notatki do każdego przedmiotu powinny być prowadzone w oddzielnym zeszycie 
 
 
 
 
 
 
 
 Ćwiczenia zwiększające aktywność podczas słuchania wykładu: 
 

 

śledzenie miejsc, które mogą być powodem zadania pytań 

 

śledzenie miejsc w których zagadnienie omawiane przez wykładowcę może mieć szersze 
znaczenie, niż to wynika ze słów wykładowcy 

 

szukanie w treści wykładu spraw które mogą być związane ze znanymi Ci zjawiskami, 
właściwościami, prawami itp.

 

 
 
 
 
 
 
ĆWICZENIA  AUDYTORYJNE 
 

 

66 

Cel ćwiczeń: Na wybranych przykładach liczbowych utrwalenie wiedzy teoretycznej oraz 
opanowanie sposobów rozwiązywania ilościowego problemów związanych z danym 
zagadnieniem. 
 
 
Obecność na ćwiczeniach jest obowiązkowa a więc kontrolowana 
 
 
 
Aby optymalnie wykorzystać obecność na ćwiczeniach należy: 
 

 

aktywnie uczestniczyć w ćwiczeniach  

 
 
  student powinien być przygotowany do ćwiczeń ( odpowiedzi są oceniane) 

 
 

  podczas zajęć student powinien w maksymalnie możliwym stopniu samodzielnie rozwiązywać 

zadania 

 
 
  w przypadku niezrozumienia zadania lub sposobu rozwiązania koniecznie należy zadać 

pytanie.  

 
 

   rozwiązać ( przejrzeć)  w domu powtórnie zadania, które były rozwiązywane w audytorium 

 

 

spróbować znaleźć inny sposób rozwiązania zadań rozwiązanych podczas ćwiczeń 

 

 

rozwiązać zadanie podane przez prowadzącego ćwiczenia lub zadania przewidziane do 
rozwiązania na następnych ćwiczeniach 

 
 
 
Zaliczenie ćwiczeń obejmuje ustalony przez prowadzącego zakres tematyczny przerabiany 
podczas ćwiczeń. 
 
 
 
 
 
 
LABORATORIUM 

 

67 

 
Zasady odrabiania laboratoriów mogą się różnić w różnych laboratoriach 
 
Zasady muszą być przez prowadzących jasno przedstawione podczas wykładów wstępnych. 
 
Cel zajęć laboratoryjnych: Przedstawić wykorzystanie wiadomości teoretycznych na konkretnych 
przykładach praktycznych. 
 
Każde ćwiczenie jest oddzielną całością i jest na ogół oddzielnie zaliczane w trakcie 
cotygodniowego colloquium. 

UWAGA : obecność i odrabianie 

 
 
Student powinien być przygotowany do laboratorium na podstawie odpowiedniej instrukcji lub 
skryptu 
 
 
Tym większą korzyść uzyskuje się z ćwiczeń im bardziej aktywny jest udział w wykonywaniu 
ćwiczenia 
 
Wszystkie wątpliwości i niejasności powinny być wyjaśniane z prowadzącym 
 
 
„Im więcej pytań studentów podczas odrabiania ćwiczenia, tym mniej pytań stawianych przez 
prowadzącego podczas colloquim”. 
 
Parafraza słynnego powiedzenia gen. Kutuzowa 
 
 
Pytania powinny dotyczyć spraw najtrudniejszych i najmniej zrozumiałych. 
 
 
 
Sprawozdanie powinno zawierać jak najwięcej oryginalnych wniosków związanych z wynikami 
pomiarów i badań wykonywanych podczas ćwiczeń 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

68 

 

9. Egzamin  
 

9.1   Przed i podczas egzaminu - zasady formułowania odpowiedzi 
9.2   Egzamin ustny   
9.3   Egzamin pisemny 

 

Egzamin to sprawdzanie wiadomości lub umiejętności przez osoby kompetentne, po 
zakończeniu lub przed rozpoczęciem pewnego etapu nauki. 
 
 
Znajomość strategii zdawania egzaminu nie zastąpi rzetelnej znajomości materiału. 
 
 
„Nie módlcie się o łatwy egzamin, módlcie się o to by okazało się, że jesteście  w stanie go zdać” 
J.F Kennedy 
 
 
Sukces na egzaminie zależy od czynników: 
 

 

zależnych od nas 

 

  przygotowanie,  
  technika zdawania,  
  autoprezentacja 

 

 

częściowo zależnych od nas 

 

  odporność na stres,  
  prezencja,  
  stan zdrowia,  
  kreatywność 

 

 

niezależnych od nas 

 

  osobowość egzaminatora 
  trudność pytań 
  presja czasu 
  szczęście 

 
 
 

 

69 

9.1   Przed i podczas egzaminu –zasady formułowania odpowiedzi 
 
 
Obawa przed egzaminacyjna. 
 
Optymalny jest średni poziom obawy – zbyt niski demoralizuje 

 -  zbyt wysoki dezorganizuje 

 
 
 
Poziom lęku nie zależy od stopnia przygotowania !!!!  
. 
 
 
Sterowanie lękiem 
 
 
1.  Co daje mi przekonanie że muszę zdać ten egzamin na 5 ? 
 
 
2.   Jaką korzyść wyniosę z tego, że udowodnię ludzkości swoją niezwykłą inteligencję ? 
 
 
4.  Czy lęk mi pomoże wykazać swoją wiedzę ? 
 
 
 
5.  Lekarstwa ( trankwilizatory) - nie   

zioła ( melisa, waleriana) - tak 

 
 
Podczas egzaminu  
 
 
 

Nigdy  nie spóźniaj się na egzamin 

 
Opanowanie lęku jest najważniejszym elementem powodzenia na egzaminie 
 
 
 
 
Skupiaj swoją uwagę nie na prawdopodobnej ocenie a na prezentacji swojej osoby. 

 

70 

Kontroluj siebie. 
Bacznie obserwuj reakcje egzaminatora. 
 
 
W przypadku trudnych pytań zmień przerażenie, na stan rozczarowania 
 
 
Humor jest potężnym orężem w walce z lękiem. 
 
 
Egzaminator jest człowiekiem także z mnóstwem problemów, więcej was łączy niż dzieli. 
Musisz mieć przekonanie, że egzaminator chce Ci zaliczyć egzamin, Ty musisz mu tylko dać na 
to szansę. 
 
Egzaminator i Ty jesteście sojusznikami  
 
 
 
Rola praktyk religijnych i duchowych – odporność na depresję i lęki 
Docenienie potężnej siły psychicznego wsparcia i nadziei wynikającej z odwołania się do wartości 
duchowych. 
 
 
 
 
Nie oddawaj egzaminu ( pytania) walkowerem. Staraj się do końca.  
Zasada ważna we wszelkich działaniach życiowych - ogólna. 
 
 
Zasady formułowania odpowiedz  

 
 

 
 
Różnice pomiędzy egzaminami mogą być znaczne w zależności od rodzaju materiału, cech i 
oczekiwań egzaminatora. 
 
 
Można  sformułować ogólne zasady, których stosowanie jest korzystne z punktu widzenia taktyki 
zdawania. 
 
 
Jeśli jest możliwość wyboru wybierz to pytanie w którym czujesz się najlepiej choćby było mniej 
ambitne 

 

71 

 
 
 
Dokładnie zapoznaj się z treścią pytania. Przeczytaj je kilkakrotnie. 
 
