POPRAWKA Z EKONOMII.

1. BEZROBOCIE NATURALNE (DOBROWOLNE) A BEZROBOCIE PRZYMUSOWE (KONIUNKTURALNE)

Bezrobocie - sytuacja na rynku pracy, kiedy to nie wszyscy zdolni do pracy, a chcący pracować znajdują zatrudnienie

1. Naturalne - przypisuje się je do tej grupy osób, które poszukują pracy, nie są zatrudnione nie dlatego, że w ogóle nie ma pracy, lecz dlatego, że nie odpowiada im proponowana stawka pracy lub/i nie odpowiada im rodzaj czy miejsce pracy. Bezrobocie naturalne dzieli się na:

• Klasyczne - występuje, gdy płace utrzymywane są na poziomie wyższym od poziomu równowagi na rynku pracy

• Strukturalne - wynika ze zmian w strukturze gospodarki narodowej sprawiających, że pewne przedsiębiorstwa lub nawet całe gałęzie gospodarki przestają istnieć, a pojawiają się nowe

• Frykcyjne - wynik niedopasowań na rynku pracy, w rozumieniu braku na nim równowagi cząstkowych (co oczywiście może występować nawet w sytuacji równowagi ogólnej, a więc wtedy, kiedy istnieje równość między podażą pracy, a popytem na nią w skali całego kraju

2. Przymusowe (koniunkturalne) - to taka sytuacja na rynku pracy, kiedy to część siły roboczej gotowa jest podjąć pracę za obowiązującą płacę oraz akceptuje pozostałe warunki pracy, a mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.

Przyczyna: niedostateczny popyt globalny na rynku towarowym (popyt konsumpcyjny oraz popyt inwestycyjny)

2. BILANS PŁATNICZY - jest zestawieniem obrazującym sytuację płatniczą określonego kraju w stosunku do wszystkich innych, z którymi utrzymuje on stosunki ekonomiczne, polityczne i kulturalne.

3. CECHY KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ:

• Wielu różnych producentów

• Zróżnicowane towary

• Stosowanie własnych cen

• Konkurencja pozacenowa

• Ograniczona swoboda przenoszenia zasobów

CECHY MONOPOLU (pełnego):

• Jeden producent (wyłączność produkcji)

• Towar nie ma swojego substytutu na rynku

• Wysokie bariery wejścia na rynek zabezpieczają monopolistów przed konkurencją ze strony innych przedsiębiorstw

• Producent pozbawiony konkurencji dyktuje ceny na rynku

• Brak konkurencji pozacenowej

• CECHY OLIGOPOLU:

• Niewielka liczba producentów danej branży

• Produkty jednorodne i zróżnicowane

• Cena zmieniona przez jednego z producentów wpływa na rozmiary sprzedaży pozostałych

• Konkurencja pozacenowa

• Silne bariery wejścia nowych producentów na rynek

• CENY MAKSYMALNE I MINIMALNE (administrowane)

CENA MINIMALNA - to cena urzędowa, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku

CENA MAKSYMALNA - to cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na dane dobro. Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej.
Wprowadzana jest tylko w nielicznych przypadkach, gdy według decydentów wymaga tego ważny interes społeczny (np. ceny mieszkań komunalnych dla najbiedniejszych rodzin). Często jest przedmiotem kontrowersji. Cena maksymalna ma chronić interes konsumenta.

7. CENY W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM (terms of trade)

Współczynnik terms of trade - rozumiany (w tzw. ujęciu cenowym) jako relacja zmian cen towarów eksportowanych do zmian cen towarów importowanych przez poszczególne kraje.

Terms of trade ulegają poprawie, gdy:

- ceny dóbr importowanych maleją przy stałym poziomie cen towarów eksportowanych

- ceny dóbr eksportowanych rosną przy stałym poziomie cen towarów importowanych

- ceny dóbr eksportowanych rosną szybciej niż ceny towarów importowanych

- ceny dóbr eksportowanych spadają wolniej od wzrostu cen towarów importowanych

- ceny dóbr importowanych maleją szybciej niż ceny towarów eksportowanych

- ceny dóbr importowanych rosną wolniej od wzrostu cen towarów eksportowanych

Poprawa Terms of trade krajów gospodarczo słabiej rozwiniętych wymaga nastawienia się na realizację programu zmiany struktury towarowej eksportu.

8. DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI

1. Determinanta elastyczności dochodowej - udział wydatków na dane dobro w dochodzie konsumenta, co wiąże się z rodzajem potrzeby, którą zaspokaja dane dobro. Przeważnie porównuje się dobra pierwszej potrzeby (elastyczność dochodowa niska) z dobrami luksusowymi (elastyczność dochodowa wysoka);

2. Dostępność i liczba substytutów (łatwość substytucji) - im większa liczba substytutów i ich dostępność (np. towary dostępne w marketach, a nie tylko w salonach firmowych), tym elastyczność jest większa, gdyż konsument ma większą możliwość przerzucenia się w stronę dobra relatywnie tańszego. Gdy na rynku nie ma bliskich substytutów popyt jest nieelastyczny.

3. Czas - czyli ilość czasu, która jest potrzebna konsumentowi, aby mógł zareagować na zmianę ceny przez wybór korzystniejszych dla niego produktów lub usług. Dlatego też elastyczność cenowa popytu jest większa w długim okresie niż w krótkim, gdyż konsumenci mają czas na dokonanie substytucji.

4. Częstość i natężenie zmiany ceny danego dobra - tutaj pojawia się rada, że cenę należy podnosić jak najrzadziej i nie przekraczać progu cenowego, powyżej którego konsumenci będą w większym stopniu dokonywać substytucji. Do konsumenta poważnie bowiem dociera tylko fakt samej zmiany ceny, a nie jej skala. Dlatego też informacja, że producent podniósł cenę 5 krotnie, będzie działaś siniej niż jednorazowa podwyżka cen, nawet wtedy, gdy w tym pierwszym wypadku cena wzrosła tylko o 1 zł, a w tym drugim o 2 zł. Ponadto trzeba ponosić koszty zmiany ceny związane np. z oznakowaniem towaru.

5. Faza cyklu koniunkturalnego - w kryzysie konsumenci są ogólnie rzecz biorąc mniej elastyczni w sytuacji elastyczności dochodowej oraz bardziej elastyczni w przypadku elastyczności cenowej (są bardziej wrażliwi na zmiany ceny).

9. DETERMINANTY NIECENOWE PODAŻY

Rozmiary podaży określane są również przez czynniki pozacenowe. Wśród nich należy wymienić:

• Koszty wytwarzania

• Rentowność produkcji dóbr substytucyjnych

• Czynniki naturalne (przy pewnych rodzajach produkcji)

• Inne czynniki o charakterze obiektywnym

Porównanie kosztów całkowitych z całkowitym przychodem osiąganym ze zrealizowanej produkcji (inaczej utargiem całkowitym) informuje producenta o osiąganej rentowności produkcji, czyli i realizacji funkcji celu. Zmiana kosztów produkcji może być spowodowana zmianami cen czynników wytwórczych, zmianami technologii i organizacji produkcji może być spowodowana zmianami cen czynników wytwórczych, zmianami technologii i organizacji produkcji, a także zmianami polityki ekonomicznej rządu.

Przesunięcie krzywej podaży w lewo, czyli spadek rozmiarów podaży odpowiada wzrostowi kosztów produkcji, gdyż wzrost kosztów produkcji czy danej cenie produktu oznacza spadek rentowności (opłacalności) tej produkcji, co skłania producentów do jej ograniczenia.

Przesunięcie krzywej podaży w prawo, czyli wzrost rozmiarów podaży, odpowiada z kolei spadkowi kosztów wytwarzania. Spadek kosztów produkcji przy danej cenie produktu oznacza wzrost rentowności (opłacalności) tej produkcji, co skłania producentów do zwiększenia jej rozmiarów.

Inne czynniki pozacenowe wpływające na podaż:

• Rentowność produkcji dóbr substytucyjnych i branży

• Faza życia branży i produktu

• Liczba wchodzących i wychodzących z rynku

10. DETERMINANTY NIECENOWE POPYTU

Pozacenowe determinanty popytu :

• Dochody nabywców

• Ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych

• Oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej (ceny i dochody)

• Gusty i preferencje nabywców

• Zmiana liczby i struktury ludności (demografia)

Stosując klauzulę ceteris paribus rozważa się związek między zmianami popytu a zmianami badanej determinanty niecelowej - jeśli jakaś wielkość jest określona przez kilka czynników i chcemy uchwycić związki między zmianami tej wielkości a zmianami jednego z nich, przyjmujemy, że inne czynniki nie zmieniają się.

