Ekonomia cz (4)

1. BEZROBOCIE NATURALNE (DOBROWOLNE) A BEZROBOCIE PRZYMUSOWE
(KONIUNKTURALNE)

Bezrobocie

– sytuacja na rynku pracy, kiedy to nie wszyscy zdolni do pracy, a chcący pracować znajdują

zatrudnienie

a) Naturalne – przypisuje się je do tej grupy osób, które poszukują pracy, nie są zatrudnione

nie dlatego, że w ogóle nie ma pracy, lecz dlatego, że nie odpowiada im proponowana
stawka pracy lub/i nie odpowiada im rodzaj czy miejsce pracy. Bezrobocie naturalne dzieli
się na:

 Klasyczne

– występuje, gdy płace utrzymywane są na poziomie wyższym

od poziomu równowagi na rynku pracy [wynik dzialania związków
zawodowych bądź ustawodawstwa określającego wysokość płac
minimalnych]. Sytuacja niekorzystna dla pracodawców i dla tych, którzy
pracę utracili. Korzystna dla tych, co pracę utrzymali
- przeciwdziałanie: musiałoby obejmować osłabienie związków
zawodowych, co mogłoby spotkać się ze sprzeciwem większości
- dobrowolne: bowiem związki działają z woli pracowników

 Strukturalne – wynika ze zmian w strukturze gospodarki narodowej

sprawiających, że pewne przedsiębiorstwa lub nawet całe gałęzie gospodarki
przestają istnieć, a pojawiają się nowe [wynik zmian popytu i produkcji]
-

powstaje również ze względu na:

a) rozbieżność kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy

b) rosnący postęp technologiczny
c) pojawienie się nowych kierunków w międzynarodowym podziale pracy
d) czynniki demograficzne, geograficzne, zmiany popytu konsumpcyjnego
-

przeciwdziałanie opiera się na:

1) przekwalifikowaniu się, zdobyciu nowych umiejętności etc. lub zastosowaniu działań o charakterze
mikroekonomicznym tj. roboty publiczne, [różne szczeble], 2) stwarzaniu predyspozycji do otwierania
własnej, drobnej działalności [tanie kredyty, szkolenia z zakresu techniki produkcji, marketingu, etc.]
3) subwencjonowan

iu, dotowaniu istniejących przedsiębiorstw prywatnych [np. ulgi podatkowe]

 Frykcyjne [przejściowe] – wynik niedopasowań na rynku pracy, w rozumieniu

braku na nim równowagi cząstkowych (co oczywiście może występować nawet w
sytuacji równowagi ogólnej, a wi

ęc wtedy, kiedy istnieje równość między podażą

pracy, a popytem na nią w skali całego kraju - nadmiar chętnych do podjęcia
określonych stanowisk przy braku możliwości obsadzenia pozostałych)
- ma charakter czasowy, zwykle trwa od kilku do kilku tygodni. Wy

stępuje w

każdym społeczeństwie dynamicznym, jest zjawiskiem normalnym. Dla niektórych
ludzi jest stanem przejściowym

bezrobocie frykcyjne zwalcza się poprzez działania samego państwa [pośrednictwo pracy - maksymalne

skrócenie czasu poszukiwania pracy, o

bsadzanie stanowisk wymagających kwalifikacji odpowiednimi

osobami etc.]

b) Przymusowe (koniunkturalne) – to taka sytuacja na rynku pracy, kiedy to część siły

roboczej gotowa jest podjąć pracę za obowiązującą płacę oraz akceptuje pozostałe warunki
pracy, a m

imo to nie może znaleźć zatrudnienia. Typ keynsistowski.

Przyczyna: niedostateczny popyt globalny na rynku towarowym (popyt konsumpcyjny oraz
popyt inwestycyjny)
Będzie występować do czasu, gdy płace i ceny osiągną stan równowagi długookresowej
[płace i ceny obniżą się, wzrośnie realna podaż pieniądza, spadnie stopa procentowa, popyt
osiągnie stan umożliwiający pełne zatrudnienie]

Przeciwdziałanie: grupa mierników makroekonomicznych, tj. polityka fiskalna, pieniężno-
kredytowa etc.

2. BILANS PŁATNICZY

– jest zestawieniem obrazującym sytuację płatniczą

określonego kraju w stosunku do wszystkich innych, z którymi utrzymuje on stosunki
ekonomiczne, polityczne i kulturalne. Sporządzany jest najczęściej w określonym roku w
odniesieniu do zagranicy jako całości.
Formalnie bilans płatniczy jest zawsze wyrównany; jeśli należności nie równają się
wydatkom, wyrównanie następuje dzięki przeplywie złota monetarnego, dewiz, kredytów.

Zasadniczo dzieli się na:

a) bilans obrotów pieniężnych

- bilans handlowy [import, eksport]
-

bilans usług [transport, patenty, prawa autorskie, turystyka etc.]

- bilans procentów i dywidend

[należności i płatności związane z kapitałem ulokowanym

za granicą i obcym kapitałem ulokowanym na terenie danego kraju]
- bilans transferów

nieodpłatnych [zagraniczny transfer dóbr, usług bez rekompensaty -

np. dary rządowe, umorzenie długów etc.]

b) bilans obrotów kapitałowych
-

kapitały:



inwestycje bezpośrednie - zw. z nabyciem akcji w zagranicznym
przedsiębiorstwie czy założeniem nowego przedsiębiorstwa za granicą



inwestycje portfelowe: lokaty w zagranicznych obligacjach i akcjach



inne kapitały: wartość zagranicznych kredytów kupieckich i rządowych

- rezerwy monetarne:



dewizy: należności na rachunkach w bankach zagranicznych



pozycja

rezerwowa w Międzynarodowym Funduszu Walut: kredyt pozostały

tam do dyspozycji danego kraju



SDR: specjalne prawa ciągnienia: swego rodzaju substytut złota, darmowo
przydzielone przez MFW jednostki rozliczeniowe służące do wyrównania
sald w bilansach płatniczych

Dodatkowo dzieli się wsytępujące w bilansie transakcje na autonomiczne [wystąpienie tych

transakcji nie zależy od stanu bilansu płatniczego - inwestycje bezpośrednie, portfelowe, dywidendy] oraz
wyrównawcze [służące wyrównaniu bilansu - kredyty krótkoterminowe, kredyty MFW, rezerwy walutowe]

Działania korygujące bilans: uzależnienie importu i eksportu od wywozu i napływu kapitału od

odpowiednich zezwoleń administracyjnych lub od spełnienia określonch warunków [tzw. reglamentacja
dewizowa]. Inne to

np. cła oraz ograniczenia importowe, podwyższanie stopy procentowej [skutkiem jest

krótkoterminowy napływ kapitału z zagranicy i powstrzymanie odpływu kapitału krajowego]

Równolegle należy jednak stosować długoterminowe działania przystosowawcze.

3. KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA



względnie duża liczba producentów



wytwarzanie produktów tego samego typu



produkty jednak posiadają swoiste wyodrębnione cechy [na tej podstawie ustala się cenę]



każdy przedsiebiorca ma ograniczoną możliwość wpływania na cenę, bowiem na rynku istnieją
substytuty [ceny danych produktów nie mogą zasadniczo odbiegać od cen produktów podobnych]



firmy mają do czynienia z malejącą krzywą popytu



ograniczone możliwości osiągania korzyści ze skali



charakter niecenowy konkure

ncji [konkurencja na jakości, opakowaniu, reklamie, promocji, znaku

firmowym etc.]



wejście na rynek trudniejsze niż w modelu konkurencji doskonałej [wymaga nakładów pieniężnych
np. na reklamę]

CECHY MONOPOLU PEŁNEGO



produkty są jednorodne, lub zróżnicowane. Nie istnieją ich bliskie substytuty,



na rynku jest wielu kupujących i jeden sprzedający (monopol podaży) bądź jeden kupujący i wielu
sprzedających (monopol popytu, czyli monopson)



jeden producent -

wyłączność produkcji



istnieje doskonała informacja o rynku. Oznacza to, że monopolista podaży zna popyt na
produkowane przez siebie dobro, zaś monopolista popytu zna podaż dobra, którego potrzebuje



występują bariery wejścia do działalności opanowanej przez monopol,



cenodawczość - monopolista ustala cenę



brak konkurencji pozacenowej

5. CECHY OLIGOPOLU



niewielka liczba [od dwóch - duopol, do kilkunastu] producentów



ich decyzje cenowe są wzajemnie uzależnione



paralelizm cenowy [decyzje o cenie podejmuje lider cenowy] -

pozostałe je naśladują



istnieją kartele, syndykaty, umowy dżentelmeńskie



najczęściej istnieje w przypadku produktów jednorodnych [np. stal, ropa naftowa, metale kolorowe],
jak i zróżnicowanych (np. samochody, papierosy, sprzęt elektroniczny)



wejście na rynek oligopolu jest utrudnione [barierami: technologia, przymus posiadania dużego
kapitału]



pozacenowe formy konkurencji: reklama, poprawa jakości, atrakcyjności, korzystne warunki
sprzedaży

6. CENY MAKSYMALNE I MINIMALNE (administrowane)



CENA MINIMALNA -

to cena urzędowa, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru.

Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona zawsze wyższa od ceny
równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu
popytu na rynku
-

najczęściej wprowadzane przez państwo na produkty rolne oraz siłę roboczą, mają podwyższyć

ceny rynkowe dla dostawców niektórych towarów, zapewnić godziwą egzystencję dostawcom siły
roboczej oraz opłacalność produkcji
-

może przy długoterminowym stosowaniu prowadzić do nadwyżki rynkowej

CENA MAKSYMALNA -

to cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na

dane dobro. Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena
maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej. Nie skłania do zwiększania podaży
przez producentów.
Wprowadzana jest tylko w nielicznych przypadkach, gdy według decydentów wymaga tego ważny
interes społeczny (np. ceny mieszkań komunalnych dla najbiedniejszych rodzin). Często jest
przedmiotem kontrowersji.

Cena maksymalna ma chronić interes konsumenta. Może jednak skłonić

do racjonowania niektórych towarów.

7. CENY W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM (terms of trade)

Współczynnik terms of trade – rozumiany (w tzw. ujęciu cenowym) jako relacja zmian cen towarów
eksportowanych do zmian cen towarów importowanych przez poszczególne kraje.

Terms of trade ulegają poprawie, gdy:
-

ceny dóbr importowanych maleją przy stałym poziomie cen towarów eksportowanych

- ceny dóbr eksporto

wanych rosną przy stałym poziomie cen towarów importowanych

ceny dóbr eksportowanych rosną szybciej niż ceny towarów importowanych

ceny dóbr eksportowanych spadają wolniej od wzrostu cen towarów importowanych

ceny dóbr importowanych maleją szybciej niż ceny towarów eksportowanych

ceny dóbr importowanych rosną wolniej od wzrostu cen towarów eksportowanych

Poprawa Terms of trade krajów gospodarczo słabiej rozwiniętych wymaga nastawienia się na

realizację programu zmiany struktury towarowej eksportu. [eksport się wówczas nie opłaca.]

Poprawa ToT krajów wysokorozwiniętych wskazuje na opłacalność eksportu.

Istnieje pewna zależność w kształtowaniu się ToT - kraje wysokorozwinięte dysponują dobrami

wysokoprzetworzonymi, kraje niskorozwinięte, niskoprzetworzonymi. Zarówno wzrost popytu, jak i jego
spadek (na rynku światowym) powodują poprawę stanu ToT krajów wysoskorozwiniętych oraz pogorszenie
stanu krajów niskorozwiniętych.

+ wzór

8.DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI

elastyczność: miara procentowej zmiany popytu w stosunku do procentowej zmiany jego

determinanty

Determinanta elastyczności dochodowej

– udział wydatków na dane dobro w dochodzie

konsumenta, co wiąże się z rodzajem potrzeby, którą zaspokaja dane dobro. Przeważnie porównuje
się dobra pierwszej potrzeby (elastyczność dochodowa niska) z dobrami luksusowymi (elastyczność
dochodowa wysoka);

II.