 
 
Znajdź istotę zagadnienia i staraj się sformułować odpowiedź uwzględniając, w miarę 
możliwości, oczekiwania egzaminatora. 
 
 
Sporządź krótki plan wypowiedzi, pisemnie lub co najmniej w myśli 
 
 
Unikaj chaosu wypowiedzi, niepotrzebnych dygresji; mów wolno i wyraźnie. Nie używaj 
zwrotów obcojęzycznych nie znając dobrze ich znaczenia. 
 
 
 
1.  Mów i pisz wyłącznie na temat, ze świadomością celu 
 
 
2.  W miarę możliwości pochwal się znajomością literatury nadobowiązkowej 
 
 
3.  Kontroluj czas wypowiedzi zarówno na egzaminie pisemnym jak i ustnym (czas na inne 

tematy) 

 
 
4.  Na egzaminie ustnym dbaj o logikę odpowiedzi. Na egzaminie pisemnym dbaj o szatę 

graficzną pracy.  

 
 
5.   Jeżeli kończy się czas egzaminu pisemnego a masz jeszcze coś do przekazania, napisz to w 

punktach. 

 
 
6.   W trudnych sytuacjach używaj strategii „głośnego myślenia”.  
 
 
„Usiłuję pięknie wypowiedzieć to co mam do powiedzenia, zwłaszcza gdy do powiedzenia nie 
mam nic” Tadeusz Kotarbiński 
 

 

72 

 

 

Wykorzystaj tę zasadę także na egzaminie pisemnym 
 
 
Metoda ta jest rozumiana jako próba zmierzenia się z problemem 
Możesz uzyskać jakąś pomoc od egzaminatora 
 
 
Rozumując, dajesz sobie szansę - przez skojarzenia - na przypomnienie sobie właściwej 
odpowiedzi. 

 
 
 
 
CISZA ( pusta kartka) JEST NAJGORSZA !!!!!  

 
 
 
 
 
 
9.2  Egzamin ustny  
 
 
Egzamin ustny charakteryzuje się silnym poczuciem zagrożenia. 
 
W ocenie specjalistów dydaktyków egzamin ustny ma wiele  wad: 
 
 

 

Wpływ elementów pozamerytorycznych  

 
 

  Subiektywizm  

 
 

  Brak dokumentacji przebiegu egzaminu 

 
 
 
 
Zalety egzaminu ustnego: 
 

 

73 

 

 

Daje możliwość poznania umiejętności rozumowania egzaminowanego 

 
 

 

W przypadkach wątpliwych daje możliwość zadania pytań dodatkowych 

 
 

 

W przypadku egzaminów o charakterze technicznym egzamin ustny, połączony  z 
wykonaniem rysunków, wykresów itp. pozostawia dokumentację 

 
 

 

Egzamin ustny w Uczelni Technicznej ma więcej zalet niż wad. 

 
 
 
 

 

Zmniejsza szansę na „ściąganie” 

 
 
Przebieg egzaminu 

 

 
 
  Schludna, nienaganna prezencja 
 
  Nie zapominaj o formach grzecznościowych 
 
  Nie wdawaj się w utarczki słowne 
 
  Autodeprecjacja – metoda zawodna 
 
 
 
 
 
 
 
9.3  Egzamin pisemny 
 
 
Egzamin pisemny daje większe poczucie bezpieczeństwa 
 
Wymieniane są następujące zalety egzaminu pisemnego: 
 

 

74 

 

Odpowiedzi są czymś trwałym pozwalającym na weryfikowalną ocenę 

 
 
 
 
 

  Egzamin jest bardziej obiektywny  

 
 

 

Egzamin testowy: całkowicie bezosobowy, obiektywny 

 
 
Wadami są: 
 

 

Wpływ takich cech jak czytelność pisma 

 

Wpływ błędów ortograficznych 

 

Przy niejasnych lub dwuznacznych dla egzaminatora odpowiedziach nie ma możliwości 
wyjaśnienia przyczyn  

  Możliwość korzystania z niedozwolonej pomocy 

 
 

 

Egzamin testowy: nie sprawdza umiejętności twórczego myślenia (kreatywność) 

 
 
 
Przebieg egzaminu 

 

 

  Schludna, skromna prezencja 
 

Zgłoszenie się na egzamin co najmniej 5 minut przed wyznaczonym terminem 

  Student powinien być zaopatrzony w rezerwowy długopis, ewentualnie niezbędne dla 

opracowania tematu pomoce ( można to ustalić z wykładowcą na ostatnich zajęciach )– np. 
linijkę, ołówek, gumkę, kalkulator, itp.  

 
 
 
 

 

Pierwszą czynnością jest podpisanie pracy imieniem i nazwiskiem ( numer indeksu). Nazwisko 
powinno być napisane dużymi, drukowanymi literami 

 
 
 

 

75 

 

Podczas opracowania odpowiedzi każdą chęć zadania pytania czy zwrócenia się do innego 
piszącego sygnalizować przez podniesienie ręki. 

 
 

 

W przypadku wątpliwości co do właściwego zrozumienia zadania ( pytania) proś 
prowadzących o wyjaśnienie. 

 
 
 

 

Starać się pisać wyraźnie dość dużymi literami – mało czytelny tekst z pewnością obniży 
ocenę ! 

 
 

 

Starać się ewentualne rysunki logicznie wkomponowywać w tekst 

 
 
 

  Wykresy muszą mieć opisane osie. 

 
 
 

 

W przypadku kilku tematów, zaczynać od najlepiej znanego  

 
 

 

Przed oddaniem pracy, obowiązkowo przeczytać opracowanie i nanieść poprawki 

 
 
 

  Testy: odpowiadaj kolejno omijając te punkty, które sprawiają trudność, każde zadanie 

przeczytaj dwukrotnie, na zakończenie sprawdź czy nie pominąłeś jakiegoś zadania. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

76 

 
 
 

10. 

Psychologia porażki egzaminacyjnej  

 

 
 

„Per aspera ad astra” – niemożliwe jest osiągnięcie istotnego sukcesu bez choćby drobnej 
porażki.  
 
 
„Na mieliznę może wejść każdy, o tym czy dobry to żeglarz świadczy sposób schodzenia z  
mielizny” Kapitan Andelech 
 
 
Do sukcesu prowadzi połączenie talentu i zdolności do znoszenia porażek. 
 
100 stopniowa skala stresów: 
 
100 – śmierć współmałżonka 
73 – rozwód 
63 – skazanie na karę więzienia 
53 -  wypadek lub poważna choroba 
40 – rozstanie z ukochaną osobą 
29 -  kłótnie domowe 
26 – rozpoczęcie nauki w nowej szkole 
19 – zmiana sposobu spędzania wolnego czasu 
 
Nie zdanie ważnego życiowo egzaminu ( matura, egzamin dyplomowy) oceniana jest na ok. 45 
punktów. 
Nie zdanie egzaminu „kursowego”- ok. 20- 30 pkt. 
 
 
Groźna jest kumulacja stresów 
 
 
Poziom optymizmu – pesymistę i optymistę spotyka tyle samo niepowodzeń, ale optymista znosi 
to o wiele lepiej. 
 
 
 
 
 
 

 

77 

„Jeśli chcesz osiągnąć sukces, musisz nauczyć się żyć z niepowodzeniem”.     Og Mandino. 
 