1. Gusty i preferencje nabywców - są istotne szczególnie przy kształtowaniu popytu na takie produkty, jak odzież, obuwie, wyposażenie mieszkania. Dokonując wyboru spośród towarów oferowanych do sprzedaży nabywca daje wyraz swoim upodobaniom, swoim preferencjom. Innymi słowy: nabywca ma swobodę wyboru. Nie należy tej kategorii mylić z suwerennością nabywcy, czyli jego niezależnością w podejmowaniu decyzji rynkowych. Jak już podkreśliliśmy, zachowania rynkowe jednych osób są zależne od zachowań rynkowych innych osób (efekt owczego pędu, efekt snobizmu), są one również kształtowane przez działania producentów, czyli reklamę i inne środki popierania sprzedaży. Kreacja popytu i kształtowanie jego struktury jest dziś podstawowym elementem strategii wielkich przedsiębiorstw. Pierwsza zasada nowoczesnego biznesu nie brzmi już: znaleźć potrzebę i ją zaspokoić, lecz wyobrazić sobie potrzebę i stworzyć. Nowe towary same stwarzają sobie popyt przez to, iż zmieniają sposób ludzkich zachowań.

2. Dochód nabywcy - mamy tutaj do czynienia [przeważnie z relacją jednokierunkową, tzn. wzrost dochodu powoduje wzrost popytu, a spadek dochodu powoduje spadek popytu. Można to przedstawić graficznie przez przesunięcie krzywej popytu w prawo lub w lewo. Relacja wprost występuje dla dóbr normalnych i luksusowych. Dla dóbr niższego rzędu zachodzi zależność odwrotna (ujemna). Wzrost dochodów nabywcy zmniejsza popyt na dobra niższego rzędu. Wynika to z charakteru tych dóbr, których kupno warunkowane jest wyłącznie trudną sytuacją materialną nabywców, a nie ich preferencjami. Dobra podrzędne mają zatem substytuty lepszej jakości. Gdy sytuacja materialna ulega poprawie nabywcy przerzucają się na dobra znajdujące się wyżej w ich hierarchii preferencji.

3. Ceny dóbr pozostających wobec tego dobra w stosunku substytucji lub komplementarności.

Dobra substytucyjne to dobra zastępujące się w zaspokajaniu określonej potrzeby. Dlatego wzrost ceny jednego z substytutów podnosi popyt na drugi, który w tej sytuacji staje się relatywnie tańszy. Na przykład wzrost ceny masła spowoduje wzrost popytu na margarynę.

Natomiast dobra komplementarne to dobra uzupełniające się w zaspokajaniu określonej potrzeby. Wzrost ceny danego dobra, powodujący spadek popytu na to dobro, implikuje spadek popytu na dobro komplementarne. Na przykład wzrost cen samochodów spowoduje spadek popytu na benzynę.

4. Liczba ludności i jej struktura według płci oraz wieku - czynnik określający wielkość i strukturę popytu. Na przykład starzejące się społeczeństwo charakteryzuje się wzrostem skłonności do oszczędzania, co wpływa na spadek popytu konsumpcyjnego.

5. Oczekiwania na zmiany cen produktów i usług oraz dochodów nabywców w przyszłości (popyt spekulacyjny).

11. DOCHÓD NARODOWY - dokonanie oceny sprawności gospodarki od strony siły nabywczej społeczeństwa wymaga posłużenia się trzecim miernikiem.

Produkt krajowy brutto (PKB)

+Dochód netto z tytułu własności za granicą

=Produkt narodowy brutto (PNB)

-amortyzacja (a.)

=produkt narodowy netto (PNN)

-podatki pośrednie (p.p)

=Dochód narodowy (DN)

12. EFEKT DOCHODOWY I SUBSTYTUCYJNY

1. Efekt dochodowy - ma miejsce w sytuacji zmiany dochodu i stałym poziomie dobra X i Y. W tym wypadku proporcjonalnie zmienia się konsumpcja obu dóbr, gdyż współczynnik nachylenia nie ulega zmianie. Wzrost dochodu ceteris paribus oznacza więc przesunięcie równoległe do góry linii ograniczenia budżetowego, a spadek jej równoległe przesunięcie w dół;

2. Efekt substytucji - ma miejsce w sytuacji zmiany ceny i stałym dochodzie, co musi doprowadzić do zmiany proporcji konsumpcji dobra X lub Y. Jeżeli cena X obniża się, to konsument w ramach posiadanego dochodu może nabyć więcej dobra X, a wielkość konsumpcji Y pozostaje stała, gdyż nie ma przesłanej do jej zmiany. [wykresy efektu dochodowego i substytucyjnego w konspekcie str 87]

13. ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU - reakcja popytu na dany towar na zmianę jego ceny, czyli jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na dany towar do względnej zmiany jego ceny.

1. Jednostkowa elastyczność popytu - określonej procentowej zmianie ceny towarzyszy taka sama procentowa zmiana popytu





2. Wysoka elastyczność popytu - określonej procentowej zmianie ceny towarzyszy znacznie większa procentowa zmiana popytu, pamiętając o odwrotnym kierunku tej zależności (krzywa popytu odchyla się w prawo od środka układu współrzędnych)




3. Popyt nieelastyczny - krzywa odchyla się w lewo ku środkowi układu współrzędnych, co oznacza, że określonej procentowej zmianie cen towarzyszy większa procentowa zmiana popytu




4. Popyt sztywny - krzywa popytu ułożona jest pionowo w stosunku do osi odciętych, co oznacza, że popyt nie reaguje na zmiany ceny




14. ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU - reakcja popytu na dany towar, na zmianę dochodów konsumentów, jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na dany towar do względnej zmiany dochodów.

Klasyfikacja dóbr według dochodowej elastyczności popytu:

1. Dobra luksusowe E_DR > 1, w tym wypadku zmiana rozmiarów popytu jest większa od zmiany rozmiarów dochodów i jest to zależność dodatnia, czyli jak dochody rosną to także zwiększają się rozmiary popytu (np. na skutek konsumpcji na kredyt).

2. Dobra podstawowe 0 < E_DR < 1, w tym wypadku zmiana rozmiarów popytu jest mniejsza od zmiany rozmiarów dochodów i jest to zależność dodatnia, czyli jak dochody rosną to także zwiększają się rozmiary popytu.

3. Dobra podrzędne E_DR < 0, czyli przyjmuje się wartości ujemne, co oznacza, że jak dochody rosną to zmniejszają się rozmiary popytu dobra niższego rzędu, gdyż są to dobra, których zakup jest stymulowany złą sytuacją materialną, a nie preferencjami nabywców.

15. ELASTYCZNOŚĆ MIESZANA POPYTU - reakcja popytu na dany towar, na zmianę ceny towarów pokrewnych (substytucyjnych lub komplementarnych) - jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na dany towar do względnej zmiany cen towarów pokrewnych.

Współczynnik elastyczności mieszanej będzie miał wartość:

1. Ujemną: E_DM < 0 - dobra komplementarne, gdyż wzrost lub spadek ceny jednego dobra komplementarnego (np. komputera) powoduje spadek lub wzrost rozmiarów popytu na drugie dobro (np. skaner)

2. Równą zeru: E_DM = 0 dobra niezależne

3. Dodatnią: E_DM > 0 - dobra substytucyjne, gdyż wzrost lub spadek ceny jednego dobra substytucyjnego (np. samochód marki X) powoduje wzrost lub spadek rozmiarów popytu na drugie dobro (np. Komputer marki Y)

16. GRANICA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH - wskazuje na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie produkcji. Jej graficznym obrazem jest krzywa możliwości produkcyjnych zwana też krzywą transformacji produkcji. Jest ona zbiorem punktów (kombinacji) odpowiadających maksymalnym ilościom dóbr jakie można wytworzyć przy danym stanie zasobów i przy wykorzystaniu danej technologii.

