plik

OBIEKTY BUDOWLANE I POMIESZCZENIA PRACY

OBIEKTY BUDOWLANE

Podstawowe wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy dla budynków
Obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy, powinny spełniać wymagania do-

tyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się
pomieszczenia pracy, powinna uwzględniać poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy

(dotyczy to także części obiektu budowlanego, w której znajdują się pomieszczenia pracy).
Pracodawca jest zobowiązany:

•

zapewnić, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się po-

mieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania
bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznaw-

ców, zgodnie z odrębnymi przepisami [Q058],

•

utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i

urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

•

zapewniać pomieszczenia pracy, odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrud-
nionych pracowników.

W szczególności budynki powinny być tak projektowane i budowane, aby zapewniały:

•

bezpieczeństwo budowy i użytkowania, bezpieczeństwo pożarowe oraz nie-zbędne warunki

zdrowotne,

•

układ funkcjonalny dostosowany do przeznaczenia budynku,

•

ochronę środowiska,

•

ochronę pomieszczeń i otaczającej przestrzeni przed czynnikami uciążliwymi (np. hałasem i

drganiami),

•

niezbędne izolacje cieplne i przeciwwilgociowe oraz optymalny stopień prze-szklenia,

•

ochrony sąsiedztwa budynku (np. zapewnienie dopływu światła dziennego do sąsiednich budyn-
ków, dojazd do dróg publicznych, zaopatrzenie w wodę, odprowadzenie ścieków itp.).

Zakłady przemysłowe (produkcyjne) powinny być wyposażone w urządzenia likwidujące szkodliwe

oddziaływanie prowadzonych w nich procesów produkcyjnych, a szczególnie w urządzenia:

•

do odpylania i oczyszczania gazów odlotowych,

•

do oczyszczania ścieków,

•

do tłumienia hałasu,

•

służące do hermetyzacji aparatury, przewodów itp.,

•

zapobiegające oddziaływaniu substancji promieniotwórczych i innych czynników szkodliwych

dla zdrowia.

Opiniowanie dokumentacji projektowej
Zgodnie z art. 20 ust. 1 [Q 051] do podstawowych obowiązków projektanta między innymi należy:

•

zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia

budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie

techniczne wykonanych przez te osoby opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie

zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z

uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego,

•

sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę

projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdro-

wia,

•

uzyskanie wymaganych opinii, urządzeń i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wyni-

kającym z przepisów.

Projekt powinien posiadać opinie pod względem:

•

zgodności z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,

•

zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej,

•

spełnienia wymagań higienicznych i zdrowotnych.

1. Projekty nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w

których przewiduje się pomieszczenia pracy, podlegają opiniowaniu pod względem zgodności z

wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii przez rzeczoznawcę do spraw bez-

pieczeństwa i higieny pracy. Rzeczoznawca opiniuje projekty, biorąc pod uwagę specyfikę, cha-
rakter i przeznaczenie obiektu budowlanego lub jego części, a zwłaszcza warunki wynikające z

części technologicznej projektu. Opiniowanie polega w szczególności na sprawdzeniu przez rze-

czoznawcę zgodności przyjętych rozwiązań z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, wyma-

ganiami ergonomii oraz z Polskimi Normami, a także na sprawdzeniu, czy przyjęte rozwiązania

likwidują bądź ograniczają zagrożenia, jakie może spowodować projektowany proces technolo-

giczny.
Rzeczoznawca opiniuje projekty architektoniczno-budowlane, technologiczne i inne, których

rozwiązania mają wpływ na stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Rzeczoznawca, po analizie pro-

jektu, umieszcza na rzucie podstawowym obiektu pieczęć zawierającą klauzulę z opinią oraz pie-

częć imienną.

Jeżeli jednostka projektowania, projektant lub inwestor nie zgadza się z opinią wydaną przez

rzeczoznawcę, może w terminie 14 dni od dnia otrzymania opinii zwrócić się do okręgowego in-

spektora pracy, właściwego ze względu na lokalizację projektowanego obiektu budowlanego, o

ocenę prawidłowości rozwiązań przyjętych w projekcie. Stanowisko okręgowego inspektora pra-
cy jest ostateczne.

Wymagania w stosunku do rzeczoznawcy do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy [Q 002]
●

Ukończenie wyższych studiów technicznych.

●

Udokumentowanie co najmniej pięcioletniej praktyki zawodowej w zakresie ukończonego kie-

runku studiów.

●

Ukończenie kursu przygotowującego do opiniowania projektów w zakresie bezpieczeństwa i

higieny pracy oraz ergonomii, przeprowadzonego przez podmiot upoważniony przez Głównego

Inspektora Pracy, według programu zatwierdzonego przez Głównego Inspektora Pracy.

●

Złożenie z wynikiem pozytywnym egzaminu przed Komisją.

Z wnioskiem o nadanie uprawnień rzeczoznawcy występuje do komisji kandydat na rzeczoznawcę
lub jednostka, w której kandydat jest zatrudniony.

Wykaz grup uprawnień rzeczoznawców do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy

Rodzaje budow-

nictwa

Grupy projektowe

Oznaczenia grup

uprawnieo

rzeczoznawców do

spraw bhp

Budownictwo

powszechne i

komunalne

Obiekty  administracyjne,  socjalne,  kultury  i  sztuki,  nauki,  oświa-
ty,  szkolnictwa,  sportu  i  wypoczynku,  przedszkola,  domy  dziec-
ka,  hotele,  obiekty  handlu  hurtowego  i  detalicznego,  małe  za-
kłady  produkcyjne,  usługowe  i  rzemieślnicze  z  przewidywanym
zatrudnieniem  do  20  osób,  oczyszczalnie  ścieków,  przepom-
pownie, stacje uzdatniania  wody, budownictwo rolne

1.0

Za opiniowano pod względem zgodności z przepisami bezpieczeostwa i higieny
pra cy ora z wyma ganiami ergonomii

1) bez za strzeżeo
2) z za s trzeżeniami wymienionymi w za łączonej opinii*)

Da ta ..................................

........................................ ……….

(podpis i pieczęd i mienna)

Lp. opi nii ...........................

*) niepotrzebne skreślid

Rodzaje budow-

nictwa

Grupy projektowe

Oznaczenia grup

uprawnieo

rzeczoznawców do

spraw bhp

Budownictwo

przemysłowe

Górnictwo

2.1

Hutnictwo

2.2

Energetyka

2.3

Przemysł materiałów budowlanych

2.4

Przemysł metalowy, elektromaszynowy

2.5

Przemysł chemiczny

2.6

Przemysł lekki

2.7

Przemysł drzewny i papierniczy

2.8

Przemysł elektroniczny i teletechniczny

2.9

Inne niż wyżej wymienione

2.10

Budownictwo

rolno-spożywcze

Przemysł rolno-spożywczy i zakłady przetwórstwa rolno-
spożywczego

3.0

Budownictwo

specjalistyczne

Łącznośd, radio, telewizja

4.1

Komunikacja i transport (dworce kolejowe, autobusowe i lotni-
cze, bazy i stacje paliw, stacje obsługi pojazdów itp.)

4.2

Gospodarka morska i rzeczna (porty, stocznie, przystanie itp.)

4.3

Zakłady  opieki  zdrowotnej  (szpitale,  przychodnie  i  ośrodki
zdrowia,  zakłady  opiekuoczo-lecznicze,  pogotowie  ratunkowe,
sanatoria,  gabinety  lekarskie,  stacje  krwiodawstwa,  laboratoria
diagnostyczne,  apteki, żłobki  itp.)

4.4

Inne niż wyżej wymienione

4.5

WAŻNE

: Uprawnienia rzeczoznawców do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy uzyskane

przed 2008 r. zachowują swoją ważność.

2. Uzgodnienia pod kątem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej wymagają [Q104]

projekty budowlane takich między innymi obiektów, jak:
•

budynku zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL I lub
ZL II;

•

budynku należącego do grupy wysokości: średniowysokie, wysokie lub wysokościowe, zawiera-

jącego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, ZL IV lub ZL V;

•

budynku niskiego zawierającego strefę pożarową o powierzchni przekraczającej 1000 m2, za-

kwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, obejmującą kondygnację nadziemną inną niż
pierwsza;

•

budynku niskiego zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia lu-

dzi ZL V i mającego ponad 50 miejsc noclegowych;

•

obiektu budowlanego innego niż budynek, przeznaczonego do użyteczności publicznej lub za-

mieszkania zbiorowego, w którym przewiduje się możliwość jednoczesnego przebywania w
strefie pożarowej ponad 50 osób na powierzchni do 2000 m

;

•

budynku zawierającego strefę pożarową produkcyjną lub magazynową, wolno stojącego urzą-

dzenia technologicznego lub zbiornika poza budynkami oraz placu składowego albo wiaty, jeże-

li zachodzi co najmniej jeden z następujących warunków:
–

strefa pożarowa produkcyjna lub magazynowa wymienionych obiektów budowlanych ma
powierzchnię przekraczającą 1000 m

oraz gęstość obciążenia ogniowego przekraczającą

500 MJ/m

–

występuje zagrożenie wybuchem;

•

garażu wielopoziomowego;

•

obiektu budowlanego objętego obowiązkiem wykonania systemu sygnalizacji pożarowej lub
stałych urządzeń gaśniczych;

•

parkingu dla pojazdów przewożących ładunki niebezpieczne;

•

przeciwpożarowego zbiornika wodnego oraz stanowiska czerpania wody do celów przeciwpo-

żarowych;

•

tunelu o długości ponad 100 m.

UWAGA

: Uzgodnieniu podlegają także rozbudowy lub modernizacje obiektów albo kapi-

talne remonty, jeśli charakter lub rozmiar robót wymaga sporządzenia do-
kumentacji projektowej.

Projekty budowlane wymienione powyżej są uzgadniane z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciw-

pożarowych. Uzgodnienie jest potwierdzone przez podpisanie go i ostemplowanie w trzech egzem-

plarzach pieczęcią według wzoru [Q104] na:

•

rzucie kondygnacji podstawowej obiektu budowlanego (parteru budynku),

•

mapie zagospodarowania działki lub terenu.

Rzeczoznawcy prowadzą ewidencję uzgodnionych projektów budowlanych.
3. Opiniowanie projektów pod względem spełnienia wymagań higienicznych i zdrowotnych doko-

nywane jest przez rzeczoznawców uprawnionych przez Głównego Inspektora Sanitarnego [Q

270].
•

Uprawnienie rzeczoznawcy może być przyznane w następujących zakresach:

•

budownictwo przemysłowe;

•

budownictwo ogólne bez obiektów ochrony zdrowia;

•

budownictwo ogólne z obiektami ochrony zdrowia;

•

bez ograniczeń.

Zakresy uprawnień obejmują:

•

budownictwo przemysłowe: zakłady przemysłowe i usługowe wraz z zakładami pracy chronio-

nej, w tym:
–

zakłady gospodarki rolno-spożywczej i przetwórstwa w tym zakresie,

–

stacje paliw, obiekty obsługi samochodów i transportu,

–

warsztaty produkcyjno-usługowe,

–

obiekty hodowlane oraz związane z obsługą rolnictwa,

–

obiekty weterynaryjne,

–

magazyny i hurtownie,

–

obiekty gospodarki komunalnej, w tym budynki stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ście-
ków,

–

stołówki, mieszkania służbowe, pomieszczenia badań lekarskich, jeżeli ich funkcja jest zwią-

zana z funkcją podstawową obiektu przemysłowego, z wyłączeniem przychodni lekarskich;

•

budownictwo ogólne bez obiektów ochrony zdrowia:
–

obiekty budownictwa mieszkaniowego, w tym zamieszkania zbiorowego,

–

obiekty użyteczności publicznej określone w przepisach o warunkach technicznych, jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, z wyłączeniem obiektów ochrony zdrowia

wraz z zespołami obsługi technicznej,

–

pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne, w tym po-mieszczenia badań

lekarskich i pielęgniarskich, jeżeli ich funkcja jest związana z funkcją podstawową obiektu

użyteczności publicznej, z wy-łączeniem przychodni lekarskich,

–

magazyny i hurtownie,

–

zakłady usługowe nieprodukcyjne,

–

obiekty weterynaryjne,

–

domy pomocy społecznej;

•

budownictwo ogólne z obiektami ochrony zdrowia:
–

budownictwo, o którym mowa w pkt 2,

–

zakłady opieki zdrowotnej, w tym żłobki,

–

pomieszczenia, w których wykonywana jest indywidualna, indywidualna specjalistyczna lub

grupowa praktyka lekarzy, pielęgniarek lub położnych,

–

sanatoria, zakłady przyrodolecznicze,

–

apteki;

•

bez ograniczeń: budownictwo, o którym mowa powyżej.

Przekazanie obiektu budowlanego do użytkowania
O zamiarze przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego po ukończeniu budowy inwestor

jest obowiązany powiadomić organy:

•

Państwowej Inspekcji Sanitarnej,

•

Państwowej Inspekcji Pracy,

•

Państwowej Straży Pożarnej.

Organy te zajmują stanowisko w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem

budowlanym.

Do powiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwo-

lenia na użytkowanie inwestor obowiązany jest dołączyć:

•

oryginał dziennika budowy,

•

oświadczenie kierownika budowy dotyczące:
–

zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwole-

nia na budowę oraz przepisami,

–

doprowadzenia do należytego stanu i porządku terenu budowy, a także - w razie korzystania -

ulicy sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu,

•

oświadczenie o właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych, jeżeli eksploatacja wybu-

dowanego obiektu jest uzależniona od ich odpowiedniego zagospodarowania,

•

protokoły badań i sprawdzeń,

•

inwentaryzację geodezyjną powykonawczą,

•

potwierdzenie, zgodne z odrębnymi przepisami, odbioru wykonanych przyłączy.

W razie zmian nieodstępujących w sposób istotny od zatwierdzonego projektu lub warunków po-

zwolenia na budowę, dokonanych podczas wykonywania robót, do zawiadomienia o zakończeniu

budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie należy dołą-

czyć kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektu budowlanego, z naniesionymi

zmianami, a w razie potrzeby także uzupełniający opis. W takim przypadku oświadczenie kierow-
nika budowy, o którym mowa powyżej, powinno być potwierdzone przez projektanta i inspektora

nadzoru inwestorskiego, jeżeli został ustanowiony.

WAŻNE:

Do użytkowania obiektu budowlanego, na którego wzniesienie jest wymagane

pozwolenie na budowę albo zgłoszenie, można przystąpić po zawiadomieniu

właściwego organu o zakończeniu budowy, jeżeli organ ten, w terminie 14 dni

od dnia doręczenia zawiadomienia, nie zgłosi sprzeciwu. Niezajęcie stanow i-

ska przez organy wymienione powyżej, w terminie 14 dni od dnia otrzymania
zawiadomienia, traktuje się jak niezgłoszenie sprzeciwu lub uwag.

Utrzymanie obiektów budowlanych
Książka obiektu budowlanego
Właściciel lub zarządca jest obowiązany prowadzić dla każdego budynku książkę obiektu budowla-

nego według wzoru poniżej, stanowiącą dokument przeznaczony do zapisów dotyczących prze-
prowadzonych badań i kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy w okresie użytkowa-

nia obiektu budowlanego [art. 64 Q051].
Protokoły z kontroli obiektu budowlanego, oceny i ekspertyzy dotyczące jego stanu technicznego

oraz dokumenty techniczne robót budowlanych wykonywanych w obiekcie, w toku jego użytkowa-

nia, opracowania projektowe - są dołączane do książki obiektu budowlanego. Książkę należy zało-

żyć w dniu przekazania obiektu do użytkowania i systematycznie prowadzić przez okres jego użyt-
kowania. Książka powinna mieć format A4, strony ponumerowane oraz zabezpieczone przed ich

usunięciem lub wymianą,

Wpisów do książki dokonuje właściciel lub zarządca obiektu albo osoba upoważniona przez właści-

ciela lub zarządcę. Dalej podano wzór książki obiektu budowlanego - według [Q 057].

Wzór książki obiektu budowlanego

KSIĄŻKA

OBIEKTU BUDOWLANEGO

(strona tytułowa)

Strona 1

SPIS TREŚCI

Lp.

Wyszczególnienie

Str.

Osoba upoważniona do dokonywania wpisu

Dane identyfikacyjne obiektu

III

Spis dokumentacji dołączonej do książki obiektu

4 i 5

Dane techniczne charakteryzujące obiekt

Plan sytuacyjny obiektu

Wykaz protokołów okresowych kontroli stanu technicznego obiektu

8-21

VII

Wykaz protokołów okresowych kontroli stanu technicznego i

przydatności do użytkowania obiektu

22-29

VIII.1 Wykaz opracowań technicznych dotyczących obiektu

30-32

VIII.2 Dane dotyczące opracowania technicznego

33-44

IX.1

Wykaz protokołów odbiorów robót remontowych w obiekcie

45-60

IX. 2 Dane dotyczące dokumentacji technicznej

61-70

Wykaz protokołów awarii i katastrof obiektu

71-73

Wykaz pozwoleń na zmianę sposobu użytkowania obiektu

Kontrole obiektu budowlanego
Obiekt budowlany - właściciel lub zarządca - poddaje okresowej kontroli:

•

raz w roku - polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego sprawności:
–

elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i

niszczące działanie czynników występujące podczas użytkowania obiektu,

–

instalacji urządzeń służących ochronie środowiska,

–

instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyj-

nych),

•

raz na 5 lat - polegającej na sprawdzeniu stanu sprawności technicznej i wartości użytkowej ca-

łego obiektu budowlanego, estetyki obiektu oraz jego otoczenia (kontrola powinna obejmować

m.in. badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń,

osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uzie-

mień, instalacji i aparatów).

UWAGA

: Kontrolę stanu technicznego instalacji elektrycznych i piorunochronnych oraz

gazowych powinny przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane
przy wykonywaniu dozoru lub usług w zakresie naprawy lub konserwacji od-

powiednich urządzeń energetycznych lub gazowych określone w przepisach

szczególnych.

Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych powinny przeprowadzać osoby:

–

posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim - w odniesieniu do przewodów

dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych,

–

posiadające uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalności - w odniesieniu do przewodów

kominowych, o których mowa powyżej, oraz do kominów przemysłowych, kominów wolno sto-

jących oraz kominów lub przewodów kominowych, w których ciąg kominowy jest wymuszony

pracą urządzeń mechanicznych.

POMIESZCZENIA I URZĄDZENIA HIGIENICZNOSANITARNE I ŚRODKI HIGIENY OSOBISTEJ

Zgodnie z art, 233 [Q 001] pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urzą-

dzenia higienicznosanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić

środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Rodzaj, ilość i wielkość urządzeń higie-
nicznosanitarnych i środków higieny osobistej powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych

pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wy-

konywana.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostateczną ilość wody zdatnej do picia oraz do celów higie-

nicznosanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych. Ilość wody do celów higienicznych przy-

padająca dziennie na każdego pracownika nie może być mniejsza niż:

•

120 l - przy pracach w kontakcie z substancjami szkodliwymi, trującymi lub zakaźnymi albo po-

wodującymi silne zabrudzenie pyłami, w tym 90 l w przypadku korzystania z natrysków,

•

90 l - przy pracach brudzących, wykonywanych w wysokiej temperaturze lub wymagających za-

pewnienia należytej higieny procesów technologicznych, w tym 60 l w przypadku korzystania z

natrysków,

•

30 l - przy pozostałych pracach.

Niezależnie od ilości wody określonej wyżej należy zapewnić wodę niezbędną do utrzymania czy-

stości pomieszczeń i terenu zakładu pracy w ilości co najmniej 1,51 na dobę na każdy metr kwadra-

towy powierzchni podłogi, wymagającej zmywania, oraz co najmniej 2,5 1 na dobę na każdy metr

kwadratowy powierzchni terenu poza budynkami, wymagającej polewania (tereny zielone, utwar-
dzone ulice, place itp.). Zbiorniki, przewody i miejsca czerpania wody powinny być zabezpieczone

przed zanieczyszczeniem lub zakażeniem. Czerpanie wody ze zbiorników powinno odbywać się

wyłącznie z zaworów czerpalnych.

UWAGA

: Miejsce czerpania wody nienadającej się do picia powinno być oznakowane

zgodnie z Polską Normą.