Dostępność i liczba substytutów (łatwość substytucji)

– im większa liczba substytutów i ich

dost

ępność (np. towary dostępne w marketach, a nie tylko w salonach firmowych), tym elastyczność

jest większa, gdyż konsument ma większą możliwość przerzucenia się w stronę dobra relatywnie
tańszego. Gdy na rynku nie ma bliskich substytutów popyt jest nieelastyczny.

III. Czas

– czyli ilość czasu, która jest potrzebna konsumentowi, aby mógł zareagować na zmianę ceny

przez wybór korzystniejszych dla niego produktów lub usług. Dlatego też elastyczność cenowa
popytu jest większa w długim okresie niż w krótkim, gdyż konsumenci mają czas na dokonanie
substytucji.

IV.

Częstość i natężenie zmiany ceny danego dobra

– tutaj pojawia się rada, że cenę należy podnosić

jak najrzadziej i nie przekraczać progu cenowego, powyżej którego konsumenci będą w większym
stopniu dokonywać substytucji. Do konsumenta poważnie bowiem dociera tylko fakt samej zmiany
ceny, a nie jej skala. Dlatego też informacja, że producent podniósł cenę 5 krotnie, będzie działaś
siniej niż jednorazowa podwyżka cen, nawet wtedy, gdy w tym pierwszym wypadku cena wzrosła
tylko o 1 zł, a w tym drugim o 2 zł. Ponadto trzeba ponosić koszty zmiany ceny związane np. z
oznakowaniem towaru.

Faza cyklu koniunkturalnego

– w kryzysie konsumenci są ogólnie rzecz biorąc mniej elastyczni w

sytuacji elastyczności dochodowej oraz bardziej elastyczni w przypadku elastyczności cenowej (są
bardziej wrażliwi na zmiany ceny).

9. DETERMINANTY NIECENOWE PODAŻY

Rozmiary podaży określane są również przez czynniki pozacenowe. Wśród nich należy wymienić:

 Koszty wytwarzania
 Rentowność produkcji dóbr substytucyjnych i
 Czynniki naturalne (przy pewnych rodzajach produkcji)
 Inne czynniki o charakterze obiektywnym


Porównanie kosztów całkowitych z całkowitym przychodem osiąganym ze zrealizowanej produkcji

(inaczej utargiem całkowitym) informuje producenta o osiąganej rentowności produkcji, czyli i realizacji
funkcji celu. Zmiana kosztów produkcji może być spowodowana zmianami cen czynników wytwórczych,
zmianami technologii i organizacji produkcji może być spowodowana zmianami cen czynników wytwórczych,
zmianami technologii i organizacji produkcji, a także zmianami polityki ekonomicznej rządu.

Przesunięcie krzywej podaży

w lewo

, czyli spadek rozmiarów podaży

odpowiada wzrostowi kosztów

produkcji

, gdyż wzrost kosztów produkcji czy danej cenie produktu oznacza spadek rentowności

(opłacalności) tej produkcji, co skłania producentów do jej ograniczenia.

Przesunięcie krzywej podaży

w prawo

, czyli wzrost rozmiarów podaży,

odpowiada z kolei spadkowi

kosztów wytwarzania

. Spadek kosztów produkcji przy dane

j cenie produktu oznacza wzrost rentowności

(opłacalności) tej produkcji, co skłania producentów do zwiększenia jej rozmiarów.

Inne czynniki pozacenowe wpływające na podaż:



Rentowność produkcji dóbr substytucyjnych i branży



Faza życia branży i produktu

 L

iczba wchodzących i wychodzących z rynku

10. DETERMINANTY NIECENOWE POPYTU

- Dochody nabywców

- Ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych

- Oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej (ceny i dochody)

- Gusty i preferencje nabywców

- Zmiana liczby i str

uktury ludności (demografia)

Stosując klauzulę ceteris paribus rozważa się związek między zmianami popytu a zmianami

badanej determinanty niecelowej

– jeśli jakaś wielkość jest określona przez kilka czynników i chcemy

uchwycić związki między zmianami tej wielkości a zmianami jednego z nich, przyjmujemy, że inne czynniki
nie zmieniają się.

1. Gusty i preferencje nabywców

– są istotne szczególnie przy kształtowaniu popytu na takie produkty,

jak odzież, obuwie, wyposażenie mieszkania. Dokonując wyboru spośród towarów oferowanych do
sprzedaży nabywca daje wyraz swoim upodobaniom, swoim preferencjom. Innymi słowy: nabywca
ma swobodę wyboru. Nie należy tej kategorii mylić z suwerennością nabywcy, czyli jego
niezależnością w podejmowaniu decyzji rynkowych. Jak już podkreśliliśmy, zachowania rynkowe
jednych osób są zależne od zachowań rynkowych innych osób (efekt owczego pędu, efekt
snobizmu), są one również kształtowane przez działania producentów, czyli reklamę i inne środki
popierania sprzedaży. Kreacja popytu i kształtowanie jego struktury jest dziś podstawowym
elementem strategii wielkich przedsiębiorstw. Pierwsza zasada nowoczesnego biznesu nie brzmi
już: znaleźć potrzebę i ją zaspokoić, lecz wyobrazić sobie potrzebę i stworzyć. Nowe towary same
stwarzają sobie popyt przez to, iż zmieniają sposób ludzkich zachowań.

2. Dochód nabywcy

– mamy tutaj do czynienia [przeważnie z relacją jednokierunkową, tzn. wzrost

dochodu powoduje wzrost popytu, a spadek dochodu powoduje spadek popytu. Można to
przedstawić graficznie przez przesunięcie krzywej popytu w prawo lub w lewo. Relacja wprost
występuje dla dóbr normalnych i luksusowych. Dla dóbr niższego rzędu zachodzi zależność
odwrotna (ujemna). Wzrost dochodów nabywcy zmniejsza popyt na dobra niższego rzędu. Wynika
to z chara

kteru tych dóbr, których kupno warunkowane jest wyłącznie trudną sytuacją materialną

nabywców, a nie ich preferencjami. Dobra podrzędne mają zatem substytuty lepszej jakości. Gdy
sytuacja materialna ulega poprawie nabywcy przerzucają się na dobra znajdujące się wyżej w ich
hierarchii preferencji.

Ceny dóbr pozostających wobec tego dobra w stosunku substytucji lub komplementarności.

Dobra substytucyjne to dobra zastępujące się w zaspokajaniu określonej potrzeby. Dlatego wzrost
ceny jednego z substytutów po

dnosi popyt na drugi, który w tej sytuacji staje się relatywnie tańszy.

Na przykład wzrost ceny masła spowoduje wzrost popytu na margarynę.

Natomiast dobra komplementarne to dobra uzupełniające się w zaspokajaniu określonej potrzeby. Wzrost
ceny danego do

bra, powodujący spadek popytu na to dobro, implikuje spadek popytu na dobro

komplementarne. Na przykład wzrost cen samochodów spowoduje spadek popytu na benzynę.

Liczba ludności i jej struktura według płci oraz wieku – czynnik określający wielkość i strukturę
popytu. Na przykład starzejące się społeczeństwo charakteryzuje się wzrostem skłonności do
oszczędzania, co wpływa na spadek popytu konsumpcyjnego.

Oczekiwania na zmiany cen produktów i usług oraz dochodów nabywców w przyszłości (popyt
spekulacyjny).

11. DOCHÓD NARODOWY

– dokonanie oceny sprawności gospodarki od strony siły nabywczej

społeczeństwa. Wyrażony jest w cenach czynników produkcji, stanowi dochód społeczny wyrażony w sumie
wynagrodzeń [płac, rent, dochodów z indywidualnej działalności, zysków] za dostarczanie od gospodarstw
domowych dla przedsiębiorstw: pracy, ziemi i kapitału. [DS w ujęciu przychodowym]

Produkt krajowy brutto (PKB)
+Dochód netto z tytułu własności za granicą
=Produkt narodowy brutto (PNB)
–amortyzacja (a.)
=produkt narodowy netto (PNN)
–podatki pośrednie (p.p)
=Dochód narodowy (DN)

12. EFEKT DOCHODOWY I SUBSTYTUCYJNY

Efekt dochodowy

– ma miejsce w sytuacji zmiany dochodu i stałym poziomie dobra X i Y. W tym

wypadku proporcjonaln

ie zmienia się konsumpcja obu dóbr, gdyż współczynnik nachylenia nie ulega

zmianie. Wzrost dochodu ceteris paribus

oznacza więc przesunięcie równoległe do góry linii ograniczenia

budżetowego, a spadek jej równoległe przesunięcie w dół;

Efekt substytucji

– ma miejsce w sytuacji zmiany ceny i stałym dochodzie, co musi doprowadzić do

zmiany proporcji konsumpcji dobra X lub Y. Jeżeli cena X obniża się, to konsument w ramach posiadanego
dochodu może nabyć więcej dobra X, a wielkość konsumpcji Y pozostaje stała, gdyż nie ma przesłanej do jej
zmiany.

13.

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU

– reakcja popytu na dany towar na zmianę jego

ceny, czyli jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na dany towar do względnej zmiany jego
ceny.

a) Jednostkowa elastyczność popytu – określonej procentowej zmianie ceny towarzyszy taka sama

procentowa zmiana popytu

b) w

ysoka elastyczność popytu – określonej procentowej zmianie ceny towarzyszy znacznie większa

procentowa

zmiana popytu, pamiętając o odwrotnym kierunku tej zależności (krzywa popytu odchyla się w

prawo od środka układu współrzędnych)

Popyt nieelastyczny

– krzywa odchyla się w lewo ku środkowi układu współrzędnych, co

oznacza, że określonej procentowej zmianie cen towarzyszy większa procentowa zmiana
popytu

d) Popyt sztywny – krzywa popytu ułożona jest pionowo w stosunku do osi odciętych, co

oznacza, że popyt nie reaguje na zmiany ceny

14. ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU

– reakcja popytu na dany towar, na zmianę

dochodów konsumentów, jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na dany towar do względnej
zmiany dochodów.

Klasyfikacja dóbr według dochodowej elastyczności popytu:

- Dobra luksusowe E

> 1, w tym wypadku zmiana rozmiarów popytu jest w

iększa od zmiany rozmiarów

dochodów i jest to zależność dodatnia, czyli jak dochody rosną to także zwiększają się rozmiary
popytu (np. na skutek konsumpcji na kredyt).

- Dobra podstawowe 0 < E

< 1, w tym wypadku zmiana rozmiarów popytu jest mniejsza od zmiany

rozmiarów dochodów i jest to zależność dodatnia, czyli jak dochody rosną to także zwiększają się
rozmiary popytu.

-

Dobra podrzędne E

< 0, czyli przyjmuje się wartości ujemne, co oznacza, że jak dochody

rosną to zmniejszają się rozmiary popytu dobra niższego rzędu, gdyż są to dobra, których zakup
jest stymulowany złą sytuacją materialną, a nie preferencjami nabywców

eterminanty elastyczności:



udział wydatków na dane dobro w całym dochodzie konsumenta



łatwość substytucji [im więcej substytutów, tym większa możliwość przesuwania się konsumenta w
stronę dobra tańszego - nie ma substytutów, nie ma elastycznego popytu]



czas, potrzebny konsumentowi do podjęcia decyzji [w długim okresie elastyczność większa - więcej
czasu na podjęcie decyzji]



częstość i natężenie zmiany danego dobra - cenę należy podnosić jak najrzadziej [+ ceny
oznakowania towaru]



fazy cyklu koniunkturalnego

15. ELASTYCZNOŚĆ MIESZANA POPYTU.

reakcja popytu na dany towar, na zmianę ceny towarów pokrewnych (substytucyjnych lub

komplementarnych)

– jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na dany towar do względnej

zmiany cen towarów pokrewnych.