17. HANDEL WEWNĄTRZGAŁĘZIOWY I MIĘDZYGAŁĘZIOWY

1. Handel międzygałęziowy - polega na wymianie dóbr, pochodzących z różnych gałęzi przemysłu, pomiędzy krajami, w których wytwarzanie poszczególnych dóbr jest bardziej opłacalne (kraj osiąga przewagę komparatywną w produkcji danego dobra - czyli koszt alternatywny produkcji tego dobra w przeliczeniu na inne, jest niższy niż w innych krajach).

2. Handel wewnątrzgałęziowy - ma miejsce wówczas, gdy dany kraj jednocześnie eksportuje i importuje podobne typy wyrobów. Dzieje się tak dlatego, iż poszczególne gałęzie wytwarzają szeroką gamę jakościowo i gatunkowo odrębnych, ale i wysoce substytucyjnych produktów.

Warunki zaistnienia wymiany wewnątrzgałęziowej

• wybór konsumenta - popyt na zróżnicowane typy dóbr, krajowych jak i zagranicznych konsumentów, determinuje ich import (będący eksportem z punktu widzenia kraju - dostawcy). Zagraniczny popyt jest istotnym bodźcem do specjalizacji danego kraju w niektórych tylko towarach produkowanych przez daną gałąź na świecie.

• korzyści skali produkcji - poszczególne kraje nie wytwarzają wszystkich gatunków danego towaru w małych ilościach, lecz specjalizują się w produkcji wybranych gatunków, gdyż w pewnym przedziale wielkości produkcji wzrost jej poziomu przynosi dodatkowe korzyści

• koszty transportu - dodatkowo specjalizacja mająca źródło zarówno w zróżnicowaniu popytu, jak i w korzyściach skali, jest ograniczona kosztami transportu, dlatego wymiana wewnątrzgałęziowa między krajami niezbyt odległymi przybierze prawdopodobnie większe rozmiary

18. Korporacja międzynarodowa : filie, oddziały i firmy stowarzyszeniowe

Korporacje międzynarodowe ponadnarodowe, wielonarodowe przedsiębiorstwa, firmy, spółki kapitałowe, prowadzące działalność gospodarczą, w co najmniej dwóch krajach i tworzące zintegrowany, międzynarodowy system powiązań gospodarczych, podporządkowany wspólnej strategii.


Jednostki organizacji korporacji międzynarodowych są najczęściej podzielone wg**

• geograficznego kryterium rynków zbytu

• grup towarowych, obejmujących filie wytwarzające ten sam produkt (bez względu na geograficzną lokalizację filii)

• struktury macierzowej (obejmującej podział zarówno wg geograficznych rynków zbytu, jak i grup towarowych)

Korporacje międzynarodowe stanowią jedną z głównych sił napędzających procesy globalizacji. Przyczyniają się one do wzrostu współzależności między krajami. To one decydują o tym jakie miejsce będą zajmowały kraje słabiej rozwinięte. Ze względu na swój potencjał ekonomiczno**finansowy korporacje międzynarodowe oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe.


Korporacje międzynarodowe dysponuję wielką siłą ekonomiczną, na którą składają się**

• duża wielkość (mierzona np. wartością sprzedaży)

• nowoczesne produkty i technologie oraz systemy ich szybkiej dyfuzji w skali międzynarodowej

• wysoko wykwalifikowane kadry zarządzające i marketingu (zwłaszcza międzynarodowe systemy dystrybucji produktów)

• duża mobilność posiadanych oraz kontrolowanych kapitałów

Filia (łac. córka) - zakład przedsiębiorstwa (np. uczelni, urzędu, banku itp.), mający najczęściej swoją lokalizację poza miejscem funkcjonowania głównej, nadrzędnej jednostki.
Filia jest powiązana organizacyjnie i najczęściej również statutowo z głównym podmiotem, od którego jest zależna. Wykonuje zadania powierzone przez macierzystą jednostkę, pod jej nadzorem i kontrolą. Filie mogą być tworzone zarówno na terenie tego samego miasta, regionu czy kraju, jak i poza granicami państwa, w którym znajduje się jednostka nadrzędna (najczęściej w przypadku dużych, międzynarodowych przedsiębiorstw).

19. Koszty stałe a koszty zmienne

1. Koszty stałe - np. amortyzacja, koszty zakupu czy dzierżawy ziemii i innego majątku, odsetki od kredytów, składki ubezpieczeniowe; rozmiary choćby jednego z używanych zasobów nie ulegają zmianie (czyli pewna część kosztów jest wielkością niezmienną, co wynika z tego, że nie zmieniają się rozmiary i technologia przedsiębiorstwa)

2. Koszty zmienne - koszty, których wysokość pozostaje w bezpośrednim związku z rozmiarami produkcji (płace, wydatki na zakup surowców, półfabrykatów, paliw, materiałów budowlanych itp.). Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji (początkowo mniej niż proporcjonalnie, później więcej niż proporcjonalnie).

20. Krańcowa skłonność do oszczędzania a krańcowa skłonność do konsumpcji

1. Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS) - udział oszczędności w każdej dodatkowej jednostce produktu narodowego netto (PNN). Określa ona ile z każdej dodatkowej zarobionej (otrzymanej) jednostki dochodu społeczeństwo jest skłonne przeznaczyć na oszczędności. Wykres funkcji oszczędności obrazuje zamierzona stopa oszczędności przy każdym poziomie dochodu. Oszczędności to jest ta cześć dochodu, która nie jest konsumowana. Zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe chcą poczynić przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi, nadal musza one równać się planowanym inwestycjom. Zjawisko to określa się mianem paradoksu zapobiegliwości. Wzrost produkcji jest warunkiem skompensowania zmniejszonej potrzeby oszczędzania przy każdej wielkości produkcji. Wzrost poziomu oszczędności przy niepełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych gospodarki wpływa niekorzystnie na poziom dochodu narodowego.

2. Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) - udział konsumpcji w każdej jednostce produktu narodowego netto (PNN). Opisuje zależność między dochodem a konsumpcją, a dokładniej ukazuje, jaką część przyrostu rozporządzalnego dochodu gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcję.

3. MPC + MPS = 1 bo konsumpcji i oszczędności stanowią całość PNN

21. KREACJA PIĘNIĄDZA BEZGOTÓWKOWEGO

Pieniądz bezgotówkowy - druga forma pieniądza w ujęciu standardowym (depozyty bankowe uruchamiane czekami). Pieniądzem tym są zapisy na rachunkach bankowych należących do przedsiębiorstw lub osób fizycznych, które powstają albo w wyniku lokaty pieniądza gotówkowego w banku, albo udzielania przez bank kredytu swojemu klientowi.

Mnożnik kreacji pieniądza bezgotówkowego (m)

M= 1/ R

R- wskaźnik obowiązkowych rezerw bankowych (notatki jeszcze jeden wzór

22. KRZYWA LAFFERA

Artur Laffer - wzrost stawek podatkowych nie zawsze prowadzi do wzrostu dochodu państwa!

Krzywa Laffera - obrazuje zależność między wpływami do budżetu z tyt. podatków a wysokością stopy podatkowej.




Przy stopie opodatkowania t = 0% przychody do budżetu z podatków są = 0. Jednak wzrost stawek opodatkowania powoduje wzrost przychodów podatkowych. Dzieje się tak jednak tylko do pewnego momentu (t*), w którym to przychody z podatków są maksymalne. Dalszy wzrost stawki (t > t*) będzie powodował obniżenie wartości przychodów z tytułu podatków.

Gdy stawka opodatkowania osiągnie t = 100%, przychody znów będą zerowe.

Punkt na krzywej Laffera odpowiadający stawce maksymalizującej przychody podatkowe nazywany jest punktem nasycenia.

Z kształtu krzywej Laffera wynika, że ten sam poziom przychodów do budżetu z tytułu podatków rząd może osiągnąć dla dwóch różnych stawek opodatkowania - t1 i t3.

Nadmiernie wysokie podatki osłabiają bodźce do prowadzenia działalności gospodarczej. Produkcja i dochody ludności spadają, a w konsekwencji zmniejszają się także dochody budżetowe.