Do pomieszczeń higienicznosanitarnych zalicza się: szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryska-

mi, ustępy, palarnie, jadalnie z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do wypoczynku, pomieszczenia
do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania

odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej.

Ogólne wymogi dotyczące pomieszczeń higienicznosanitarnych
●

Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia higienicznosanitarne oraz znajdujące

się w nich urządzenia w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie z nich przez
pracowników.

●

Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się

praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przecho-

dzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również ogrzewane.

●

Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny być usytuowane w sposób uniemożliwiający pra-

cownikom korzystającym z nich przechodzenie przez pomieszczenia, w których stosowane są
substancje trujące lub materiały zakaźne albo wykonywane są prace szczególnie brudzące, jeżeli

nie pracują oni w kontakcie z tymi czynnikami.

●

Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny być ogrzewane, oświetlane i wentylowane zgodnie

z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami.

●

Wysokość pomieszczeń higienicznosanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m [z
wyjątkiem łaźni ogólnodostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3,0 m). Dopusz-

cza się zmniejszenie wysokości do 2,2 m w świetle - w przypadku usytuowania ich w suterenie,

piwnicy lub na poddaszu (z wyjątkiem ogólnodostępnych ustępów i łaźni).

●

Podłoga oraz ściany pomieszczeń higienicznosanitarnych powinny być tak wykonane, aby moż-

liwe było łatwe utrzymanie czystości w tych pomieszczeniach.

●

Ściany pomieszczenia higienicznosanitarnego powinny być do wysokości co najmniej 2 m pokry-

te materiałami gładkimi, nienasiąkliwymi i odpornymi na działanie wilgoci.

●

W pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach wykonanych z materiałów o dużym

przewodnictwie ciepła należy ułożyć w miejscach mycia podkładki izolujące (podesty).

●

Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być urządzone oddzielnie dla
kobiet i mężczyzn (nie dotyczy to zakładu pracy, w którym zatrudnionych jest do dziesięciu pra-

cowników - pod warunkiem zapewnienia możliwości osobnego korzystania przez kobiety i męż-

czyzn z tych pomieszczeń).

●

Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić im co najmniej ustę-

py i umywalki, a także warunki do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej),
roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków.

UWAGA

: Jeśli w zakładzie pracy takiego pracodawcy nie występują czynniki szkodliwe

dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują szczególne wymagania sani-
tarne, miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży oraz umy-

walki mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu.

●

Odzież powinna być przechowywana w szatniach. Pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach

biurowych mogą przechowywać swoją odzież w przeznaczonych do tego miejscach w pomiesz-

czeniach pracy.

●

Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić dostosowanie

urządzeń higienicznosanitarnych oraz dojść do nich - do potrzeb i możliwości tych pracowników,

wynikających ze zmniejszonej sprawności, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.

Szatnie
●

Szatnie powinny być urządzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach.

●

Pomieszczenia przeznaczone na szatnie powinny być suche i w miarę możliwości oświetlone

światłem dziennym,

●

Szatnie mogą być urządzone w suterenach lub piwnicach, pod warunkiem za-stosowania odpo-

wiedniej izolacji ścian zewnętrznych i podłóg zabezpieczających pomieszczenia przed wilgocią i

nadmiernymi stratami ciepła oraz zapewnienia warunków ewakuacji ludzi z tych pomieszczeń.
Szatnie te powinny być dodatkowo wyposażone w wentylację mechaniczną.

●

W szatniach należy zapewnić przynajmniej czterokrotną wymianę powietrza na godzinę, a w

szatniach wyposażonych w okna otwieralne, przeznaczonych dla nie więcej niż 10 pracowników,

wymiana powietrza nie może być mniejsza niż dwukrotna na godzinę,

●

W szatni powinny być zapewnione miejsca siedzące dla co najmniej 50% zatrudnionych na naj-
liczniejszej zmianie.

●

Szerokość przejść między dwoma rzędami szaf oraz głównych przejść komunikacyjnych powinna

być nie mniejsza niż 1,5 m. Szerokość przejść między rzędami szaf a ścianą powinna być nie

mniejsza niż 1,1 m.

●

Szafy na odzież powinny spełniać wymagania Polskiej Normy.

Szatnie powinny być dostosowane do rodzaju prac, stopnia narażenia pracownika na zabrudzenie

ciała i zanieczyszczenia jego odzieży substancjami szkodliwymi, trującymi lub materiałami zakaź-

nymi. W związku z tym szatnie dzielimy na:
–

szatnie odzieży własnej pracowników – przeznaczone do przechowywania odzieży należącej

do pracowników (domowej], jeżeli ze względów higienicznych odzież ta nie powinna się stykać z

odzieżą roboczą i środkami ochrony indywidualnej.

–

szatnie odzieży roboczej i ochronnej – przeznaczone do przechowywania odzieży i obuwia

roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. Szatnia odzieży roboczej i ochronnej powinna

być urządzona - niezależnie od szatni odzieży własnej pracowników - dla pracowników zatrud-

nionych przy pracach powodujących znaczne zabrudzenie odzieży (stwarzające możliwość za-

nieczyszczenia wnętrz szafy do przechowywania odzieży) lub jej zamoczenie oraz dla pracowni-
ków, których odzież robocza, z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, musi spełniać szczególne

wymagania higienicznosanitarne.

–

szatnie podstawowe – przeznaczone do przechowywania odzieży własnej pracowników oraz

odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej. Szatnia podstawowa może być urządzona

zamiast osobnych szatni odzieży własnej pracowników oraz szatni odzieży roboczej i ochronnej
dla zatrudnionych przy pracach, podczas których zabrudzenie odzieży roboczej i środków

ochrony indywidualnej występuje w tak małym stopniu, że nie stwarza ryzyka zanieczyszczenia

odzieży własnej pracowników. Szatnia ta powinna mieć bezpośrednie połączenie z umywalnią.

–

szatnie przepustowe – składające się z części przeznaczonej na odzież własną pracowników,

części przeznaczonej na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej oraz przepustowego ze-
społu sanitarnego z natryskami, łączącego obie te części. Szatnia przepustowa powinna być

urządzona dla pracowników zatrudnionych przy pracach związanych ze stosowaniem lub wy-

dzielaniem substancji trujących, zakaźnych, promieniotwórczych, drażniących lub uczulających

oraz innych substancji o nieprzyjemnym zapachu, a także przy pracach pylących, w wilgotnym i

gorącym mikroklimacie lub powodujących intensywne brudzenie.

Poniżej podano podstawowe wymogi dla poszczególnych rodzajów szatni.
Szatnie odzieży własnej pracowników
●

Szatnia odzieży własnej powinna być wyposażona w szafy przeznaczone do indywidualnego

użytku każdego pracownika.

●

W pomieszczeniu szatni powinno przypadać co najmniej 0,3 m

wolnej powierzchni podłogi na

każdego pracownika korzystającego z tej szatni.

●

Szatnia odzieży własnej pracowników może być urządzona w formie szatni wieszakowej, jeżeli
nie ma do tego przeciwwskazań ze względu na rodzaj pracy, warunki jej wykonywania, rodzaje

występujących zanieczyszczeń itp. oraz jeżeli jest zapewniona szybka obsługa. Szatnia taka po-

winna odpowiadać następującym wymaganiom:
–

powinna być urządzona osobna szatnia dla mężczyzn i osobna dla kobiet; w przypadku za-

trudnienia mniej niż pięciu pracowników na jednej zmianie szatnie mogą być wspólne dla
mężczyzn i kobiet, z tym że powinny być urządzone kabiny do przebierania się,

–

przyjmowanie i wydawanie odzieży do szatni powinno być wykonywane przez specjalnie do

tego wyznaczony personel,

–

powinna być wyposażona w stojaki wieszakowe na odzież własną pracowników; odzież ta

powinna być przechowywana na indywidualnych wieszakach,

–

stojaki wieszakowe powinny być jednopoziomowe i mieć w dolnej części siatkowe półki na

obuwie, w górnej zaś - półki na nakrycia głowy, teczki itp.,

–

szerokość przejścia dla obsługi szatni powinna wynosić co najmniej 1,1 m między rzędami

wieszaków na dwóch sąsiednich stojakach, zaś co naj-mniej 0,95 m między ścianą a zewnętrz-

nym rzędem wieszaków,

–

powinna się w niej znajdować przebieralnia wyposażona w miejsca do siedzenia i wieszaki na

odzież; liczba miejsc do siedzenia powinna wynosić co najmniej 30% liczby zatrudnionych na

najliczniejszej zmianie.

●

Szatnie wieszakowe przeznaczone dla pracowników nie mających obowiązku stosowania odzie-

ży roboczej i ochronnej nie muszą być urządzane osobno dla kobiet i osobno dla mężczyzn i nie
musi się w nich znajdować przebieralnia.

Szatnie odzieży roboczej i ochronnej
●

Szatnia powinna być wyposażona w szafy przeznaczone do indywidualnego użytku, przy czym na

każdego pracownika korzystającego z tej szatni po-winno przypadać 0,3 m

wolnej powierzchni

podłogi.

●

Szatnia odzieży roboczej i ochronnej powinna mieć bezpośrednie połączenie z umywalnią, z na-

tryskami i szatnią odzieży własnej pracowników.

Szatnie podstawowe
●

W szatni podstawowej powinno przypadać co najmniej 0,5 m

wolnej powierzchni podłogi na

każdego pracownika korzystającego z tej szatni.

●

Szatnia podstawowa powinna być wyposażona w dwie szafy pojedyncze lub jedną szafę podwój-

ną dla każdego pracownika korzystającego z tej szatni. Jedna szafa pojedyncza lub jedna część

szafy podwójnej powinna być przeznaczona na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej,

druga zaś na odzież własną pracowników.

●

W szatni podstawowej zamiast szaf można stosować stojaki wieszakowe, z tym że powinny być

osobne na odzież własną pracowników i osobne na odzież roboczą i ochronną.

Szatnie przepustowe
●

Część szatni przeznaczona na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej powinna być wypo-

sażona w szafy przeznaczone do indywidualnego użytku, przy czym na każdego pracownika ko-

rzystającego z tej szatni powinno przy-padać 0,3 m

wolnej powierzchni podłogi.

●

Część szatni przeznaczona na odzież własną powinna odpowiadać wymaganiom określonym dla
szatni odzieży własnej pracowników.

●

Ruch użytkowników szatni przepustowej pomiędzy obu jej częściami powinien odbywać się wy-

łącznie przez zespół sanitarny z natryskami.

●

Dla pracowników mających kontakt z substancjami trującymi lub zakaźnymi powinna być prze-

znaczona odrębna szatnia przepustowa.

Umywalnie i pomieszczenia z natryskami
●

W skład zespołu szatni powinny wchodzić umywalnie łatwo dostępne dla pracowników i zapew-
niające bezkolizyjny ruch pracowników już umytych i przebranych w odzież własną,

●

Umywalnia powinna być wyposażona w umywalki emaliowane lub wykonane z materiału od-

pornego na korozję, zgodne z Polską Normą.

●

Do umywalek powinna być doprowadzona bieżąca woda - ciepła i zimna.

●

Szerokość przejścia między umywalkami a ścianą przeciwległą powinna wy-nosić nie mniej niż

1,3 m, a między dwoma rzędami umywalek nie mniej niż 2 m.

●

Na każdych dziesięciu pracowników najliczniejszej zmiany powinna w umywalni przypadać co

najmniej jedna umywalka indywidualna, a przy pracach brudzących i w kontakcie z substancjami

szkodliwymi lub zakaźnymi - co najmniej jedna umywalka na każdych pięciu pracowników - lecz

nie mniej niż jedna przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

●

W przypadku zastosowania umywalek szeregowych do mycia zbiorowego (np. na placach budo-
wy) powinno przypadać co najmniej jedno stanowisko do mycia (zawór czerpalny wody) na każ-

dych pięciu pracowników jednocześnie zatrudnionych.

●

Na każdych trzydziestu mężczyzn lub na każde dwadzieścia kobiet jednocześnie zatrudnionych

przy pracach biurowych lub w warunkach zbliżonych do tych prac powinna przypadać co naj-

mniej jedna umywalka, lecz nie mniej niż jedna umywalka przy mniejszej liczbie zatrudnionych,
Umywalki po-winny być instalowane w pomieszczeniach ustępów lub w ich przedsionkach izola-

cyjnych.

●

Dla pracowników narażonych na zabrudzenie nóg przy pracy powinny być instalowane w umy-

walniach brodziki do mycia nóg z doprowadzeniem ciepłej wody, w ilości co najmniej jeden bro-

dzik na każdych dziesięciu użytkowników. Brodziki nie są wymagane dla pracowników zatrud-
nionych przy pracach na otwartej przestrzeni - poza terenem zakładu pracy.

●

W zespole szatni powinny znajdować się pomieszczenia z natryskami, jeśli wymagają tego wa-

runki pracy lub ochrona zdrowia pracowników.

●

Pomieszczenia z natryskami powinny być łatwo dostępne dla pracowników i zapewniać bezkoli-

zyjny ruch pracowników już umytych i przebranych w odzież własną.

●

Na każdych ośmiu pracowników najliczniejszej zmiany wykonujących prace powodujące zabru-

dzenie ciała powinna przypadać co najmniej jedna kabina ustępowa, a przy pracach związanych

ze stosowaniem lub wydzielaniem substancji trujących, zakaźnych, promieniotwórczych, draż-

niących lub uczulających oraz innych substancji o nieprzyjemnym zapachu, a także przy pracach

pylących, w wilgotnym i gorącym mikroklimacie lub powodujących intensywne brudzenie - co
najmniej jedna kabina natryskowa na każdych pięciu pracowników, lecz nie mniej niż jedna przy

mniejszej liczbie zatrudnionych.

●

Drzwi do łazienki, umywalni i wydzielonego ustępu powinny otwierać się na zewnątrz pomiesz-

czenia, mieć szerokość co najmniej 0,8 m i wysokość 2,0 m w świetle ościeżnicy i w dolnej części

otworu o sumarycznym przekroju nie mniejszym niż 0,022 m

dla dopływu powietrza. W budyn-

kach użyteczności publicznej szerokość drzwi powinna wynosić co najmniej 0,9 m.

●

Kabina natryskowa niezamknięta, stanowiąca wydzieloną część pomieszczeń natrysków i umy-

walni zbiorowych, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 0,9 m

i szerokość co najmniej

0,9 m.

●

Kabina natryskowa zamknięta, wydzielona ściankami na całą wysokość po-mieszczenia, powinna

mieć powierzchnię nie mniejszą niż 1,5 m

i szerokość co najmniej 0,9 m oraz być wyposażona w

wentylację mechaniczną wywiewną.

●

Kabina natryskowa zamknięta, przystosowana do potrzeb osób niepełno-sprawnych, które mu-

szą korzystać z wózków inwalidzkich, w trakcie kąpieli powinna mieć powierzchnię nie mniejszą

niż 2,5 m

i szerokość co najmniej 1,5 m oraz być wyposażona w wentylację mechaniczną wy-

wiewną,

●

Szerokość przejścia między dwoma rzędami kabin, przy zastosowaniu zasłon zasuwanych lub

ścianek osłaniających, powinna wynosić co najmniej 1,3 m, a między kabinami i ścianą - co naj-

mniej 0,9 m.

●

W pomieszczeniu z natryskami poszczególne sitka powinny być zainstalowane w oddzielnych

kabinach i umieszczone w taki sposób, aby strumień wody spływał na ramiona, a nie na głowę.

●

Pomieszczenie z natryskami, w którym znajduje się więcej niż sześć sitek, powinno być oddzielo-

ne od szatni pomieszczeniem izolującym.

●

Do natrysków powinna być doprowadzona woda bieżąca zimna i ciepła,

●

Woda zużyta powinna być odprowadzana do kanalizacji,

●

Przy pomieszczeniach z natryskami powinna znajdować się wydzielona kabina z jedną miską

ustępową na każde dziesięć natrysków, lecz nie mniej niż jedną.

●

Temperatura wody ciepłej doprowadzonej do umywalek, natrysków i brodzików przy zastoso-

waniu centralnej regulacji lub zbiorowego mieszania wody powinna wynosić od 35°C do 40°C

(od 308 K do 313 K), a w przypadku indywidualnego mieszania wody - od 50°C do 60°C (od 323

K do 333 K).

●

W pomieszczeniach umywalni należy zapewnić co najmniej dwukrotną wymianę powietrza w

ciągu godziny, natomiast w pomieszczeniach z natryskami wymiana ta nie powinna być mniejsza

niż pięciokrotna w ciągu godziny.

Ustępy
●

Odległość od stanowiska pracy lub miejsca przebywania ludzi do najbliższego ustępu nie może
być większa niż 75 m, a od stanowiska pracy chronionej - 50 m. Odległość ta może być większa

jedynie dla pracowników pracujących stale na otwartej przestrzeni, lecz nie powinna przekra-

czać 125 m od najdalszego stanowiska pracy,

●

W budynkach ustępy powinny być urządzone na każdej kondygnacji. Jeżeli na kondygnacji pracu-

je mniej niż dziesięć osób, ustępy mogą się znajdować nie dalej niż na sąsiedniej kondygnacji,

●

Wejścia do ustępów powinny prowadzić bezpośrednio z pomieszczeń, korytarzy lub dróg służą-

cych do komunikacji ogólnej.

●

Wejściowe pomieszczenie izolujące ustęp powinno być wyposażone w umywalki z dopływem

ciepłej i zimnej wody w ilości co najmniej jedna umywalka na trzy miski ustępowe lub pisuary,

lecz nie mniej niż jedna umywalka.

●

Kabina ustępowa (ustęp wydzielony), nieprzeznaczona dla osób niepełno-sprawnych, powinna

mieć najmniejszy wymiar poziomy (szerokość) w świetle co najmniej 0,9 m i powierzchnię przed

miską ustępową co najmniej 0,6 x 0,9 m w rzucie poziomym, spełniającą również funkcję po-

wierzchni przed umywalką - w przypadku jej zainstalowania w kabinie ustępowej,

●

Drzwi prowadzące do pomieszczenia izolującego oraz drzwi łączące je z dalszą częścią ustępu
powinny zamykać się samoczynnie,

●

Zainstalowane w ustępach miski ustępowe i pisuary powinny być spłukiwane bieżącą wodą oraz

podłączone do kanalizacji,

●

Ustępy powinny być wyposażone w instalacje i urządzenia przeznaczone do utrzymania wyma-

gań higienicznosanitarnych.

●

W pomieszczeniach ustępów należy zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niż 50

na godzinę na jedną miskę ustępową i 25 m

na jeden pisuar.

●

Dla pracowników zatrudnionych na otwartej przestrzeni poza terenem zakładu pracy przez

okres nie dłuższy niż 3 miesiące oraz zatrudnionych w budynkach niewyposażonych w instalację

wodociągową i kanalizacyjną mogą być urządzane ustępy wyposażone w szczelne zbiorniki nie-
czystości. W takim przypadku ustępy mogą nie spełniać wymagań dotyczących wymiany powie-

trza, spłukiwania bieżącą wodą i konieczności posiadania izolującego pomieszczenia wejściowe-

go z umywalką,

●

Szerokość przejścia wzdłuż kabin ustępowych przy jednostronnym ich rozmieszczeniu powinna

wynosić co najmniej 1,3 m, jeżeli naprzeciwko kabin są umieszczone pisuary, odległość między

ścianą, na której są zainstalowane, a kabinami nie powinna być mniejsza niż 2 m. Przejście mię-
dzy rzędami kabin powinno mieć szerokość co najmniej 2 m.

●

Na każdych trzydziestu mężczyzn zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypadać co naj-

mniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar, lecz nie mniej niż jedna miska i jeden pisuar przy

mniejszej liczbie zatrudnionych,

●

Na każde dwadzieścia kobiet zatrudnionych na jednej zmianie powinna przy-padać jedna miska
ustępowa, lecz nie mniej niż jedna miska przy mniejszej liczbie zatrudnionych,

●

Kabina ustępowa (ustęp wydzielony), nieprzeznaczona dla osób niepełno-sprawnych, wyposa-

żona w umywalkę, powinna mieć co najmniej 1,35 m długości i 1 m szerokości, natomiast bez

umywalki - co najmniej 1,15 m długości i 0,9 m szerokości.