 
 
Możliwe są dwie postawy po porażce: 
 
 
1.  niepowodzenie, którego doznałem jest przykrym epizodem, który w żadnym przypadku nie 

świadczy o mnie źle ( każdemu się może zdarzyć), zrozumiałem przyczyny i w przyszłości 
będę miał sukcesy.  

 
2.  niepowodzenie, którego doznałem świadczy o braku moich zdolności, o tym że zawsze jestem 

źle (niesprawiedliwie) traktowany, więc w przyszłości mogę tylko oczekiwać powtarzania się 
takich porażek. 

 
 
 
W obu przypadkach bardzo prawdopodobnym jest spełnienie oczekiwań. 
 
 
 
 
 
 
 
Istotą optymizmu jest traktowanie porażki jako wydarzenia lokalnego nie mającego wpływu na 
całe życie ani wartość osoby 
 
 
 
Istotą pesymizmu jest traktowanie porażki jako wydarzenia totalnego, które się zawsze będzie 
powtarzać.  
 
 
 
 
 
Jakie mogą być przyczyny pesymizmu?  
 
 
 
 
Nadmiernie krytyczna samoocena (nic nie potrafię dobrze zrobić) 

 

78 

 
Nadmiernie krytyczna ocena otoczenia ( wszyscy są do mnie uprzedzeni i oceniają mnie 
niesprawiedliwie) 
  
W obu przypadkach deformujemy świat 
 
 
 
Jak żyć z niepowodzeniem ( po porażce) ? 
 
 
Unikać pesymistycznego stylu wyjaśniania przyczyn 

 
Wziąć odpowiedzialność za siebie i swoje działania

, szukając przyczyn niepowodzenia w 

swoim postępowaniu,  

nie 

we własnych  cechach osobowych lub winie otoczenia. 

 
Przejście od porażki do sukcesu. 
 
 
Model grani ( kalenicy)  
 
 
 
Istnieją dwa niebezpieczeństwa pogłębienia skutków porażki ( upadku) 
 

 

winien mojej porażki jest cały świat a nie ja 

 

porażka dowodzi że nie nadaje się do niczego 

 
Nie wolno dopuścić do przyjęcia którejś z tych dwu postaw ! 
 
 
 
Dojście do sukcesu jest możliwe jeśli:  
 

 

porażkę potraktuje się jako wydarzanie lokalne które może się zdarzyć każdemu 

 

przeanalizuje co mogłem zrobić aby tej porażki uniknąć i wyciągnę wnioski na przyszłość. 

 
 
Radzenie sobie ze stresem: 
 
 

 

79 

„Każdy ma takie momenty kiedy chce wszystko rzucić, ale tylko nierozważni to czynią” David J. 
Schwartz 
 
 
Unikać destruktywnych modeli: 
 

  ucieczka w ryzykowne zachowania 
  regresja – powrót do zachowań dziecinnych 
  rezygnacja 

 
 
Najczęstszymi metodami radzenia sobie są: 
 
 

 

ponowna próba pokonania przeszkody 

 

zastąpienie dotychczasowego celu innym 

 

próba obejścia przeszkody – nie zawsze możliwe 

 

 
 
„Tajemnica sukcesu to nie unikanie porażek, ale rozwój dzięki porażkom” Viera Pfeiffer 
 
       

    

 

 

 

 Czas Twojego sukcesu dopiero nadejdzie 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
11.  Przygotowanie wystąpienia ( prezentacji multimedialnej )       

 

Publiczne wystąpienia 
 
 

 

80 

Wystąpienia robiące wrażenie największej spontaniczności to te najstaranniej 
przygotowane - prof. Andrzej Wiszniewski 
 
 
 
 
 
 
 
Ubóstwiam improwizację jednakże pod warunkiem, że jest starannie przygotowana - 
znany konferansjer Zenon Wiktorczyk 

 
 
W czasie studiów publiczne wygłaszanie referatów to: 
 

  Referowanie tematu na podstawie literatury 

 

  Referowanie wyników pracy własnej 

 

  Prezentacja pracy dyplomowej 

 
 
Schemat przekazu informacji podczas referowania tematu ( procesu komunikowania się). 
 
 
Źródło → układ kodujący → tor przesyłowy → układ dekodujący → odbiorca 
 
 
Zakłócenia: 
 
1. Fizyczne ( dźwięki z innych źródeł) 
2. Semantyczne – niezrozumienie znaczenia słów lub zwrotów 
3. Psychologiczne – blokada spowodowana niechęcią do zrozumienia przekazywanych treści 
 
 
To co dociera do myśli odbiorcy może bardzo się różnić od tego co zamierzał przekazać nadawca 
 
 
Jasność w wysławianiu się jest dowodem uprzejmości wykształconego człowieka -Jules Renard 
 
 

 

81 

Zawsze trzeba zacząć od postawienia pytań: 
 

Kto wygłasza

 ( przemawia ) ? 

 

Do kogo

 ? ( liczebność, poziom, jednorodność, wiek, status społeczny, przekonania, nastrój – 

analiza audytorium) 
 

W jakim celu

 ? ( wystąpienie informacyjne, wystąpienie perswazyjne, wystąpienie 

okolicznościowe, negocjacyjne, konsultacyjne). 
Priorytety: 

  Przekazanie informacji 
 

Przekonanie słuchaczy do Twoich racji 

 

Pokazanie się w jak najlepszym świetle ( kompetencja naukowa, intelektualna, skromność, 
szczerość) 

 

Uzyskanie korzystnej oceny słuchaczy 

 

Co 

( chcesz powiedzieć)? 

 
Tylko głupiec mówi wszystko co ma w głowie – Biblia 
 
Zawsze można dorzucić  słowo, ale nie sposób wycofać raz powiedzianego- Baltazar Gracjan 
 
Nie zawsze należy mówić co się wie, ale zawsze należy wiedzieć co się mówi- kapitan Andelech 
 

Jak (

 jaka forma)? 

 
Możesz swoich słuchaczy zainteresować, rozbawić, rozzłościć ale nie wolno Ci ich zanudzić.- 1  
przykazanie mówcy 
 
Wystąpienie opracowane pisemnie,  
Konspekt, prezentacja 
Wystąpienie spontaniczne. 
 

Kiedy

 ? 

 
Rano, wieczorem, ile czasu  
 

Gdzie? 

 
 
Każdy może mówić prawdziwie, ale mówić metodycznie, mądrze, i  w sposób pełny to sztuka, 
którą niewielu opanowało - Montaigne 
 

 

82 

 
 
 

ETYKA 
W przypadku referowania wyników pracy własnej szczególna uwaga powinna być zwrócona na 
oddzielenie własnych osiągnięć od wiedzy zdobytej na podstawie wykładów i literatury. 

 
 
Na początku powiedz o czym będziesz mówił, potem to powiedz a na zakończenie powiedz o 
czym mówiłeś - II przykazanie mówcy 
 
 

1.  Podział materiału na 3 części: 
 

 

Wstępną – wprowadzenie, przedstawienie celu pracy, 

zainteresowanie słuchaczy 

!! 