Współczynnik elastyczności mieszanej będzie miał wartość:

a) Ujemną: E

< 0

– dobra komplementarne, gdyż wzrost lub spadek ceny jednego dobra

komplementarnego (np. komputera) powoduje spadek lub wzrost rozmiarów popytu na
drugie dobro (np. skaner)

b) Równą zeru: E

= 0 dobra niezależne

c) Dodatnią: E

> 0

– dobra substytucyjne, gdyż wzrost lub spadek ceny jednego dobra

substytucyjnego (np. samochód marki X) powoduje wzrost lub spadek rozmiarów popytu na
drugie dobro (np. Komputer marki Y)

16. GRANICA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH

– wskazuje na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne

wytworzyć w ciągu danego okresu wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane
zasoby oraz technologie produkcji. Jej graficznym obrazem jest krzywa możliwości produkcyjnych zwana też
krzywą transformacji produkcji. Jest ona zbiorem punktów (kombinacji) odpowiadających maksymalnym
ilościom dóbr jakie można wytworzyć przy danym stanie zasobów i przy wykorzystaniu danej technologii.

WIKIPEDIA:

Krzywa możliwości produkcyjnych (znana również jako krzywa transformacji) -zbiór punktów,

które przedstawiają różne alternatywy struktury produkcji dwóch dóbr przy pełnym i efektywnym
wykorzystaniu zasobów

gospodarczych. Jest to najlepsza spośród możliwości utraconych w wyniku

dokonywania wyboru ekonomicznego, nieuniknionego w warunkach rzadkości dóbr.

Krzywa możliwości produkcyjnych ilustruje, jakie ilości poszczególnych dóbr gospodarka może wytworzyć
przy danych zasobach i danym poziomie rozwoju technologii. Krzywa pokazuje również możliwości wyboru
"koszyka" wytworzonych dóbr. W hipotetycznym przykładzie gospodarki, która wytwarza tylko masło i
strzelby, krzywa możliwości produkcyjnych mówi, ile masła i strzelb może zostać wytworzone przy danych
zasobach i technologii oraz z ilu strzelb trzeba zrezygnować, żeby wyprodukować więcej kostek masła.
Punkty znajdujące się na krzywej ilustrują alokacje efektywne, tzn. takie, w których nie można wytworzyć
więcej jednego dobra, nie zmniejszając produkcji drugiego. Punkty powyżej krzywej ilustrują alokacje dóbr
nieosiągalne przy danych możliwościach produkcyjnych, punkty poniżej krzywej natomiast alokacje
nieefektywne, tzn. takie, w których nie wszystkie zasoby są wykorzystane do produkcji i można wytworzyć
więcej jednego dobra, nie zmniejszając produkcji drugiego. Krzywa możliwości produkcyjnych zmienia swój

kształt, gdy zmienia się ilość zasobów w gospodarce lub zmienia się dostępna technologia produkcji.

17.

HANDEL WEWNĄTRZGAŁĘZIOWY I MIĘDZYGAŁĘZIOWY

a) Handel międzygałęziowy – polega na wymianie dóbr, pochodzących z różnych gałęzi

przemysłu, pomiędzy krajami, w których wytwarzanie poszczególnych dóbr jest bardziej
opłacalne (kraj osiąga przewagę komparatywną w produkcji danego dobra - czyli koszt
alternatywny

produkcji tego dobra w przeliczeniu na inne, jest niższy niż w innych krajach).

b) Handel wewnątrzgałęziowy - ma miejsce wówczas, gdy dany kraj jednocześnie

eksportuje

importuje

podobne typy wyrobów. Dzieje się tak dlatego, iż poszczególne gałęzie wytwarzają

szeroką gamę

jakościowo

i gatunkowo odrębnych, ale i wysoce

substytucyjnych produktów

Warunki zaistnienia wymiany wewnątrzgałęziowej

- wybór konsumenta -

popyt na zróżnicowane typy dóbr, krajowych jak i zagranicznych

konsumentów, determinuje ich import

(będący eksportem z punktu widzenia kraju -

dostawcy). Zagraniczny popyt jest istotnym bodźcem do specjalizacji danego kraju w
niektórych tylko towarach produkowanych przez daną gałąź na świecie.

-

korzyści skali produkcji - poszczególne kraje nie wytwarzają wszystkich gatunków danego

towaru w małych ilościach, lecz specjalizują się w produkcji wybranych gatunków, gdyż w
pewnym przedziale wielkości produkcji wzrost jej poziomu przynosi dodatkowe korzyści

- koszty transportu -

dodatkowo specjalizacja mająca źródło zarówno w zróżnicowaniu

popytu, jak i w korzyściach skali, jest ograniczona kosztami transportu, dlatego wymiana
wewnątrzgałęziowa między krajami niezbyt odległymi przybierze prawdopodobnie większe
rozmiary

18. Korporacja

międzynarodowa : filie, oddziały i firmy

stowarzyszeniowe

Korporacje międzynarodowe ponadnarodowe, wielonarodowe przedsiębiorstwa, firmy, spółki kapitałowe,
prowadzące działalność gospodarczą, w co najmniej dwóch krajach i tworzące zintegrowany,
międzynarodowy system powiązań gospodarczych, podporządkowany wspólnej strategii.

Jednostki organizacji korporacji międzynarodowych są najczęściej podzielone wg:

- geograficznego kryterium rynków zbytu

grup towarowych, obejmujących filie wytwarzające ten sam produkt (bez względu na geograficzną

lokalizację filii)

struktury macierzowej (obejmującej podział zarówno wg geograficznych rynków zbytu, jak i grup

towarowych)

Korporacje międzynarodowe stanowią jedną z głównych sił napędzających procesy globalizacji. Przyczyniają
się one do wzrostu współzależności między krajami. To one decydują o tym jakie miejsce będą zajmowały
kraje słabiej rozwinięte. Ze względu na swój potencjał ekonomiczno-finansowy korporacje międzynarodowe
oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza
na rządy i organizacje międzynarodowe.

Korporacje międzynarodowe dysponuję wielką siłą ekonomiczną, na którą składają się:

nowoczesne produkty i technologie oraz systemy ich szybkiej dyfuzji w skali międzynarodowej

duża wielkość (mierzona np. wartością sprzedaży)

wysoko wykwalifikowane kadry zarządzające i marketingu (zwłaszcza międzynarodowe systemy

dystrybucji produktów)
-

duża mobilność posiadanych oraz kontrolowanych kapitałów

Filia (

łac. córka) – zakład przedsiębiorstwa (np. uczelni, urzędu, banku itp.), mający najczęściej

swoją lokalizację poza miejscem funkcjonowania głównej, nadrzędnej jednostki.
Filia jest powiązana organizacyjnie i najczęściej również statutowo z głównym podmiotem, od którego jest
zależna. Wykonuje zadania powierzone przez macierzystą jednostkę, pod jej nadzorem i kontrolą. Filie mogą
być tworzone zarówno na terenie tego samego miasta, regionu czy kraju, jak i poza granicami państwa, w
którym znajduje się jednostka nadrzędna (najczęściej w przypadku dużych, międzynarodowych
przedsiębiorstw).

19. Koszty stałe a koszty zmienne

a) Koszty stałe – np. amortyzacja, koszty zakupu czy dzierżawy ziemii i innego majątku,

ods

etki od kredytów, składki ubezpieczeniowe; rozmiary choćby jednego z używanych

zasobów nie ulegają zmianie (czyli pewna część kosztów jest wielkością niezmienną, co
wynika z tego, że nie zmieniają się rozmiary i technologia przedsiębiorstwa). Występują w
okresie krótkim.
* przeciętny koszt stały: uzyskujemy przez podzielenie całkowitych kosztów stałych przez
ilość produkowanych jednostek

b) Koszty zmienne – koszty, których wysokość pozostaje w bezpośrednim związku z

rozmiarami produkcji (płace, wydatki na zakup surowców, półfabrykatów, paliw, materiałów
budowlanych itp.). Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji (początkowo mniej niż
proporcjonalnie, później więcej niż proporcjonalnie). Występują w okresie długim i krótkim.
* przeciętny koszt zmienny: uzyskujemy dzieląc całkowite koszty zmienne przez ilość
produkowanych jednostek.

Suma kosztów stałych i zmiennych tworzy koszt całkowity /koszty całkowite dzielone przez ilość

wyprodukowanego towaru

20. Krańcowa skłonność do oszczędzania a krańcowa skłonność do

konsumpcji

a) Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS) – udział oszczędności w każdej dodatkowej
jednostce produktu narodowego netto (PNN). Ze wzrostem PNN wzrasta MPS. Określa ona ile z każdej
dodatkowej zarobionej (otrzymanej) jednostki dochodu

społeczeństwo jest skłonne przeznaczyć na

oszczędności. Wykres funkcji oszczędności obrazuje zamierzona stopa oszczędności przy każdym
poziomie dochodu. Oszczędności to jest ta cześć dochodu, która nie jest konsumowana. Zmiana
rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe chcą poczynić przy każdym poziomie dochodu,
prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Nie następuje natomiast zmiana
oszczędności w punkcie równowagi, nadal musza one równać się planowanym inwestycjom. Zjawisko
to określa się mianem paradoksu zapobiegliwości. Wzrost produkcji jest warunkiem skompensowania
zmniejszonej potrzeby

oszczędzania przy każdej wielkości produkcji. Wzrost poziomu oszczędności

przy niepełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych gospodarki wpływa niekorzystnie na poziom
dochodu narodowego.
b) Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) – udział konsumpcji w każdej jednostce produktu
narodowego netto (PNN). Ze wzrostem PNN spada MPC. Opisuje zależność między dochodem a
konsumpcją, a dokładniej ukazuje, jaką część przyrostu rozporządzalnego dochodu gospodarstwa
domowe

pragną przeznaczyć na konsumpcję.

MPC + MPS = 1  bo konsumpcji i oszcz

ędności stanowią całość PNN

21. KRZYWA LAFFERA

Artur Laffer

– wzrost stawek podatkowych nie zawsze prowadzi do wzrostu dochodu państwa!

Krzywa Laffera

– obrazuje zależność między wpływami do budżetu z tyt. podatków a wysokością stopy

podatkowej.

Przy stopie opodatkowania t = 0% przychody do budżetu z podatków są = 0. Jednak wzrost stawek
opodatkowania powoduje wzrost przychodów podatkowych. Dzieje się tak jednak tylko do pewnego
momentu (t*), w którym to przych

ody z podatków są maksymalne. Dalszy wzrost stawki (t > t*) będzie

powodował obniżenie wartości przychodów z tytułu podatków.

Gdy stawka opodatkowania osiągnie t = 100%, przychody znów będą zerowe.

Punkt na krzywej Laffera odpowiadający stawce maksymalizującej przychody podatkowe nazywany jest
punktem nasycenia.

Z kształtu krzywej Laffera wynika, że ten sam poziom przychodów do budżetu z tytułu podatków rząd może
osiągnąć dla dwóch różnych stawek opodatkowania - t1 i t3.

Nadmiernie wysokie podatki osłabiają bodźce do prowadzenia działalności gospodarczej. Produkcja i
dochody ludności spadają, a w konsekwencji zmniejszają się także dochody budżetowe.

22. KRZYWA OBOJĘTNOŚCI I JEJ CECHY (str.85)

Krzywa obojętności przedstawa wszystkie kombinacje wielkości konsumpcji dwóch dóbr (Q

i Q

x),

które są

dla konsumenta obojętne, czyli dają łącznie ten sam poziom użyteczności całkowitej. Wzdłuż krzywej nie
zmienia się zatem poziom użyteczności całkowitej dóbr uwzględnionych w rozważanym koszyku konsumpcji,
a jedynie wielkości użyteczność marginalnych poszczególnych dóbr tworzących ten koszyk.

Krzywa obojętności ma nachylenie ujemne, co wynika z działania prawa malejącej użyteczności marginalnej.
Gdy wzrasta ilość konsumowanych jednostek dobra X, to ma to miejsce kosztem spadku konsumpcji dobra
Y wzdłuż krzywej obojętności. [określona zostaje ilość dobra X, którą trzeba poświęcić na rzecz zwiększenia
dobra Y o jedną jednostkę.]

Krzywa obojętności jest wypukła w stosunku do środku układu współrzędnych, co wynika z założenia modeli
teorii wyboru konsumenta więcej znaczy lepiej.