●

W budynku użyteczności publicznej i zakładu pracy należy urządzić ustępy ogólnodostępne.

●

W tych budynkach, w ustępach ogólnodostępnych powinna na 35 mężczyzn przypadać co naj-

mniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar oraz jedna miska ustępowa na 25 kobiet, jeżeli prze-

pisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie stanowią inaczej,

●

Ustępy ogólnodostępne powinny mieć wejścia z dróg komunikacji ogólnej. W ustępach tych nale-
ży stosować:
–

przedsionki oddzielone ścianami pełnymi na całą wysokość pomieszczenia,

–

drzwi wejściowe o szerokości co najmniej 0,9 m oraz drzwi wewnętrzne i drzwi do kabin

ustępowych, otwierane na zewnątrz, o szerokości co naj-mniej 0,8 m,

–

przegrody dzielące ustęp damski od męskiego, wykonane jako ściany pełne na całą wysokość

pomieszczenia,

–

miski ustępowe umieszczone w oddzielnych kabinach ze ścianami i drzwiami o wysokości co

najmniej 2 m z prześwitem nad podłogą 0,15 m,

–

co najmniej jedną umywalkę na każdą z 1-3 misek ustępowych lub każdy z 1-3 pisuarów,

–

wpusty kanalizacyjne z syfonem i kratką oraz zawory wodociągowe ze złączką do węża,

–

wentylację grawitacyjną lub mechaniczną, w ustępach z oknem i jedną kabiną, a w innych -
mechaniczną, włączaną automatycznie i spełniającą po wyłączeniu funkcję wentylacji grawi-

tacyjnej.

●

W budynku, na kondygnacjach dostępnych dla osób niepełnosprawnych, co najmniej jedno z

ogólnodostępnych pomieszczeń higienicznosanitarnych po-winno być przystosowane dla tych

osób przez:
–

zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach co najmniej 1,5 x 1,5 m,

–

stosowanie w tych pomieszczeniach i na trasie dojazdu do nich drzwi bez progów,

–

zainstalowanie odpowiednio przystosowanej co najmniej jednej miski ustępowej i umywalki,

a także jednego natrysku, jeżeli ze względu na przeznaczenie przewiduje się w budynku takie

urządzenia,

–

zainstalowanie uchwytów ułatwiających korzystanie z urządzeń higienicznosanitarnych (do-

puszcza się stosowanie pojedynczego ustępu dla osób niepełnosprawnych bez przedsionka

oddzielającego od komunikacji ogólnej).

Jadalnie
Pracodawca zatrudniający powyżej dwudziestu pracowników na jednej zmianie powinien zapewnić
pracownikom pomieszczenie do spożywania posiłków - jadalnię. Obowiązek ten dotyczy również

pracodawców zatrudniających mniej niż dwudziestu pracowników, jeżeli narażeni są na kontakt ze

środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, materiałami biologicznie zakaźnymi albo przy

pracach szczególnie brudzących.

UWAGA

: Powyższe nie dotyczy zakładów pracy; w których wykonywane są prace wyłącz-

nie o charakterze biurowym.

W zależności od rodzaju spożywanych posiłków ustalono następujące typy jadalni:
–

typ I – jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych. Na każdego z pracowników
jednocześnie spożywającego posiłek powinno przypadać co najmniej 1,1 m

powierzchni, przy

czym powierzchnia jadalni nie powinna być mniejsza niż 8 m

–

typ II – jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych i wydawania napojów. Taka

jadalnia powinna składać się z dwóch części: jadalni właściwej, odpowiadającej wymaganiom ja-

dalni typu I i pomieszczeń do przygotowywania, wydawania napojów i zmywania naczyń.

–

typ III – jadalnia z zapleczem, przeznaczona do spożywania posiłków profilaktycznych. Powinna

ona odpowiadać wymaganiom określonym dla jadalni typu II oraz powinna posiadać węzeł sani-

tarny dla konsumentów i węzeł sanitarny z szatnią dla pracowników obsługi.

●

W jadalni należy umieścić w widocznych miejscach napisy lub znaki informujące o zakazie pale-

nia tytoniu.

●

Dla każdego pracownika spożywającego posiłek w jadalni należy zapewnić indywidualne miejsce

siedzące przy stole.

●

Jadalnia powinna być wyposażona w umywalki w ilości nie mniejszej niż jedna umywalka na

dwadzieścia miejsc siedzących w jadalni, lecz nie mniej niż jedna umywalka. Przy każdej umy-

walce powinny znajdować się ręczniki jednorazowe lub powinna być zainstalowana suszarka do
rąk.

●

W jadalni powinny być zainstalowane urządzenia do podgrzewania przez pracownika posiłku

własnego oraz zlewozmywaki dwukomorowe w ilości jeden zlewozmywak na dwadzieścia

miejsc w jadalni, ale nie mniej niż jeden zlewozmywak.

●

W jadalniach typu I i II lub przy nich powinny znajdować się indywidualne zamykane szafki
przeznaczone do przechowywania w higienicznych warunkach własnego posiłku pracownika.

●

W pomieszczeniu jadalni należy zapewnić przynajmniej dwukrotną wymianę powietrza w ciągu

godziny.

●

Dla pracowników zatrudnionych przy wykonywaniu prac w kontakcie ze szkodliwymi substan-

cjami lub materiałami zakaźnymi lub trującymi powinna być urządzona oddzielna jadalnia nie-

dostępna dla innych pracowników. Powinna być ona oddzielona od pomieszczeń pracy pomiesz-
czeniem izolującym, w którym należy urządzić miejsca do pozostawienia odzieży ochronnej oraz

zainstalować umywalki z ciepłą bieżącą wodą.

Pomieszczenia do wypoczynku
●

Pracodawca zapewnia łatwo dostępne pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku pracowni-

ków, jeżeli wymaga tego ich bezpieczeństwo i zdrowie, w szczególności gdy:
–

wykonywana praca wymaga stosowania indywidualnych środków ochrony układu oddecho-

wego;

–

prace okresowe, w szczególności montażowe, konserwacyjne i remontowe, są wykonywane

przez pracowników w pomieszczeniach ciasnych lub niskich, niespełniających wymagań

określonych w § 19 ust. 2i§20[Q052];

–

praca wykonywana jest w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami

technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C (303 K).

●

Pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku powinny być wyposażone w stoły oraz krzesła z

oparciami spełniające wymagania ergonomii. Liczba miejsc siedzących powinna być nie mniejsza

niż jedno miejsce na pięciu pracowników korzystających z pomieszczenia, zatrudnionych na naj-
liczniejszej zmianie. Odległość od najdalszego stanowiska pracy do pomieszczenia przeznaczo-

nego do wypoczynku nie powinna przekraczać 75 m.

●

Pracownikom zatrudnionym w warunkach, o których mowa powyżej, należy stworzyć możliwość

umycia ciała, szczególnie w ciepłej porze roku - poprzez umieszczenie w pobliżu pomieszczeń

pracy natrysków ręcznych na giętkich przewodach, z doprowadzeniem zimnej i ciepłej wody.

●

Jako pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku mogą być wykorzystane jadalnie, o ile spełnia-

ją wymagania określone w przepisach.

●

W pomieszczeniach przeznaczonych do wypoczynku należy zapewnić przy-najmniej dwukrotną

wymianę powietrza w ciągu godziny,

●

Pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku dla pracowników wykonujących prace w pomiesz-
czeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa

niż 30°C (303 K), powinny być klimatyzowane. Wymóg ten nie dotyczy pomieszczeń przeznaczo-

nych do wypoczynku dla pracowników zatrudnionych w podziemnych zakładach górniczych.

●

W zakładzie pracy zatrudniającym na jedną zmianę więcej niż dwadzieścia kobiet w jednym bu-

dynku należy urządzić pomieszczenie z miejscami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w
ciąży i karmiących matek, przyjmując co najmniej jedno miejsce na każdych trzysta kobiet za-

trudnionych na jednej zmianie, lecz nie mniej niż jedno miejsce. Powierzchnia pomieszczenia nie

może być mniejsza niż 8 m

Palarnie
●

Palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych

pomieszczeniach (palarniach) wyposażonych w odpowiednią liczbę popielniczek,

●

Palarnie powinny być usytuowane w sposób nienarażający osób niepalących na wdychanie dymu

tytoniowego,

●

W palarni powinno przypadać co najmniej 0,1 m

powierzchni podłogi na każdego pracownika

najliczniejszej zmiany, z tym jednak że powierzchnia poszczególnych pomieszczeń przeznaczo-

nych na palarnie nie powinna być mniejsza niż 4 m

●

W palarni należy zapewnić przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

Pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i obuwia roboczego oraz

środków ochrony indywidualnej
●

W zakładzie pracy powinna być urządzona specjalna pralnia odzieży wyposażona w urządzenia

mechaniczne do prania, jeżeli przeznaczona do prania odzież robocza lub ochronna może stać się
powodem skażenia innej odzieży pranej jednocześnie lub jeżeli jest ona szczególnie zabrudzona,

a także gdy wymagają tego specjalne względy higieny produkcji,

●

Przy pralni należy zapewnić możliwość odpylania, dezynfekcji i suszenia odzieży i obuwia robo-

czego oraz środków ochrony indywidualnej, a także naprawy odzieży i obuwia roboczego,

●

W zakładzie pracy, w którym odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej stoso-

wane przez pracowników są narażone na zanieczyszczenie substancjami lub preparatami che-
micznymi sklasyfikowanymi jako niebezpieczne, należy stosować urządzenia służące do neutra-

lizacji tych substancji lub preparatów.

Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników
●

Przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach

należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy po-mieszczenia umożliwiające im schro-
nienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te

powinny być zapatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków,

●

W pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników powinna być zapewniona temperatura co

najmniej 16°C [289 K), a na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co

najmniej 0,1 m

powierzchni, przy czym całkowita powierzchnia pomieszczenia nie może być

mniejsza niż 8 m

●

W razie gdy ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimo-

wym nie jest możliwe zapewnienie pomieszczeń do ogrzewania się pracowników, należy zapew-

nić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy za-

chowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej.

Dla lepszego zobrazowania wymogów dla pomieszczeń higienicznosanitarnych zebrano podstawo-

we dane w formie tabeli.

Lp.

Pomieszczenie

Powierzchnia

Wentylacja

Oświe-

tlenie

[lx]

Inne wymogi

1. Szatnie odzieży własnej

pracowników
Szatnie odzieży robo-
czej i ochronnej
Szatnie przepustowe

co najmniej 0,3 m

wol-

nej powierzchni podłogi
na każdego pracownika
korzystającego z szatni

4-krotna wy-
miana na godz.
W szatniach
zaopatrzonych
w okna otwie-
ralne, przezna-
czonych dla nie
więcej niż 10
pracowników -
2-krotna wy-
miana na godz.

200

Miejsca  siedzące dla co naj-
mniej 50% zatrudnionych  na
najliczniejszej  zmianie

Szatnie podstawowe

co najmniej 0,5 m

wol-

nej powierzchni podłogi
na każdego pracownika
korzystającego z szatni

2. Umywalnie

Powierzchnia  wynika  z
ilości  zainstalowanych
urządzeo i zachowania
minimalnych  wymiarów
przejśd

2-krotna wy-
miana na godz.

200

1 umywalka na:
- 10 pracowników najliczniej-

szej zmiany,

- 5 pracowników przy pra-

cach brudzących,

- 30 mężczyzn, 20 kobiet

przy pracach biurowych.

Na podłodze podkładki izolu-
jące (podesty)

3. Natryski

- otwarty 0,9 m

- zamknięty 1,5 m

- dla niepełnospraw-

nych 2,5 m

oraz przejścia między
rzędami kabin a ścianą.

5-krotna wy-
miana na godz.

200

- 1 natrysk na 8 pracowników

przy pracach brudzących,

- 1 natrysk na 5 pracowników

przy pracach z substancja-
mi trującymi itp.

Na podłodze podkładki izolu-
jące (podesty)

4. Ustępy

Kabiny ustępowe:
- 1,35x 1 m z umywalką,
- 1,15x 0,9 m bez umy-

walki

50 m

/godz. na

1 miskę ustę-
pową i
25 m

/godz. na

1 pisuar

200

Na każdych  30 mężczyzn  za-
trudnionych  na jednej zmia-
nie - 1 miska ustępowa i 1
pisuar.
Na każde  20 kobiet - 1 miska
ustępowa.
Ustępy w odległości  nie więk-
szej niż 75 m od stanowiska
pracy,  a na otwartej prze-
strzeni nie więcej niż 125 m
oraz 50 m od stanowiska
pracy chronionej

5. Jadalnie typu I

1,1 m

powierzchni na 1

pracownika, jednak nie
mniej niż 8 m

2-krotna wy-
miana na godz.

200

Na każdego pracownika spo-
żywającego posiłek 1 miejsce
indywidualne

6. Palarnie

co najmniej 0,1 m

każdego pracownika
najliczniejszej zmiany,
lecz nie mniej niż 4m

10-krotna wy-
miana na godz.

100

–

7. Pomieszczenia do od-

każania, suszenia i
odpylania odzieży ro-
boczej i ochronnej

co najmniej 0,2 m

każdego pracownika
korzystającego z su-
szarni

–

100

–

8. Pomieszczenia do

ogrzewania się pra-
cowników

Na każdego  pracownika
najliczniejszej  zmiany co
najmniej  0,1 m

, ale nie

mniej niż 8 m

–

100

Zapewnienie temperatury co
naj-mniej 16°C

Środki higieny osobistej
Zgodnie z art. 233 [Q 001] pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urzą-

dzenia higienicznosanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić

środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Ilość i rodzaje urządzeń higienicznosani-

tarnych i środków higieny osobistej powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszcze-

nia ciała przy określonych pracach, tzn. mydło, ręczniki, pasty itp. Normy przydziału środków higie-
ny osobistej ustalają pracodawcy.
Przykład

1. Dla ślusarza (przy średnio brudnej pracy):

–

2 kostki mydła / miesięcznie,

–

1 opakowanie pasty bhp/miesięcznie,

–

1 ręcznik / 6 miesięcy.

2. Dla pracowników biurowych(dla których nie zapewniono mydła i ręczników w umywalniach):

–

1 kostka mydła / miesięcznie,

–

1 ręcznik / 12 miesięcy.

Wskazane jest, aby normy te były ustalone w porozumieniu z zakładową organizacją związkową (w

przypadku braku takiej organizacji - z innym przedstawicielstwem pracowniczym oraz po uzyska-
niu opinii lekarza sprawującego opiekę nad pracownikami).

WARUNKI ZABEZPIECZENIA BUDYNKÓW PRZED POŻAREM I WYBUCHEM

Budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób zapew-

niający w razie pożaru:

• nośność konstrukcji przez czas wynikający z rozporządzenia [Q 053],
• ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu w budynku,

• ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie budynki,

• możliwość ewakuacji ludzi, a także

• uwzględniający bezpieczeństwo ekip ratowniczych.

Wymagania dotyczące bezpieczeństwa pożarowego budynków lub ich części, wynikają z ich:

• przeznaczenia i sposobu użytkowania,
• wysokości lub liczby kondygnacji, a także

• położenia w stosunku do poziomu terenu oraz do innych obiektów budowlanych.

Należy przy tym także uwzględnić przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej, określające w

szczególności:

• zasady oceny zagrożenia wybuchem i wyznaczania stref zagrożenia,
• wybuchem, warunki wyposażania budynków lub ich części w instalacje sygnalizacyjno-alarmowe

i stałe urządzenia gaśnicze,

• zasady przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego,

• wymagania dotyczące dróg pożarowych,

a także wymagania Polskich Norm dotyczące w szczególności zasad ustalania:
• gęstości obciążenia ogniowego pomieszczeń i stref pożarowych,

• klas odporności ogniowej elementów budynku,

• stopnia rozprzestrzeniania ognia przez elementy budynku,

• niepalności materiałów budowlanych,

• stopnia palności materiałów budowlanych,
• dymotwórczości materiałów budowlanych,

• toksyczności produktów rozkładu spalania materiałów.

Budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, z uwagi na przeznaczenie i

sposób użytkowania, dzieli się na:

• mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej (charakteryzowane kategorią

zagrożenia ludzi) określane dalej jako ZL,

• produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako PM (także garaże, hydrofornie, kotłownie, wę-

zły ciepłownicze, rozdzielnie elektryczne, stacje transformatorowe, centrale telefoniczne oraz in-

ne o podobnym przeznaczeniu),

• inwentarskie (służące do hodowli inwentarza, a także budynki w zabudowie zagrodowej o kuba-

turze brutto nieprzekraczającej 1500 m3, jak stodoły, budynki do przechowywania płodów rol-

nych i budynki gospodarcze), określane dalej jako IN.

Budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, określane jako ZL, zalicza się

do jednej lub do więcej niż jedna spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi;

1) ZL I - zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób

niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o

ograniczonej zdolności poruszania się,

2) ZL II - przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się

(szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych),

3) ZL III - użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,

4) ZL IV - mieszkalne,
5) ZL V - zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
Strefy pożarowe zaliczone, z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania, do więcej niż jednej

kategorii zagrożenia ludzi, powinny spełniać wymagania określone dla każdej z tych kategorii.
Wprowadzono następujący podział budynków na grupy wysokości:

• niskie (N) - do 12 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości do 4 kondygna-

cji nadziemnych włącznie,

• średniowysokie (SW) - ponad 12 m do 25 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o

wysokości ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie,

• wysokie (W) - ponad 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości

ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie,

• wysokościowe (WW) - powyżej 55 m nad poziomem terenu.

Odporność pożarowa budynków
Ustanowiono klasy odporności pożarowej budynków lub ich części, podanych w kolejności od naj-

wyższej do najniższej i oznaczonych literami: „A”, „B”, „C”, „D” i „E”. Elementy budynku, odpowiednio

do jego klasy odporności pożarowej dla budynku, zaliczonego do jednej kategorii „ZL" powinny w

zakresie klasy odporności ogniowej spełniać co najmniej wymagania określone w poniższej tabeli:

Budynek

ZL I

ZL II

ZL III

ZL IV

ZL V

niski (N)

„B”

„C”

„D”

„C”

średniowysoki (SW)

„B”

„C”

„B”

wysoki (W)

„B”

wysokościowy (WW)

„A”

„B”

„A”

Dopuszcza się obniżenie wymaganej klasy odporności pożarowej w niektórych budynkach niskich
(N) do poziomu, który określa poniższa tabela:

Liczba kondygnacji

nadziemnych

ZL I

ZL II

ZL III

„D”

„C”

„D”

* Gdy poziom nad pierwszą kondygnacją jest na wysokości nie większej niż 9 m.

Wymaganą klasę odporności pożarowej dla budynku PM określa poniższa tabela:

Maksymalna gęstośd

obciążenia ogniowego

strefy pożarowej w

budynku Q [MJ/m2]

Budynek o jednej

kondygnacji nadziemnej

(bez ograniczenia

wysokości)

Budynek wielokondygnacyjny

niski

średniowysoki

wysoki

wysokościowy

(N)

(SW)

(W)

(WW)

Q < 500

„E”

„D”

„C”

„B”

500 Q < 1000

„D”

„C”

„B”

1000 Q < 2000

„C”

„B”

2000 Q < 4000

„B”

Q > 4000

„A”

* Nie mogą występowad takie budynki.