23. KRZYWA OBOJĘTNOŚCI I JEJ CECHY (str.85)

Krzywa obojętności przedstawa wszystkie kombinacje wielkości konsumpcji dwóch dóbr (Q_y i Q_x), które są dla konsumenta obojętne, czyli dają łącznie ten sam poziom użyteczności całkowitej. Wzdłuż krzywej nie zmienia się zatem poziom użyteczności całkowitej dóbr uwzględnionych w rozważanym koszyku konsumpcji, a jedynie wielkości użyteczność marginalnych poszczególnych dóbr tworzących ten koszyk.

Krzywa obojętności jest wypukła w stosunku do środku układu współrzędnych, co wynika z założenia modeli teorii wyboru konsumenta więcej znaczy lepiej.

Krzywe obojętności nie mogą się przecinać, co wynika z założenia przechodniości preferencji. Gdyby miały punkt wspólny, to wszystkie warianty byłyby dla konsumenta obojętne, czyli tak samo preferowane.

Krzywych obojętności jest nieskończenie wiele, co wynika z założenia więcej znaczy lepiej, a wzajemne położenie krzywych obojętności wskazuje na różnice w poziomach zadowolenia konsumenta. Poziom zadowolenia wzrasta w miarę przesuwania się konsumenta z krzywej położonej niżej na krzywą położoną wyżej. Daje to możliwość ustalenia porządku preferencji konsumenta co do rozważanych dóbr. W ten sposób powstaje mapa obojętności konsumenta (system uporządkowanych preferencji).

24. KRZYWA PHILIPSA

Philips prowadził badania zależności między stopą inflacji a stopą bezrobocia, wynika z nich, że:

• Niskiej stopie inflacji towarzyszyła wysoka stopa bezrobocia

• Przy wysokie stopie inflacji (nie wychodzącej jednak poza inflację kroczącą) występowała stosunkowo niska stopa bezrobocia

Krzywa Philipsa jest wypuka do początku układu współrzędnych. Kształt ten wyjaśnia się tym, że przy wzroście popytu globalnego początkowo istnieje ogromna nadwyżka siła robocza|siły roboczej, która może zostać zatrudniona, aby zaspokoić zwiększony popyt, bez potrzeby znacznego podnoszenia płac. Jednak w miarę wyczerpywania się zasobów siły roboczej, przedsiębiorstwa muszą oferować coraz wyższe płace, aby zdobyć potrzebną siłę roboczą. Położenie krzywej Philipsa zależy od pozapopytowych czynników wywołujących inflację i bezrobocie, takich jak: bezrobocie frykcyjne i strukturalne oraz inflacja kosztowa, inflacja strukturalna i wywołana kosztami.


Jeśli któryś z czynników zmieni się tak, że wzrośnie stopa inflacji lub stopa bezrobocia, to krzywa przesunie się w górę, w prawo.

Krzywa Philipsa wydawała się stawiać przed rządami prosty wybór w polityce gospodarczej. Mogą one mianowicie wybierać między bezrobociem a inflacją.

Niższe bezrobocie może być uzyskane kosztem wyższej inflacji i odwrotnie. Niestety, doświadczenia pokazują, że poza krótkim okresem taka prosta zależność nie istnieje. Ponadto została ona skrytykowana przez Friedmana (1968) i Phelpsa (1968) powszechnie przyznaje się, że krzywa Philipsa nie jest stała, tzn. że przesuwa się w górę. W takich warunkach wraz ze wzrostem oczekiwań inflacyjnych.

Kraj, który wybiera zbyt dużą stopę inflacji, stwierdzi, że jego krzywa Philipsa przesuwa się w górę. W takich warunkach władzę mają niewielki wybór miedzy inflacją a bezrobociem. Prowadzi to do wniosku, że krzywa Philipsa w długim okresie jest linią pionową.

25. LUKA DEFLACYJNA (str. 17,18,19)

26. LUKA INFLACYJNA

Równowaga dochodu społecznego może być wyrażona w dwóch ujęciach:

1. Oszczędności - inwestycje (określa się, jako stan, w którym te dwie wielkości są sobie równe, a więc S=I)

• LUKA INFLACYJNA - sytuacja, w której inwestycje są wyższe od oszczędności

• LUKA DEFLACYJNA - sytuacja, w której oszczędności są wyższe od inwestycji

• PARADOKS OSZCZĘDNOŚCI - stwierdzenie, że w przypadku luki deflacyjnej wzrost skłonności do oszczędzania prowadzi do spadku dochodu społecznego, a tym samym do spadku rozmiarów oszczędności

2. Produkt narodowy - globalny popyt (zostaje osiągnięta wtedy, gdy globalny popyt jest równy PNN; C+I+G=PNN)

C - indywidualny popyt konsumpcyjny, I - popyt inwestycyjny prywatnych przedsiębiorstw, G - konsumpcyjny i inwestycyjny popyt rządu

• LUKA INFLACYJNA - popyt globalny jest wyższy od produktu narodowego

• LUKA DEFLACYJNA - popyt globalny jest niższy od produktu narodowego

• METODY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTA NA PRZEBIEG CYKLU KONIUNKTURALNEGO : luka deflacyjna (str. 18/19 w konspekcie, bo nie wiem, czy tutaj jest wszystko dobrze).

• METODY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA PRZEBIEG CYKLU KONIUNKTURALNEGO : luka inflacyjna

Cykl koniunkturalny - okres, jaki upływa pomiędzy kolejnymi załamaniami gospodarczymi. Klasyczny cykl składa się z :

• Kryzysu (recesji)

• Depresji

• Ożywienia

• Rozkwitu

Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego określone są przez cele tego oddziaływania:

1. interwencjonizm antykryzysowy (podejmowanie działań w celu łagodzenia skutków zaistniałego kryzysu)

2. interwencjonizm antycykliczny - interwencje obejmują wszystkie fazy cyklu (przeciwdziałanie bieżącym wahaniom koniunktury, zwłaszcza poziomu zatrudnienia) i ma na celu łagodzenie fluktuacji, zmniejszenie amplitudy wahań

Państwo może oddziaływać stabilizująco na gospodarkę za pomocą:

1. Polityki fiskalnej

a) stymulacyjna polityka fiskalna (pobudzanie koniunktury) Następuje zmniejszenie przychodów budżetu oraz wzrost wydatków, co powoduje zazwyczaj wzrost deficytu budżetowego. Prowadzi to do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych, zwiększa się poziom produkcji i zatrudnienia, przy czym procesom tym towarzyszy zwykle wzrost cen.

b) restrykcyjna polityka fiskalna (hamowanie koniunktury) Rząd dąży do zwiększenia przychodów budżetu oraz ograniczenia wydatków, co przyczynia się do zmniejszenia konsumpcji i inwestycji. Obniża się poziom zatrudnienia i produkcji oraz zmniejsza się tempo wzrostu cen.

2. Polityki pieniężnej (monetarnej)

a) restrykcyjna polityka pieniężna (polityka drogiego pieniądza) Polega na wzroście stopy rezerw minimalnych, stopy redyskontowej, sprzedaży państwowych papierów wartościowych. Działania te zmniejszają podaż pieniądza i powodują podwyższenie stopy procentowej. Efektem tego jest zmniejszenie rozmiarów kredytów, a następnie także inwestycji, popytu globalnego, poziomu zatrudnienia i produkcji oraz tempa wzrostu cen.

b) ekspansywna polityka pieniężna (polityka taniego pieniądza) Polega na obniżeniu stopy minimalnych rezerw gotówkowych i stopy redyskontowej oraz skupowaniu przez bank centralny papierów wartościowych, rosną możliwości udzielania kredytów przez banki, rośnie podaż pieniądza i obniża się stopa procentowa, co prowadzi do wzrostu inwestycji i popytu globalnego, a następnie do zwiększenia zatrudnienia i produkcji oraz zwiększenia tempa wzrostu cen.

Oddziaływanie państwa we wszystkich fazach cyklu (pobudzenie wzrostu w fazach spadkowych i hamowanie w sytuacji „przegrzania” koniunktury) doprowadza w naturalny sposób do interwencjonalizmu ex ante - podejmowanie działań zmierzających do zapewnienia odpowiednich warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie (interwencjonalizmu rozwojowego). Chodzi tu o oddziaływanie przez państwo na kierunki inwestowania zapewniające rozwój nowoczesnych gałęzi produkcji, a także na strukturę przestrzenną gospodarki oraz organizację i kierunki badań naukowych.