Krzywe obojętności nie mogą się przecinać, co wynika z założenia przechodniości preferencji. Gdyby miały
punkt wspólny, to wszystkie warianty byłyby dla konsumenta obojętne, czyli tak samo preferowane.

Krzywych obojętności jest nieskończenie wiele, co wynika z założenia więcej znaczy lepiej, a wzajemne
położenie krzywych obojętności wskazuje na różnice w poziomach zadowolenia konsumenta. Poziom
zadowolenia wzrasta w miarę przesuwania się konsumenta z krzywej położonej niżej na krzywą położoną
wyżej. Daje to możliwość ustalenia porządku preferencji konsumenta co do rozważanych dóbr. W ten sposób
powstaje mapa obojętności konsumenta (system uporządkowanych preferencji).

22. KRZYWA PHILIPSA

Philips prowadził badania zależności między stopą inflacji a stopą bezrobocia, wynika z nich, że:

 Niskiej stopie inflacji towarzyszyła wysoka stopa bezrobocia
 Przy wysokie stopie inflacji (nie wychodzącej jednak poza inflację kroczącą)

występowała stosunkowo niska stopa bezrobocia

Krzywa Philipsa ma nachylenie ujemne. Oznacza to, że wyższym poziomom stopy bezrobocia odpowiada
niższe tempo wzrostu płac nominalnych i cen, a gdy koniunktura się poprawia i bezrobocie spada, tempo
wzrostu płac nominalnych i cen wzrasta.

Krzywa Philipsa przecina pewien pkt na stopie bezrobocia -

oznacza to, że przy stopie procentowej niższej

od tego poziomu płace i ceny wzrastają, natomiast przy bezrobociu przewyższającym ten poziom, płace i
ceny spadają.
Nie

gdyś sądzono, że przy bezrobociu = 2,5%, inflacja wynosiłaby 0%.

Na krzywej Philipsa, początkowe ograniczenie stopy bezrobocia wiąże się z niewielkim wzrostem inflacji.
Później jednak, niewielkiemu spadkowi bezrobocia towarzyszy większy wzrost inflacji. Ukazuje ona więc
zjawisko wymienności w ekonomii: rządzący wybierają pomiędzy bezrobociem
a inflacją, wybierając najkorzystniejsze zjawisko.

Krzywa ta jest wypukła do początku układu współrzędnych. Kształt ten wyjaśnia się tym, że przy wzroście
popytu glob

alnego początkowo istnieje ogromna nadwyżka siły roboczej, która może zostać zatrudniona, aby

zaspokoić zwiększony popyt, bez potrzeby znacznego podnoszenia płac. Jednak w miarę wyczerpywania

się zasobów siły roboczej, przedsiębiorstwa muszą oferować coraz wyższe płace, aby zdobyć potrzebną siłę
roboczą.

Położenie krzywej Philipsa zależy od pozapopytowych czynników wywołujących inflację i bezrobocie, takich
jak: bezrobocie frykcyjne i strukturalne oraz inflacja kosztowa, inflacja strukturalna

i wywołana kosztami. Jeśli

któryś z czynników zmieni się tak, że wzrośnie stopa inflacji lub stopa bezrobocia, to krzywa przesunie się w
górę, w prawo.

Niższe bezrobocie może być uzyskane kosztem wyższej inflacji i odwrotnie. Niestety, doświadczenia
pokazują, że poza krótkim okresem taka prosta zależność nie istnieje. Ponadto została ona skrytykowana
przez Friedmana

(1968) i Phelpsa (1968) powszechnie przyznaje się, że krzywa Philipsa nie jest stała, tzn.

że przesuwa się w górę. W takich warunkach wraz ze wzrostem oczekiwań inflacyjnych.

Kraj, który wybiera zbyt dużą stopę inflacji, stwierdzi, że jego krzywa Philipsa przesuwa się w górę. W takich
warunkach władzę mają niewielki wybór miedzy inflacją a bezrobociem. Prowadzi to do wniosku, że krzywa
Philipsa w długim okresie jest linią pionową.

Nałożeniem się inflacji kosztowej na popytową neokeynsiści tłumaczyli zjawisko stagflacji.

23. LUKA DEFLACYJNA (str. 17,18,19)

Równowaga dochodu społecznego może być wyrażona w dwóch ujęciach:

Oszczędności = inwestycje (określa się, jako stan, w którym te dwie wielkości są sobie równe, a więc
S=I)
[oszczędności jako nadwyżka dochodów ponad bieżącą konsumpcję, inwestycje - część produkcji,
która nie została skonsumowana]

 LUKA INFLACYJNA

– sytuacja, w której inwestycje są wyższe od oszczędności [zjawisko

typowe w trakcie ekspansji gospodarczej -

wówczas niezbędne jest uruchomienie procesów

dostosowawczych po stronie oszczędności]

 LUKA DEFLACYJNA

– sytuacja, w której oszczędności są wyższe od inwestycji [okres

recesji gospodarczej, zw. z luką deflacyjną jest PARADOKS OSZCZĘDNOŚCI –
stwierdzenie, że w przypadku luki deflacyjnej wzrost skłonności do oszczędzania prowadzi
do spadku dochodu społecznego, a tym samym do spadku rozmiarów oszczędności
[sytuacja typowa w latach kryzysu]

Produkt narodowy [podaż] – globalny popyt [suma indywidualnego popytu konsumpcyjnego, popytu
inwestycyjnego prywatnych przedsiębiorstw, konsumpcyjnego i inwestycyjnego popytu rządu:
C+G+I]

-

zostaje osiągnięta wtedy, gdy globalny popyt jest równy PNN; C+I+G=PNN

 LUKA INFLACYJNA

– popyt globalny jest wyższy od produktu narodowego [równowaga

mogłaby zostać przywrócona poprzez zmniejszenie globalnego popytu]

 LUKA DEFLACYJNA

– popyt globalny jest niższy od produktu narodowego [w tej sytuacji nie

wszystkie możliwości gospodarki zostały wykorzystane]

24. OPTIMUM KONSUMENTA (punkt równowagi konsumenta)

jest to taka kombinacja spożywanych dóbr, która daje konsumentowi najwyższy poziom

zadowolenia (użyteczności całkowitej) przy danym poziomie cen i dochodu. Jest to punkt styczności linii
ograniczenia b

udżetowego z krzywą obojętności.

Nachylenie krzywych obojętności jest ujemne. Gdy wzrasta ilość nabywanego dobra A, maleje ilość
nabywanego dobra B. Ilość dobra A potrzebna do zrównoważenia utraty jednej jednostki B oznacza
krańcową stopę substytucji tych dwóch dóbr.

Dążeniem konstumenta jest znaleźć się w takiej sytuacji, aby ilość dobra A i B była jak najwyższa. Realne
możliwość zakupu ograniczone są jednak poprzez linię budżetu. Konstument będzie więc wybierał opcję
zakupu na lini ograniczenia budżetowego. Będzie szukał najkorzystniejszej dla siebie, należącej do możliwie
najwyższej krzywej obojętności.

*** z neta ***

Optimum konsumenta -

jest to punkt styczności krzywej obojętności z linią budżetową. Charakteryzuje się

tym, że krańcowa stopa substytucji jest równa stosunkowi cen x i dobra y.
Konstument będzie osiągał maksimum całkowitej użyteczności z tytułu konsumpcji rozważanych dóbr, przy
danych ograniczeniach cenowych i dochodowych wówczas, gdy użeyteczności krańcowe jednostki
pieniądza przeznaczonej na zakupy zrównają się.

Gdy dochody konsumenta wzrastają, zmienia się linia ograniczenia budżetowego, bowiem możemy kupić
więcej dóbr A i B. Przesunie się punkt równowagi konsumenta.

Gdy spadnie cena jednego z dóbr, linia ograniczenia budżetowego również ulegnie zmianie, podniesiona
zostanie możliwość budżetowa konsumenta. Przesunie się ona w prawo od środka układu współrzędnych -
zmiana ceny jednego dobra prowadzi do zmiany relacji cen.

W tym przypadku efekt dochodu będzie prowadził do zwiększania / zmniejszania ilości zakupionego dobra B,
w zależności od tego, jakiego rzędu jest to dobro. W przypadku efektu substytucji, dochodzi do zastąpienia
dobra A dobrem B = wzrost kupna dobra B. Siła działania efektu substytucji jest większa, więc najczęściej
spadek ceny dobra B [co jest równoznaczne ze zwiększeniem dochodu] prowadzi do wzrostu jego zakupu,
niezależnie od tego, jakiego jest rzędu.

25.

POJĘCIE I RODZAJE INFLACJI ZE WZGLĘDU NA PRZYCZYNY POWSTANIA

Inflacja

– jest zjawiskiem gospodarczym przejawiającym się trwałym wzrostem ogólnego poziomu cen w

określonym czasie.

PRZYCZYNY

WYSTĘPOWANIA INFLACJI:

Teoria inflacji popytowej (J.M. Keynes) / ciągnionej przez popyt – przyjmuje jako bezpośrednią

przyczynę tego zjawiska pojawienie się sytuacji, w której popyt globalny przekracza zdolności
produkcyjne gospodarki. W takiej sytuacji za

spokojenie potrzeb nabywców jest niemożliwe przy

danym poziomie cen

– zgodnie z prawem popytu rosną więc ceny, zostaje rozładowana luka

inflacyjna i przywrócony stan równowagi na nowym poziomie.
Przyczyny występowania tej inflacji to nieodpowiednia polityka gospodarcza i zbyt łatwy dostęp do
tanich kredytów. Pieniądze te trafiają do obywateli jako świadczenia społeczne, płacy ze sfery
budżetowej czy jako spłaty długu publicznego, powiększając tym samym popyt konsumpcyjny.
Część tych wydatków zwiększa popyt inwestycyjny. Zachodzi spiralne nakręcanie się popytu:

popyt inwestycyjny -

> [zasada mnożnika inwestycyjnego] zwielokrotniony wzrost popytu

konsumpcyjnego -> [zasada akceleracji] wzrost popytu inwestycyjnego -

> ograniczone możliwości

produkcji, popyt prze

wyższa podaż -> wzrost cen

2. Monetarystyczna teoria inflacji (Friedman)

– także upatruje przyczyn inflacji nadwyżce popytu.

[nadmierna w stosunku do potrzeb emoisja pieniądza] W odróżnieniu od teorii inflacji popytowej,
traktuje jednak tę nadwyżkę jako zjawisko czysto pieniężne, ujmowane z punktu widzenia długiego
okresu. Podstawą monetarystycznej teorii inflacji jest znane równanie obiegu pieniądza.

M*V =P*Q
M-

iloczyn zasobów pieniądza, V-szybkość obiegu pieniądza, P-iloczyn poziomu cen, Q-rozmiar

produkcji

Szybkość obiegu pieniądza monetaryści przyjmują, jako wielkość stabilną, a rozmiary produkcji
dochodu narodowego jako rosnący według stałej stopy.
Przyczyny: błędna polityka pieniężno - kredytowa państwa, kreacja pieniądza bezgotówkowego,
powstaje nadwy

żka popytu globalnego przewyższającego możliwości gospodarki.

Teoria inflacji kosztowej (neokeynesiści) – upatruje przyczyn inflacji w odróżnieniu od dwóch

poprzednich teorii w samym procesie produkcji, tzn. we wzroście kosztów uzyskania określonej
podaży, gdy cena jednego lub kilku dóbr zostaje zwiększona. Często dochodzi do nałożenia
restykcji na określone dobro. Produkcja zostaje ograniczona fizycznie [np. odcięcie ropy naftowej,
nieurodzaj etc.] bądź przez podwyżkę cen [wzrost cen produkcji, dewaluacja w kraju, spirala
inwestycyjna]

spirala inwestycyna: wyższe roszczenia odnośnie płac = wyższe koszty produkcji = wzrost cen =
roszczenia odnośnie wzrostu płac etc.