Jeżeli część podziemna budynku jest zaliczona do ZL, klasę odporności pożarowej budynku ustala

się, przyjmując jako liczbę jego kondygnacji lub jego wysokość odpowiednio; sumę kondygnacji lub
wysokości części podziemnej i nadziemnej, przy czym do tego ustalenia nie bierze się pod uwagę

tych części podziemnych budynku, które są oddzielone elementami oddzielenia przeciwpożarowego

o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120, zgodnie z oznaczeniem pod tabelą w § 216 ust. 1

[Q 053], i mają bezpośrednie wyjścia na zewnątrz.
W budynku wielokondygnacyjnym, którego kondygnacje są zaliczone do różnych kategorii ZL lub
PM, klasy odporności pożarowej określa się dla poszczególnych kondygnacji odrębnie.
Klasa odporności pożarowej części budynku nie powinna być niższa od klasy odporności pożarowej

części budynku położonej nad nią, przy czym dla części podziemnej nie powinna być ona niższa niż

„C".
Jeżeli w budynku znajdują się pomieszczenia produkcyjne, magazynowe lub techniczne, niepowią-
zane funkcjonalnie z częścią budynku zaliczoną do ZL, pomieszczenia te powinny stanowić odrębną

strefę pożarową, dla której oddzielnie ustala się klasę odporności pożarowej, zgodnie z zasadami

określonymi w § 212 ust. 4, z zastrzeżeniem § 220 [Q053].
Pomieszczenia, w których są umieszczone przeciwpożarowe zbiorniki wody lub inne środki gaśni-

cze, pompy wodne instalacji przeciwpożarowych, maszynownie wentylacji do celów przeciwpoża-
rowych oraz rozdzielnie elektryczne zasilające lub inne niezbędne podczas pożaru instalacje i urzą-

dzenia, powinny stanowić odrębną strefę pożarową.

Określone powyżej wymagania w zakresie klasy odporności pożarowej budynków nie dotyczą bu-

dynków:

1) do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie:

a) mieszkalnych: jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej,
b) mieszkalnych i administracyjnych w gospodarstwach leśnych,

2) wolno stojących do dwóch kondygnacji nadziemnych włącznie:

a) kubaturze brutto do 1500 m

przeznaczonych do celów turystyki i wypoczynku,

b) gospodarczych w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej oraz w gospodarstwach leśnych,

c) kubaturze brutto do 1000 m

przeznaczonych do wykonywania zawodu lub działalności usłu-

gowej i handlowej, także z częścią mieszkalną,

3) wolno stojących garaży o liczbie stanowisk postojowych nie większej niż 2.
Dopuszcza się obniżenie klasy odporności pożarowej budynku na warunkach określonych w [Q

053], co nie zwalnia z zachowania wymaganej pierwotnie klasy odporności ogniowej elementów

oddzielenia przeciwpożarowego.

Klasa

odporności

pożarowej

budynku

Klasa odporności ogniowej budynku

Główna

konstrukcja

nośna

Konstrukcja

dachu

Strop

Ściana

zewnętrzna

1 2

Ściana

wewnętrzna

Przykrycie

dachu

„A”

R 240

R 60

REI 120

EI 120

EI 60

E 30

„B”

R 120

R 30

REI 60

EI 60

EI 30

E 30

„C”

R 60

R 15

REI 60

EI 30

EI 15

E 15

„D”

R 30

(-)

REI 30

EI 30

(-)

„E”

(-)

Oznaczenia w tabeli:

R - nośnośd ogniowa (w minutach), określona zgodnie z Polską Normą dotyczącą zasad ustalania klas odporności

ogniowej elementów budynku,

E - szczelnośd ogniowa (w minutach), określona zgodnie z Polską Normą dotyczącą zasad ustalania klas odporności

ogniowej elementów budynku,

I - izolacyjnośd ogniowa (w minutach), określona zgodnie z Polską Normą dotyczącą zasad ustalania klas odporn o-

ści ogniowej elementów budynku,

(-) - nie stawia się wymagao.

Jeżeli przegroda jest częścią głównej konstrukcji nośnej, powinna spełniad także kryteria nośności o g-

niowej (R) odpowiednio do wymagao zawartych w kol. 2 i 3 dla danej klasy odporności pożarowej bu-
dynku.

Klasa odporności ogniowej dotyczy pasa między kondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem.

Wymagania nie dotyczą naświetli dachowych, świetlików, lukarn i okien połaciowych (z zastrzeżeniem §

218 *Q 0531), jeśli otwory w połaci dachowej nie zajmują więcej niż 20% jej powierzchni.

Dla ścian komór zsypu wymaga się EI 60, a dla drzwi komór zsypu - El 30.

Ściany wewnętrzne i stropy wydzielające kotłownie, składy paliwa stałego, żużlownie i magazyny

oleju opałowego, a także zamknięcia otworów w tych elementach, powinny mieć klasę odporności

ogniowej nie mniejszą niż określona w tabeli (§ 220 [Q 053]):

Rodzaj pomieszczenia

Klasa odporności ogniowej

Ścian

wewnętrznych

stropów

Drzwi lub

innych

zamknięd

Kotłownia z kotłami na paliwo stałe, o łącznej mocy cieplnej powyżej
25 kW

EI 60

EI 30

Kotłownia z kotłami na olej opałowy, o łącznej mocy cieplnej
powyżej 30 kW

EI 60

EI 30

Kotłownia  z kotłami  na paliwo  gazowe, o łącznej  mocy cieplnej powyżej 30 kW:
- w budynku  niskim (N) i średniowysokim  (SW)
- w budynku  wysokim (W) i wysokościowym  (WW)

EI 60

EI 120

EI 60

EI 120

EI 30
EI 60

Skład paliwa stałego i żużlownia

EI 120

EI 60

Magazyn oleju opałowego

EI 120

EI 60

Wymaganie nie dotyczy budynków jednorodzinnych, mieszkalnych w zabudowie zagrodowej oraz rekreacji

indywidualnej.

Wymagania dla pomieszczeń zagrożonych wybuchem
Nad pomieszczeniem zagrożonym wybuchem należy stosować lekki dach, wykonany z materiałów

co najmniej trudno zapalnych, o masie nieprzekraczającej 75 kg/m

rzutu, licząc bez elementów

konstrukcji nośnej dachu, takich jak podciągi, wiązary i belki.
Powyższe nie dotyczy pomieszczenia, w którym łączna powierzchnia urządzeń odciążających (prze-

ciwwybuchowych), jak przepony, klapy oraz otwory oszklone szkłem zwykłym, jest większa niż

0,065 m

kubatury pomieszczenia.

Ściany oddzielające pomieszczenie zagrożone wybuchem od innych pomieszczeń powinny być od-

porne na parcie o wartości 15 kN/m

(15 kPa).

Pomieszczenie zagrożone wybuchem należy sytuować na najwyższej kondygnacji budynku. Wyma-
ganie to nie dotyczy budynków na terenach zamkniętych.
Dopuszcza się inne usytuowanie takich pomieszczeń, pod warunkiem zastosowania odpowiednich

instalacji i urządzeń przeciwwybuchowych, uzgodnionych z właściwym komendantem wojewódz-

kim Państwowej Straży Pożarnej.

Strefy pożarowe i oddzielenia przeciwpożarowe
Strefę pożarową stanowi budynek albo jego część oddzielona od innych budynków lub innych części

budynku elementami oddzielenia przeciwpożarowego bądź też pasami wolnego terenu o szerokości

nie mniejszej niż dopuszczalne odległości od innych budynków, określone w tabelach poniżej,
Powierzchnia strefy pożarowej jest obliczana jako powierzchnia wewnętrzna budynku lub jego czę-

ści, przy czym wlicza się do niej także powierzchnię antresoli. Dopuszczalne powierzchnie stref po-
żarowych ZL określa poniższa tabela:

Kategoria

zagrożenia ludzi

Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w m2

w budynku o jednej

kondygnacji nadziemnej (bez

ograniczenia wysokości)

w budynku wielokondygnacyjnym

niskim (N)

średniowysokim

(SW)

Wysokim (W) i

Wysokościowym

(WW)

ZL, I,ZL III, ZL, IV, ZL,

10 000

8 000

5 000

2 500

ZL II

8 000

5 000

3 500

2 000

Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych IN określa poniższa tabela:

Liczba kondygnacji budynku

Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w m

przy hodowli ściółkowej

przy hodowli bezściółkowej

Jedna

5 000

nie ogranicza się

Dwie

2 500

5 000

Powyżej dwóch

1 000

2 500

Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych PM, z wyjątkiem garaży, określa poniższa tabela:

Rodzaj stref

pożarowych

Gęstośd obciążenia

ogniowego Q

[ MJ/m

]

Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w m

w budynku o jednej

kondygnacji nad-

ziemnej (bez ogra-

niczenia wysokości)

w budynku wielokondygnacyjnym

niskim i

średniowysokim (N)

i (SW)

wysokim i

wysokościowym (W)

i (WW)

Strefy pożarowe z

pomieszczeniem

zagrożonym

wybuchem

Q > 4 000

1 000

2 000 < Q < 4000

2 000

1 000 < Q < 2 000

4 000

1 000

500 < Q < 1 000

6 000

2 000

500

Q < 500

8 000

3 000

1 000

Q > 4 000

2 000

1 000

Strefy pożarowe

pozostałe

2 000 < Q < 4 000

4 000

2 000

1 000 < Q < 2 000

8 000

4 000

1 000

500 < Q < 1 000

15 000

8 000

2 500

Q < 500

20 000

10 000

5 000

* Nie dopuszcza się takich przypadków.

Warunki zmniejszenia dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej lub powiększenia powierzchni

stref pożarowych podane są w [Q 053].

Wymagania dotyczące klasy odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego oraz

zamknięć znajdujących się w nich otworów określa poniższa tabela:

Klasa

odporności

pożarowej

budynku

Klasa odporności ogniowej

elementów oddzielenia

przeciwpożarowego

drzwi z przedsionka przeciwpożarowego

ścian i stropów, z

wyjątkiem

stropów ZL

stropów w

drzwi przeciwpożarowych

lub innych zamknięd

przeciwpożarowych

na korytarz i do

pomieszczenia

na klatkę

schodową*

„A"

REI 240

REI 120

EI 120

EI 60

„B" i „C"

REI 120

REI 60

EI 60

El 30

„D" i „E"

REI 60

REI 30

El 30

El 15

* Dopuszcza się osadzenie tych drzwi w ścianie o klasie odpornośc i ogniowej, określonej dla drzwi na klatkę

schodową, znajdującej się między przedsionkiem a klatką schodową.

Zapewnienie bezpieczeństwa ewakuacji ludzi z pomieszczeń i budynków
Z każdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione odpowied-

nie warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożonej lub obję-
tej pożarem, dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie oraz jego

funkcji, konstrukcji i wymiarów, a także powinny być zastosowane techniczne środki zabezpiecze-

nia przeciwpożarowego, polegające na [Q102]:

• zapewnieniu dostatecznej ilości i szerokości wyjść ewakuacyjnych;

• zachowaniu dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych;
• zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz pomiesz-

czeń;

• zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych dróg

ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających zadymieniu lub urządzeń i in-

nych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających usuwanie dymu;

• zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego) oraz przeszkodowego w

obiektach, w których jest ono niezbędne do ewakuacji ludzi;

• zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych po-

przez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on wymagany.

Z pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna być zapewniona możliwość ewakuacji w
bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku lub do sąsiedniej strefy pożarowej, bezpośrednio albo

drogami komunikacji ogólnej. Z sąsiedniej strefy pożarowej powinno być wyjście bezpośrednio na

zewnątrz budynku lub przez inną strefę pożarową. Poniżej podano najważniejsze wymagania doty-

czące dróg i wyjść ewakuacyjnych:
●

Wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami.

●

Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczonego dla więcej niż 50 osób po-

winny otwierać się na zewnątrz. Wymaganie to nie dotyczy budynku wpisanego do rejestru za-

bytków.

●

Przy wyjściu ewakuacyjnym z budynku dopuszcza się stosowanie drzwi rozsuwanych spełniają-

cych określone wymagania:
–

otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,

–

samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi.

●

Określając wymaganą szerokość i liczbę przejść, wyjść oraz dróg ewakuacyjnych w budynku, w

którym z przeznaczenia i sposobu zagospodarowania pomieszczeń nie wynika jednoznacznie

maksymalna liczba ich użytkowników, należy przyjmować tę liczbę na podstawie następujących
wskaźników powierzchni użytkowej dla:
–

sal konferencyjnych, lokali gastronomiczno-rozrywkowych, poczekalni, holi, świetlic -

1m2/osobę,

–

pomieszczeń handlowo-usługowych - 4 m

/osobę,

–

pomieszczeń administracyjno-biurowych - 5 m

/osobę,

–

archiwów, bibliotek itp. - 7 m

/osobę,

–

magazynów - 30 m

/osobę.

●

W pomieszczeniach, od najdalszego miejsca, w którym może przebywać człowiek, do wyjścia

ewakuacyjnego na drogę ewakuacyjną lub do innej strefy pożarowej albo na zewnątrz budynku,

powinno być zapewnione przejście, zwane dalej "przejściem ewakuacyjnym", o długości nieprze-

kraczającej:

–

w strefach pożarowych ZL - 40 m,

–

w strefach pożarowych PM o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m

budynku o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej - 75 m,

–

w strefach pożarowych PM, o obciążeniu ogniowym nieprzekraczającym 500 MJ/m

, w bu-

dynku o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej oraz w strefach pożarowych PM w bu-

dynku o jednej kondygnacji nadziemnej bez względu na wielkość obciążenia ogniowego -
100 m.

●

W pomieszczeniu zagrożonym wybuchem, w strefach pożarowych PM, długość przejścia ewaku-

acyjnego nie powinna przekraczać 40 m.

●

Warunki zwiększenia lub zmniejszenia długości przejść podane są w dziale VI „Bezpieczeństwo

pożarowe", w rozdziale "Drogi ewakuacyjne" [Q 053].

●

Szerokość przejścia ewakuacyjnego w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi należy obli-

czać proporcjonalnie do liczby osób, do których ewakuacji ono służy, przyjmując co najmniej 0,6

m na 100 osób, lecz nie mniej niż 0,9 m, a w przypadku przejścia służącego do ewakuacji do 3

osób - nie mniej niż 0,8 m.

●

Pomieszczenie powinno mieć co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne oddalone od siebie o co naj-
mniej 5 m w przypadkach, gdy:
–

jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim ponad 50 osób, a w strefie pożarowej

ZL II - ponad 30 osób,

–

znajduje się w strefie pożarowej ZL, a jego powierzchnia przekracza 300 m

–

znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m

, a

jego powierzchnia przekracza 300 m

–

znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m

, a jego

powierzchnia przekracza 1000 m

–

jest zagrożone wybuchem, a jego powierzchnia przekracza 100 m

●

Szerokość drzwi w świetle, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać
proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co naj-

mniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle oścież-

nicy ma wynosić 0,9 m, a w przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób - 0,8 m.

●

Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń:
–

zagrożonych wybuchem,

–

do których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub sub-

stancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację,

–

przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób,

–

przeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.

●

Wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia zagrożonego wybuchem na drogę ewakuacyjną powinny
prowadzić przez przedsionki przeciwpożarowe (wymiary rzutu poziomego nie mniejsze niż

1,4 x 1,4 m).

●

Szerokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z budynku użyteczności publicznej oraz w

budynkach produkcyjnych należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać

równocześnie na kondygnacji, na której przewiduje się obecność największej ich liczby, przyjmu-

jąc co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, lecz nie mniej niż 1,2 m (1,4 m dla zakładów opieki
zdrowotnej) - w innych budynkach nie mniej niż łączna szerokość użytkowa biegów oraz łączna

szerokość użytkowa spoczników w klatkach schodowych, stanowiących drogę ewakuacyjną, lecz

nie mniej niż 1,2 m.

●

Szerokość drzwi na drodze ewakuacyjnej z klatki schodowej, prowadzących na zewnątrz budyn-

ku lub do innej strefy pożarowej, powinna być nie mniejsza niż szerokość biegu klatki schodowej,
określona zgodnie z § 68 ust. 1 i 2 [Q 053],

●

Szerokość drzwi w świetle na drodze ewakuacyjnej, niewymienionych w § 68 ust. 4, należy obli-

czać proporcjonalnie do liczby osób, do których ewakuacji są one przeznaczone, przyjmując co

najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi powinna wynosić

0,9 m w świetle ościeżnicy.

●

Wysokość drzwi, o których mowa w § 239 ust. 1, 4 i 5, powinna odpowiadać wymaganiom § 62

ust.1 [Q 053].

●

Drzwi wieloskrzydłowe, stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewa-

kuacyjnej, powinny mieć co najmniej jedno, nieblokowane skrzydło drzwiowe o szerokości nie

mniejszej niż 0,9 m.

●

Szerokość skrzydła drzwi wahadłowych, stanowiących wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia
oraz na drodze ewakuacyjnej, powinna wynosić co najmniej dla drzwi jednoskrzydłowych - 0,9

m, a dla drzwi dwuskrzydłowych - 0,6 m, przy czym oba skrzydła drzwi dwuskrzydłowych muszą

mieć tę samą szerokość.

UWAGA

: Zabrania się stosowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych.

●

Drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na dro-

gach ewakuacyjnych, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacji, a ich konstrukcja za-

pewnia:
–

otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,

–

samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi.

●

W bramach i ścianach przesuwanych na drogach ewakuacyjnych powinny znajdować się drzwi

otwierane ręcznie albo w bezpośrednim sąsiedztwie tych bram i ścian powinny być umieszczone

i wyraźnie oznakowane drzwi przeznaczone do celów ewakuacji,

●

Szerokość poziomych dróg ewakuacyjnych należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogą-
cych przebywać jednocześnie na danej kondygnacji budynku, przyjmując co najmniej 0,6 m na

100 osób, lecz nie mniej niż 1,4 m.

●

Dopuszcza się zmniejszenie szerokości poziomej drogi ewakuacyjnej do 1,2 m, jeżeli jest ona

przeznaczona do ewakuacji nie więcej niż 20 osób.

●

Wysokość drogi ewakuacyjnej powinna wynosić co najmniej 2,2 m, natomiast wysokość lokalne-
go obniżenia 2 m, przy czym długość obniżonego odcinka drogi nie może być większa niż 1,5 m.

●

Na drogach ewakuacyjnych jest zabronione stosowanie:
–

spoczników ze stopniami,

–

schodów ze stopniami zabiegowymi, jeżeli schody te są jedyną drogą ewakuacyjną.

●

Na drogach ewakuacyjnych dopuszcza się stosowanie schodów wachlarzowych, pod warunkiem
zachowania najmniejszej szerokości stopni określonych w § 69 ust. 6 [Q 053].

●

Na drogach ewakuacyjnych miejsca, w których zastosowano pochylnie lub stopnie umożliwiające

pokonanie różnicy poziomów, powinny być wyraźnie oznakowane.

Długość drogi ewakuacyjnej od wyjścia z pomieszczenia na tę drogę do wyjścia do innej strefy poża-

rowej lub na zewnątrz budynku, zwanej dalej dojściem ewakuacyjnym, mierzy się wzdłuż osi dro-
gi ewakuacyjnej. W przypadku zakończenia dojścia ewakuacyjnego przedsionkiem przeciwpożaro-

wym długość tę mierzy się do pierwszych drzwi tego przedsionka.
Dopuszczalne długości dojść ewakuacyjnych w strefach pożarowych określa poniższa tabela:

Rodzaj strefy pożarowej

Długośd dojścia *m+

przy jednym

dojściu

przy co

najmniej dwóch

dojściach

Z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem

PM o gęstości obciążenia ogniowego Q > 500 MJ/m

bez pomieszczenia

zagrożonego wybuchem

PM o gęstości obciążenia ogniowego Q ≤ 500 MJ/m2 bez pomieszczenia
zagrożonego wybuchem

100

ZL I, II i V

ZL III

ZL IV

100

Dla dojścia najkrótszego, przy czym dopuszcza się dla drugiego dojścia długośd większą o 100% od
najkrótszego. Dojścia te nie mogą się pokrywad ani krzyżowad.

W tym nie więcej niż 20m na poziomej drodze ewakuacyjnej.

●

Długości dojść ewakuacyjnych mogą być powiększone pod warunkiem ochrony:
–

strefy pożarowej stałymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi - o 50%,

–

drogi ewakuacyjnej samoczynnymi urządzeniami oddymiającymi uruchamianymi za pomocą

systemu wykrywania dymu - o 50%.

Przy jednoczesnym stosowaniu tych urządzeń długość dojścia może być powiększona o 100%.

●

W budynku PM, w którym jest wymagana druga droga ewakuacyjna dla ludzi z wyższej kondy-

gnacji, dopuszcza się stosowanie na tej drodze drabiny ewakuacyjnej, prowadzącej na dach nad

niższą kondygnacją lub na poziom terenu, jeżeli liczba osób przebywających jednocześnie na

wyższej kondygnacji nie przekracza 50, a w budynku z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem -

15. Nie dotyczy to zakładów pracy chronionej. Drabiny ewakuacyjne należy umieszczać w miej-
scach łatwo dostępnych. Sytuowanie drabin naprzeciw świetlików i okien jest zabronione.