Błędy : usprawiedliwianie się, zbyt długi wstęp, brak wstępu 

 

 

Główną – zasadnicze rozważania, dowód tez 
 
Różnice w zależności od charakteru wystąpienia 

 
Tematyka opisowa 

 
-co jest przedmiotem opisu ? 
-poinformowanie o zastosowanej metodzie 
-ustosunkowanie się do podobnych prac i wyników 
-próba uogólnienia uzyskanych wyników 
 
Należy pamiętać o: 
 
- podkreślaniu ważności opisywanych spraw 
- stosowaniu ilustracji 
- powoływaniu się na uznane przez słuchaczy autorytety 
- o ograniczeniach przekazywanych informacji 
 

 
 
Tematyka dowodowa 
 

- sformułowanie założeń 
- sformułowanie tezy 
- omówienie metody dowodzenia 

 

83 

- przeprowadzenie dowodu 
- wyciągnięcie wniosków oraz omówienie ograniczeń 
 

Tematyka popularyzatorska 
Tematyka informacyjna 
Tematyka definiujące 
Tematyka instruktażowa  

 

 

Końcową ( podsumowanie) – zestawienie wniosków, komentarz na temat 
osiągnięcia celu 

 
  Rzecz nie zakończona jest niczym – H.F. Amiel 
 
Klamra zamykająca wystąpienie – dobrze powrócić do wstępu 
Perspektywy w przyszłości 

Błędy

 : wprowadzanie nowych wątków, zbyt długie zakończenie, zbyt krótkie 

zakończenie, przepraszanie za niedoskonałości wystąpienia 
 
 

2.  Podczas przygotowania zadbaj o to aby: 
 
 

 

Przewidziany materiał był w pełni zrozumiały (autor sam musi rozumieć)  

 

Materiał wyjaśniał zagadnienie w sposób systematyczny – każde zdanie powinno 
wynikać z poprzedniego 

 

Materiał był oryginalny i ciekawy 

  Nie należy umieszczać w referacie  wszystkiego co wiesz, tylko wiedzieć 

dlaczego dane zdanie znalazło się w referacie 

  
 
 
W zależności od środków przewidzianych przy wygłaszaniu ( prelekcja, prelekcja z 
wyświetlaniem folii, prezentacja typu „Power Point”) opracuj starannie stronę graficzną. 

 
 
 
 
Czytelność slajdów,  folii, plansz 

 
- czytelność liter ( rozmiary), co najwyżej 5 do 6 wierszy ( raczej mniej) w każdym wierszu co 
najwyżej 5 do 6  słów 
 
- na jednym slajdzie może być tylko jeden rysunek 

 

84 

 
- stosować różne kolory do rozróżnienia tematyki, i znaczenia tekstu 
 
- unikać tablic i rysunków z wieloma szczegółami 
 
- czas musi być dostatecznie długi do omówienia tego co jest na slajdach 
 
 
 
Przy prelekcji słuchacze zapamiętują tylko 20% przedstawionych informacji, przy prezentacji  
multimedialnej ( animacje tekstu, animacje rysunków, filmy, dźwięk) aż do 90%. 
 

3. Weryfikacja jakości przygotowywanego materiału 

 
 
Przed ostateczną redakcją i opracowaniem graficznym wygłoś powoli referat i porównaj czas z 
czasem przewidzianym na wygłoszenie referatu. 
 
Na ogół występuje konieczność skrócenia referatu. 
 
 
Jeżeli to możliwe nie skracaj poszczególnych wątków a zrezygnuj z jednego lub kilku w całości. 
 
 

4. Weryfikacja gotowego wystąpienia 

 
Po zakończeniu przygotowania koniecznie zrób próbę, najlepiej w obecności kogoś obiektywnego 
i zorientowanego w tematyce. W przypadku pracy dyplomowej w obecności opiekuna. 
 
 
Po próbie i wysłuchaniu szczegółowych uwag i ogólnych wrażeń zadaj słuchaczowi lub 
słuchaczom co najmniej kilka pytań: 
 

 

Czy temat został wyraźnie przedstawiony a wystąpienie było zgodne z tematem ? 

 

Czy mówca miał coś nowego do powiedzenia i wyraźnie o tym mówił? 

 

Czy wystąpienie było ciekawe a struktura jasna? 

 

Czy język był poprawny i zrozumiały ? 

 

Czy tempo mówienia było odpowiednie?  

 

 

 

12.  Wystąpienia publiczne 

 

 

85 

Wystąpienia publiczne w czasie studiów to wygłaszanie referatu, zabieranie głosu w dyskusjach i 
zadawanie pytań. 
 
Referat 
 

1.  Referatu nie wolno czytać – w krytycznej sytuacji trzeba nauczyć się  na pamięć. Można 

korzystać z konspektu, folii, prezentacji. 

 
 
2.  Wystąpienie zazwyczaj zaczyna się od grzecznościowego zwrotu pod adresem słuchaczy: 
 

 

Szanowni Państwo! Mam zaszczyt ( czuję się zaszczycony ) przedstawić 
Państwu....... 

 

Szanowni Państwo! Pragnę przedstawić Państwu wyniki.... 

 

Panie Przewodniczący, Panowie Profesorowie... 

  Panie Profesorze, Szanowni Koledzy..... 
  Panie Dziekanie, Wysoka Rado...... 

 
3.  Jeśli masz tremę, przyznaj się do tego wobec audytorium 
 
 
4.  Mów zrozumiałym, poprawnym polskim językiem. Nigdy nie używaj słów których 

znaczenia nie znasz z całą pewnością. 

 
 

5.  Mów powoli, zmieniając rytm!!!!!!! ( zwracając uwagę na to czy słuchacze podążają za 

Tobą). Moduluj głos. 

 
 

6.  Nie pokazuj rysunków ( slajdów) na których dokładne omówienie nie masz czasu  

 
 

7.  Staraj się być naturalny, nie naśladuj nikogo 

 
 

8.  Nie  unikaj gestykulacji ( mowa ciała) ale też nie przesadzaj z gestami. 
 
9.  Rola przerw pomiędzy zdaniami ( przerwa przed i po ważnym zdaniu) 

 
 

 

 

 

 

86 

Dyskusja 
 
 
Po zakończeniu referatu najczęściej odbywa się dyskusja. 
W przypadku egzaminu dyplomowego jest to obrona pracy. 
 
Pytania dzielimy na: pytania które można było przewidzieć i pytania nieoczekiwane 
 

1.  Pytającemu należy dać satysfakcję doceniając znaczenie jego pytania 

 
 
2. Odpowiadaj na pytania zgodnie ze swoim przekonaniem nie odbiegając od tematu. 
 
 
3. W przypadku trudnego lub niezrozumiałego pytania poproś o powtórzenie pytania lub 
upewnij się czy na pewno dobrze je zrozumiałeś. 

 
 

 
4. Jeżeli nie znasz odpowiedzi na pytanie przyznaj się do tego. Jeżeli potrafisz spróbuj 
uzasadnić dlaczego nie znasz odpowiedzi  na to pytanie, np.: 
 

 

Tym zagadnieniem nie zajmowałem się, bowiem wydawało mi się, że wykracza ono 
poza zakres prezentowanego tematu. 

 

Nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie choć zastanawiałem się nad tym problemem 
lecz na razie nie znalazłem satysfakcjonującej odpowiedzi 

 

Stosowana czasem taktyka polegająca na odpowiedzi na inne pytanie może okazać 
się zawodna 

 

Nie należy w odpowiedzi podawać wyjaśnień niepewnych ( dane) lub wręcz 
wymyślać odpowiedzi „ na poczekaniu” – jest to bardzo ryzykowne !! 