26. Pojęcie i rodzaje inflacji ze względu na tempo wzrostu

Rozróżnia się inflację:

1) P

ełzającą

– ceny rosną umiarkowanie (umownie przyjmuje się, że jest to wzrost do 5% rocznie);

występuje w krajach nawet najbardziej harmonijnie rozwijających się, często traktowana jest jako łagodny
środek nakręcania koniunktury gospodarki

Kroczącą

(umownie

przyjmuje się, że jest to wzrost cen w granicach 5% do 10% rocznie), typowa dla

krajów, które po okresie ciągle przyspieszonego tempa wzrostu gospodarczego, wkraczają w okres
stabilizacji tego tempa, utrzymując je jednak na wysokim poziomie

Galopującą

mownie przyjmuje się, że dotyczy ona wzrostu cen w granicach 10% do 100% rocznie)

właściwa krajom gospodarczo słabo rozwiniętym wkraczającym na drogę przyspieszonego rozwoju
gospodarczego, lecz w wielkościach zbliżonych do dolnej granicy przedstawionych widełek, zdarza się
także w krajach gospodarczo wyżej rozwiniętych; jest trudna do opanowania przez państwo, a w
wielkościach zbliżonych do górnej granicy przedstawionych widełek inflacja wykazuje już pewną tendencję
do spiralnego samonakręcania się, stając się niebezpieczną dla wzrostu gospodarki

Hiperinflację

(umownie przyjmuje się, że dotyczy ona wzrostu cen w wielkościach powyżej 100%),

właściwa niektórym krajom gospodarczo słabo rozwiniętym [wynik gwaltownego załamania się cen w
monotowarowym eksporcie

] oraz krajom wyniszczonym wojną [zmasowany wzrost wydatków państwa na

odbudowę zniszczeń wojennych]. Nie ma możliwości racjonalnego zarządzania [4/5-cyfrowa inflacja]

27. ZASADA MNOŻNIKA INWESTYCYJNEGO I AKCELERACJI

Zasada mnożnika inwestycyjnego - łączny przyrost popytu konsumpcyjnego będzie tym wyższy, im
wyższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji.

zasada analityczna wyrażająca wpływ wydatków inwestycyjnych na wzrost dochodu; współczynnik

określający przyrost dochodu globalnego wywołany dodatkową jednostką inwestycji. Zasadę tę można
wyrazić wzorem:

DY = ki*DI
gdzie:
DY

– zmiana dochodu narodowego

– zmiana rozmiarów inwestycji

ki – mnożnik inwestycyjny.

Współczynnik mnożnika inwestycyjnego można wyrazić wzorem:

DY = DI + DC
DI = DY

– DC

gdzie:
DC

– zmiana rozmiarów konsumpcji;

– krańcowa skłonność do konsumpcji.

Oznacza to, że wysokość mnożnika inwestycyjnego jest tym większa, im większa jest krańcowa
skłonność do konsumpcji.

Zasada akceleracji -

wielkość nakładów inwestycyjnych zmienia się wraz z fazami cyklu

koniunkturalnego. W okresie wzrostu gospodarczego inwestycje rosną szybciej niż produkt narodowy, a
w okresie recesji spadają szybciej niż produkt narodowy; powiązanie zmian produktu krajowego z
inwestycjami stanowi jedną z wielu prób wytłumaczenia cyklu koniunkturalnego.

Zasada akceleracji polega na tym, że zmiana popytu konsumpcyjnego wywołuje o wiele
szybsze zmiany popytu inwestycyjnego przy czym zmiany te mogą być wielokierunkowe i o
zróżnicowanej amplitudzie.

29. KREACJA PIENIĄDZA BEZGOTÓWKOWEGO

Wśród instrumentów polityki pieniężnej znajduje się stopa rezerwy obowiązkowej. Jej zasadniczą

rolą jest ograniczanie wpływu zmian płynności w sektorze bankowym na wahania stóp procentowych.

Wynika to z obowiązku utrzymania odpowiedniej ilości środków na rachunkach bieżących banków

komercyjnych w okresie utrzymywania rezerwy obowiązkowej, co ułatwi bankowi centralnemu utrzymywanie

stóp rynkowych na pożądanym poziomie. Poprzez wysokość rezerw, Bank Centralny wpływa jednocześnie

na wielkość środków finansowych, którymi może dysponować bank komercyjny przeznaczając je na

udzielanie kredytów, stanowiących podstawę kreacji pieniąza bezgotówkowego. Wzrost wskaźnika

obowiązkowych rezerw oznacza zmniejszenie możliwości kreowania nowych wkładów [udzielania pożyczek

przez banki] -

i na odwrót. Regulowanie wysokości tego wysokości tego wskaźnika daje bankowi

centralnemu szansę skutecznego oddziaływania na ilość pieniądza bezgotówkowego w kraju, na rozmiary

udzielanych pożyczek.

Mnożnik kreacji pieniądza bezgotówkowego (m)

M= 1/ R

R-

wskaźnik obowiązkowych rezerw bankowych (notatki - jeszcze jeden wzór)

30. POLITYKA BANKU CENTRALNEGO I JEGO FUNKCJE

Bank Centralny (przypada mu naczelna rola w systemie bankowym)

– jest on najczęściej bankiem

państwowym i w swej działalności realizuje politykę gospodarczą państwa jako całości. Funkcje:

Emisja pieniądza gotówkowego (papierowych biletów bankowych oraz bilonu) - im bardziej rozwinięty

kraj, tym mniejsze znaczenie pieniądza gotówkowego. Ilość kreowanego przez niego pieniądza wpływa

pośrednio na rozmiary kreowanego przez inne banki pieniądza bezgotówkowego. [wyznaczanie i

kontrolowanie rozmiarów całego obiegu pieniężnego]

Oddziaływanie na działalność oraz nadzorowanie działalności wszystkich banków; w kraju rola: BANKU

BANKÓW; ale musi:

 Refinansować (w określonych granicach) kredyty udzielone przez inne banki

 Prowadzenie rachunków bankom, gdzie te gromadzą swoje rezerwy gotówkowe

[banki, chcąc zwiększyć rozmiary udzielanych kredytów muszą dysponować wyższymi rezerwami

gotówkowymi a jest to możliwe w drodze refinansowania wcześniej udzielonych kredytów]

Prowadzenie wszystkich rachunków rządowych oraz przeprowadzanie zleconych przez rząd operacji

finansowych w kraju i za granicą [prowadzenie rachunków skarbu państwa, gromadzenie dochodów

budżetowych, realizacja wydatków.]



Regulowanie kursu własnej waluty (poprzez wykup lub sprzedaż walut obcych na własnym rynku

oraz waluty własnej na rynkach obcych) oraz utrzymanie rezerw monetarnych państwa (uruchamianych w

razie potrzeby sfinansowania deficytu bilansu płatniczego).

31. POPYT, PRAWO POPYTU I WYJĄTKI OD PRAWA POPYTU

Popyt

– to taka ilość towaru, jaką nabywcy są skłonni kupić przy różnych poziomach ceny (przy założeniu

stałości innych czynników). Rozmiar popytu – konkretna ilość towaru nabywana przy danym poziomie ceny.
Pojęcia te dotyczą określonego czasu.

Prawo popytu

– prawo, które stwierdza, że wzrost ceny powoduje spadek rozmiarów popytu, zaś obniżenie

ceny wywołuje wzrost rozmiarów popytu.

Wyjątki od prawa popytu:



Efekt owczego pędu – oznacza, iż popyt na dane dobro wzrasta dlatego, że inni konsumują to
dobro. Oznacza on potrzebę utożsamiania się z innym konsumentami i ich stylem bycia.

 Efekt snobizmu

– odwrotnie, oznacza, iż popyt na dane dobro maleje wskutek tego, że inni kupują to

dobro. Oznacza on zatem potrzebę wyróżnienia się, bycia ekskluzywnym, odmiennym od innych.
Gdy sprzedaż danego produktu jest duża nie daje to im możliwości odróżnienia się oraz w sytuacji
spadku ceny produktu konsumenci snobistyczni wycofują się z rynku.

 Efekt veblenowski

– dotyczy popytu na tzw. dobra prestiżowe, luksusowe. Ich konsumpcja świadczy

o statusie konsumenta, nosi znamiona konsumpcji ostentacyjnej. Wynika to z efektu demonstracji, w
którym przyczyną zakupu towaru jest chęć zamanifestowania swojego prestiżu i wyższej pozycji
społecznej. Dlatego popyt na takie dobra wzrasta wraz ze wzrostem ich cen.

*Efekt dóbr Giffena

– dotyczy najbiedniejszych warstw społeczeństwa i towarów pierwszej

potrzeby. Wzrost ceny dobra prowadzi do wzrostu popytu na nie. Dobro Giffena jest dobrem
niższego rzędu. Tutaj efekt jest bardzo silny.

32. PRODUKT NARODOWY A DOCHÓD NARODOWY

a) Produkt narodowy – jest pieniężnym odpowiednikiem strumienia finalnych dóbr i usług

wytwarzanych w danym kraju najczęściej w ciągu jednego roku (wyrażony w cenach
rynkowych), które w okresie t nBie zostały poddane dalszemu przetworzeniu. [ujęcie
wydatkowe]
*PN możemy obliczyć sumując wartość produktów wytworzonych w różnych sektorach i
gałęziach - pieniężny odpowiednik strumienia finalnych dóbr i usług wytworzonych w danym
kraju najczęściej w ciągu jednego roku. [nie wlicza się transakcji z lat wcześniejszych i
obrotu papierami wartościowymi]

*PN -

jako suma wartości dodanych wytworzonych w danym roku w całej gospodarce

*PN możemy również obliczyć sumując wydatki na zakup dóbr i usług finalnych w
gospodarstwach domowych:
C+I+G+Ne+Ni- PNB [I - brutto]

C+I+G+Ne - PKB [I

– brutto]

C+I+G+Ne+Ni - PNN [I - netto]

b) Dochód narodowy – dokonanie oceny sprawności gospodarki od strony siły nabywczej

społeczeństwa, wymaga posłużenia się trzecim miernikiem;
dochodem narodowym nazywamy sumę wynagrodzeń otrzymanych w ciągu jednego roku
przez właścicieli czynników produkcji zaangażowanych w procesie wytwarzania dóbr i usłg,
tj. sumę płac i dochodów indywidualnej działalności gospodarczej, rent, procentów, zysków
przedsiębiorstw i dywidend. Z punktu widzenia źródeł pochodzenia czynników produkcji,
dochód n

arodowy jest przychodem z tytułu ich zaangażowania w procesie produkcji.

Natomiast z punktu widzenia przedsiębiorstw, dochód narodowy jest kosztem użycia tych
czynników produkcji. [ujęcie przychodowe]

Umożliwia: ustalenie łącznych rozmiarów produkcji w danym czasie

dokonanie podziału między różne cele i uczestników życia społ.

dokonanie porównania dochodów w różnych pkt czasowych w

różnych

krajach

33. PRODUKT NARODOWY A PRODUKT KRAJOWY

a) Produkt krajowy – wyraża rozmiary produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze

zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem
PK=C+I+G+Ne. Liczony jest w cenach rynkowych.

b) Produkt narodowy – określa łączną wartość pieniężną dóbr i usług wytworzonych przez

obywateli dane

go kraju w ciągu roku, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez

czynniki produkcji; PN=C+I+G+Ne+Ni
Dodatnia wartość dochodu netto z tytułu własności za granicą powiększa produkt narodowy.

PN lub PK w wyrażeniu brutto jest najczęściej stosowaną miarą sprawności gospodarki.

34. PRODUKT NARODOWY BRUTTO I NETTO

a) Produkt narodowy brutto (PNB) - łączny

dochód

uzyskany przez rezydentów danego kraju,

bez rozróżnienia miejsca powstania dochodu, a w oparciu o własność

czynników produkcji

Oznacza to, iż wskaźnik ten kumuluje produkcję, której czynniki produkcyjne są własnością
gospodarki kraju, pomimo iż zlokalizowane są poza jego granicami, jednocześnie eliminując
czynniki obce, a znajdujące się na terytorium. PNB ma istotną wadę, daje zawyżony obraz
produkcji. Włączona bowiem zostaje do niego każda inwestycja jako wielkość brutto, bez
odliczenia amortyzacji.

b) Produkt narodowy netto (PNN) – jest równy

produktowi narodowemu brutto

pomniejszonemu o amortyzację, czyli o wartość zużycia narzędzi pracy. Aby otrzymać
„prawdziwy” (czysty) efekt rocznej pracy obywateli kraju, od wartości dóbr finalnych
wytworzonych przez krajowe czynniki produkcji powinniśmy odjąć amortyzację [część
produkcji, która nie stanowi rzeczywistego przyrostu lecz służy jedynie wymianie zużytych
dóbr inwestycyjnych, nie można więc jej uznać jako przyrost wartości].
PNN stanowi tę część produkcji, która rzeczywiście trafia do gospodarki jako dodatkowe, z
tegorocznej produkcji, zaopatrzenie gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, rządu i
eksportu.
PNN w cenach czynników produkcji, albo w cenach bazowych (inaczej Dochód Narodowy)
jest równy PNN w cenach rynkowych pomniejszony o podatki pośrednie (np.