WAŻNE

: Podstawą do uznania użytkowanego istniejącego budynku za zagrażający życiu

ludzi jest niezapewnienie możliwości ewakuacji ludzi, przez występujące w nim

warunki techniczne w szczególności w wyniku [Q 102]:
•

szerokości przejścia, dojścia lub wyjścia ewakuacyjnego albo biegu względnie

spocznika klatki schodowej służącej ewakuacji mniejszej o ponad jedną trze-

cią od określonej w przepisach techniczno-budowlanych;

•

długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad 100% od

określonej w przepisach techniczno-budowlanych;

•

występowania w pomieszczeniu strefy pożarowej zakwalifikowanej do kate-

gorii zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II albo na drodze ewakuacyjnej:
–

okładziny sufitu lub sufitu podwieszonego z materiału łatwo zapalnego lub
kapiącego pod wpływem ognia, względnie wykładziny podłogowej z mate-

riału łatwo zapalnego,

–

okładziny ściennej z materiału łatwo zapalnego na drodze ewakuacyjnej,

jeżeli nie zapewniono dwóch kierunków ewakuacji;

•

niewydzielenia ewakuacyjnej klatki schodowej budynku wysokiego innego niż
mieszkalny lub wysokościowego, w sposób określony w przepisach technicz-

no-budowlanych;

•

niezabezpieczenia przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych wymienionych w

przepisach techniczno-budowlanych, w określony w nich sposób;

•

braku wymaganego oświetlenia awaryjnego w strefie pożarowej zakwalifi-
kowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II lub ZL V albo na drodze ewa-

kuacyjnej prowadzącej z tej strefy na zewnątrz budynku.

Wymagania przeciwpożarowe dla elementów wykończenia wnętrz i wyposażenia stałego
W strefach pożarowych ZL I, ZL II, ZL III i ZL V stosowanie do wykończenia wnętrz materiałów ła-

two zapalnych, których produkty rozkładu termicznego są bardzo toksyczne lub intensywnie dy-

miące, jest zabronione.
Na drogach komunikacji ogólnej, służących celom ewakuacji, stosowanie materiałów i wyrobów

budowlanych łatwo zapalnych jest zabronione.
W pomieszczeniach przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób oraz w po-

mieszczeniach produkcyjnych stosowanie łatwo zapalnych przegród, stałych elementów wyposaże-

nia i wystroju wnętrz oraz wykładzin podłogowych jest zabronione.
W pomieszczeniach stref pożarowych ZL II, w pomieszczeniach magazynowych oraz w pomieszcze-

niach z podłogami podniesionymi stosowanie wykładzin podłogowych łatwo zapalnych jest zabro-

nione.
Okładziny sufitów oraz sufity podwieszone należy wykonywać z materiałów nie-palnych lub nieza-

palnych, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia. Wymaganie to nie dotyczy mieszkań.

Wyposażenie budynku w podręczny sprzęt gaśniczy
Obiekty powinny być wyposażone w gaśnice przenośne spełniające wymagania Polskich Norm, bę-

dących odpowiednikami Norm Europejskich (EN), dotyczących gaśnic, lub w gaśnice przewoźne [§

28 Q 102]. Rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia grup pożarów określonych w Pol-

skich Normach (dotyczących podziału pożarów, które mogą wystąpić w obiekcie):

A - materiałów stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z

tworzeniem żarzących się węgli;

B - cieczy i materiałów stałych topiących się;

C - gazów;
D - metali;

F - tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.

Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm

) zawartego w gaśnicach powinna przypa-

dać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach szczególnych:

•

na każde 100 m

powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym urządzeniem

gaśniczym:

–

zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,

–

produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m

–

zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;

•

na każde 300 m

powierzchni strefy pożarowej niewymienionej powyżej, z wyjątkiem zakwalifi-

kowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV,

Miejsce omłotów, niezależnie od wymaganych gaśnic, powinno być wyposażone w pojemnik z wodą

o objętości co najmniej 200 dm

przygotowany do wykorzystania w celach gaśniczych przy użyciu

wiadra lub w inny, równorzędny sposób.

Zasady rozmieszczania sprzętu
Gaśnice w obiektach powinny być rozmieszczone:

•

w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:
–

przy wejściach do budynków,

–

na klatkach schodowych,

–

na korytarzach,

–

przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;

•

w miejscach nienarażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece,

grzejniki);

•

w obiektach wielokondygnacyjnych - w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli po-

zwalają na to istniejące warunki.

Przy rozmieszczaniu gaśnic powinny być spełnione następujące warunki:

•

odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej ga-

śnicy nie powinna być większa niż 30 m;

•

do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

Przeglądy i konserwacja

•

urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice powinny być poddawane przeglądom technicznym i
czynnościom konserwacyjnym zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach dotyczą-

cych urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, w odnośnej dokumentacji techniczno-ruchowej oraz

instrukcjach obsługi,

•

przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzane w okresach i w

sposób zgodny z instrukcją ustaloną przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego
Zgodnie z § 6 [Q 102] właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących

odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, za-

mieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich, opracowują instrukcje

bezpieczeństwa pożarowego zawierające:

•

warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia obiektu, sposobu użytkowania,
prowadzonego procesu technologicznego i jego warunków technicznych, w tym zagrożenia wy-

buchem;

•

sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym stosowanych w

obiekcie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic;

•

sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia;

•

sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace są

przewidywane;

•

sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi;

•

sposoby zaznajamiania użytkowników obiektu z treścią przedmiotowej instrukcji oraz z przepi-

sami przeciwpożarowymi.

UWAGA

: Dopuszcza się, aby Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego stanowiła w obiek-

tach produkcyjnych i magazynowych część instrukcji technologiczno-ruchowej.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji, co naj-

mniej raz na dwa lata, a także po takich zmianach sposobu użytkowania obiektu lub procesu tech-
nologicznego, które wpływają na zmianę warunków ochrony przeciwpożarowej.
Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego nie są wymagane dla obiektów stanowiących odrębne strefy

pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbioro-

wego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich lub ich części, jeżeli nie występuje w nich

strefa zagrożenia wybuchem, a ponadto:

–

kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową nie przekracza

1000 m

(oprócz budynku inwentarskiego),

–

kubatura brutto budynku inwentarskiego nie przekracza 1500 m

–

powierzchnia strefy pożarowej obiektu innego niż budynek nie przekracza 1000 m

Zasady postępowania pracowników na wypadek powstania pożaru
Zgodnie z art. 4 [Q 101] pracodawca jest zobowiązany do ustalenia w zakładzie sposobu postępo-

wania na wypadek pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
Poniżej podano przykłady ułatwiające opracowanie sposobu postępowania na wypadek pożaru.
Wzór meldunku o pożarze

Krótko i wyraźnie

określić miejsce pożaru

Podać nr telefonu i swoje

nazwisko

Potwierdzić przyjęcie

Dokładne określenie pożaru i miejsca jego powstania przyspiesza

jego zlokalizowanie i likwidację.

W celu szybkiego sprawdzenia, czy alarm nie jest fałszywy, podanie

numeru telefonu, z którego się nadaje meldunek, i swojego
nazwiska jest niezbędne.

Nie rozłączać się, dopóki meldunek nie zostanie potwierdzony.

Postępowanie w przypadku ogłoszenia alarmu i zarządzenia ewakuacji

Przerwać pracę, zabezpie-

czyć ważne dokumenty i

wyłączyć urządzenia

elektryczne

Zachować spokój, aby nie

dopuścić do paniki, opuścić

budynek, korzystając z

drogi ewakuacyjnej

Pozamykać drzwi i okna, aby uniemożliwić rozszerzanie się ognia

lub dymu.

Zbaczanie lub zawracanie z drogi ewakuacyjnej utrudnia sprawne

prowadzenie ewakuacji i może spowodować panikę.

Ściśle stosować się do poleceń kierownictwa akcji

Wykaz telefonów alarmowych

Państwowa Straż Pożarna
Zakładowa Straż Pożarna

Policja

Pogotowie ratunkowe

Pogotowie elektroenergetyczne

Pogotowie gazowe
Pracodawca

998

…………………..

997

999

…………………..

UWAGA:

Pracownik jest zobowiązany zapoznać się z "Instrukcją postępowania na wypa-

dek powstania pożaru" obowiązującą w zakładzie i stosować się do jej posta-
nowień.

OCHRONA ODGROMOWA

Ochrona odgromowa jest ważnym elementem zabezpieczenia przeciwpożarowego i przeciwwybu-

chowego obiektów przemysłowych. Brak urządzeń piorunochronnych lub ich niewłaściwy stan

techniczny był i jest przyczyną wielu pożarów.
Bezpośrednim i niebezpiecznym skutkiem piorunu może być:

•

pożar,

•

szkoda mechaniczna,

•

porażenie ludzi lub zwierząt,

•

uszkodzenie wyposażenia elektrycznego i elektronicznego,

•

panika i związane z nią skutki,

•

wybuch z emisją niebezpiecznych substancji (materiały radioaktywne, substancje chemiczne i

biochemiczne).

Klasyfikacja obiektów
Z punktu widzenia ochrony odgromowej obiekty budowlane dzieli się na:

•

obiekty produkcyjne i magazynowe niezagrożone wybuchem oraz budynki mieszkalne, użytecz-

ności publicznej,

•

obiekty zakwalifikowane jako zagrożone wybuchem materiałów wybuchowych, mieszanin ga-

zów, par i pyłów palnych z powietrzem oraz zagrożone pożarem. Dla tej grupy stosuje się ochro-

nę obostrzoną - czyli zespół środków do ochrony obiektów budowlanych, w których skutki wy-
ładowań piorunowych mogą się łatwo rozprzestrzeniać,

•

inne obiekty, takie jak kolejki linowe, stacje przekaźnikowe, mosty, dźwigi, stadiony itp. Do tej

grupy stosuje się ochronę specjalną.

•

Do obiektów budowlanych niewymagających ochrony należą:

•

usytuowane w strefie ochronnej sąsiadujących obiektów,

•

budynki o wysokości nieprzekraczającej 25 m usytuowane w zwartej zabudowie.

Klasyfikacja obiektów może być także dokonana w zależności od skutków oddziaływania wyłado-

wań atmosferycznych (piorunów).
Poniżej podano przykładową klasyfikację obiektów w zależności od skutków.
Obiekty zwykłe
Należą do nich: obiekty przeznaczone do celów zwyczajnych albo handlowych,

przemysłowych, rolnych, biurowych czy mieszkalnych - do wysokości 60 m (np. domy mieszkalne,

szkoły, szpitale, teatry, banki itp.).
Obiekty specjalne

Można je podzielić na 4 grupy:

•

Obiekty o zwiększonym zagrożeniu - których materiały konstrukcyjne, zawartość lub przezna-
czenie powodują zwiększone zagrożenie (np. obiekty telekomunikacyjne, energetyczne, przemy-

słowe o dużym obciążeniu ogniowym itp.).

•

Obiekty groźne dla otoczenia - których zawartość może być groźna dla otoczenia przy uderze-

niu piorunu (np. rafinerie, stacje paliw, wytwórnie ogni sztucznych, zakłady zbrojeniowe itp.).

•

Obiekty groźne dla środowiska - które w wyniku uderzenia pioruna mogą być źródłem emisji
do otoczenia substancji chemicznych, biologicznych czy radioaktywnych [np. zakłady chemiczne,

reaktory atomowe, laboratoria i za-kłady biochemiczne itp.).

•

Obiekty różne - obiekty wymagające urządzeń piorunochronnych w wykonaniu specjalnym (np.

budynki o wysokości większej niż 60 m, pola campingowe, place sportowe, instalacje tymczaso-

we, obiekty w budowie itp.).

Budowa urządzenia piorunochronnego

Na rysunkach przedstawiono przykłady urządzeń piorunochronnych:

a) o zwodzie pionowym, nieizolowanym niskim,

b) o zwodzie pionowym, nieizolowanym,

c) o zwodzie poziomym, nieizolowanym wysokim,

d) o zwodzie pionowym, izolowanym.

Do podstawowych części urządzenia piorunochronnego należą:

•

zwód - przyjmujący bezpośrednio wyładowania atmosferyczne,

•

przewód odprowadzający - łączący po najkrótszej drodze zwód z przewodem uziemiającym,

•

uziom - przewód uziemiający położony w ziemi, przekazujący do ziemi ładunek,

•

zacisk probierczy - umożliwiający pomiar rezystancji uziemienia.

Badania stanu technicznego urządzeń piorunochronnych
Urządzenia piorunochronne, zależnie od rodzaju i przeznaczenia, podlegają ba-daniom. Powinny

one obejmować jedną lub więcej z następujących czynności:

PN-IEC 61024-1, PN-IEC 61024-1-2

Rodzaj badao

1. Badania w czasie budowy obiektu
2. Badania po zainstalowaniu urządzenia piorunochronnego
3. Badania okresowe
4. Badania dodatkowe po zmianach i naprawach

Zakres badao urządzenia piorunochronnego

1. Sprawdzenie dokumentacji technicznej
2. Oględziny i sprawdzenie stanu instalacji
3. Próby ciągłości
4. Przeprowadzenie prób rezystancji uziemienia i porównanie wyników tych badao z poprzednimi

1 - zwód pionowy, 2 - zwody poziome niskie, 3 - zwód poziomy wysoki, 4 - zwód pionowy

izolowany (maszt), 5 - przewody odprowadzające, 6 - zacisk probierczy, 7 - uziom.

Terminy badań okresowych
Badania przeprowadza się w zależności od klasyfikacji obiektu i wybranego poziomu ochrony od-

gromowej, wpływu środowiska na szybkość korozji elementów urządzenia piorunochronnego oraz

rodzaju zastosowanych materiałów. Zalecane okresy pomiędzy poszczególnymi sprawdzeniami
podano poniżej w tabeli.

Poziom ochrony odgromowej

Odstęp między dwoma kolejnymi

sprawdzeniami

Okres pomiędzy krytycznym spraw-

dzeniem urządzeo

2 lata

6 miesięcy

4 lata

12 miesięcy

III , IV

6 lat

12 miesięcy

Obiekty budowlane podlegające ochronie obostrzonej – co rok do 30 kwietnia (sprawdzenie można

wykonywać co 5 lat, jeśli wyniki pomiarów rezystancji uziemienia są pozytywne).
Obiekty podlegające ochronie specjalnej - co 6 lat.

Dokumentacja urządzeń piorunochronnych
Po dokonaniu konserwacji lub sprawdzenia urządzenia piorunochronnego należy przygotować ra-

port ze sprawdzania oraz dokumentację konserwacji. Powinny one zawierać:
Raport ze sprawdzenia

•

ocenę ogólnego stanu przewodów, elementów łączących, mocowań,

•

ocenę poziomu korozji oraz stanu ochrony przed korozją,

•

wyniki prowadzonych prób i pomiarów,

•

informację o wszelkiego rodzaju odstępstwach od wymagań stawianych przez normy,

•

dokumentację wszelkich zmian i rozbudowy urządzenia piorunochronnego.

Dokumentacja konserwacji

•

zapisy wszystkich procedur konserwacji oraz opisy podjętych lub wymaganych działań korygu-

jących,

•

dane do oceny przewodów, elementów łączących, mocowań urządzenia piorunochronnego.

POMIESZCZENIA PRACY

Pomieszczeniami pracy nazywamy pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników w celu wy-

konywania czynności produkcyjnych, usługowych, badawczych itp.
W zależności od czasu przebywania pracowników pomieszczenia dzielimy na:

•

pomieszczenia stałej pracy - w których łączny czas przebywania tego samego pracownika w cią-

gu jednej dobry przekracza 4 godziny,

•

pomieszczenia czasowej pracy - w których łączny czas przebywania tego samego pracownika w

ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin,

•

pomieszczenia uważane za nieprzeznaczone na pobyt pracowników, jeśli:
–

łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu zmiany roboczej jest krótszy niż
2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótko-

trwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń, albo utrzymaniem

czystości i porządku,

–

procesy technologiczne nie pozwalają na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania

pracowników (bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego
reżimu organizacji pracy).

–

jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt (niezależnie od czasu przebywania w nich pra-

cowników).

Podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń pracy przedstawiono poniżej.
●

Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku oraz za-
pewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i hi-

gieny pracy.

●

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higie-

niczne warunki pracy [Q 052]. W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:
–

oświetlenie naturalne i sztuczne,

–

odpowiednią temperaturę,

–

wymianę powietrza,

–

zabezpieczenie przed wilgocią,

–

zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,

–

zabezpieczenie przed drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążli-
wościami,

–

odpowiednie wymiary pomieszczeń,

–

prawidłową ewakuację,

–

właściwą odporność ogniową elementów budowlanych.

●

W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka tempe-
ratura, hałas, drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp.) powinny być zastosowane rozwią-

zania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń

pracy oraz do pomieszczeń higienicznosanitarnych.

●

Jeżeli podczas procesów pracy występuje niebezpieczeństwo oblania pracowników środkami

żrącymi lub zapalenia odzieży na pracowniku - nie dalej niż 20 m w linii poziomej od stanowisk,
na których wykonywane są te procesy, powinny być zainstalowane natryski ratunkowe (pryszni-

ce bezpieczeństwa) do obmycia całego ciała oraz oddzielne natryski (prysznice) do przemywania

oczu.

●

Natryski te powinny, w razie potrzeby, umożliwiać ich natychmiastowe uruchomienie samo-

czynne lub w inny sposób - z uwzględnieniem ograniczonej sprawności osób z nich korzystają-

cych. Natryski i urządzenia powinny być zasilane wodą nieogrzewaną i działać niezawodnie bez
względu na warunki atmosferyczne.

●

Przy wyjściu z pomieszczenia, w którym odbywa się praca przy użyciu materiałów zakaźnych lub

toksycznych powinna znajdować się co najmniej jedna umywalka z doprowadzoną do niej ciepłą

wodą - na każdych dwudziestu pracowników jednocześnie zatrudnionych, lecz nie mniej niż jed-

na umywalka przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

OŚWIETLENIE

Oświetlenie jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na wydajność pracy, wypadki

przy pracy oraz zdrowie pracownika. Niewłaściwe warunki oświetlenia wywołują wiele niekorzyst-

nych zmian i reakcji organizmu ludzkiego, co prowadzi do zmęczenia oczu i pogorszenia stanu psy-
chicznego.
Oświetlenie występujące na stanowiskach pracy można podzielić na naturalne (dzienne) i sztuczne.

Optymalnym rozwiązaniem jest oświetlenie dzienne, lecz ze względu na nasze warunki klimatyczne

musi być ono wspomagane przez oświetlenie sztuczne (elektryczne). Z oświetlenia dziennego nie

należy jednak rezygnować ze względu na przeciwwskazania psychofizjologiczne.

WAŻNE:

Dopuszcza się oświetlenie pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi wy-

łącznie światłem sztucznym, jeżeli:

–

oświetlenie światłem dziennym nie jest konieczne lub nie jest wskazane ze
względów technologicznych,

–

jest uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania tego pomieszcze-

nia w obiekcie podziemnym lub w części budynku pozbawionej oświetlenia

dziennego [§ 58 Q 053].

W przypadku gdy pomieszczenie jest pomieszczeniem stałej pracy, dla za-
stosowania wyłącznie oświetlenia światłem sztucznym, w tym elektrycznym,

jest wymagane uzyskanie zgody właściwego państwowego wojewódzkiego in-

spektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z właściwym okręgowym in-

spektorem pracy.

Oświetlenie dzienne
Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju

wykonywanych prac i wymaganej dokładności. Oświetlenie dzienne w pomieszczeniach pracy może

być:

•

górne, jeżeli światło dzienne pada przez świetliki dachowe,

•

boczne, jeżeli światło dzienne pada przez okna,

•

mieszane (łącznie górne i boczne).