 
 
 
 
Jeżeli Przewodniczący zakończy dyskusję dziękując za przygotowany referat i jego wygłoszenie, 
powinieneś w rewanżu podziękować za możliwość przedstawienia wyników Twojej pracy a 
zebranym za przyjście oraz za wykazane zainteresowanie ( jeżeli Pan Przewodniczący pozwoli to 
na zakończenie….) 
 
 
 
W przypadku nie bardzo udanego wystąpienia należy przypomnieć sobie zdanie wybitnego 
mówcy Ralpha Emmersona: 

 

87 

 

„Wszyscy wielcy mówcy byli początkowo złymi mówcami” 

 
 
Zabieranie głosu w dyskusjach 
 
 

 

zabieranie głosu przygotowane 

 

- treść tego co chcesz powiedzieć w dyskusji napisz  na kartce 
- usuń zbędne fragmenty nie dotyczące bezpośrednio tematu 
- sporządź konspekt wystąpienia 
- wyobraź sobie reakcję zebranych na Twoje wystąpienie i wprowadź poprawki  
 
 

 

spontaniczne zabieranie głosu 

 

- unikać zabierania głosu zawierającego Twoje stanowisko w sprawie, której 

poprzednio nie przemyślałeś ( nie mów tego co wiesz a wiedz co mówisz) 

- staraj się po przedstawieniu swego stanowiska pozostawić rozstrzygnięcie otwarte ( 

„dojutrkowie” ) 

 
 
 

 

zadawanie pytań ( w dyskusjach, na zebraniach ) 

 

- pytanie powinno być pytaniem a nie przedstawieniem swojego poglądu na dany 
temat 
- pytanie może wymagać wyjaśnienia, ale zawsze na początku należy sformułować 
pytanie 
- w przypadku zadania pytania i dłuższego uzasadnienia należy na końcu wypowiedzi 
powtórzyć pytanie 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

88 

 

 
 

5. 

 Inteligencja emocjonalna – EI 

 

 

1.

  

Emocje 

2.  Inteligencja emocjonalna – EI (EQ) a inteligencja logiczna IQ 
3.  Elementy rozwoju emocjonalnego  

 
 

Inteligencja emocjonalna (EI) to zdolność do rozpoznawania własnych emocji i uczuć oraz  
świadome sterowanie nimi. 
 
 
 
Na EQ składają się następujące elementy: 
 
 

 

1. 

rozpoznawanie własnych uczuć – 

samoświadomość emocjonalna 

2. 

panowanie nad emocjami – 

dyscyplina emocjonalna 

3. 

umiejętność wczuwania się w sytuacje ( uczucia) innych  – 

empatia 

4. 

zdolność do samo motywacji optymistycznej – 

optymizm  

 
 
EI nie jest stała zmienia się w  zależności od wielu czynników jak np.: 
 
 

- wiek 

 

- stan fizyczny danej osoby 

 

- znaczenie określonej sytuacji dla danej osoby 

 

- świadomość znaczenia autorozwoju emocjonalnego ( praca nad sobą) 

 

 

EI może wzrastać w wyniku pracy nad sobą, można stać  się bardziej inteligentnym emocjonalnie.  
 
Najważniejszym jest aby zdawać sobie sprawę ze swych emocji (samoświadomość emocjonalna) 
oraz z konieczności panowania nad nimi (dyscyplina emocjonalna). 
 
Edukacja emocjonalna. 
 
 
EI jest umiejętnością nadrzędną. 
 

 

89 

 
 
 
 
 
1. Emocje 

– 

emovere- ruch w kierunku czegoś. 

 
„Specyficzny stan organizmu powodujący określone reakcje organizmu, fizyczne oraz 
psychiczne”.  
 
 
Źródła emocji:  1. zdarzenia codzienne 

 

 

     2. wydarzenia wyjątkowe 

 

 

     3. warunki życiowe i środowiskowe 

 

 

     4. kontakty międzyludzkie 

 
 
Obecnie sądzi się, że powstawanie pobudzenia emocjonalnego jest wynikiem działań 
poszczególnych partii mózgu. 

 

 
 
Część emocjonalna u ssaków związana jest z częścią mózgu zwaną  limbą.  
 
 
U ludzi występująca kora mózgowa, odpowiedzialna za wykonywanie operacji  logicznych 
decyduje o reakcji na bodźce emocjonalne.  
 
 
Elementem koordynującym bodźce emocjonalne ( limba) z reakcją na nie ( kora),  jest ciało 
modzelowate ( migdałowe). 
 

 
 

Ciało modzelowate może w sytuacji silnego pobudzenia emocjonalnego ( np. 
strach), decydować o ominięciu kory i wydać polecenia wykonawcze 
samodzielnie.  

 

 
 
 
 

 

90 

 
 

bodźce  → limba → ciało modzelowate → kora m. → sygnał wykonawczy 
 

 
Nie ma wątpliwości, że stan emocjonalny ma ogromny wpływ na psychikę i sposób rozumowania 
co w praktyce oznacza że także na nasze zachowania. 

 

 
 
 

2. Rodzaje emocji   

 
 

1.  Lęk ( strach? ) 
2.  Złość( gniew) 
3.  Radość i szczęście 
4.  Miłość i przywiązanie 
5.  Smutek i żałoba 

 
 
 

 

Lęk

 

– 

świadome przeżywanie nieprzyjemnej sytuacji, która potencjalnie mogłaby nieść 

niebezpieczeństwo.  
 
Lęk przejawia się w pobudzeniu ciała, w zachowaniu i w mimice ( niepokój ruchowy, cichy głos, 
jąkanie się, szeroko otwarte oczy). 
Poziom lęku może być różny w odpowiedzi na tą samą sytuację. 
 
Lęk egzystencjalny – zagrożenie istnienia 
Lęk przed porażką – lęk w odniesieniu do wymagań 
Lęk przed odrzuceniem – zagrożenie własnej wartości, poczucie iż jest się ocenianym przez 
innych, efekty- zakłopotanie, wstyd, nieśmiałość, trema. 

 

 
 
 

Złość lub gniew 

– 

najmniej poznana emocja, służy do regulowania stosunków społecznych.  

Najczęściej powstaje gdy zablokowane zostaje nasze działanie.  
 
 
Zmiany w wyrazie twarzy, sposobie mówienia, zapowiadają groźbę zniszczenia przeszkody 
blokującej nasze działanie. 
 

 

91 

Najczęściej złość powoduje zwracanie się przeciwko innej osobie (agresja). Celem agresji jest 
ukaranie osoby przeciw której zwraca się agresja. 
 
Znacznie większe znaczenie dla powstawania gniewu ma osoba przeciw której zwraca się agresja 
niż okoliczności które ten gniew wywołały.  
 

Można kontrolować rodzenie się gniewu !! 

 

 

 
 
Radość i szczęście

 – przypuszcza się, że szczęście i radość jest tym samym uczuciem przy czym 

szczęście jest wyższym ( ilościowo także ) stopniem radości trwającej dłuższy czas. Radość niesie 
zapał, entuzjazm i energię.  
 
Elementem radości i szczęścia jest specyficzny sposób oddychania zwany śmiechem. W stanie 
radości jesteśmy uważni i skoncentrowani. 

 

 
 
 

Miłość i przywiązanie

 – uczucia te realizują potrzebę przynależności i bezpieczeństwa.  

 
Przywiązania i miłości uczymy się od wczesnego dzieciństwa. 
Człowiek jest istotą społeczną, miłość realizuje tę właściwość skierowaną na konkretną osobę. 
Pomijając aspekt prokreacji, miłość tak samo trudno odróżnić od przywiązania jak radość od 
szczęścia. 