VAT

)

[pokrótce: I - inwestycje -

są wielkością netto]

35. PRODUKT NARODOWY I JEGO ELEMENTY

Produkt narodowy w drugim ujęciu postrzegany jest jako SUMA WYDATKÓW.
Obliczanie PNB tą metodą polega na sumowaniu wydatków na zakup dóbr i usług finalnych (produkcji
finalnej) dokonywanych przez wszystkie gospodarstwa domowe, przeds

iębiorstwa, instytucje państwowe i

samorządowe oraz przez cudzoziemców

Produkt narodowy

– określa łączną wartość pieniężną dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego

kraju w ciągu roku, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji;
PN=C+I+G+Ne+Ni
Dodatnia wartość dochodu netto z tytułu własności za granicą powiększa produkt narodowy.

Produkt narodowy, mierzony strumieniem wydatków, składa się z następujących elementów:

- Osobistych wydatków konsumpcyjnych (C)
- Krajowych inwestycji prywatnych (I)
-

Rządowych zakupów dóbr i usług (G)

- Eksportu netto (Ne)

Dochodu netto z tytułu własności za granicą (Ni)

[dla Ni=0, PK=PN, dla Ni>0, PK<PN, dla Ni<0, PK>PN]

36. CYKL KLASYCZNY A CYKL WSPÓŁCZESNY.

37. SPADEK LUB WZROST KURSU WALUTOWEGO I JEGO KONSEKWENCJE DLA BILANSU
PŁATNICZEGO

Jednym z podstawowych celów oddziaływania władz monetarnych na poziom płynnego kursu walut jest
dążenie do kształtowania bilansu płatniczego – do przywracania stanu jego równowagi. Wyjaśnienie tego
zagadnienia rozpoczyna się od przedstawienia wpływu dewaluacji na stan tego bilansu. W tym celu należy
przypomnieć sobie podstawowe jego części składowe, a więc: bilans obrotów bieżących (handlowy, usług,
procentów i dywidend,

transferów nieodpłatnych) oraz bilans obrotów kapitałowych (inwestycje bezpośrednie

i portfelowe oraz inne kapitały)

Państwo może mieć czasem problem z utrzymaniem kursu waluty,

przeprowadza wówczas dewaluację.

dewaluacja tworzy szansę na wzrost eksportu oraz obniżenie importu, a więc na poprawę jego

salda. Obniżenie kursu może prowadzić do wzrostu eksportu, ponieważ w jego wyniku towary
pochodzące z kraju, w którym kurs walutowy uległ dewaluacji, stały się za granicą tańsze (przy
założeniu, że w gre nie wchodzi odpowiedni wzrost ceł)
-

dewaluacja stwarza szansę na ograniczenia importu do kraju ją przeprowadzającego na skutek

tego, że zagraniczne towary stają się w tym kraju droższe
-

jeśli popyt będzie dostatecznie elastyczny, poprawi się bilans handlowy i płatniczy kraju, z

którego się importuje [przy nieelastycznym popycie, podrożenie importu może nie spowodować
tak drastycznych zmian w popycie -

ludzie i tak będą chcieli k]

Dewaluacja może być nieskuteczna z następujących powodów:

- inni moga pr

zeprowadzić dewaluację

eksporterzy krajowi mogą nie chcieć obniżać cen

eksporterzy zagraniczni mogą obniżać ceny

drożyzna w kraju

Dewaluacja korzystnie też wpływa na możliwość poprawy bilansu usług. Natomiast jej oddziaływanie na
bilans procentów i

dywidend nie jest już tak jednoznaczne. Jeśli przyjąć, że bilans jest wyrażony w walucie

własnej (kraju przeprowadzającego dewaluację), to:

VI.

obniżenie kursu waluty spowoduje jego poprawę dla kraju otrzymującego procenty od pożyczek
udzielonych zagranicy, płatnych w walutach obcych

VII.

dla kraju płacącego procenty od wcześniej uzyskanych pożyczek zagranicznych, a procenty te są
płatne w walutach obcych, dewaluacja będzie oznaczała pogorszenie tego bilansu

VIII.

z kolei w odniesieniu do dywidend zauważyć należy, że przekazywane są one w walucie kraju, w
którym je rozdzielono. Stąd też w przypadku dywidend otrzymanych z zagranicy ich suma wyrażona
w walucie krajowej wzrośnie. Natomiast w przypadku dywidend przekazanych za granicę w walucie
krajowej ich suma nie zmieni si

ę.

Wpływ dewaluacji na bilans obrotów kapitałowych

a) Obniżenie kursu waluty jakiegoś kraju prowadzi do poprawy bilansu (wynika to stąd, że dewaluacja

zachęca do lokowania zagranicznych inwestycji na terenie takiego kraju – bo dla zagranicznych inwestorów
lokaty te, wyrażone w ich walutach, są tańsze) oraz zniechęca miejscowych właścicieli do lokowania

inwestycji za granicą (bo lokaty te wyrażone w dewaluacyjnej walucie, są droższe)

b) W przypadku kapitału pożyczkowego, dewaluacja oddziałuje w kierunku pogorszenia bilansu obrotów

kapitałowych. Jest to spowodowane tym, że obniżenie kursu waluty w kraju udzielającym pożyczek skłania
zagranicę do ich zaciągania (pożyczki stają się tańsze), natomiast zniechęca potencjalnych miejscowych
dłużników do zaciągania kredytów za granicą (dla nich zagraniczne kredyty wyrażone w ich walucie stają się
droższe).

Z powyższych punktów wynika, że dewaluacja prowadzi do poprawy bilansu płatniczego – jest to
jednoznaczne w odniesieniu do najważniejszych jego części, tzn. bilansu handlowego i bilansu usług. W
odniesieniu do pozostałych jego części można przyjąć, że dodatnie i ujemne oddziaływanie co najwyżej
równoważy się.

Odwrotnie tę zależności kształtują się w odniesieniu do rewaluacji. Jej zadaniem jest ograniczenie bądź
lik

widacja nadwyżki bilansu płatniczego. Wpływa ona na pogorszenie salda bilansu handlowego,

powodując wzrost rozmiarów importu i spadek rozmiarów eksportu. Obniża saldo usług, prowadząc do
wzrostu ich przywozu i ograniczenia wywozu. Pogarsza także bilans obrotów kapitałowych, działając
ograniczająco na przypływ inwestycji zagranicznych, a jednocześnie zachęcając do lokowania własnych
inwestycji, za granicą.

38.UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA A UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA (TU) – Suma zadowolenia wynikająca z dotychczasowej konsumpcji danego
dobra.
UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (MU) – jest to przyrost satysfakcji (zadowolenia) uzyskany ze spożycia
kolejnej jednostki danego dobra.

Znajomość zależności między użytecznością całkowitą a użytecznością krańcową pozwala sformułować

prawo

malejącej użyteczności krańcowej nazywane również pierwszym prawem Gossena.

Między poziomem konsumpcji danego dobra a jego użytecznością istnieją zależności, które można określić
na podstawie przebiegu funkcji obu kate

gorii użyteczności:

użyteczność całkowita (TU) konsumpcji danego dobra wzrasta (maleje) wraz ze wzrostem
(spadkiem) ilości konsumowanego dobra

użyteczność krańcowa (MU) maleje (wzrasta) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości
konsumowanego dobra

Należy zauważyć, że przy pewnym poziomie konsumpcji przyrost użyteczności krańcowej przyjmuje wartość
ujemną (zamiast satysfakcji konsument odczuwa niezadowolenie), natomiast użyteczność całkowita maleje.
Podczas gdy użyteczność całkowita zmienia się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra
(początkowo rośnie, osiągając w pewnym punkcie maksimum, a następnie spada), użyteczność krańcowa
zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

Maksimum satysfakcji całkowitej z konsumpcji dwu dóbr (punkt równowagi) konsument osiąga przy pełnym

wykorzystaniu dochodów przeznaczonych na dane dobra i takiej strukturze konsumpcji, przy której
następuje wyrównanie użyteczności krańcowej dóbr w przeliczeniu na jednostkę pieniężną ich cen (II
prawo Gossena)

2. Przebieg fazy kryzysu cyklu koniunkturalnego

Wyróżniamy 4 fazy cyklu:

1. Faza kryzysu -

Charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym

popytem. Powoduje to spadek wielkości gospodarczych, przy czym tempo spadku poszczególnych wielkości
jest równe.
2. Faza depresji (zastoju) -

charakteryzuje się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W

pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom tzw. dolny punkt zwrotny
3. Faza ożywienia - charakteryzuje się wzrostem poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej.
Gdy wielkości te osiągną w porównaniu z poprzednim cyklem, stosunkowo wysoki poziom zaczyna się faza
rozkwitu
4. Faza rozkwitu -

charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już w zwolnionym

tempie Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.
Między fazami zachodzi związek przyczynowo – skutkowy, oznacza to, iż mechanizmy i procesy zachodzące
w jednej fazie cyklu warunkują mechanizmy i procesy w fazie następnej. amplitudy wahań koniunkturalnych
– rozpiętość między górnym a dolnym punktem zwrotnym
Współcześnie wyróżnia się tylko 2 fazy:
1. Fazę spadkową (recesji) – łączy fazy kryzysu i depresji
2. Fazę wzrostową (ekspansji) - łączy ożywienie i rozkwit
Faza spadkowa nie musi charakteryzować się absolutnym spadkiem poszczególnych wskaźników
działalności gospodarczej. Może to być brak wzrostu lub spowolnienie tempa wzrostu. Zmniejszenie
amplitudy wahań jest wynikiem przemian gospodarki rynkowej (monopolizacja, rozwój interwencjonizmu
państwowego) oraz implikuje przedłużenie faz spadkowych przy zmniejszeniu ich głębokości i ogranicza
dynamikę w fazie ekspansji.

***ze skryptu****
Cykl rozpoczyna się spadkiem aktywności, określanym jako recesja. Szczególnie ostra recesja, ze
znacznym spadkiem produkcji realnej i wskaźnikiem bezrobocia sięgającym 15% lub więcej, określa się
mianem depresji. Inni uważają, iż w przypadku depresji bezrobocie powinno wynosić co najmniej 10% i trwać
przynajmniej przez dwa lata.
Chociaż obecne cykle koniunkturalne są znacznie łagodniejsze i charakteryzują się mniejszą amplitudą

wahań, to pod względem poniższych zmian w trakcie ich trwania nie różnią się :



Podczas recesji, kiedy produkcja spada, stopa bezrobocia rośnie i na odwrót



Podczas recesji produkcja spada w większym stopniu niż zatrudnienie, a w trakcie ożywienia

zatrudnienie rośnie w mniejszym stopniu niż produkcja



Podczas recesji, zyski spadają w większym stopniu (bardziej niż proporcjonalnie) niż ilość

wykorzystywanych czynników produkcji, rosną one gwałtownie podczas ożywienia



Podczas recesji, kiedy produkt spada, inflacja przeważnie też obniża się, kiedy gospodarka rozwija

się i stopa inflacji przeważnie rośnie



Podczas recesji, gdy zyski spadają, zarobki wydają się pozostawać na bardziej stabilnym poziomie,

w rzeczywistości recesja nie ma łatwo zauważalnego wpływu na zarobki, recesja uderza w robotników
zazwyczaj nie przez niższe pensje, ale przez wzrost bezrobocia

3. Przebieg fazy wzrostu koniunktury gospodarczej (str. 19)

Trend wzrostowy gospodarki

– jest związany ze zwiększaniem czynników produkcji, szczególnie kapitału i

pracy, oraz wzrostem ich produkcyjności. Oznacza on nic innego jak przesuwanie się krzywej możliwości
produkcyjnych, czyli wzrost potencjału podażowego gospodarki.