Najlepszym oświetleniem jest oświetlenie górne, ponieważ stwarza możliwość równomiernego

oświetlenia powierzchni pomieszczenia. Świetliki mogą być jednak bardziej kłopotliwe w użytko-

waniu (nieszczelności, osadzanie się kurzu, kondensacja pary, zaleganie śniegu itp.).
Minimalne warunki oświetlenia bocznego w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi okre-
śla stosunek powierzchni okien (w świetle ościeżnic) do powierzchni podłogi [Q 053], który powi-

nien wynosić co najmniej 1:8. Natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne

jest wymagane ze względu na przeznaczenie - co najmniej 1:12.
Szczególną uwagę przykłada się do utrzymywania we właściwym stanie oszklonych powierzchni. W

związku z tym:

•

okna, świetliki i naświetla w pomieszczeniach pracy o dużej wilgotności powietrza powinny być
wykonane w sposób zapobiegający skraplaniu się w nich pary wodnej. W przypadku szczególnie

dużego zaparowania pomieszczenia i możliwości spadania kropel wody na stanowisko pracy na-

leży zainstalować rynienki lub inne urządzenia odprowadzające wodę z okien, świetlików i na-

świetli,

•

szyby w oknach i świetlikach powinny być czyste oraz przepuszczać dostateczną ilość światła. Do
mycia okien i świetlików powinien być zapewniony dogodny i bezpieczny dostęp,

•

okna i świetliki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne

operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy [Q 052],

•

okna i świetliki przeznaczone do wietrzenia pomieszczeń należy wyposażyć w urządzenia po-

zwalające na otwieranie ich w sposób łatwy i bezpieczny z podłogi oraz ustawienie części otwie-
ranych w pożądanym położeniu.

Oświetlenie elektryczne
Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elek-

tryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami. Oświetlenie elektryczne traktujemy jako

uzupełniające oświetlenie dzienne, gdy samo oświetlenie dzienne jest niewystarczające lub nieza-

dowalające.
Obowiązująca obecnie norma [X 639] dotyczy oświetlenia miejsc pracy we wnętrzach, Zastępuje do

tej pory obowiązujące normy PN-71/E-02034 Urządzenia elektroenergetyczne. Oświetlenie elek-
tryczne obiektów energetycznych oraz PN-84/E-02035 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.

Wprowadza ona szereg nowych pojęć ujmujących szerzej zagadnienie oświetlenia stanowisk pracy,

np. pojęcie otoczenia świetlnego.
Otoczenie świetlne to, oprócz wymaganych parametrów natężenia oświetlenia, zapewnienie jako-

ściowych i ilościowych potrzeb człowieka, tj.:

–

wygody widzenia, przy której pracownicy mają dobre samopoczucie (wpływa to również po-
średnio na wzrost wydajności pracy),

–

wydajności wzrokowej, przy której pracownicy są w stanie wykonywać za-dania wzrokowe,

nawet w trudnych warunkach i w wydłużonym czasie,

–

bezpieczeństwa.

Przy ocenie otoczenia świetlnego bierze się pod uwagę:

•

rozkład luminancji,

•

natężenie oświetlenia,

•

olśnienie,

•

kierunkowość światła,

•

oddawanie barw i wygląd barwy światła,

•

migotanie,

•

światło dzienne.

Kryteria te stosuje się przy projektowaniu nowych urządzeń oświetleniowych oraz przebudowie i

eksploatacji istniejących.
Wymagania oświetleniowe dotyczące stref, zadań i czynności obejmują, podane w formie tabela-
rycznej:

–

eksploatacyjne natężenie oświetlenia Em - wartość, od której nie może być mniejsza wartość

średniego natężenia oświetlenia na określonej powierzchni,

–

granicę ujednoliconej oceny olśnienia UGR

. Wartość UGR dla danej instalacji oświetleniowej

nie powinna przekroczyć wartości podanej w tabeli,

–

minimalne wartości wskaźnika oddawania barw R

. Maksymalna wartość wskaźnika wynosi

100. Liczba ta maleje wraz ze spadkiem jakości oddawania barw. Nie zaleca się stosowania

lamp ze wskaźnikiem mniejszym niż 80 we wnętrzach, gdzie ludzie pracują dłuższy czas.

Przykładowe wymagania dotyczące różnych wnętrz, zadań i czynności podano poniżej:

Rodzaj wnętrza, zadania lub

czynności

[lx]

UGR

Uwagi:

Strefy komunikacji i korytarze

100

1) natężenie oświetlenia na poziomie podłogi,
2) R, i UGR  jak w obszarach  przyległych,
3) 150 lx, gdy pojazdy  są na drodze,
4) oświetlenie wejśd i wyjśd  powinno byd takie, aby

unikad  nagłych  zmian natężenia oświetlenia w
strefie przejściowej między wnętrzem budynku  i
strefą zewnętrzną w ciągu  dnia  lub w nocy,

5) zaleca się unikania olśnienia kierowców i

pieszych

Schody, ruchome schody i chodniki 150

Stołówki, spiżarnie

200

Szatnie, umywalnie, łazienki,
toalety

200

Pomieszczenia z urządzeniami
technicznymi, rozdzielczymi
(sterownie)

200

Składy, magazyny

100

Strefy pakowania i wysyłania

300

Strefy magazynowe z regałami
(przejścia z obsługą)

150

Spawanie

300

Zgrubna i średnia obróbka
skrawaniem (tolerancja > 0,1 mm)

300

Precyzyjna obróbka skrawaniem,
szlifowanie (tolerancja < 1 mm)

500

Trasowanie, sprawdzanie

750

Przygotowanie powierzchni i
lakierowanie

750

Biura - pisanie ręczne,
obsługiwanie klawiatury, czytanie,
przetwarzanie danych

500

80 Praca z monitorami ekranowymi

Archiwa

200

Biura - kreślenie techniczne

750

Pokoje spotkao i konferencji

500

Domy towarowe, sklepy:
- strefy sprzedaży
- strefa kasy

300

500

Zalecenia dotyczące natężenia oświetlenia i UGR
zależą od rodzaju sklepu

Szkoły:
- sale lekcyjne, pokoje
nauczycielskie,
- tablice
- sale wykładowe

300

500
500

19
19

80
80

Zaleca się oświetlenie sterowane Ochrona przed
lustrzanymi odbiciami światła Zaleca się oświetlenie
sterowane

W przepisach budowlanych [Q 053] określono wymagania dla oświetlenia awaryjnego.
Oświetlenie awaryjne - stosowane w pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii

oświetlenia podstawowego mogą wystąpić zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników. W takich
przypadkach budynek należy zasilać co najmniej z dwóch niezależnych, samoczynnie załączających

się źródeł energii oraz wyposażać w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne. W budynku

wysokościowym jednym ze źródeł zasilania powinien być agregat prądotwórczy.
Oświetlenie awaryjne należy stosować w:

–

pomieszczeniach produkcyjnych, magazynowych oraz przeznaczonych na pobyt ludzi, w któ-
rych poruszanie się ludzi w ciemnościach może spowodować wybuch, pożar lub inne zagroże-

nie dla życia lub zdrowia, a także mających powierzchnię użytkową ponad 2000 m2,

–

budynkach użyteczności publicznej (wysokich i wysokościowych, kinach, teatrach, filharmo-

niach, muzeach, szpitalach),

–

częściach budynków użyteczności publicznej, obejmujących:
a) sale sportowe i widowiskowe z widowniami na ponad 300 osób,

b) sale wystawowe, lokale rozrywkowe i sale konsumpcyjne o powierzchni ponad 500 m2,

c) sale zebrań i audytoria o 300 i więcej miejscach,

d) pomieszczenia handlowe o powierzchni ponad 2000 m2,

e) bankowe sale operacyjne o powierzchni ponad 300 m2 oraz skarbce,
f) pasażerskie dworce o powierzchni ponad 1000 m2,

–

budynkach zamieszkania zbiorowego, przeznaczonych dla więcej niż 200 osób,

–

pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz na drogach komunikacji wewnętrz-

nej, oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,

–

garażach oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym o powierzchni powyżej 1000 m2,

–

innych budynkach i pomieszczeniach (niewymienionych wyżej), w których nawet krótkotrwałe

wyłączenie oświetlenia podstawowego może spowodować zagrożenie dla zdrowia lub życia

pracowników.

Oświetlenie awaryjne dzielimy na:

•

bezpieczeństwa - rodzaj oświetlenia awaryjnego umożliwiający bezpieczne dokończenie lub
kontynuację wykonywanych czynności,

•

ewakuacyjne - umożliwiające łatwe i pewne wyjście z budynku w czasie zaniku oświetlenia

podstawowego. Należy także stosować podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji,

•

przeszkodowe - stosowane w pomieszczeniu, które jest użytkowane przy zgaszonym oświetle-

niu podstawowym, zasilane napięciem bezpiecznym, służące uwidocznieniu przeszkód wynika-
jących z układu budynku, drogi komunikacyjnej lub sposobu ich użytkowania.

WAŻNE

: Oświetlenie sztuczne połączonych ze sobą pomieszczeń przeznaczonych na stały

pobyt ludzi oraz do ruchu ogólnego (komunikacji) nie powinno wykazywać
różnic natężenia wywołujących olśnienie przy przejściu między tymi pomiesz-

czeniami [§ 59 ust 3 Q 053], Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia

w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja

wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5:1.

Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca
jest wykonywana w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione

warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

WENTYLACJA POMIESZCZEŃ PRACY

We wszystkich pomieszczeniach pracy należy zapewnić wentylację, czyli wymianę powietrza w po-

mieszczeniu lub jego części mającą na celu usunięcie powietrza zużytego i zanieczyszczonego i
wprowadzenie powietrza zewnętrznego. Dokonuje się tego poprzez wentylację naturalną lub/i me-

chaniczną. Wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić:

–

w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi,

–

w pomieszczeniach bez otwieranych okien, a także

–

w innych pomieszczeniach, w których ze względów zdrowotnych, technologicznych lub bezpie-
czeństwa konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza.

W pomieszczeniach budynków użyteczności publicznej i produkcyjnych, których przeznaczenie

wiąże się z ich okresowym użytkowaniem, instalacja wentylacji mechanicznej powinna zapewniać

możliwość ograniczenia intensywności działania lub jej wyłączenia poza okresem użytkowania po-

mieszczeń, z zachowaniem warunku normalnej pracy przez co najmniej jedną godzinę przed i po ich
użytkowaniu. W tych pomieszczeniach, w przypadku występowania źródeł zanieczyszczeń szkodli-

wych dla zdrowia lub źródeł pary wodnej, należy zapewnić stałą, co najmniej półkrotną wymianę

powietrza w okresie przerw w ich wykorzystywaniu, przyjmując do obliczania wentylowanej kuba-

tury nominalną wysokość pomieszczeń, lecz nie większą niż 4 m, lub zapewnić okresową wymianę

powietrza sterowaną poziomem stężenia zanieczyszczeń [Q 053].
Ogólny podział wentylacji jest następujący:

Wentylacja naturalna
Naturalna wentylacja to wentylacja (wymiana powietrza) zachodząca wskutek działania natural-

nych sił przyrody, tj. sił wyporu termicznego lub/i sił naporu wiatru. Jeżeli jest spowodowana przez

różnicę gęstości powietrza na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia i zintensyfikowana przez wypo-

sażenie pomieszczenia (budynku) w pionowe kanały wywiewne, to nosi nazwę wentylacji grawi-

tacyjnej. Przy dodatkowym wykorzystaniu elementów wspomagających i otworów o obliczonej i

WENTYLACJA

ogólna

miejscowa

naturalna

mechaniczna

przewietrza-

nie

nawiewna

wywiewna

nawiewno-

wywiewna

ssawki

okapy

Obudowy (di-

gestoria)

infiltracja

aeracja

grawitacyjna

regulowanej powierzchni będziemy mieli do czynienia z aeracją. Intensywność wentylacji określa

się krotnością wymiany powietrza (liczbą wymian powietrza). Jest to liczba określająca, ile razy w

ciągu godziny przepływa przez pomieszczenie strumień powietrza o objętości równej objętości po-

mieszczenia.
Przykład

Szatnia ma wymiary: 15 m × 6m × 2,5 m i przeznaczona jest dla 100 pracowników. Objętość pomies z-

czenia wynosi 225 m3 Zgodnie z § 7 ust 3 załącznika nr 3 do Q 052 w tej szatni powinna być zapewnio-

na 4-krotna wymiana powietrza w ciągu godziny, czyli 225 m3 × 4 = 900 m3/godzinę.
Wentylacja grawitacyjna jest stosowana w budynkach przemysłowych, użyteczności publicznej,

szkołach, garażach, budynkach mieszkalnych itp. o wysokości do 25 m.
Do wentylacji naturalnej można jeszcze zaliczyć:

•

infiltrację,

•

eksfiltrację,

•

przewietrzanie.

Infiltracja jest to zjawisko przenikania powietrza przez pory materiałów budowlanych oraz przez
szczeliny wokół otworów do pomieszczenia, wobec czego nie może ona być kontrolowana przez

użytkowników. Intensywność wymiany powietrza zależy od różnicy ciśnień między powietrzem

wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia.
Eksfiltracja w odróżnieniu od infiltracji polega na wypływie powietrza z po-mieszczenia przez

otwory i nieszczelności w przegrodach.
Przewietrzanie jest to wymiana powietrza wywołana przez otwieranie okien, względnie zapew-

niona przez specjalne otwory. Pozwala na przeprowadzenie w krótkim czasie dużej wymiany po-

wietrza. Przewietrzanie stosuje się, gdy po-wietrze zewnętrzne może być bezpośrednio wprowa-

dzone do pomieszczenia przez otwory okienne bez jego przygotowania (tj. ogrzania, chłodzenia lub

nawilżania).
Skrzydła okien, świetliki oraz nawietrzaki okienne, wykorzystywane do wietrzenia pomieszczeń

przeznaczonych na pobyt ludzi, powinny być zaopatrzone w urządzenia pozwalające na łatwe ich

otwieranie i regulowanie wielkości otwarcia z poziomu podłogi lub pomostu (także przez osoby

niepełnosprawne).
Wentylacja grawitacyjna powinna zapewnić stałą wymianę powietrza z każdego pomieszczenia
pracy. Aby wentylacja prawidłowo spełniała swoją rolę, należy z pomieszczenia wyprowadzić kanał

wentylacyjny ponad poziom dachu - powstanie wtedy efekt kominowy. Jeśli wymiary otworów na-

wiewanych ustalone są prawidłowo, to przy odpowiednio dużej różnicy temperatur powietrza we-

wnątrz i na zewnątrz pomieszczenia uzyskać można intensywną jego wymianę. Tego rodzaju wenty-

lowanie naturalne stosuje się w pomieszczeniach służby zdrowia. Każde takie pomieszczenie po-
winno mieć swój własny kanał wentylacyjny z wlotem pod sufitem i wylotem co najmniej 0,6 m po-

wyżej kalenicy dachu.
Zabrania się w nich stosowania kanałów zbiorczych, zarówno pionowych, jak i poziomych. Przekrój

kanałów i wlotów do nich (umieszczonych 30 cm pod poziomem sufitu powinien zapewniać wy-

mianę powietrza na godzinę co najmniej 1,5-krotną).

Wentylacja mechaniczna
Wentylacja mechaniczna jest wynikiem działania urządzeń mechanicznych lub strumieniowych,

wprawiających powietrze w ruch. Wykorzystując w ten sposób odpowiednio dużą różnicę ciśnienia

w sieci rozprowadzającej powietrze, niezależnie od czynników meteorologicznych, powietrze może

być poddane, przygotowaniu przed wprowadzeniem go do sieci (odpylenie, ogrzanie, chłodzenie,

nawilżanie, osuszanie) przez czerpnie powietrza. Czerpnie powietrza powinny być zlokalizowane w
sposób umożliwiający pobieranie powietrza niezanieczyszczonego (zanieczyszczone powietrze po-

winno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia przed wprowadzeniem go do

wentylowanych pomieszczeń).
W pomieszczeniach pracy, w zależności od potrzeb, można stosować wentylację ogólną, powodu-

jącą wymianę powietrza w całym pomieszczeniu, a także wentylację miejscową, polegającą na
wymianie powietrza w określonej przestrzeni w pomieszczeniu, w obrębie stanowiska pracy lub

urządzenia technologicznego. W pomieszczeniach pracy, w których jest możliwe niespodziewane

wydzielenie się dużych ilości substancji toksycznych lub niebezpiecznych, grożących wybuchem -

stosuje się wentylację awaryjną - pozwalającą w krótkim czasie obniżyć niebezpieczne stężenia

tych substancji.

WAŻNE:

W pomieszczeniu, w którym jest zastosowana wentylacja mechaniczna lub kli-

matyzacja, nie można stosować wentylacji grawitacyjnej. Wymaganie to nie

dotyczy pomieszczeń z urządzeniami klimatyzacyjnymi niepobierającymi po-
wietrza zewnętrznego [Q 053].

Systemy wentylacji mechanicznej
Wentylacja wywiewna polega na wywiewaniu powietrza z pomieszczeń, dzięki czemu wskutek wy-

tworzonego podciśnienia powietrze zewnętrzne napływa drogą infiltracji przez nieszczelności z

zewnątrz lub z sąsiednich pomieszczeń. System ten znajduje zastosowanie w pomieszczeniach ra-
czej drugorzędnych lub wymagających niewielkiej wymiany powietrza, a więc w budynkach miesz-

kalnych, ustępach o małej ilości oczek, szatniach. W pomieszczeniach wymagających większych ilo-

ści powietrza stosowanie tylko mechanicznej wentylacji wywiewnej bez mechanicznej wentylacji

nawiewnej jest niedopuszczalne.

WAŻNE:

W pomieszczeniach z paleniskami na paliwo stałe, płynne lub z urządzeniami

gazowymi pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawita-

cyjnym odprowadzeniem spalin przewodem od urządzenia stosowanie mecha-
nicznej wentylacji wyciągowej jest zabronione [§ 150 ust 9 Q 053].

Wentylacja nawiewna polega na doprowadzeniu powietrza do pomieszczenia i wytworzeniu nad-

ciśnienia. Powietrze nawiewane musi być odpowiednio przy-gotowane (ogrzane w okresie zimy).

System ten stosuje się w pomieszczeniach, które z racji swego charakteru były źródłem poważnego

wychłodzenia, a więc stykającymi się z powietrzem zewnętrznym: hole, przedsionki teatrów, kin,
domów towarowych, pawilony wystawowe, a także w pomieszczeniach, w których wydzielające się

powietrze powodowałoby kondensację pary i niebezpieczne przeciągi. (Obecnie stosuje się przy

wejściach tak zwane kurtyny powietrzne - nawiew odpowiednio ogrzanego powietrza).
Wentylacja nawiewno-wywiewna jest podstawowym systemem wentylacji mechanicznej. Sposób

rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w pomieszczeniu decyduje o sposobie rozmieszczenia otwo-
rów nawiewnych i wywiewnych, czyli o doborze systemu wentylacji. Jako zasadę należy przyjąć, że

wybrany system po-winien zapewnić równomierny dopływ powietrza do strefy przebywania ludzi,

przy czym powinni się oni znajdować w strefie nawiewanego powietrza. Powietrze usuwane z po-

mieszczenia należy zasysać jak najbliżej miejsc, gdzie wydzielają się zanieczyszczenia.
Różne kierunki przepływu powietrza w pomieszczeniach przedstawiono na schematach. Należy je

traktować jako przykłady różnorodności rozwiązań, przy czym w praktyce stosowane są raczej sys-
temy będące kombinacją niżej wymienionych:

1. Nawiew i wywiew powietrza górą - odprowadzenie nadmiaru ciepła oraz gazów i par lżejszych

od powietrza.

2. Nawiew górą, wywiew dołem - odprowadzenie gazów i par zdecydowanie cięższych od powie-

trza lub zanieczyszczeń pyłowych.

3. Nawiew dołem, wywiew górą - odprowadzanie nadmiaru ciepła oraz gazów i par lżejszych od

powietrza.

Klimatyzacja
Jest to utrzymywanie odpowiednich warunków klimatycznych: ciśnienia, temperatury, wilgotności

oraz składu chemicznego powietrza - wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach.