 

 
 
 
 
 
Smutek i żałoba

 – smutek jest uczuciową reakcją na stratę. 

 
Żałoba pełni ważną funkcję godzenia się ze znaczną stratą. 
Fazy : szok, smutek, pogodzenie się. 
 
 
 
 
 
 

 

92 

 
 
 
 

2.  Inteligencja emocjonalna - EI  i  logiczna – IQ  

 

 
Osobowość  =  cechy fizyczne + cechy psychiczne 
  
Cechy psychiczne – sprawność mózgu polegająca na zapamiętywaniu i przetwarzaniu informacji. 
 
Inteligencja zawiera  się w cechach psychicznych, choćby odnosiła się do działań czysto 
fizycznych. Np. opanowanie kroków nowego tańca czy strzelanie bramek z karnego. 
 
 
Definicja wg. Sterna 
 
„ Zdolność jednostki do świadomego nastawienia swojego myślenia na nowe wyzwania  (nowe 
zadania i warunki życia).” 

 

 
 
Definicja wg. Wechslera 
 

„ Zdolność jednostki do celowego działania i skutecznego radzenia sobie z otaczającą 
rzeczywistością” 

 
 
 
Definicja wg. Strelaula 
 
„ Zdolność do przystosowania się do okoliczności, dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, 
dzięki korzystaniu z doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnym procesem poznawczym”.  
 
 
 
Inteligencja w zrozumieniu planowego działania w celu uzyskania określonego celu,  występuje u 
ssaków, zwłaszcza u naczelnych. 
 
 
 
 
 

 

93 

Inteligencja logiczno – matematyczna 
 
Iloraz inteligencji IQ 
 
Iloraz inteligencji IQ dotyczy wąskiego spektrum kompetencji zdolności matematycznych i 
językowych. 
 
 
Próba wprowadzenia inteligencji społecznej – Gardner 
 

 

Daniel Goleman

  uważa, że posiadanie pewnego poziomu inteligencji emocjonalnej jest 

warunkiem koniecznym właściwego wykorzystania inteligencji matematyczno-logicznej (IQ). 
  
Stworzenie testu oceniającego inteligencję emocjonalną EQ jest przy obecnym stanie wiedzy 
niemożliwe.  
 
 
 

Wysoki poziom inteligencji emocjonalnej nie jest wrodzony, zależy od doznawanych z otoczenia 
bodźców oraz dążenia do osiągania reakcji emocjonalnych na te bodźce uznanych za właściwe. 

 
 

Szczególne znaczenie ma tu okres dzieciństwa.  

 
 
Rozwój int. matematyczno - logicznej: zachęcanie do stawiania pytań, zachęcanie do 
poszukiwaniu odpowiedzi na nie, docenianie osiągnięć intelektualnych dziecka itp. 
 
 
Rozwój int. emocjonalnej: podawanie wzorców reakcji na określone bodźce, pomoc w 
rozpoznawaniu własnych emocji, przykład reakcji innych osób uznanych za wzorcowe. 

 
 
 
Int. emocjonalna może rozwijać się tylko w kontaktach z innymi ludźmi

. 

 
 

Dzieci a komputery !!! 

 

 
 
Związek pomiędzy IQ a EI 

 

94 

 

Kompetencje związane z obiema inteligencjami są trudno rozgraniczalne. 
Wydaje się, że pewien poziom inteligencji emocjonalnej jest warunkiem istnienia inteligencji. 
 
EQ istnienie obecnie tylko jako pojęcie, na razie trudno sobie wyobrazić     pomiar EQ głównie 
dlatego że okoliczności testu mogą wywoływać zupełnie inne emocje niż sytuacje rzeczywiste.  
 
 

 

Istotą rozwoju inteligencji jest ciągłe zmaganie się z bodźcami zewnętrznymi. 
 

Bodźce logiczno – matematyczne  - IQ 

Bodźce wywołujące reakcje emocjonalne  -  EI   

 
 
Stopień wykorzystywania inteligencji logiczno matematycznej jest 

uzależniony od poziomu 

inteligencji emocjonalnej. 

 
 
Inteligencja emocjonalna może być rozwijana tylko w kontakcie z ludźmi. 
Inteligencja logiczno - matematyczna np. w kontakcie z komputerem. 
 
 
 
 
 
Większość problemów współczesnych społeczeństw wynika z niedorozwoju emocjonalnego 
ludzi. 
Obcowanie dzieci z komputerami ( nadmierne) powoduje ich niedorozwój emocjonalny. 
 

 

 
 
 
Skutki braku rozwoju emocjonalnego

 ( niski poziom inteligencji emocjonalnej) 

 

 

zachowania agresywne ( dwukrotny wzrost zachowań agresywnych w stosunku do roku 75) 

 

przerywania nauki w szkole i przerywanie studiów 

 

wzrost liczby samobójstw oraz zabójstw wśród młodzieży  

 
 
Objawy zaniedbania emocjonalnego : 
 

 

95 

 

poczucie izolacji ( telefony komórkowe),  

 

smutek, przygnębienie 

 

trudności z koncentracją 

  depresje ( alergie?), choroby serca (stres) 
  braki skutecznego radzenia sobie z problemami uczuciowymi                
 

jednakowe reakcje na bodźce o różnej wadze 

  narkomania i alkocholizm 

 

 
 
 

3.    Elementy rozwoju emocjonalnego – praca nad sobą 

 

 

1.  Samoświadomość  
2.  Komunikowanie uczuć 
3.  Panowanie nad emocjami 
4.  Empatia 

 

Samoświadomość  

 
Czujność  świadomości - osiągnięcie zdolności autorefleksji w chwilach silnych emocji - 
ćwiczenia. 
Rozpoznanie własnych uczuć charakteryzuje się podjęciem  racjonalnych działań bez: 

  porwania emocjonalnego 
 

tłumienia ( wypieranie) uczuć własnych - rozpoznawanie i ucieczka 

 

        
      
 
 

Ćwiczenia swojej samoświadomości 
 
Przykłady 
 

1.  wypieranie i tłumienie – ćw.: nastawienie pozytywne, obserwacja swoich uczuć, 

werbalizacja uczuć 

2.  porwanie emocjonalne – ćw.: pierwsza reakcja –uspokojenie, analiza oznak 

poprzedzających wybuch, analiza przyczyn wybuchu 

 
 

 
Komunikowanie uczuć 

 

96 

 

Uczucia nie zwerbalizowane ( nie wyrażone słownie) są 

nie w pełni

 określone. 

Dopiero uczucia wyrażone słowami są w pełni naszymi uczuciami. 
 

Komunikaty „ ja” i komunikaty „ty”. 

Komunikaty „ja” mogą otworzyć możliwość racjonalnej rozmowy na interesujący temat. 
Komunikaty „ty” prowadzą do eskalacji wzajemnych pretensji, główny temat pozostawiając na 
uboczu. 
Komunikaty „ty” bywają ubrane w formę komunikatów „ja” ( np. sadzę, że nie potrafisz być 
punktualnym) 
 
 
 
Zasady dobrego komunikowania uczuć: 
 
- nie oceniaj rozmówcy 
- daj szansę rozmówcy na wyrażenie jego uczuć 
- nie atakuj rozmówcy 
- nie ukrywaj strachu 
- mów o swoich uczuciach  
- nie przytłaczaj swoimi emocjami 
 
 
 
Najczęstsze błędy zasadnicze: 
 
- tłumienie ( wypieranie) emocji 
- porwanie emocjonalne 
- nie przemyślane komunikaty emocjonalne  
- błędne wyrażanie uczuć 
 

Panowanie nad emocjami 

 

 
Temperantia – u Rzymian cecha człowieka polegająca na panowaniu nad wybujałymi emocjami. 
U Arystotelesa „ stosowna emocja”. 
 