29. OPTIMUM KONSUMENTA (punkt równowagi konsumenta) - jest to taka kombinacja spożywanych dóbr, która daje konsumentowi najwyższy poziom zadowolenia (użyteczności całkowitej) przy danym poziomie cen i dochodu. Jest to punkt styczności linii ograniczenia budżetowego z krzywą obojętności.




*** z neta ***

Optimum konsumenta - jest to punkt styczności krzywej obojętności z linią budżetową. Charakteryzuje się tym, że krańcowa stopa substytucji jest równa stosunkowi cen x i dobra y.

30. POJĘCIE I RODZAJE INFLACJI ZE WZGLĘDU NA PRZYCZYNY POWSTANIA

Inflacja - jest zjawiskiem gospodarczym przejawiającym się trwałym wzrostem ogólnego poziomu cen w określonym czasie.

PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA INFLACJI:

1. Teoria inflacji popytowej (J.M. Keynes) - przyjmuje jako bezpośrednią przyczynę tego zjawiska pojawienie się sytuacji, w której popyt globalny przekracza zdolności produkcyjne gospodarki. W takiej sytuacji zaspokojenie potrzeb nabywców jest niemożliwe przy danym poziomie cen - zgodnie z prawem popytu rosną więc ceny, zostaje rozładowana luka inflacyjna i przywrócony stan równowagi na nowym poziomie.

2. Monetarystyczna teoria inflacji (Friedman) - także upatruje przyczyn inflacji nadwyżce popytu. W odróżnieniu od teorii inflacji popytowej, traktuje jednak tę nadwyżkę jako zjawisko czysto pieniężne, ujmowane z punktu widzenia długiego okresu. Podstawą monetarystycznej teorii inflacji jest znane równanie obiegu pieniądza.
   M*V =P*Q
   M-iloczyn zasobów pieniądza, V-szybkość obiegu pieniądza, P-iloczyn poziomu cen, Q-rozmiar produkcji
   szybkość obiegu pieniądza monetaryści przyjmują, jako wielkość stabilną, a rozmiary produkcji dochodu narodowego jako rosnący według stałej stopy

3. Teoria inflacji kosztowej (neokeynesiści) - upatruje przyczyn inflacji w odróżnieniu od dwóch poprzednich teorii w samym procesie produkcji, tzn. we wzroście kosztów uzyskania określonej podaży

31. Pojęcie i rodzaje inflacji ze względu na tempo wzrostu

Rozróżnia się inflację:

1. Pełzającą - ceny rosną umiarkowanie (umownie przyjmuje się, że jest to wzrost do 5% rocznie); występuje w krajach nawet najbardziej harmonijnie rozwijających się, często traktowana jest jako łagodny środek nakręcania koniunktury gospodarki

2. Kroczącą (umownie przyjmuje się, że jest to wzrost cen w granicach 5% do 10% rocznie), typowa dla krajów, które po okresie ciągle przyspieszonego tempa wzrostu gospodarczego, wkraczają w okres stabilizacji tego tempa, utrzymując je jednak na wysokim poziomie

3. Galopującą (umownie przyjmuje się, że dotyczy ona wzrostu cen w granicach 10% do 100% rocznie) właściwa krajom gospodarczo słabo rozwiniętym wkraczającym na drogę przyspieszonego rozwoju gospodarczego, lecz w wielkościach zbliżonych do dolnej granicy przedstawionych widełek, zdarza się także w krajach gospodarczo wyżej rozwiniętych; jest trudna do opanowania przez państwo, a w wielkościach zbliżonych do górnej granicy przedstawionych widełek inflacja wykazuje już pewną tendencję do spiralnego samonakręcania się, stając się niebezpieczną dla wzrostu gospodarki

4. Hiperinflację (umownie przyjmuje się, że dotyczy ona wzrostu cen w wielkościach powyżej 100%), właściwa niektórym krajom gospodarczo słabo rozwiniętym oraz krajom wyniszczonym wojną

32. POLITYKA BANKU CENTRALNEGO I JEGO FUNKCJE

Bank Centralny (przypada mu naczelna rola w systemie bankowym) - jest on najczęściej bankiem państwowym i w swej działalności realizuje politykę gospodarczą państwa jako całości.

Funkcje:

• Emisja pieniądza gotówkowego (papierowych biletów bankowych oraz bilonu)

• Oddziaływanie na działalność oraz nadzorowanie działalności wszystkich banków; w kraju rola: BANK BANKÓW; ale musi:

• Refinansować (w określonych granicach) kredyty udzielone przez inne banki

• Prowadzenie rachunków bankom, gdzie te gromadzą swoje rezerwy gotówkowe

• Prowadzenie wszystkich rachunków rządowych oraz przeprowadzanie zleconych przez rząd operacji finansowych w kraju i za granicą

• Regulowanie kursu własnej waluty (poprzez wykup lub sprzedaż walut obcych na własnym rynku oraz waluty własnej na rynkach obcych) oraz utrzymanie rezerw monetarnych państwa (uruchamianych w razie potrzeby sfinansowania deficytu bilansu płatniczego).

33. POPYT, PRAWO POPYTU I WYJĄTKI OD PRAWA POPYTU

Popyt - to taka ilość towaru, jaką nabywcy są skłonni kupić przy różnych poziomach ceny (przy założeniu stałości innych czynników). Rozmiar popytu - konkretna ilość towaru nabywana przy danym poziomie ceny. Pojęcia te dotyczą określonego czasu.

Prawo popytu - prawo, które stwierdza, że wzrost ceny powoduje spadek rozmiarów popytu, zaś obniżenie ceny wywołuje wzrost rozmiarów popytu.

Wyjątki od prawa popytu:

• Efekt owczego pędu - oznacza, iż popyt na dane dobro wzrasta dlatego, że inni konsumują to dobro. Oznacza on potrzebę utożsamiania się z innym konsumentami i ich stylem bycia.

• Efekt snobizmu - odwrotnie, oznacza, iż popyt na dane dobro maleje wskutek tego, że inni kupują to dobro. Oznacza on zatem potrzebę wyróżnienia się, bycia ekskluzywnym, odmiennym od innych. Gdy sprzedaż danego produktu jest duża nie daje to im możliwości odróżnienia się oraz w sytuacji spadku ceny produktu konsumenci snobistyczni wycofują się z rynku.

• Efekt veblenowski - dotyczy popytu na tzw. dobra prestiżowe, luksusowe. Ich konsumpcja świadczy o statusie konsumenta, nosi znamiona konsumpcji ostentacyjnej. Wynika to z efektu demonstracji, w którym przyczyną zakupu towaru jest chęć zamanifestowania swojego prestiżu i wyższej pozycji społecznej. Dlatego popyt na takie dobra wzrasta wraz ze wzrostem ich cen.

• Efekt dóbr Giffena - dotyczy najbiedniejszych warstw społeczeństwa i towarów pierwszej potrzeby. Wzrost ceny dobra prowadzi do wzrostu popytu na nie. Dobro Giffena jest dobrem niższego rzędu. Tutaj efekt jest bardzo silny.

34. PROBLEM MINIMALIZACJI KOSZTÓW W KRÓTKIM OKRESIE

35. PRODUKT NARODOWY A DOCHÓD NARODOWY

1. Produkt narodowy - jest pieniężnym odpowiednikiem strumienia finalnych dóbr i usług wytwarzanych w danym kraju najczęściej w ciągu jednego roku (wyrażony w cenach rynkowych), które w okresie t nie zostały poddane dalszemu przetworzeniu.

2. Dochód narodowy - dokonanie oceny sprawności gospodarki od strony siły nabywczej społeczeństwa, wymaga posłużenia się trzecim miernikiem;
   dochodem narodowym nazywamy sumę wynagrodzeń otrzymanych w ciągu jednego roku przez właścicieli czynników produkcji zaangażowanych w procesie wytwarzania dóbr i usłg, tj. sumę płac i dochodów indywidualnej działalności gospodarczej, rent, procentów, zysków przedsiębiorstw i dywidend. Z punktu widzenia źródeł pochodzenia czynników produkcji, dochód narodowy jest przychodem z tytułu ich zaangażowania w procesie produkcji. Natomiast z punktu widzenia przedsiębiorstw, dochód narodowy jest kosztem użycia tych czynników produkcji.