Przy założeniu ciągłego pełnego wykorzystania potencjału produkcyjnego długookresowy wzrost
gospodarczy przebiegałby zgodnie z linią obrazującą potencjalną wielkość dochodu narodowego. Są jednak
czynniki, które powodują, że wielkość faktycznie wytwarzanego dochodu narodowego wykazuje wahania,
wokół trendu potencjalnej wielkości dochodu narodowego, czyli czynniki powodujące zmiany w stopniu
wykorzystania potencjału produkcyjnego.

Przeobrażenia w gospodarce światowej wpływające na kształtowanie się współczesnych wahań
koniunkturalnych i ich specyficzne cechy

Występowanie różnic pomiędzy klasycznymi a obecnymi cyklami koniunkturalnymi spowodowane jest silnym
oddziaływaniem państwa, monopoli i stosunków gospodarczych z zagranicą, a szczególnie:

a) Długookresowymi przeobrażeniami strukturalnymi, w szczególności zmianami w strukturze

gałęziowej, przemianami własnościowymi i organizacyjno-instytucjonalnymi podmiotów
gospodarczych (wzrost stopnia monopolizacji) działających we współczesnych
gospodarkach rynkowych, monopolizacja gospodarki wpływa na spłaszczenie cyklu
koniunkturalnego

b) Wzrostem zakresu, znaczenia i efektywności polityki stabilizacji prowadzonej przez organy

rządowe państw i instytucji międzynarodowych, antycykliczna działalność współczesnego
państwa, w okresie kryzysu nastawiona jest na tworzenie dodatkowego popytu, natomiast w
okresie przegrzewania się koniunktury (nadmiernej ekspansji inwestycyjnej) na ograniczenie
popytu inwestycyjnego i jednocześnie na dostosowaniu tempa wzrostu konsumpcyjnego do
tempa przyrostu zdolności produkcyjnych

c) Internacjonalizacją stosunków gospodarczych (w tym wzrost znaczenia handlu

międzynarodowego); umiędzynarodowieniem i globalizacją rynków kapitałowych;
nasilającymi się procesami integracyjnymi

d) Postępem technicznym przyspieszającym rozwój gospodarczy, taki uderzeniowo

przeprowadzony postęp techniczny może przerwać bieg kryzysu gospodarczego i tworzy
trwałą podstawę do rozwoju koniunktury (taktyka stosowana z dużym powodzeniem w
Japonii)

Cykl klasyczny a cykl współczesny – porównanie (konspekt str. 24)

5. Przychodowe

a wydatkowe ujęcie przepływów pieniężnych w gospodarce

6. Rodzaje bezrobocia i metody ich zwalczania

Rodzaje bezrobocia

– wytłumaczone dobrze w 1 punkcie.

Zwalczanie bezrobocia:



Frykcyjnego

– narzędziem pomocnym w jego niwelowaniu może być

pośrednictwo pracy. Jego istota sprowadza się do zorganizowanej
działalności polegającej na informowaniu poszukujących pracy o wolnych
miejscach, a pracodawców o wolnej sile roboczej i pośredniczeniu między
nimi w zawieraniu umowy o pracę. Występując w interesie pracodawców
organy pośrednictwa pracy winny dążyć do maksymalnego skrócenia
okresu pozostawania stanowisk pracy bez właściwej obsady.



Strukturalnego

– to bezrobocie wymaga znacznych zmian kwalifikacji

pracowników i może być wywołane przez zmianę technologii, czynniki
geograficzne lub demograficzne, zmiany struktury popytu konsumpcyjnego
lub konkurencję zagraniczną. Bezrobocie to może trwać latami, aż do chwili,
gdy robotnicy uzyskają nowe kwalifikacje odpowiednie do nowych miejsc
pracy. Państwo powinno tworzyć dodatkowe (nowe) miejsca pracy.



Koniunkturalnego

– wymaga innego zestawu narzędzi działania, muszą one

być zaczerpnięte z arsenału polityki makroekonomicznej. Należą do nich:
polityka fiskalna (podatkowa oraz wydatków z budżetu państwa) i polityka
pien

iężno-kredytowa. Ukierunkowane są one na regulowanie popytu na

rynku towarowym.

Wszystkie instrumenty zwalczania bezrobocia winny prowadzić do przyspieszenia tempa wzrostu
gospodarczego danego kraju. Wzrost gospodarczy jest bowiem najlepszym lekarstwem na bezrobocie.

Istnieje ścisły związek pomiędzy tempem wzrostu gospodarczego, a poziomem bezrobocia. Związek ten
nazywany jest PRAWEM OKUNA.

Prawo Okuna

– prawo to stwierdza, że przyspieszenie wzrostu gospodarczego o 2 punkty procentowe (np. z

3% na 5%) powoduje spadek bezrobocia o jeden punkt procentowy.

7. RODZAJE KURSU WALUTOWEGO

Ze względu na czas funkcjonowania kursu walutowego wyróżniamy:

Kurs wolnorynkowy

– kształtowany wyłącznie przez popyt i podaż na waluty obce na

krajowym rynku walutowym. Państwo może nieoficjalnie dokonywać interwencji poprzez zakup
lub sprzedaż waluty obcej

Kurs czarnorynkowy

– kształtowany przez niezalegalizowane transakcje kupna i

sprzedaży, który powstaje, gdy oficjalny kurs waluty jest na poziomie niezgodnym z układem
podaży i popytu

Kurs płynny (elastyczny) – ustalany jest przede wszystkim przez interakcję między

popytem a podażą walut, ale czasami korygowany jest przez władze walutowe przez interwencję
na rynkach walutowych, gdzie walutą interwencyjną jest dolar. Interwencja ta ma na celu
wpłynięcie na kształtowanie się relacji waluty krajowej do waluty obcej. Wyróżniamy zatem
następujące odmiany płynnego kursu walutowego:



Sterowany

– poziom kursu jest ustalany przez rynek, ale tylko w pewnym

paśmie wahań; bank centralny ustala kurs centralny i granice (widełki) wahań, gdy kurs
wykazuje tendencję do wypadnięcia poza przedział bank centralny interweniuje



Czysty

– poziom kursu ustalany jest przez rynek; nie ma interwencji ze

strony banku centralnego

Kurs stały krótkookresowy (pełzający) – jest to kurs stały, który ulega zmianom w

wyniku zwiększenia tempa inflacji w danym kraju w stosunku do zagranicy. Co miesiąc określa
się zmianę tego kursu

Kurs sztywny

– jest to kurs niezmienny w długim okresie czasu

II.

Ze względu na zmienność kursu wyróżniamy:

Kursy parytetowe

– gdzie następuje dostosowanie kursu waluty krajowej w stosunku

do wybranej waluty obcej

Kursy nieparytetowe

– gdzie następuje dostosowanie kursu waluty krajowej do

waluty obcej przez inferencję państwa

8. ROLA

HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE: oddziaływanie na wielkość i dynamikę

wzrostu produktu krajowego.

Rozważając wpływ handlu zagranicznego na rozmiary i dynamikę wzrost produktu krajowego (dochodu
narodowego) należy mieć na uwadze, że oba kierunki wymiany towarowej z zagranicą występują
jednocześnie. W związku z tym ostateczne jej skutki dla gospodarki zależą od salda bilansu handlowego.
Dodatnie saldo, a więc nadwyżka eksportu nad importem, oznacza, że zwiększają się rozmiary popytu
globalnego, zatem rośnie dochód narodowy wytworzony – będąc jednocześnie większy od dochodu
podzielonego. Natomiast eksportem, oznacza, że rośnie podaż na rynek krajowy, a więc rośnie dochód
podzielony

– będąc jednocześnie wyższym od dochodu wytworzonego.

9. ROLA HANDLU ZAGRANICZNE

GO W GOSPODARCE: wpływ na efektywność gospodarowania

(str. 105 podr.)

Oddziaływanie to odbywa się głównie za pośrednictwem specjalizacji międzynarodowej. Specjalizacja ta
wymaga, by poszczególne kraje wytwarzały tylko te dobra, do produkcji których są szczególnie
predestynowane, rezygnując z wytwarzania innych. To oznacza, że produkuje się nie tylko na zaspokojenie
własnych potrzeb, lecz także na zaspokojenie potrzeb importowanych innych krajów. Być szczególnie
predestynowanym do pewnej produkcji, to znaczy

mieć nad innymi przewagę w zakresie niższych kosztów

wytwarzania. Podstawowym aspektem tej przewagi jest występowanie pomiędzy poszczególnymi krajami
absolutnych różnic w kosztach wytwarzania różnych towarów.

10.

ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE : wpływ na poprawę struktury rzeczowej
PK/PN

Będąc czynnikiem przyspieszenia wzrostu gospodarczego, handel zagraniczny umożliwia także poprawę
struktury rzeczowej produktu krajowego. Struktura będących w danym czasie do dyspozycji mocy
produkcyjnych w poszczególn

ych gałęziach gospodarki stanowi o strukturze produkcji danego kraju. W

warunkach gospodarki zamkniętej możliwości zmian w rodzajach grup towarowych stojących do dyspozycji
konsumpcyjnych społeczeństwa i produkcyjnych przedsiębiorstw są ograniczone elastycznością istniejącego
aparatu wytwórczego. Większość państw świata, chcąc uniezależnić strukturę towarów znajdujących się na
rynku od struktury aparatu wytwórczego, importuje takie, których u siebie nie wytwarza (bo nie może lub nie
chce), natomiast ekspor

tuje takie, które wytwarza w nadwyżce (do produkcji których są szczególnie

predystynowane). Dla nich import niezbędny, dotyczy towarów w ogóle nie wytwarzanych lub
produkowanych w niedostatecznych ilościach, jest warunkiem rozwoju gospodarczego. Wyżej wykazany
import niezbędny jest oczywiście najważniejszym, acz nie jedynym aspektem wpływu handlu zagranicznego
na wzbogacenie struktury rzeczowej produktu krajowego. Dzięki wymianie towarów można także urozmaicić
ofertę w zakresie towarów zaspokajających te same potrzeby. Jest to szczególnie istotne na rynku środków
konsumpcji. Szeroka gama tych towarów pochodzących od producentów z różnych części świata pozwala
nabywcom na uzyskanie nie tylko wyższego poziomu satysfakcji z ich konsumpcji, lecz często także na
wybór produktów tańszych, czy też jakościowo lepszych.

11.

RÓWNOWAGA RYNKOWA (str. 76 konsp.)

– sytuacja, w której rozmiary podaży równają się

rozmiarom popytu. Rynek

na którym występuje stan równowagi jest rynkiem stabilnym. W

przeciwnym wypadku mówimy o rynku niestabilnym.
Cena równowagi

– cena odpowiadająca takiemu stanowi równowagi rynkowej.

12.