Służą do tego specjalne urządzenia. Celem klimatyzacji jest zapewnienie właściwych warunków

higienicznych i dobrego samopoczucia.
Klimatyzację należy stosować w pomieszczeniach, w których ze względów użytkowych, higienicz-
nych, zdrowotnych lub technologicznych konieczne jest utrzymywanie odpowiednich parametrów

powietrza wewnętrznego określonych w przepisach odrębnych i w Polskiej Normie dotyczącej pa-

rametrów obliczeniowych powietrza wewnętrznego [Q 053].
Dla zapewnienia odpowiedniej wymiany powietrza w pomieszczeniach pracy i higienicznosanitar-

nych należy stosować minimalne wielkości określone w przepisach [Q 052] i [X 110],

Rodzaj pomieszczenia

ilośd powietrza

krotnośd wymian

Budynki użyteczności publicznej [X 110]

Pomieszczenia na stały i czasowy pobyt ludzi - z oknami
otwieranymi

20 m

/osobę/godzinę

Pomieszczenia na stały i czasowy pobyt ludzi - klimatyzowane
lub wentylowane o nieotwieranych oknach

30 m

/osobę/godzinę

Pomieszczenia higienicznosanitarne [Q 052]

Szatnie

4 - krotna

Szatnie (do 10 pracowników + otwierane okna)

2 - krotna

Umywalnie

2 - krotna

Natryski

5 - krotna

Jadalnie

2 - krotna

Pomieszczenie do wypoczynku

2 - krotna

Palarnie

10 - krotna

Ustępy

50 m

/godzinę na 1 miskę

ustępową

Podstawowe wymagania wymiany powietrza dla pomieszczeń pracy

●

W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb
użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i

gazowych.

●

W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna

być zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych do-

puszczalnych stężeń tych substancji.

●

Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub

wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.

●

Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania

pomieszczeń pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej.

●

W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej należy zapewnić:
–

odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu nie-

dopuszczenia do awarii,

–

stosowanie środków mających na celu ograniczenie natężenia i rozprzestrzeniania się hałasu i

drgań powodowanych pracą urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych,

●

W pomieszczeniach pracy, w których występuje wydzielanie się ciepła przez promieniowanie w
ilości przekraczającej na stanowiskach pracy:

●

należy stosować nawiewną wentylację miejscową. Parametry nawiewanego powietrza powinny

spełniać wymagania dla mikroklimatu gorącego, określone w przepisach w sprawie najwyższych

dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

●

Urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny
być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania, urządzenia te powinny być wy-

posażone w miejscowe odciągi.

●

Wentylacja nie powinna powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń

pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej.

●

Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany

bezpośrednio na stanowisko pracy.

●

Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C (343 K) przy

nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i

45°C (318 K) - w pozostałych przypadkach.

●

W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwo palne lub niebezpieczne pod względem

wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego powietrza powinna
być zgodna z przepisami w sprawie ochrony przeciwpożarowej.

●

Przy urządzeniach wentylacyjnych należy stosować środki zmniejszające natężenie i rozprze-

strzenianie się hałasu i drgań powodowanych pracą tych urządzeń.

●

Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z re-cyrkulacją powietrza

ilość świeżego powietrza nie powinna być mniejsza niż 10% ogólnej ilości wymienianego powie-
trza.

●

W powietrzu wprowadzanym do pomieszczeń pracy przy stosowaniu recyrkulacji zanieczysz-

czenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie powinno przekraczać poziomu, przy którym su-

ma stosunków stężeń poszczególnych substancji do odpowiadających im wartości najwyższych

dopuszczalnych stężeń przekracza 0,3.

●

Recyrkulacja powietrza nie powinna być stosowana w pomieszczeniach pracy, w których wystę-

pują szkodliwe czynniki biologiczne, czynniki chemiczne stwarzające zagrożenia określone w

przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu

pracy czynników chemicznych, materiały wydzielające nieprzyjemne lub uciążliwe zapachy albo

możliwe jest nagle zwiększenie stężenia niebezpiecznych substancji chemicznych, a także w
przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

Powietrze do układu wentylacyjnego pobierane jest poprzez czerpnie powietrza, a zużyte wydalane

przez tak zwane wyrzutnie. Poniżej podano wymogi dotyczące czerpni i wyrzutni powietrza [§ 152

Q 053]:
●

Czerpnie i wyrzutnie powietrza na dachu budynku należy sytuować poza strefami zagrożenia
wybuchem, zachowując między nimi odległość nie mniejszą niż 10 m przy wyrzucie poziomym i

6 m przy wyrzucie pionowym, przy czym wyrzutnia powinna być usytuowana co najmniej 1 m

ponad czerpnią.

●

Dolna krawędź otworu wyrzutni z poziomym wylotem powietrza, usytuowanej na dachu budyn-

ku, powinna znajdować się co najmniej 0,4 m powyżej powierzchni, na której wyrzutnia jest za-
montowana, oraz 0,4 m powyżej linii łączącej najwyższe punkty wystających ponad dach części

budynku, znajdujących się w odległości do 10 m od wyrzutni, mierząc w rzucie poziomym.

●

Czerpnie powietrza w instalacjach wentylacji i klimatyzacji powinny być zabezpieczone przed

opadami atmosferycznymi i działaniem wiatru oraz być zlokalizowane w sposób umożliwiający

pobieranie w danych warunkach jak najczystszego i - w okresie letnim - najchłodniejszego po-

wietrza,

●

Czerpni powietrza nie należy lokalizować w miejscach, w których istnieje niebezpieczeństwo

napływu powietrza wywiewanego z wyrzutni oraz powietrza z rozpyloną wodą pochodzącą z

chłodni kominowej lub innych podobnych urządzeń.

●

Czerpnie powietrza sytuowane na poziomie terenu lub na ścianie dwóch naj-niższych kondygna-

cji nadziemnych budynku powinny znajdować się w od-ległości co najmniej 8 m w rzucie pozio-
mym od ulic i zgrupowania miejsc postojowych dla więcej niż 20 samochodów, miejsc groma-

dzenia odpadów stałych, wywiewek kanalizacyjnych oraz innych źródeł zanieczyszczenia powie-

trza. Odległość dolnej krawędzi otworu wlotowego czerpni od poziomu terenu powinna wynosić

co najmniej 2 m.

●

Czerpnie powietrza sytuowane na dachu budynku powinny być tak lokalizowane, aby dolna kra-
wędź otworu wlotowego znajdowała się co najmniej 0,4 m powyżej powierzchni, na której są

zamontowane, oraz aby została zachowana odległość co najmniej 6 m od wywiewek kanalizacyj-

nych, o Powietrze wywiewane z budynków lub pomieszczeń, zanieczyszczone w stopniu prze-

kraczającym wymagania określone w przepisach odrębnych, dotyczących dopuszczalnych rodza-

jów i ilości substancji zanieczyszczających powietrze zewnętrzne, powinno być oczyszczone

przed wprowadzeniem do atmosfery.

●

Wyrzutnie powietrza w instalacjach wentylacji i klimatyzacji powinny być zabezpieczone przed

opadami atmosferycznymi i działaniem wiatru oraz być zlokalizowane w miejscach umożliwiają-

cych odprowadzenie wywiewanego powietrza bez powodowania zagrożenia zdrowia użytkow-

ników budynku i ludzi w jego otoczeniu oraz wywierania szkodliwego wpływu na budynek.

●

Usytuowanie wyrzutni powietrza na poziomie terenu jest dopuszczalne tylko za zgodą i na wa-

runkach określonych przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego.

●

Dopuszcza się sytuowanie wyrzutni powietrza w ścianie budynku, pod warunkiem, że:
–

powietrze wywiewane nie zawiera uciążliwych zapachów oraz zanieczyszczeń szkodliwych

dla zdrowia,

–

przeciwległa ściana sąsiedniego budynku z oknami znajduje się w od-ległości co najmniej 10

m lub bez okien w odległości co najmniej 8 m,

–

okna znajdujące się w tej samej ścianie są oddalone w poziomie od wy-rzutni co najmniej 3 m,

a poniżej lub powyżej wyrzutni - co najmniej 2 m,

–

czerpnią powietrza, usytuowana w tej samej ścianie budynku, znajduje się poniżej lub na tym

samym poziomie co wyrzutnia, w odległości co naj-mniej 1,5 m.

●

Odległość wyrzutni dachowych, mierząc w rzucie poziomym, nie powinna być mniejsza niż 3 m
od:
–

krawędzi dachu, poniżej której znajdują się okna,

–

najbliższej krawędzi okna w połaci dachu,

–

najbliższej krawędzi okna w ścianie ponad dachem.

OGRZEWANIE POMIESZCZEŃ PRACY

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej

pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K),

chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają, W pomieszczeniach pracy, w których jest wy-

konywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa

niż 18°C (291 K).
Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła

w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z

zewnątrz.
Budynek, który ze względu na swoje przeznaczenie wymaga ogrzewania, powinien być wyposażony

w instalację ogrzewczą lub inne urządzenia ogrzewcze, niebędące piecami, trzonami kuchennymi
lub kominkami. Instalacje i urządzenia do ogrzewania budynku powinny mieć szczytową moc ciepl-

ną określoną zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi obliczania zapotrzebowania na ciepło po-

mieszczeń, a także obliczania oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła przegród budow-

lanych Do obliczania szczytowej mocy cieplnej należy przyjmować temperatury obliczeniowe ze-

wnętrzne zgodnie z Polską Normą dotyczącą obliczeniowych temperatur zewnętrznych, a tempera-
tury obliczeniowe ogrzewanych pomieszczeń - zgodnie z poniższą tabelą [X 101]:

Temperatury

obliczeniowe*

Przeznaczenie lub sposób

Przykłady pomieszczeo

+ 5°C

- nieprzeznaczone na pobyt ludzi,
- przemysłowe - podczas działania ogrzewa-

nia dyżurnego (jeżeli pozwalają na to
względy technologiczne)

magazyny  bez stałej obsługi,  garaże indy-
widualne,  hale postojowe (bez remon-
tów), akumulatornie,  maszynownie i
szyby dźwigów  osobowych

+ 8°C

- których nie występują zyski ciepła, a jedno-

razowy pobyt osób znajdujących  się w ru-
chu i w okryciach  zewnętrznych nie prze-
kracza  1 h

klatki schodowe w budynkach mieszkal-
nych

- w których występują zyski ciepła od urzą-

dzeo technologicznych, oświetlenia itp.,
przekraczające 25 W na 1 m

kubatury po-

mieszczenia

hale sprężarek, pompownie, kuźnie, har-
townie, wydziały obróbki cieplnej

+ 12°C

- których nie występują zyski ciepła, przezna-

czone do stałego  pobytu ludzi,  znajdujących
się w okryciach  zewnętrznych lub wykonu-
jących  pracę fizyczną  o wydatku  energe-
tycznym powyżej 300 W

magazyny  i składy  wymagające  stałej
obsługi,  hole wejściowe, poczekalnie  przy
salach  widowiskowych  bez szatni

+ 12°C

- w których występują zyski ciepła od urzą-

dzeo technologicznych, oświetlenia itp.,
wynoszące od 10 do 25 W na 1 m

kubatury

pomieszczenia

hale pracy fizycznej o wydatku energe-
tycznym po-wyżej 300 W, hale formierni,
maszynownie chłodni, ładownie akumu-
latorów, hale targowe, sklepy rybne i
mięsne

+ 16°C

- w których nie występują zyski ciepła, prze-

znaczone  na pobyt ludzi: w okryciach  ze-
wnętrznych w pozycji  siedzącej  i stojącej,
bez okryd zewnętrznych,  znajdujących  się w
ruchu lub wykonujących  pracę fizyczną  o
wydatku energetycznym do 300 W

- w których występują zyski ciepła od urzą-

dzeo technologicznych, oświetlenia itp.
nieprzekraczające 10 W na 1 m3 kubatury
pomieszczenia

sale widowiskowe bez szatni,  ustępy
publiczne,  szatnie okryd zewnętrznych,
hale produkcyjne,  sale gimnastyczne,
kuchnie indywidualne  wyposażone  w
paleniska  węglowe

+ 20°C

- przeznaczone na stały pobyt ludzi bez okryd

zewnętrznych, niewykonujących w sposób
ciągły pracy fizycznej

pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie
indywidualne wyposażone w paleniska
gazowe lub elektryczne, pokoje biurowe,
sale posiedzeo

+ 24°C

- przeznaczone do rozbierania,
- przeznaczone na pobyt ludzi bez odzieży

łazienki,  rozbieralnie - szatnie, umywal-
nie, natryskownie, hale pływalni,  gabine-
ty lekarskie z rozbieraniem pacjentów,
sale niemowląt i sale dziecięce w żłob-
kach,  sale operacyjne

Dopuszcza się przyjmowanie innych temperatur obliczeniowych dla ogrzewanych pomieszczeo, niż jest to

określone w tabeli, jeżeli wynika to z wymagao technologicznych.

Określono także minimalną temperaturę w pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia w

szkołach publicznych i niepublicznych - co najmniej 18°C [Q 267],
W przypadku niemożności zapewnienia w salach lekcyjnych tej temperatury dyrektor szkoły zawie-

sza na czas oznaczony zajęcia szkolne po powiadomieniu organu prowadzącego szkołę.
Dyrektor szkoły (za zgodą organu prowadzącego szkołę) może również zawiesić na czas oznaczony

zajęcia szkolne, jeśli temperatura zewnętrzna mierzona o godz. 2100 w dwóch kolejnych dniach

poprzedzających zawieszenie zajęć wy-nosi -15°C lub jest niższa.

NORMY POMIESZCZEŃ PRACY

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeń-
stwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz

czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

UWAGA:

•Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej

pracy powinno przypadać co najmniej 13 m

wolnej objętości pomieszczenia oraz

co najmniej 2 m

wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia tech-

niczne, sprzęt itp.).

• Jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każ-

dego z nich przypada co najmniej 15 m

wolnej objętości pomieszczenia, to wyso-

kość pomieszczenia może być zmniejszona do 2,5 m w świetle - jeżeli w pomiesz-

czeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia.

• W pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczą-

cym się w budynku mieszkalnym wysokość pomieszczenia może być obniżona do

2,5 m, jeśli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szko-
dliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwię-

ku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na jednego

pracownika przypada co najmniej 15 m

wolnej objętości pomieszczenia.

Minimalne warunki użytkowe, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia, w których mają przeby-

wać ludzie, przedstawia tabela:

Lp.

Rodzaj pomieszczenia

Minimalna

wysokośd

Wolna po-

wierzchnia na 1

pracownika

Uwagi

1. Pomieszczenie do pracy, nauki i

innych  celów, w których nie wy-
stępują czynniki  uciążliwe  lub
szkodliwe  dla zdrowia:

• jeżeli przebywają w nich nie

więcej niż 4 osoby

• jeżeli przebywają w nich więcej

niż 4 osoby

• pomieszczenia na antresoli

otwartej do większego pomiesz-
czenia

2,5 m

3,0 m

2,2 m

dla po-

mieszczeo stałej

pracy

*§ 72 Q 053+
Pomieszczenia  w  pkt  1  i  2,  których
wysokośd  powinna  wynosid  co  naj-
mniej
3  m  i  3,3  m,  mogą  byd  obniżone  do
wysokości  nie  mniejszej  niż  2,5  m  w
wypadku  zastosowania  klimatyzacji,
pod  warunkiem  uzyskania  zgody
wojewódzkiego  inspektora  sanitar-
nego

2. Pomieszczenia do pracy i innych

celów, w których występują czyn-
niki uciążliwe lub szkodliwe dla
zdrowia

3,3 m

2 m

dla po-

mieszczeo stałej

pracy

*§ 72 Q 053+

3. Pomieszczenia przeznaczone na

stały  pobyt  ludzi,  jak:  dyżurki,
portiernie,  kioski  uliczne,  a  także
kioski  usytuowane  w  halach  dwor-
cowych,

fabrycznych,

wystawo-

wych, handlowych, jeżeli nie wy-
stępują czynniki szkodliwe dla
zdrowia

2,2 m

2 m

*§ 72 Q 053+

4. Pomieszczenia przeznaczone na

czasowy  pobyt ludzi:
jeżeli  nie  występują  czynniki  szko-
dliwe dla zdrowia
jeżeli  występują  czynniki  szkodliwe
dla zdrowia

2,2 m

2,5 m

...

*§ 72 Q 053+

5. Galwanizernie

(wysokośd galwanizerni powsta-
łych przed 11.04.2002 r. określana
jest przez odrębne przepisy)

4,2 m

2 m

[Q 385]
Odległośd  górnych  krawędzi  wanien
galwanicznych  od  poziomu  podłogi
lub  podestu  powinna  wynosid  co
najmniej
0,8  m,  ale  nie  przekraczad  1,1  m.
Szerokośd  przejśd  między  wannami,
zespołami  wanien  galwanicznych  lub
innymi  urządzeniami  stosowanymi  w
galwanizerni  nie  powinna  byd  mniej-
sza niż:
- 1 m - jeżeli przejście służy wyłącznie

dla pracowników,

- 1,2 m - jeżeli wanny są obsługiwane

z jednej strony przejścia,

- 1,5 m - jeżeli wanny obsługiwane są

z obu stron przejścia

6. Spawalnie

3,75 m

2 m

[Q 134]
Minimum 15 m

wolnej objętości

pomieszczenia na każdego pracowni-
ka najliczniejszej zmiany.

Lp.

Rodzaj pomieszczenia

Minimalna

wysokośd

Wolna po-

wierzchnia na

1 pracownika

Uwagi

7. Sprężarkownie

4 m

2 m

*§ 3 Q 135+
Powierzchnia  sprężarkowni  powinna
byd  taka,  aby  dookoła  sprężarki  (włą-
czając  ogrodzenie  i  zabezpieczenie)
pozostawało  wolne  przejście  minimum
1 m
- przy sprężarce lub 1,5 m między nimi i

innymi maszynami

- przy kilku sprężarkach.

Poniżej przedstawiono minimalne warunki użytkowe pomieszczeń pracy, jakie obowiązywały od
1946 do 2002 roku.
W latach 1946-1959 obowiązywało w tym zakresie rozporządzenie, w którym zostało określone,

że;

–

na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w danym pomieszczeniu powinno

przypadać minimum 10 m3 pojemności - łącznie z objętością stałych urządzeń technicznych,
maszyn, sprzętu itp.; minimum 2 m2 po-wierzchni podłogi - łącznie z powierzchnią zajętą przez

urządzenia techniczne, maszyny, sprzęty itp.; minimum 3 m wysokości pomieszczenia pracy,

–

wysokość pomieszczeń nieprzeznaczonych na stały pobyt pracowników - minimum 2,2 m.

–

W latach 1959-1966 obowiązywało w tym zakresie rozporządzenie, w którym minimalne wa-

runki użytkowe pomieszczeń zostały zwiększone, i tak:

–

na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach, pracy powinno

przypadać co najmniej 13 m

wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m

wolnej po-

wierzchni podłogi niezajętej przez urządzenia techniczne, maszyny, sprzęt itp.,

–

wysokość pomieszczeń pracy powinna wynosić minimum 3,2 m,

–

wysokość galerii, pomostów, tuneli i innych miejsc przeznaczonych do stałego ruchu pracow-
ników - minimum 2,2 m.

W latach 1966-1980 obowiązywało rozporządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materia-

łów Budowlanych z dnia 11 czerwca 1966 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny

odpowiadać obiekty budowlane budownictwa powszechnego (Dz.U. Nr 26, poz. 157) oraz zarządze-

nie Nr 130 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 29 czerwca 1966 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane budownictwa

powszechnego (Dziennik Budowlany Nr 10, poz. 44 z późn. zm.), zgodnie z którymi pomieszczenia

przemysłowe winny spełniać następujące wymogi:

–

minimum 13 m

wolnej objętości pomieszczenia na osobę,

–

minimum 2 m

wolnej powierzchni podłogi na osobę,

–

minimum 3,2 m wysokości.