Produkt krajowy brutto (PKB)

+Dochód netto z tytułu własności za granicą

=Produkt narodowy brutto (PNB)

- amortyzacja (a.)

=Produkt narodowy netto (PNN)

- podatki pośrednie (p.p)

=Dochód narodowy (DN)

.

36. PRODUKT NARODOWY A PRODUKT KRAJOWY

1. Produkt krajowy - wyraża rozmiary produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem PK=C+I+G+Ne

2. Produkt narodowy - określa łączną wartość pieniężną dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu roku, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji; PN=C+I+G+Ne+Ni

37. PRODUKT NARODOWY BRUTTO I NETTO

1. Produkt narodowy brutto (PNB) - łączny dochód uzyskany przez rezydentów danego kraju, bez rozróżnienia miejsca powstania dochodu, a w oparciu o własność czynników produkcji. Oznacza to, iż wskaźnik ten kumuluje produkcję, której czynniki produkcyjne są własnością gospodarki kraju, pomimo iż zlokalizowane są poza jego granicami, jednocześnie eliminując czynniki obce, a znajdujące się na terytorium.

2. Produkt narodowy netto (PNN) - jest równy produktowi narodowemu brutto pomniejszonemu o amortyzację, czyli o wartość zużycia narzędzi pracy. Aby otrzymać „prawdziwy” (czysty) efekt rocznej pracy obywateli kraju, od wartości dóbr finalnych wytworzonych przez krajowe czynniki produkcji powinniśmy odjąć amortyzację.
   PNN w cenach czynników produkcji, albo w cenach bazowych (inaczej Dochód Narodowy) jest równy PNN w cenach rynkowych pomniejszony o podatki pośrednie (np. VAT)

38. PRODUKT NARODOWY I JEGO ELEMENTY

Produkt narodowy w drugim ujęciu postrzegany jest jako SUMA WYDATKÓW.

Obliczanie PNB tą metodą polega na sumowaniu wydatków na zakup dóbr i usług finalnych (produkcji finalnej) dokonywanych przez wszystkie gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, instytucje państwowe i samorządowe oraz przez cudzoziemców

Produkt narodowy, mierzony strumieniem wydatków, składa się z następujących elementów:

1. Osobistych wydatków konsumpcyjnych (C)

2. Krajowych inwestycji prywatnych (I)

3. Rządowych zakupów dóbr i usług (G)

4. Eksportu netto (Ne)

5. Dochodu netto z tytułu własności za granicą (Ni)

39. Przebieg fazy kryzysu cyklu koniunkturalnego

Wyróżniamy 4 fazy cyklu:

1. Faza kryzysu - Charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym popytem. Powoduje to spadek wielkości gospodarczych, przy czym tempo spadku poszczególnych wielkości jest równe.

2. Faza depresji (zastoju) - charakteryzuje się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom tzw. dolny punkt zwrotny

3. Faza ożywienia - charakteryzuje się wzrostem poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej. Gdy wielkości te osiągną w porównaniu z poprzednim cyklem, stosunkowo wysoki poziom zaczyna się faza rozkwitu

4. Faza rozkwitu - charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już w zwolnionym tempie Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.

Między fazami zachodzi związek przyczynowo - skutkowy, oznacza to, iż mechanizmy i procesy zachodzące w jednej fazie cyklu warunkują mechanizmy i procesy w fazie następnej. amplitudy wahań koniunkturalnych - rozpiętość między górnym a dolnym punktem zwrotnym

Współcześnie wyróżnia się tylko 2 fazy:

1. Fazę spadkową (recesji) - łączy fazy kryzysu i depresji

2. Fazę wzrostową (ekspansji) - łączy ożywienie i rozkwit

Faza spadkowa nie musi charakteryzować się absolutnym spadkiem poszczególnych wskaźników działalności gospodarczej. Może to być brak wzrostu lub spowolnienie tempa wzrostu. Zmniejszenie amplitudy wahań jest wynikiem przemian gospodarki rynkowej (monopolizacja, rozwój interwencjonizmu państwowego) oraz implikuje przedłużenie faz spadkowych przy zmniejszeniu ich głębokości i ogranicza dynamikę w fazie ekspansji.

***ze skryptu****

Cykl rozpoczyna się spadkiem aktywności, określanym jako recesja. Szczególnie ostra recesja, ze znacznym spadkiem produkcji realnej i wskaźnikiem bezrobocia sięgającym 15% lub więcej, określa się mianem depresji. Inni uważają, iż w przypadku depresji bezrobocie powinno wynosić co najmniej 10% i trwać przynajmniej przez dwa lata.

Chociaż obecne cykle koniunkturalne są znacznie łagodniejsze i charakteryzują się mniejszą amplitudą wahań, to pod względem poniższych zmian w trakcie ich trwania nie różnią się :

• Podczas recesji, kiedy produkcja spada, stopa bezrobocia rośnie i na odwrót

• Podczas recesji produkcja spada w większym stopniu niż zatrudnienie, a w trakcie ożywienia zatrudnienie rośnie w mniejszym stopniu niż produkcja

• Podczas recesji, zyski spadają w większym stopniu (bardziej niż proporcjonalnie) niż ilość wykorzystywanych czynników produkcji, rosną one gwałtownie podczas ożywienia

• Podczas recesji, kiedy produkt spada, inflacja przeważnie też obniża się, kiedy gospodarka rozwija się i stopa inflacji przeważnie rośnie

• Podczas recesji, gdy zyski spadają, zarobki wydają się pozostawać na bardziej stabilnym poziomie, w rzeczywistości recesja nie ma łatwo zauważalnego wpływu na zarobki, recesja uderza w robotników zazwyczaj nie przez niższe pensje, ale przez wzrost bezrobocia

40. Przebieg fazy wzrostu koniunktury gospodarczej (str. 19)

Trend wzrostowy gospodarki - jest związany ze zwiększaniem czynników produkcji, szczególnie kapitału i pracy, oraz wzrostem ich produkcyjności. Oznacza on nic innego jak przesuwanie się krzywej możliwości produkcyjnych, czyli wzrost potencjału podażowego gospodarki.

Przy założeniu ciągłego pełnego wykorzystania potencjału produkcyjnego długookresowy wzrost gospodarczy przebiegałby zgodnie z linią obrazującą potencjalną wielkość dochodu narodowego. Są jednak czynniki, które powodują, że wielkość faktycznie wytwarzanego dochodu narodowego wykazuje wahania, wokół trendu potencjalnej wielkości dochodu narodowego, czyli czynniki powodujące zmiany w stopniu wykorzystania potencjału produkcyjnego.

41. Przeobrażenia w gospodarce światowej wpływające na kształtowanie się współczesnych wahań koniunkturalnych i ich specyficzne cechy

Występowanie różnic pomiędzy klasycznymi a obecnymi cyklami koniunkturalnymi spowodowane jest silnym oddziaływaniem państwa, monopoli i stosunków gospodarczych z zagranicą, a szczególnie:

1. Długookresowymi przeobrażeniami strukturalnymi, w szczególności zmianami w strukturze gałęziowej, przemianami własnościowymi i organizacyjno-instytucjonalnymi podmiotów gospodarczych (wzrost stopnia monopolizacji) działających we współczesnych gospodarkach rynkowych, monopolizacja gospodarki wpływa na spłaszczenie cyklu koniunkturalnego

2. Wzrostem zakresu, znaczenia i efektywności polityki stabilizacji prowadzonej przez organy rządowe państw i instytucji międzynarodowych, antycykliczna działalność współczesnego państwa, w okresie kryzysu nastawiona jest na tworzenie dodatkowego popytu, natomiast w okresie przegrzewania się koniunktury (nadmiernej ekspansji inwestycyjnej) na ograniczenie popytu inwestycyjnego i jednocześnie na dostosowaniu tempa wzrostu konsumpcyjnego do tempa przyrostu zdolności produkcyjnych

3. Internacjonalizacją stosunków gospodarczych (w tym wzrost znaczenia handlu międzynarodowego); umiędzynarodowieniem i globalizacją rynków kapitałowych; nasilającymi się procesami integracyjnymi

4. Postępem technicznym przyspieszającym rozwój gospodarczy, taki uderzeniowo przeprowadzony postęp techniczny może przerwać bieg kryzysu gospodarczego i tworzy trwałą podstawę do rozwoju koniunktury (taktyka stosowana z dużym powodzeniem w Japonii)

Cykl klasyczny a cykl współczesny - porównanie (konspekt str. 24)

42. Przychodowe a wydatkowe ujęcie przepływów pieniężnych w gospodarce

43. Rodzaje bezrobocia i metody ich zwalczania

Rodzaje bezrobocia - wytłumaczone dobrze w 1 punkcie.