 

Tłumienie emocji

 może ( poza problemami codziennymi, także szarość osobowości) doprowadzić 

do różnych dolegliwości psychosomatycznych. 
 

Emocje 

przeżywane 

bez 

żadnej 

kontroli 

mogą ( poza problemami codziennymi) przerodzić się w 

stan chorobowy.  

 

97 

 

 
Depresje są oznaką braku panowania nad emocjami. 

 
( odpowiedzialność za siebie ) 
 
 
Spędzanie wolnego czasu jest  rodzajem samo uspakajania się, najbardziej naturalnym  i bardzo 
ważnym. Nazywany jest emocjonalną samoregulacją. 
 
Najważniejsza kompetencja emocjonalnej samoregulacji – właściwe spędzanie czasu wolnego. 
 
 
Samokontrola emocjonalna czyli panowanie nad emocjami polega na: 
 

1.  uświadomieniu sobie swego stanu  emocjonalnego 
2.  wyrażeniu (zakomunikowaniu) tego 

 
 
Istnieją ćwiczenia zwiększające opanowanie emocjonalne 
 

 
Przykład ćwiczeń 

 
Zrób listę sytuacji lub/i osób: 
 

1.  na które reagujesz z wściekłością 
2.  wywołują u Ciebie agresję 
3.  które napawają Cię strachem 

 
Opisz w punktach:  
 

  twoją reakcję na te wydarzenia 
 

pod tym czerwonym kolorem napisz jak chciałbyś się zachowywać w każdej z tych 
sytuacji 

 
 
 
 
Przykład.  
 

1.  wpychanie się na mój pas jadącego obok kierowcy 
 

 

98 

 

złorzeczę „piratowi”, staram się nie wpuścić go na mój pas, razem z moimi 
ewentualnymi pasażerami obrzucam „pirata” niewybrednymi wyzwiskami 

 

  mówię do siebie lub pasażerów „ do szaleństwa doprowadzają mnie tacy kierowcy”, 

ustępuję miejsca ciesząc się, że nie doszło do wypadku 

 

Stosowanie w życiu zasady judoków : „Ciągną to pchaj, pchają to ciągnij” 

 

Empatia 

 

 

„

empatheia” – wczuwanie się w sytuację innych,  różni się od współczucia przy którym 

możemy nie podzielać uczuć  

 

emocje przekazywane są w 80% kanałami niewerbalnymi 

 

empatia ma duże znaczenie społeczne będąc czynnikiem integrującym 

 

rozwijanie empatii powinno być elementem wychowania 

 

empatia ułatwia rozwiązywanie konfliktów – rozmowy konfliktowe 

 

zachowania empatyczne mogą nieść pomoc drugiemu człowiekowi 

 
 

 

3.  Podsumowanie 
 
Konieczność poświęcenia uwagi rozwojowi inteligencji emocjonalnej jest niedoceniana choć 
to inteligencja emocjonalna  decyduje o jakości życia i o sukcesie zarówno w życiu 
zawodowym jak i osobistym.  
 
Najważniejszymi elementami rozwoju inteligencji emocjonalnej jest  
 

samoświadomość emocjonalna,

  

panowanie nad emocjami

 

empatia 

 
 
Ciągły rozwój inteligencji emocjonalnej, wymagający akceptacji swoich uczuć oraz 
samokontroli  jest warunkiem rozwoju osobowości czyli warunkiem osiągnięcia sukcesu.  
 

 
 
 

Panując nad swoimi emocjami 

panujesz nad swoim życiem 

 

 

99 

 
 
 
 
 
 
 
 

15.  Zarządzanie czasem – planowanie studiów   

 
 
Istnieje nieskończenie wiele sposobów tracenia czasu – nie ma ani jednego sposobu na to aby 
czas odzyskać. Albert Einstein 
 
 
Czas jest najważniejszym kapitałem jakim dysponuje każdy człowiek,  jednocześnie będąc 
najmniej docenianym. Kapitan Andelech 
 
 
 
 
Sytuacja ta wynika prawdopodobnie z tego, że wydaje się nam iż każdy z nas ma nieskończenie 
wiele czasu, co niestety nie jest prawdą. 
 
„Życie możemy opisać jako przydzielony nam na ziemi czas” Lothar Seiwert 
 
 
Każde nasze działanie odbywa się w czasie a więc jego realizacja zużywa część z czasu, którym 
dysponujemy.  
 
Czasu nie daje się ani magazynować, ani rozmnożyć.  
 
 
 
Na każde konkretne przedsięwzięcie życiowe istnieje ściśle określony okres czasu optymalnego 
wykonania zadania oraz czas nieprzekraczalny.                       

     

 
 
 
 
 
Czym dłuższy horyzont czasowy tym łatwiej zapominamy, że czas 

 

100 

przeznaczony na działania zbliża się do końca w takim samym tempie na początku jak i przy 
końcu okresu. 
 
 
Wygrywają osoby, które od samego początku  zdają sobie z tego sprawę i cenią czas od samego 
początku realizacji przedsięwzięcia. 
 
Kapitał czasowy, który każdy ze studentów przeznacza ( dobrowolnie) na studia.  
 

3,5lat x 365 dni x ( 24 – 10 godzin) = 

 17 885 godzin 

10 godzin/dobę, przeznaczone na sen, kosmetykę itd. 
 
Czas zajęć obowiązkowych :  
 
 36godzin x 15 = 525godzin/sem  
(525godzin/sem + 25 godzin dod.) x 2 = 1100godzin /rok 
1100godzin/rok x 3,5 lat = 3850 godzin zajęć w ciągu 3,5 roku studiów 
 
3850 godzin + 160 godzin praktyk wak.+100godzin egzaminy +  
20godzin uroczystości  

= 

4130 godzin 

 
W ciągu 3,5 lat studiów wszystkie zajęcia obowiązkowe stanowią 

23,1%

 czasu, którym 

dysponuje student (poza odpoczynkiem i kosmetyką). 
 
 
 
W ciągu 3,5 lat studiów (poza snem, kosmetyką i zajęciami obowiązkowymi)  

czas pozostający do zarządzania przez każdego studenta indywidualnie stanowi

 : 

 

      

77% czasu będącego do dyspozycji studenta 

 
 

 

101 

 

 

 

         

               

     

 
 
Zajęcia obowiązkowe w ciągu 3,5 lat stanowią zaledwie 13,7% całych 3,5 lat a 23,1% 3,5 lat po 
odliczeniu czasu na sen i inne stałe obowiązki życiowe. 
 
 
Skutek w postaci: 
 

 

terminowego lub nie, ukończenia studiów  

 

oceny końcowej  

 

stypendiów naukowych  

 

rzeczywiście uzyskanej wiedzy i umiejętności  

 

możliwości podjęcia studiów doktoranckich w kraju lub za granicą 

 

rozwoju osobowości 

 

możliwości uzyskania wymarzonej pracy 

 

zadowolenia z życia i poczucia sukcesu  

 
zależy od zagospodarowania 76,5% czasu będącego do dyspozycji każdego ze studentów, tzn. 17 
885 godzin.  
 