Jednocześnie wprowadzono pojęcie pomieszczenia do pracy i wypoczynku (w którym przebywa lub

pracuje maksymalnie 4 osoby), gdzie wykonywane prace nie powodują wydzielania szkodliwych

gazów, pyłów, wyziewów, wilgoci, emisji dźwięków, drgań albo powstawania szkodliwych tempera-

tur - o następujących parametrach:

–

wysokość pomieszczenia - minimum 2,7 m,

–

powierzchnia na osobę - minimum 4 m

–

objętość na osobę - minimum 10 m

W latach 1980-1995 (do kwietnia) obowiązywało rozporządzenie Ministra Administracji, Gospo-

darki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 3 lipca 1980 r, w sprawie warunków technicznych,

jakim powinny odpowiadać budynki (Dz.U. Nr 17, poz. 62 z późn. zm.). Zgodnie z tym rozporządze-
niem:

–

na każdego pracownika powinno przypadać 6 m

powierzchni pomieszczenia,

–

wysokość pomieszczeń do pracy i innych celów, w których nie występują czynniki uciążliwe lub

szkodliwe dla zdrowia - minimum 3 m,

–

w przypadku występowania czynników szkodliwych - minimum 3,3 m,

–

wysokość pomieszczeń przeznaczonych na czasowy pobyt ludzi - minimum 2,5 m, wysokość 2,5

m w dyżurkach, portierniach, wartowniach, kantorach i podobnych pomieszczeniach biuro-

wych, przeznaczonych dla nie więcej niż 3 osób, pod warunkiem zwiększenia powierzchni przy

utrzymanej kubaturze (18 m3).

W latach 1995-2002 (do grudnia) obowiązywało rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzen-

nej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny

odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tj.: Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 140 z późn. zm.,). Zgodnie z

tym rozporządzeniem:

•

pomieszczenia do pracy, nauki i innych celów, w których nie występują czynniki uciążliwe lub

szkodliwe dla zdrowia:
–

jeżeli przebywają w nich nie więcej niż 4 osoby - 2,5 m,

–

jeżeli przebywają w nich więcej niż 4 osoby -3,0 m,

•

pomieszczenia jak wyżej, lecz usytuowane na antresoli otwartej do większego pomieszczenia, je-

żeli nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia - 2,2 m,

•

pomieszczenia do pracy i innych celów, w których występują czynniki uciążliwe lub szkodliwe
dla zdrowia - 3,3 m,

•

pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi, jak dyżurki, portiernie, kantory, kioski uliczne,

a także kioski usytuowane w halach dworcowych, fabrycznych, wystawowych, handlowych, jeże-

li nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia - 2,2 m,

•

pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt ludzi:
–

jeżeli nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia - 2,2 m,

–

jeżeli występują czynniki szkodliwe dla zdrowia - 2,5 m,

INNE WYMOGI DLA POMIESZCZEŃ PRACY

Okna
●

W pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczony w świetle
ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym po-

mieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne jest wymagane ze względów na przeznaczenie - co

najmniej 1:12.

●

Okna w budynkach powyżej drugiej kondygnacji nadziemnej, a także okna na niższych kondy-

gnacjach, wychodzące na chodniki lub inne przejścia dla pieszych, powinny mieć skrzydła otwie-
rane do wewnątrz.

●

Dopuszcza się stosowanie okien otwieranych na zewnątrz, o poziomej osi obrotu i maksymalnym

wychyleniu skrzydła do 0,6 m, mierząc od lica ściany zewnętrznej, pod warunkiem zastosowania

w nich szyb zapewniających bezpieczeństwo użytkowania oraz umożliwienia ich mycia, konser-

wacji i naprawy od wewnątrz pomieszczeń lub z urządzeń technicznych instalowanych na ze-
wnątrz budynku.

●

W budynku na kondygnacjach położonych poniżej 25 m nad terenem odległość między górną

krawędzią wewnętrznego podokiennika a podłogą powinna wynosić co najmniej 0,85 m, z wy-

jątkiem przyziemia oraz ścianek podokiennych w logii, na tarasie lub galerii, gdzie nie podlega

ona ograniczeniom.

●

W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem, między górną krawędzią

podokiennika a podłogą, należy zachować odległość co najmniej 1,1 m (z wyjątkiem okien wy-

chodzących na loggię, tarasy lub galerie).

●

Wysokość położenia podokiennika, określona powyżej, może być pomniejszona, pod warunkiem

zastosowania zabezpieczenia okna balustradą do wymaganej wysokości lub zastosowania w tej

części okna skrzydła nie otwieranego i szkła o podwyższonej wytrzymałości [§ 301 Q 053].

●

Okładzina szklana ścian zewnętrznych budynku wysokiego i wysokościowego powinna być wy-

konana ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre

odłamki.

●

Przeszklenie okien połaciowych, których krawędź jest usytuowana na wysokości ponad 3 m nad

poziomem podłogi, świetlików oraz dachów w budynkach użyteczności publicznej i zakładów
pracy, powinno być wykonane ze szkła lub innego materiału o podwyższonej wytrzymałości na

uderzenie [§ 304 Q 053].

●

W budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego, oświaty, wychowania, zakładów opieki

zdrowotnej i opieki społecznej, a także w pomieszczeniach biurowych przeznaczonych na pobyt

ludzi, nie wyposażonych w wentylację mechaniczną lub klimatyzację, okna w celu okresowego

przewietrzania powinny mieć konstrukcję umożliwiającą otwieranie co najmniej 50% ich po-

wierzchni.

●

Okna w budynku wysokościowym, na kondygnacjach położonych powyżej 55 m nad terenem,

powinny mieć zabezpieczenia umożliwiające ich otwarcie tylko przez osoby mające upoważnie-
nia właściciela lub zarządcy budynku.

●

Okna w pomieszczeniach przewidzianych do korzystania przez osoby niepełnosprawne powinny

mieć urządzenia przeznaczone do ich otwierania, usytuowane nie wyżej niż 1,2 m nad poziomem

podłogi.

Drzwi w pomieszczeniach pracy
●

Położenie drzwi wejściowych do budynku oraz kształt i wymiary pomieszczeń wejściowych po-
winny umożliwiać dogodne warunki ruchu, w tym również osobom niepełnosprawnym.

●

Drzwi wejściowe do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych powinny mieć sze-

rokość w świetle co najmniej 0,9 m i wysokość 2 m. W przypadku zastosowania drzwi zewnętrz-

nych dwuskrzydłowych szerokość skrzydła głównego nie może być mniejsza niż 0,9 m.

●

W wejściach do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych mogą być zastosowane
drzwi obrotowe lub wahadłowe, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub

rozsuwanych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych i spełniających poniższe wa-

runki:
–

drzwi wieloskrzydłowe, stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze

ewakuacyjnej, powinny mieć co najmniej jedno, nieblokowane skrzydło drzwiowe o szeroko-
ści nie mniejszej niż 0,9 m,

–

szerokość skrzydła drzwi wahadłowych, stanowiących wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia

oraz na drodze ewakuacyjnej, powinna wynosić co najmniej dla drzwi jednoskrzydłowych -

0,9 m, a dla drzwi dwuskrzydłowych - 0,6 m, przy czym oba skrzydła drzwi dwuskrzydłowych

muszą mieć tę samą szerokość,

–

zabrania się stosowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych,

–

drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na

drogach ewakuacyjnych, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacji, a ich konstruk-

cja zapewnia:

1) otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania,
2) samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii

drzwi;

–

w bramach i ścianach przesuwanych na drogach ewakuacyjnych powinny znajdować się

drzwi otwierane ręcznie albo w bezpośrednim sąsiedztwie tych bram i ścian powinny być

umieszczone i wyraźnie oznakowane drzwi przeznaczone do celów ewakuacji,

–

drzwi, bramy i inne zamknięcia otworów o wymaganej klasie odporności ogniowej lub dy-

moszczelności powinny być zaopatrzone w urządzenia, zapewniające samoczynne zamykanie

otworu w razie pożaru. Należy też zapewnić możliwość ręcznego otwierania drzwi służących

do ewakuacji,

–

drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jedno-
cześnie więcej niż 300 osób, oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, po-

winny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne.

●

Ustępy ogólnodostępne w budynkach użyteczności publicznej i zakładów pracy powinny mieć

wejścia z dróg komunikacji ogólnej i drzwi o szerokości co najmniej 0,9 m.

Ponadto powinny być spełnione następujące warunki [Q 052, Q 053]:

•

wszystkie drzwi wewnętrzne powinny się otwierać w kierunku wejść ogólnych, a drzwi tych
wyjść na zewnątrz (szczególnie dotyczy wyjść ewakuacyjnych),

•

dojścia do drzwi powinny być stale wolne,

•

progi pomiędzy pomieszczeniami powinny być zniesione przez zrównanie z podłogą (chyba że

warunki techniczne wymagają ich zastosowania - w takim przypadku należy je oznaczyć na spo-

sób widoczny),

•

wejścia do budynku z zewnątrz i pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi należy chronić

przed nadmiernym dopływem chłodnego powietrza przez zastosowanie przedsionka, kurtyny

powietrznej lub innych rozwiązań nie- utrudniających ruchu (wymagania te nie dotyczą dodat-

kowych wejść nieprzewidzianych do stałego użytkowania),

•

skrzydła drzwiowe, wykonane z przezroczystych tafli, powinny być wykonane z materiału za-

pewniającego bezpieczeństwo użytkowników w wypadku stłuczenia oraz oznakowane w sposób

widoczny,

•

drzwi rozsuwane muszą być wyposażone w urządzenia zapobiegające ich wypadnięciu z pro-
wadnic,

•

drzwi i bramy otwierające się do góry muszą być wyposażone w urządzenia zapobiegające ich

przypadkowemu opadaniu,

•

wrota bram powinny być wyposażone w urządzenia zapobiegające ich przypadkowemu za-

mknięciu,

•

wahadłowe drzwi i bramy muszą być przeźroczyste lub posiadać przeźroczyste panele wykona-
ne z materiału odpornego na rozbicie lub ze szkła hartowanego oraz odpowiednio oznakowane-

go w widocznym miejscu.

WAŻNE:

Pomieszczenia pracy, w których przebywają pracownicy, nie mogą być zamyka-

ne w sposób uniemożliwiający wyjście z pomieszczenia. Jeśli istnieją względy

wymagające zamykania pomieszczeń w czasie pracy przed osobami nieupo-

ważnionymi, należy stosować przy drzwiach zamki uniemożliwiające wejście z

zewnątrz, a jednocześnie umożliwiające wyjście z pomieszczenia bez użycia
klucza. W takiej sytuacji należy przewidzieć możliwość powiadamiania pra-

cowników znajdujących się w takich pomieszczeniach o niebezpieczeństwie

grożącym z zewnątrz.

●

W zakładach pracy gdzie stosowane są różne środki transportu, wymiary otworów drzwiowych

powinny pozwalać na swobodny przejazd środków transportowych oraz na przejście ludzi. Po-
między górną krawędzią środka transportu (lub pomiędzy głową kierowcy środka transportu,

jeśli głowa wystaje ponad górną krawędź środka transportu), powinien być zachowany prześwit

minimum 20 cm.

Podłogi w pomieszczeniach pracy
●

W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powin-
ny być stabilne, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także powinny być

przystosowane do łatwego utrzymania w czystości.

●

W budynku produkcyjnym, magazynowym i użyteczności publicznej, w miejscach, w których

następuje zmiana poziomu podłogi, należy zastosować rozwiązania techniczne, plastyczne lub

inne sygnalizujące tę różnicę.

●

W budynku użyteczności publicznej pomieszczenie ogólnodostępne ze zróżnicowanym pozio-

mem podłóg powinno być przystosowane do ruchu osób niepełnosprawnych.

●

Jeżeli podłoga jest wykonana z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli przy

wykonywaniu pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i sie-

dzenia powinny znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stoso-

wane inne środki izolujące. Podesty powinny być stabilne, wytrzymałe, zabezpieczające przed
poślizgiem i potknięciem oraz łatwe do utrzymania w czystości,

●

W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub

gazów z powietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału niepowodującego

iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych,

●

Posadzka pralni, ubikacji, umywalni, kabiny natryskowej i ustępu powinna być zmywalna, niena-
siąkliwa i nieśliska, w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi w budynkach zakładu

opieki zdrowotnej, opieki społecznej, oświaty, wychowania i nauki poziom podłogi powinien

znajdować się co najmniej 0,3 m powyżej przyległego terenu,

●

Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego terenu, z

wyjątkiem pomieszczeń pracy w garażu, kotłowni i warsztatach podręcznych, pomieszczeń han-
dlowych, usługowych i gastronomicznych w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych

stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach, w obiektach zabytko-

wych oraz jeżeli wymaga tego rodzaj produkcji (w chłodniach, rozlewniach win itp.) pod warun-

kiem zachowania wymagań przepisów techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody właściwe-

go wojewódzkiego inspektora sanitarnego i okręgowego inspektora pracy,

●

Pomieszczenia stałej pracy mogą się znajdować w suterenach lub piwnicach, pod warunkiem

zapewnienia oświetlenia dziennego oraz uzyskaniu zgody właściwego wojewódzkiego inspekto-

ra sanitarnego i okręgowego inspektora pracy.

Schody i pochylnie
Schody i pochylnie w budynkach i pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi powinny speł-

niać następujące warunki:
●

graniczne wymiary schodów stałych w budynkach produkcyjnych, magazynowo-składowych
oraz użyteczności publicznej:

a) minimalna szerokość użytkowa biegu:

–

dla budynków zakładów opieki zdrowotnej - 1,4 m,

–

dla budynków użyteczności publicznej - 1,2 m,

–

dla budynków produkcyjnych (zatrudniających ponad 10 osób) i magazynowo-

składowych - 1,2 m,

–

przy dojściu do maszyn i urządzeń - 0,6 m,

b) minimalna szerokość użytkowa spocznika:

–

dla budynków zakładów opieki zdrowotnej - 1,5 m,

–

dla budynków użyteczności publicznej - 1,5 m,

–

dla budynków produkcyjnych i magazynowo-składowych -1,5 m,

c) maksymalna wysokość stopni:

–

dla budynków zakładów opieki zdrowotnej - 0,15 m,

–

dla budynków użyteczności publicznej - 0,175 m,

–

dla budynków produkcyjnych i magazynowo-składowych - 0,175 m,

–

przy dojściu do maszyn i urządzeń - 0,2 m,

d) liczba stopni w jednym biegu schodów:

–

dla budynków zakładów opieki zdrowotnej - 14,

–

dla budynków użyteczności publicznej - 17,

–

dla budynków produkcyjnych i magazynowo-składowych - 17,

–

przy dojściu do maszyn i urządzeń - 18,

e) szerokość stopni stałych schodów wewnętrznych - 0,25-0,3 m,

●

nawierzchnia schodów i pochylni zewnętrznych i wewnętrznych, a także podłóg w pomieszcze-

niu przeznaczonym do ruchu ogólnego, powinna być wykonana z materiałów niepowodujących

niebezpieczeństwa poślizgu, maksymalne nachylenie pochylni związanych z budynkiem dla ru-

chu pieszego i dla osób niepełnosprawnych (wózki inwalidzkie) nie może przekraczać wielkości:

Wysokośd pochylni

Usytuowanie pochylni

na zewnątrz

wewnątrz

do 0,15 m

do 0,5 m

ponad 0,5 m

przy czym pochylnie o długości ponad 9 m powinny być podzielone na krótsze odcinki, przy za-

stosowaniu spoczników poziomych o długości co najmniej 1,4 m,

●

pochylnie przeznaczone dla osób niepełnosprawnych powinny mieć szerokość płaszczyzny ru-
chu 1,2 m, krawężniki o wysokości co najmniej 0,07 m i obustronne poręcze umieszczone na wy-

sokości 0,75 i 0,9 m od płaszczyzny ruchu, przy czym odstęp między nimi powinien mieścić się w

granicach od 1 m do 1,1 m. Długość poziomej płaszczyzny ruchu na początku i na końcu pochylni

powinna wynosić co najmniej 1,5 m. Przestrzeń manewrowa na spoczniku związanym z pochyl-

nią przed wejściem do budynku powinna umożliwiać manewrowanie wózkiem inwalidzkim i
otwieranie drzwi oraz mieć wymiary co najmniej 1,5 x 1,5 m,

●

schody zewnętrzne i wewnętrzne w budynkach użyteczności publicznej powinny mieć balustra-

dy lub poręcze przyścienne, umożliwiające lewo- i prawostronne ich użytkowanie. Przy szeroko-

ści biegu schodów większej niż 4 m należy zastosować dodatkową balustradę,

●

w budynkach, w których przewiduje się przebywanie dzieci bez stałego nadzoru, balustrady po-

winny mieć rozwiązania uniemożliwiające wspinanie się na nie oraz zsuwanie się po poręczy [§
298 ust. 3 Q 053],

●

do pomieszczeń i stanowisk pracy położonych na różnych poziomach powinny prowadzić bez-

pieczne dojścia stałymi schodami lub pochylniami,

●

nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których

może występować zaleganie pyłów, ażurowe,

●

zamocowane na stałe drabiny lub klamry mogą być stosowane jako dojścia dodatkowe oprócz

schodów, a zamiast schodów - tylko w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych względami

użytkowymi lub gdy nie ma technicznych możliwości ich zastosowania.

Ściany, stropy, dachy
Ściany, stropy i dachy budynków powinny szczelnie ochraniać pracowników od chłodu, gorąca, wia-

tru i opadów atmosferycznych (chyba że rodzaj produkcji na to nie pozwala, oraz powinny być za-

bezpieczone przed niszczącym działaniem czynników, związanych z wykonywaniem robót.
Ściany oddzielające pomieszczenie zagrożone wybuchem od innych pomieszczeń powinny być od-

porne na parcie o wartości 15 kN/m

(15 kPa).

Ściany i sufity pomieszczeń pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia pra-

cowników lub pyły niebezpieczne pod względem wybuchowym, powinny mieć pokrycie ochronne,

zabezpieczające przed adsorpcją i gromadzeniem się pyłu oraz powinny być przystosowane do ła-

twego czyszczenia lub zmywania.
Dachy i tarasy, a także zagłębienia przy ścianach zewnętrznych budynku po-winny mieć odprowa-

dzenie wody opadowej do wyodrębnionej kanalizacji deszczowej lub kanalizacji ogólnospławnej.
Przeźroczyste ściany działowe, znajdujące się w pomieszczeniach pracy, w pobliżu takich pomiesz-

czeń lub wzdłuż przejść - muszą być jednoznacznie oznakowane oraz wykonane z materiału odpor-

nego na rozbicie lub tak osłonięte, aby niemożliwe było zetknięcie się pracownika ze ścianą lub jego
zranienie w razie rozbicia ściany.
Jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanych robót lub rodzaj stosowanych urządzeń może zachodzić

niebezpieczeństwo wybuchu, stropy, dachy i ściany powinny być wykonane zgodnie z wymaganiami

bezpieczeństwa dla tego rodzaju robót lub znajdujących się tam urządzeń oraz zgodnie z przepisami

techniczno-budowlanymi.
Na dachu o spadku ponad 10% powinny być zamocowane stałe uchwyty dla lin bezpieczeństwa lub

bariery ochronne nad dolną krawędzią dachu.
Nad pomieszczeniem zagrożonym wybuchem należy stosować lekki dach, wykonany z materiałów

niepalnych lub trudno zapalnych, o masie nieprzekraczającej 75 kg/m

rzutu, licząc bez obciążeń od

elementów konstrukcji nośnej dachu, takich jak: podciągi, wiązary i belki. Przepis ten nie dotyczy
pomieszczenia, w którym łączna powierzchnia urządzeń odciążających (przeciwwybuchowych), jak

przepony, klapy oraz otwory oszklone szkłem zwykłym, jest większa niż 0,065 m

kubatury po-

mieszczenia.
Okładzina szklana ścian zewnętrznych budynku wysokiego i wysokościowego powinna być wyko-

nana ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre
odłamki.
W budynku produkcyjnym i magazynowym, w którym mogą wystąpić zmienne obciążenia użytkowe

stropów, schodów lub pomostów roboczych, należy w widocznym miejscu umieścić tablicę informa-

cyjną, określającą dopuszczalną wielkość obciążenia tych elementów [§ 307 Q 053],

WAŻNE:

Obciążanie stropów ponad ich wytrzymałość jest zabronione.

Przykład

Po dokonaniu odpowiednich obliczeń przez uprawnionych projektantów określono Dopuszczalne Ob-

ciążenie Robocze (DOR] na 200 kg/m2. Należy na tabliczce lub na ścianie umieścić napis:

DOR 200 kg/m

Jeżeli na stropach lub podpiwniczeniach przebiegają drogi transportowe, należy także określić ich

nośność.

Document Outline