Różnice między współczesnym a klasycznym cyklem koniunkturalnym

Budowa i cechy
morfologiczne cyklu

Cykl współczesny

Cykl klasyczny

I. budowa cyklu

Cykl dwufazowy: faza
wysokiej aktywności
gospodarczej, faza niskiej
aktywności gospodarczej

Cykl czterofazowy: faza
ożywienia, rozkwitu,
kryzysu, depresji

II. cechy morfologiczne
cyklu:
1. charakter punktów
zwrotnych

Łagodne punkty zwrotne

(sfery zwrotne)

Gwałtowne, ostre punkty

zwrotne

2. długość
*fazy wzrostowej
*fazy spadkowej
*cyklu

2-3 lat
1,5 do 2 lat
3,5 do 5 lat

4-6 lat
4-6 lat
8-12 lat

3. częstotliwość

wysoka

niska

4. amplituda
*faz

*cyklu

*amplituda fazy pomyślnej
wyższa aniżeli amplituda
fazy niskiej koniunktury

*dodatnia rosnąca

*amplituda okresu pomyślnej
koniunktury zbliżona do
amplitudy okresu niskiej
koniunktury
*bliska zeru

5. struktura
*czasowa

*przedmiotowa

*stosunkowo krótkie okresy
opóźnień bądź wyprzedzeń
czasowych między zwrotami
*zależności stosunkowo
złożone o dużej liczbie
zmiennych

*stosunkowo długie okresy
opóźnień bądź wyprzedzeń
czasowych między zwrotami
*zależności stosunkowo
proste o małej liczbie
zmiennych

13. SPADEK LUB WZROST KURSU WALUTOWEGO I JEGO KONSEKWENCJE DLA BILANSU

PŁATNICZEGO

W przypadku bilansu handlowego:

dewaluacja tworzy szansę na wzrost eksportu oraz obniżenie importu, a więc na

poprawę jego salda. Obniżenie kursu może prowadzić do wzrostu eksportu, ponieważ w jego
wyniku towary pochodzące z kraju, w którym kurs walutowy uległ dewaluacji, stały się za granicą
tańsze (przy założeniu, że w gre nie wchodzi odpowiedni wzrost ceł)
3.

dewaluacja stwarza szansę na ograniczenia importu do kraju ją

przeprowadzającego na skutek tego, że zagraniczne towary stają się w tym kraju droższe

II.

dewaluacja korzystnie też wpływa na możliwość poprawy bilansu usług. Natomiast jej

oddziaływanie na bilans procentów i dywidend nie jest już tak jednoznaczne. Jeśli przyjąć, że bilans
jest wyrażony w walucie własnej (kraju przeprowadzającego dewaluację), to:

obniżenie kursu waluty spowoduje jego poprawę dla kraju otrzymującego

procenty od pożyczek udzielonych zagranicy, płatnych w walutach obcych

dla kraju płacącego procenty od wcześniej uzyskanych pożyczek

zagranicznych, a procenty te są płatne w walutach obcych, dewaluacja będzie oznaczała
pogorszenie tego bilansu

z kolei w odniesieniu do dywidend zauważyć należy, że przekazywane są

one w walucie kraju, w którym

je rozdzielono. Stąd też w przypadku dywidend otrzymanych

z zagranicy ich suma wyrażona w walucie krajowej wzrośnie. Natomiast w przypadku
dywidend przekazanych za granicę w walucie krajowej ich suma nie zmieni się.

III.

Wpływ dewaluacji na bilans obrotów kapitałowych

a) Obniżenie kursu waluty jakiegoś kraju prowadzi do poprawy bilansu (wynika to stąd, że

dewaluacja zachęca do lokowania zagranicznych inwestycji na terenie takiego kraju – bo dla
zagranicznych inwestorów lokaty te, wyrażone w ich walutach, są tańsze) oraz zniechęca
miejscowych właścicieli do lokowania inwestycji za granicą (bo lokaty te wyrażone w dewaluacyjnej
walucie, są droższe)

b) W przypadku kapitału pożyczkowego, dewaluacja oddziałuje w kierunku pogorszenia bilansu

obrotów kapitałowych. Jest to spowodowane tym, że obniżenie kursu waluty w kraju udzielającym
pożyczek skłania zagranicę do ich zaciągania (pożyczki stają się tańsze), natomiast zniechęca
potencjalnych miejscowych dłużników do zaciągania kredytów za granicą (dla nich zagraniczne
kredyty w

yrażone w ich walucie stają się droższe).

stałych jego części można przyjąć, że dodatnie i ujemne oddziaływanie co najwyżej

równoważy się.

Odwrotnie tę zależności kształtują się w odniesieniu do rewaluacji. Jej zadaniem jest ograniczenie bądź
likwidacja nadwyżki bilansu płatniczego. Wpływa ona na pogorszenie salda bilansu handlowego,
powodując wzrost rozmiarów importu i spadek rozmiarów eksportu. Obniża saldo usług, prowadząc do
wzrostu ich przywozu i ograniczenia wywozu. Pogarsza także bilans obrotów kapitałowych, działając
ograniczająco na przypływ inwestycji zagranicznych, a jednocześnie zachęcając do lokowania własnych
inwestycji, za granicą.

14.

ŚCIEŻKA ROZWOJU KRAJU, W TYM PRZYCZYNY WZROSTU UDZIAŁU HANDLU
WEWNĄTRZGAŁĘZIOWEGO WRAZ Z ROZWOJEM GOSPODARCZYM

15.

UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA A UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA (TU) – Suma zadowolenia wynikająca z dotychczasowej konsumpcji danego
dobra.

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (MU) – jest to przyrost satysfakcji (zadowolenia) uzyskany ze spożycia
kolejnej jednostki danego dobra.

Znajomość zależności między użytecznością całkowitą a użytecznością krańcową pozwala sformułować
prawo

malejącej użyteczności krańcowej nazywane również pierwszym prawem Gossena.

Między poziomem konsumpcji danego dobra a jego użytecznością istnieją zależności, które można określić
na podstawie przebiegu funkcji obu kategorii użyteczności:



użyteczność całkowita (TU) konsumpcji danego dobra wzrasta (maleje) wraz ze wzrostem
(spadkie

m) ilości konsumowanego dobra

użyteczność krańcowa (MU) maleje (wzrasta) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości
konsumowanego dobra

Maksimum satysfakcji całkowitej z konsumpcji dwu dóbr (punkt równowagi) konsument osiąga przy pełnym
wykorzystaniu dochodów przeznaczonych na dane dobra i takiej strukturze konsumpcji, przy której następuje
wyrównanie użyteczności krańcowej dóbr w przeliczeniu na jednostkę pieniężną ich cen (II prawo Gossena)

16.

ZASADA MNOŻNIKA INWESTYCYJNEGO I AKCELERACJI

Zasada mnożnika inwestycyjnego - łączny przyrost popytu konsumpcyjnego będzie tym wyższy, im
wyższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji.

Zasada akceleracji -

wielkość nakładów inwestycyjnych zmienia się wraz z fazami cyklu

29. Modele (ujęcia) przedsiębiorczości
Przedsiębiorczość to zdolność do podejmowania przedsięwzięć dla celów zarobkowych.
Wyróżnia się następujące ujęcia definicji przedsiębiorczości:



Przedsiębiorczość w znaczeniu podstawowym , odwołująca się do ekonomicznych funkcji
działań przedsiębiorcy w gospodarce



Przedsiębiorczość definiowana na gruncie psychologii, koncentruje się ono na cechach
osobowych i charakterystyce personalnej przedsiębiorcy



Przedsiębiorczość jako rodzaj menadżerskiego zachowania i postrzegające ją jako
specyficzny rodzaj zarządzania



Przedsiębiorczość rozumiana w szerokim znaczeniu uwzględniająca czynniki społeczno
kulturowe

31. Organizacja ucząca się

Organizacja ucząca się to organizacja rozwijająca zdolność kreowania przyszłości.
P. Senge uważa, że organizacja ucząca się powinna opanować 5 dyscyplin uczenia się :



Myślenie systemowe



Doskonalenie osobiste



Modele myślowe



Wspólna wizja



Zespołowe uczenie się

Analiza różnych koncepcji organizacji uczącej się wskazuję na występowanie pewnych
charakterystycznych cech tej organizacji :



Podstawową cechą jest zdolność tworzenia wiedzy



Oparta jest na wiedzy i stosuje się do wiedzę do tworzenia nowej wiedzy



Wiedza i zaufania stanowią podstawowy kapitał organizacji uczącej się



Stale się uczy i ulega transformacji



Cechują ją umiejętność adaptowania, reagowania, przewidywania i zapamiętywania wiedzy

oraz oduczania się



Umie równocześnie się uczyć i nauczać



Uczenie się jest popierane i nagradzane



Integracja procesu uczenia z procesem planowania, wdrażania i praktycznego wykorzystania

wiedzy



Gromadzenie wiedzy, jej przetwarzanie i wykorzystanie stanowi podstawowe jej zadanie



Uczenie się o charakterze sieciowym



Proces zbiorowy

Wg. P. Druckera organizacja ucząca się sama powinna propagować i kreować zmiany, a nie
wyłącznie adaptować się do nich. W tym celu powinna wbudować w swoją strukturę 3
systematyczne praktyki:



Kaizen



Wykorzystywanie dotychczasowej wiedzy do tworzenia nowych i odmiennych zastosowań

odraz odmian istniejących już produktów, procesów i usług



Uczenie się innowacyjności

W organizacji uczącej się, ważne jest, aby każde wiedział jaki ma wkład w kształtowaniu i
funkcjonowaniu tej organizacji oraz jaki ma bezpośredni udział w tworzeniu jej wydajności.
Organizacja ucząca się jest zatem rozwiązaniem pozwalającym reagować efektywnie w zmiennym
otoczeniu.

54. Uwarunkowania zewnętrzne przedsiębiorczości: otoczenie i jego rodzaje
Otoczenie ma charakter wieloaspektowy i składa się z powiązanych składników takich jak:



Otoczenie rynkowe, konkurencyjne, technologiczne, ekonomiczne, prawne, społeczne i

polityczne

Zmiany w otoczeniu dotyczą głównie popytu na rynku, techniki i technologii oraz polityki
gospodarczej państwa. Ważną determinantą jest także zmiana cyklu życia wyrobu ( który ulega
skróceniu przez pojawiające się nowe wyroby), nowe technologie, nowe firmy i nowe kierunki
działalności, co wiążę się z postępem technologicznym.

Analizując strukturę otoczenia można wyróżnić :



Otoczenie zewnętrzne, które tworzy kontekst działania przedsiębiorstwa, wymuszając

na nim określone procesy dostowawcze



Otoczenie wewnetrznę organizacji

Otoczenie zewnętrzne jest ujmowane w różny sposób. Otoczenie zewnętrzne można dzielić na
niezależne i zależne.



Otoczenie niezależne stanowią te elementy, na które przedsiębiorstwo nie ma

bezpośredniego wpływu, zwłaszcza w krótkim okresie czasowym.



Otoczenie zależne stanowi natomiast rezultat podejmowanych przez organizację

gospodarczą decyzji i ze względu na to poddaje się w pewnym zakresie procesom
sterowania.

Podstawowym kierunkami analizy otoczenia zewnętrznego jest jednak otoczenie dalsze nazywane
makrootoczeniem, oraz otoczenie bliższe nazywane mikrootoczeniem.
Do Makrootoczenia można zaliczyć otoczenie:



Ekonomiczne



Polityczno – prawne



Socjokulturowe



Techniczno – technologiczne



Naturalne



Międzynarodowe

W skład mikrootoczenia wchodzą wszystkie podmioty gospodarcze, mające z przedsiębiorstwem powiązania
konkurencyjne lub

kooperacyjne. Najważniejszymi czynnikami są tutaj dostawcy, nabywcy, konkurenci.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ekonomia cz 1 2
GEOGRAFIA EKONOMICZNA cz.I
Ekonomia cz II
GEOGRAFIA EKONOMICZNA cz.II
Wykład ekonomia cz 1
Ekonomia cz. (8), UAM PRAWO, Ekonomia Wstęp do ekonomii i przedsiębiorczości
GEOGERFIA EKONOMICZNA CZ.I
historia mysli ekonomicznej cz 4 XS2RT2JI2OARQQ22HD6PI2DXUGHVIB32MBAYA6I
historia mysli ekonomicznej cz 3 f6ebwwzsdno6naonbvrozp5rvi7qfrecxmj6c2q F6EBWWZSDNO6NAONBVROZP5RVI7
projektowanie badan spoleczno ekonomicznych cz 1,2
4073 ekonomiaii cz.i, Materiały studia, Mikroekonomia
historia mysli ekonomicznej cz 2 hbfb4p4md6c3wbnlejjcsbcflk2rjflkmye3nfy HBFB4P4MD6C3WBNLEJJCSBCFLK2
ekonomia cz 2
Ekonomia cz 2 id 155768 Nieznany
Wyk éad ekonomia cz 1

więcej podobnych podstron