Czyli  
 

indywidualnie od każdego ze studentów. 

 
 
Jak skutecznie zarządzać czasem ???? 
 

 

                

                      

-----17885godz.-----

  

 

 

 

 

 

  -23,1%  

----------76.9%------------ 

XXXXXXX

XXx

XXXXXXXx

 

   

obowiązki życiowe   

zajęcia    

czas zarządzany ind. 

(---------41,7%----------

-13,7%--

----------44,6%----------) 

 

 -----3,5 roku = 30660 godz.------ 
 

 

 

102 

 

„Wszystko będzie do chrzanu jeśli nie będzie planu” z bajki Jana Brzechwy 
 
 
Podstawą skutecznego zarządzania czasem i warunkiem koniecznym zakończenia przedsięwzięcia 
z sukcesem jest sporządzanie planu wykorzystania czasu.  
 
 
Cechy planu :  
 

 

plan powinien być wykonalny i celowy 

 

 

plan powinien być elastyczny 

 

 

plan powinien uwzględniać priorytety 

 

 

szczegółowość planu powinna być optymalna 

 
 
 
 

Plan zarządzania czasem, musi być pisemny 

 
Plan zarządzania czasem, pomaga w eliminacji „ złodziei czasu” 
 
 
 
Analiza możliwości planowania studiów 
 
 
Plan na całe studia  –  główne cele do osiągnięcia podczas studiów z zaplanowaniem czasu ich 
realizacji 
 
 
Np:  
 

1.  Zakończenie studiów z oceną końcową co najmniej 4,5 
2.  Określenie specjalności zawodowej i życiowego celu zawodowego – do zakończenia 4 roku 
3.  Opanowanie języka angielskiego co najmniej na poziomie 80% TOEFEL 
4.  Opanowanie drugiego języka obcego co najmniej na poziomie pierwszego stopnia 

egzaminu państwowego 

5.  Zdobycie stopnia sternika jachtowego – do zakończenia trzeciego roku 

 

103 

6.  Nauczenie się jazdy na nartach lub/i desce – do zakończenia trzeciego roku ( dwa sezony 

zimowe) 

7.  pogłębienie swoich zainteresowań w dziedzinie ( muzyki klasycznej/ historii/ historii 

sztuki/…..) – poświęcanie na to co najmniej 2 godziny tygodniowo 

8.  Zadbanie o harmonijny rozwój fizyczny – uprawianie wybranej dyscypliny sportowej, 

marsze, jazda rowerem – co najmniej 2 razy po dwie godziny w tygodniu + codzienna 
gimnastyka poranna. 

      
 
Plan na cały rok – cele przewidziane na dany rok, wakacje, przerwy między semestralne 
 
Np:   Plan na pierwszy rok studiów – do końca września przyszłego roku 
 

1.  Zaliczenie pierwszego roku przed wakacjami letnimi 
2.  Przeznaczenie co najmniej 4 godzin tygodniowo na dodatkową naukę języka angielskiego 
3.  w czasie wakacji letnich rozpoczęcie nauki drugiego języka 
4.  Udział w dwutygodniowym obozie żeglarskim na Mazurach lub na morzu 
5.  Co najmniej raz w miesiącu koncert w Filharmonii lub/i w Operze lub odwiedzenie 

Muzeum zgodnie z zainteresowaniami 

6.  Zapisanie się do organizacji umożliwiającej systematyczne treningi w wybranej ( nych ) 

dziedzinach sportu 

 
Plan na cały semestr – plan 

nieodzowny

 

dla realizacji optymalnego zarządzanie czasem 

 
 
 
Plan semestralny – analiza realności 
 
Dziennie mamy do rozplanowania (24 godziny – 10 godzin =) 14 godzin 
 
Zajęcia obowiązkowe  7 godzin – plan tygodniowy narzucony 
 
Pozostaje każdego dnia (14 godzin – 7 godzin =) 
7 godzin do wykorzystania  
+ 8 godzin w sobotę i 8 godzin w niedzielę = 35 godzin + 16 godzin =  
46 godzin/tydzień 
 
Dni powszednie 
 
2 godziny codziennej nauki poza zajęciami gwarantuje znakomite wyniki w nauce. 
 
Pozostaje 5 godzin dziennie do zagospodarowania 
 

 

104 

Np. 1 godzina – dodatkowa nauka angielskiego 
       1 godzina - sport 
       3  godziny – rozrywka, spotkania towarzyskie, hobby 
 
 
 
 
Razem :  
 
2 godziny nauki + 1 godzina angielski + 1 godzina sport + 3 godziny rozrywki, spotkań, hobby. = 
7 godzin + 7 godzin na PŁ + 10 godzin sen, wypoczynek, posiłki 
 
 
Pozostaje do zagospodarowania sobota i niedziela 
 
Tylko ludzie leniwi myślą że sobota i niedziela jest przeznaczona na nic nie robienie, ludzie 
normalni wiedzą, że są to dni przeznaczone na nadrobienie zaległości powstałych w ciągu 
tygodnia - prof. Jan Słowikowski 
 
UWAGA : mogą to być także zaległości w dziedzinie życia towarzyskiego 
 
Rozkład zajęć jest narzucony przez  ramy planu tygodniowego, należy go uzupełnić o inne zajęcia 
poza planem PŁ. 
 
Plan musi zawierać nie tylko pozycje ale ich umieszczenie w planie godzinowym np. 
 
 
Poniedzialek; 
 

1.  8– 14 zajęcia na PŁ 
2.  14 – 15 powrót do domu , ew. zaplanowane zakupy 
3.  15-16 obiad i odpoczynek  
4.  16 – 17 angielski 
5.  17 – 19 trening siatkówki 
6.  19.30 – 21.30 nauka  
7.  21.30 – 23 czas wolny, telefony, Internet, TV 
8.  23 – 7 -  sen 

 
 
 
Aby skutecznie zarządzać czasem, należy codziennie rano poświęcić 5-8 minut, aby ocenić 
realizacje programu z dnia wczorajszego oraz zaktualizować ( na piśmie ) program na „dziś”. 
 

 

105 

 
 
Poświęcenie rano  5-8 minut na ocenę i aktualizacje planu zaoszczędza ok. 1 godziny czasu w 
ciągu dnia. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zakończenie 

 
 
Znajdź czas na pracę, to cena sukcesu 
Znajdź czas na myślenie, to źródło siły 
Znajdź czas na zabawę, to tajemnica młodości 
Znajdź czas na czytanie, to podstawa wiedzy 
Znajdź czas na uprzejmość, to brama do szczęścia 
Znajdź czas na marzenia, to droga do gwiazd 
Znajdź czas na miłość,  to prawdziwa uroda życia 
Znajdź czas na radość, to muzyka duszy 
 

 

 

 

 

 

 
Z mądrości hinduskiej 
 
 
„Jedynym sposobem na znajdywanie czasu jest nie tracenie go”. 
Kapitan Andelech 
 
 

Jedyną metodą na nie tracenie czasu jest zarządzanie nim. 

 
 
Warunkiem koniecznym skutecznego zarządzania czasem jest opracowanie i konsekwentna 

realizacja pisemnych planów wykorzystania czasu

, zwłaszcza planów tygodniowych na cały 

semestr