Zwalczanie bezrobocia:

1. Frykcyjnego - narzędziem pomocnym w jego niwelowaniu może być pośrednictwo pracy. Jego istota sprowadza się do zorganizowanej działalności polegającej na informowaniu poszukujących pracy o wolnych miejscach, a pracodawców o wolnej sile roboczej i pośredniczeniu między nimi w zawieraniu umowy o pracę. Występując w interesie pracodawców organy pośrednictwa pracy winny dążyć do maksymalnego skrócenia okresu pozostawania stanowisk pracy bez właściwej obsady.

2. Strukturalnego - to bezrobocie wymaga znacznych zmian kwalifikacji pracowników i może być wywołane przez zmianę technologii, czynniki geograficzne lub demograficzne, zmiany struktury popytu konsumpcyjnego lub konkurencję zagraniczną. Bezrobocie to może trwać latami, aż do chwili, gdy robotnicy uzyskają nowe kwalifikacje odpowiednie do nowych miejsc pracy. Państwo powinno tworzyć dodatkowe (nowe) miejsca pracy.

3. Koniunkturalnego - wymaga innego zestawu narzędzi działania, muszą one być zaczerpnięte z arsenału polityki makroekonomicznej. Należą do nich: polityka fiskalna (podatkowa oraz wydatków z budżetu państwa) i polityka pieniężno-kredytowa. Ukierunkowane są one na regulowanie popytu na rynku towarowym.

Wszystkie instrumenty zwalczania bezrobocia winny prowadzić do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego danego kraju. Wzrost gospodarczy jest bowiem najlepszym lekarstwem na bezrobocie.

Istnieje ścisły związek pomiędzy tempem wzrostu gospodarczego, a poziomem bezrobocia. Związek ten nazywany jest PRAWEM OKUNA.

Prawo Okuna - prawo to stwierdza, że przyspieszenie wzrostu gospodarczego o 2 punkty procentowe (np. z 3% na 5%) powoduje spadek bezrobocia o jeden punkt procentowy.

44. RODZAJE KURSU WALUTOWEGO

1. Ze względu na czas funkcjonowania kursu walutowego wyróżniamy:

1. Kurs wolnorynkowy - kształtowany wyłącznie przez popyt i podaż na waluty obce na krajowym rynku walutowym. Państwo może nieoficjalnie dokonywać interwencji poprzez zakup lub sprzedaż waluty obcej

2. Kurs czarnorynkowy - kształtowany przez niezalegalizowane transakcje kupna i sprzedaży, który powstaje, gdy oficjalny kurs waluty jest na poziomie niezgodnym z układem podaży i popytu

3. Kurs płynny (elastyczny) - ustalany jest przede wszystkim przez interakcję między popytem a podażą walut, ale czasami korygowany jest przez władze walutowe przez interwencję na rynkach walutowych, gdzie walutą interwencyjną jest dolar. Interwencja ta ma na celu wpłynięcie na kształtowanie się relacji waluty krajowej do waluty obcej. Wyróżniamy zatem następujące odmiany płynnego kursu walutowego:

• Sterowany - poziom kursu jest ustalany przez rynek, ale tylko w pewnym paśmie wahań; bank centralny ustala kurs centralny i granice (widełki) wahań, gdy kurs wykazuje tendencję do wypadnięcia poza przedział bank centralny interweniuje

• Czysty - poziom kursu ustalany jest przez rynek; nie ma interwencji ze strony banku centralnego

4. Kurs stały krótkookresowy (pełzający) - jest to kurs stały, który ulega zmianom w wyniku zwiększenia tempa inflacji w danym kraju w stosunku do zagranicy. Co miesiąc określa się zmianę tego kursu

5. Kurs sztywny - jest to kurs niezmienny w długim okresie czasu

2. Ze względu na zmienność kursu wyróżniamy:

1. Kursy parytetowe - gdzie następuje dostosowanie kursu waluty krajowej w stosunku do wybranej waluty obcej

2. Kursy nieparytetowe - gdzie następuje dostosowanie kursu waluty krajowej do waluty obcej przez inferencję państwa

45. ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE: oddziaływanie na wielkość i dynamikę wzrostu produktu krajowego.

Rozważając wpływ handlu zagranicznego na rozmiary i dynamikę wzrost produktu krajowego (dochodu narodowego) należy mieć na uwadze, że oba kierunki wymiany towarowej z zagranicą występują jednocześnie. W związku z tym ostateczne jej skutki dla gospodarki zależą od salda bilansu handlowego. Dodatnie saldo, a więc nadwyżka eksportu nad importem, oznacza, że zwiększają się rozmiary popytu globalnego, zatem rośnie dochód narodowy wytworzony - będąc jednocześnie większy od dochodu podzielonego. Natomiast eksportem, oznacza, że rośnie podaż na rynek krajowy, a więc rośnie dochód podzielony - będąc jednocześnie wyższym od dochodu wytworzonego.

46. ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE: wpływ na efektywność gospodarowania (str. 105 podr.)

Oddziaływanie to odbywa się głównie za pośrednictwem specjalizacji międzynarodowej. Specjalizacja ta wymaga, by poszczególne kraje wytwarzały tylko te dobra, do produkcji których są szczególnie predestynowane, rezygnując z wytwarzania innych. To oznacza, że produkuje się nie tylko na zaspokojenie własnych potrzeb, lecz także na zaspokojenie potrzeb importowanych innych krajów. Być szczególnie predestynowanym do pewnej produkcji, to znaczy mieć nad innymi przewagę w zakresie niższych kosztów wytwarzania. Podstawowym aspektem tej przewagi jest występowanie pomiędzy poszczególnymi krajami absolutnych różnic w kosztach wytwarzania różnych towarów.

47. ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W GOSPODARCE : wpływ na poprawę struktury rzeczowej PK/PN

Będąc czynnikiem przyspieszenia wzrostu gospodarczego, handel zagraniczny umożliwia także poprawę struktury rzeczowej produktu krajowego. Struktura będących w danym czasie do dyspozycji mocy produkcyjnych w poszczególnych gałęziach gospodarki stanowi o strukturze produkcji danego kraju. W warunkach gospodarki zamkniętej możliwości zmian w rodzajach grup towarowych stojących do dyspozycji konsumpcyjnych społeczeństwa i produkcyjnych przedsiębiorstw są ograniczone elastycznością istniejącego aparatu wytwórczego. Większość państw świata, chcąc uniezależnić strukturę towarów znajdujących się na rynku od struktury aparatu wytwórczego, importuje takie, których u siebie nie wytwarza (bo nie może lub nie chce), natomiast eksportuje takie, które wytwarza w nadwyżce (do produkcji których są szczególnie predystynowane). Dla nich import niezbędny, dotyczy towarów w ogóle nie wytwarzanych lub produkowanych w niedostatecznych ilościach, jest warunkiem rozwoju gospodarczego. Wyżej wykazany import niezbędny jest oczywiście najważniejszym, acz nie jedynym aspektem wpływu handlu zagranicznego na wzbogacenie struktury rzeczowej produktu krajowego. Dzięki wymianie towarów można także urozmaicić ofertę w zakresie towarów zaspokajających te same potrzeby. Jest to szczególnie istotne na rynku środków konsumpcji. Szeroka gama tych towarów pochodzących od producentów z różnych części świata pozwala nabywcom na uzyskanie nie tylko wyższego poziomu satysfakcji z ich konsumpcji, lecz często także na wybór produktów tańszych, czy też jakościowo lepszych.

48. RÓWNOWAGA RYNKOWA (str. 76 konsp.) - sytuacja, w której rozmiary podaży równają się rozmiarom popytu. Rynek na którym występuje stan równowagi jest rynkiem stabilnym. W przeciwnym wypadku mówimy o rynku niestabilnym.
    Cena równowagi - cena odpowiadająca takiemu stanowi równowagi rynkowej.




49. Różnice między współczesnym a klasycznym cyklem koniunkturalnym

Budowa i cechy morfologiczne cyklu	Cykl współczesny	Cykl klasyczny
I. budowa cyklu	Cykl dwufazowy: faza wysokiej aktywności gospodarczej, faza niskiej aktywności gospodarczej	Cykl czterofazowy: faza ożywienia, rozkwitu, kryzysu, depresji
II. cechy morfologiczne cyklu: 1. charakter punktów zwrotnych	Łagodne punkty zwrotne (sfery zwrotne)	Gwałtowne, ostre punkty zwrotne
2. długość *fazy wzrostowej *fazy spadkowej *cyklu	2-3 lat 1,5 do 2 lat 3,5 do 5 lat	4-6 lat 4-6 lat 8-12 lat
3. częstotliwość	wysoka	niska
4. amplituda *faz *cyklu	*amplituda fazy pomyślnej wyższa aniżeli amplituda fazy niskiej koniunktury *dodatnia rosnąca	*amplituda okresu pomyślnej koniunktury zbliżona do amplitudy okresu niskiej koniunktury *bliska zeru
5. struktura *czasowa *przedmiotowa	*stosunkowo krótkie okresy opóźnień bądź wyprzedzeń czasowych między zwrotami *zależności stosunkowo złożone o dużej liczbie zmiennych	*stosunkowo długie okresy opóźnień bądź wyprzedzeń czasowych między zwrotami *zależności stosunkowo proste o małej liczbie zmiennych

50. SPADEK LUB WZROST KURSU WALUTOWEGO I JEGO KONSEKWENCJE DLA BILANSU PŁATNICZEGO

Jednym z podstawowych celów oddziaływania władz monetarnych na poziom płynnego kursu walut jest dążenie do kształtowania bilansu płatniczego - do przywracania stanu jego równowagi. Wyjaśnienie tego zagadnienia rozpoczyna się od przedstawienia wpływu dewaluacji na stan tego bilansu. W tym celu należy przypomnieć sobie podstawowe jego części składowe, a więc: bilans obrotów bieżących (handlowy, usług, procentów i dywidend, transferów nieodpłatnych) oraz bilans obrotów kapitałowych (inwestycje bezpośrednie i portfelowe oraz inne kapitały)

1. W przypadku bilansu handlowego:

1. dewaluacja tworzy szansę na wzrost eksportu oraz obniżenie importu, a więc na poprawę jego salda. Obniżenie kursu może prowadzić do wzrostu eksportu, ponieważ w jego wyniku towary pochodzące z kraju, w którym kurs walutowy uległ dewaluacji, stały się za granicą tańsze (przy założeniu, że w gre nie wchodzi odpowiedni wzrost ceł)

2. dewaluacja stwarza szansę na ograniczenia importu do kraju ją przeprowadzającego na skutek tego, że zagraniczne towary stają się w tym kraju droższe

1. dewaluacja korzystnie też wpływa na możliwość poprawy bilansu usług. Natomiast jej oddziaływanie na bilans procentów i dywidend nie jest już tak jednoznaczne. Jeśli przyjąć, że bilans jest wyrażony w walucie własnej (kraju przeprowadzającego dewaluację), to:

1. obniżenie kursu waluty spowoduje jego poprawę dla kraju otrzymującego procenty od pożyczek udzielonych zagranicy, płatnych w walutach obcych

2. dla kraju płacącego procenty od wcześniej uzyskanych pożyczek zagranicznych, a procenty te są płatne w walutach obcych, dewaluacja będzie oznaczała pogorszenie tego bilansu

3. z kolei w odniesieniu do dywidend zauważyć należy, że przekazywane są one w walucie kraju, w którym je rozdzielono. Stąd też w przypadku dywidend otrzymanych z zagranicy ich suma wyrażona w walucie krajowej wzrośnie. Natomiast w przypadku dywidend przekazanych za granicę w walucie krajowej ich suma nie zmieni się.

1. Wpływ dewaluacji na bilans obrotów kapitałowych

1. Obniżenie kursu waluty jakiegoś kraju prowadzi do poprawy bilansu (wynika to stąd, że dewaluacja zachęca do lokowania zagranicznych inwestycji na terenie takiego kraju - bo dla zagranicznych inwestorów lokaty te, wyrażone w ich walutach, są tańsze) oraz zniechęca miejscowych właścicieli do lokowania inwestycji za granicą (bo lokaty te wyrażone w dewaluacyjnej walucie, są droższe)

2. W przypadku kapitału pożyczkowego, dewaluacja oddziałuje w kierunku pogorszenia bilansu obrotów kapitałowych. Jest to spowodowane tym, że obniżenie kursu waluty w kraju udzielającym pożyczek skłania zagranicę do ich zaciągania (pożyczki stają się tańsze), natomiast zniechęca potencjalnych miejscowych dłużników do zaciągania kredytów za granicą (dla nich zagraniczne kredyty wyrażone w ich walucie stają się droższe).

Z powyższych punktów wynika, że dewaluacja prowadzi do poprawy bilansu płatniczego - jest to jednoznaczne w odniesieniu do najważniejszych jego części, tzn. bilansu handlowego i bilansu usług. W odniesieniu do pozostałych jego części można przyjąć, że dodatnie i ujemne oddziaływanie co najwyżej równoważy się.

Odwrotnie tę zależności kształtują się w odniesieniu do rewaluacji. Jej zadaniem jest ograniczenie bądź likwidacja nadwyżki bilansu płatniczego. Wpływa ona na pogorszenie salda bilansu handlowego, powodując wzrost rozmiarów importu i spadek rozmiarów eksportu. Obniża saldo usług, prowadząc do wzrostu ich przywozu i ograniczenia wywozu. Pogarsza także bilans obrotów kapitałowych, działając ograniczająco na przypływ inwestycji zagranicznych, a jednocześnie zachęcając do lokowania własnych inwestycji, za granicą.

51. ŚCIEŻKA ROZWOJU KRAJU, W TYM PRZYCZYNY WZROSTU UDZIAŁU HANDLU WEWNĄTRZGAŁĘZIOWEGO WRAZ Z ROZWOJEM GOSPODARCZYM

52. UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA A UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA (TU) - Suma zadowolenia wynikająca z dotychczasowej konsumpcji danego dobra.

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (MU) - jest to przyrost satysfakcji (zadowolenia) uzyskany ze spożycia kolejnej jednostki danego dobra.

Znajomość zależności między użytecznością całkowitą a użytecznością krańcową pozwala sformułować prawo malejącej użyteczności krańcowej nazywane również pierwszym prawem Gossena.

Między poziomem konsumpcji danego dobra a jego użytecznością istnieją zależności, które można określić na podstawie przebiegu funkcji obu kategorii użyteczności: 

• użyteczność całkowita (TU) konsumpcji danego dobra wzrasta (maleje) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra

• użyteczność krańcowa (MU) maleje (wzrasta) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra

Należy zauważyć, że przy pewnym poziomie konsumpcji przyrost użyteczności krańcowej przyjmuje wartość ujemną (zamiast satysfakcji konsument odczuwa niezadowolenie), natomiast użyteczność całkowita maleje.
Podczas gdy użyteczność całkowita zmienia się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra (początkowo rośnie, osiągając w pewnym punkcie maksimum, a następnie spada), użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

Maksimum satysfakcji całkowitej z konsumpcji dwu dóbr (punkt równowagi) konsument osiąga przy pełnym wykorzystaniu dochodów przeznaczonych na dane dobra i takiej strukturze konsumpcji, przy której następuje wyrównanie użyteczności krańcowej dóbr w przeliczeniu na jednostkę pieniężną ich cen (II prawo Gossena)

53. ZASADA MNOŻNIKA INWESTYCYJNEGO I AKCELERACJI

Zasada mnożnika inwestycyjnego - łączny przyrost popytu konsumpcyjnego będzie tym wyższy, im wyższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji.

Zasada akceleracji - wielkość nakładów inwestycyjnych zmienia się wraz z fazami cyklu koniunkturalnego. W okresie wzrostu gospodarczego inwestycje rosną szybciej niż produkt narodowy, a w okresie recesji spadają szybciej niż produkt narodowy; powiązanie zmian produktu krajowego z inwestycjami stanowi jedną z wielu prób wytłumaczenia cyklu koniunkturalnego.

34, 42 i 51 znaleźć w konspekcie