PN-B-03340:1999

wrzesień 1999

POLSKA NORMA

Numer:

PN-B-03340:1999

Tytuł:

Konstrukcje murowe zbrojone - Projektowanie i obliczanie

Grupa ICS:

91.080.30

Deskryptory: 0054768 B - budownictwo, 0054768 - konstrukcje budowlane, 0580346 - konstrukcje żelbetowe, 0029740 A -
zbrojenie konstrukcji, 0684351 - zaprawy, 0396727 - wymagania.

PRZEDMOWA

Norma  niniejsza zastępuje: PN-89/B-03340 Konstrukcje murowe  zespolone. Obliczenia statyczne i projektowanie oraz  PN-
67/B-03005  Konstrukcje  murowe  z  cegły  i  innych  elementów  drobnowymiarowych  ze  zbrojeniem  stalowym.  Obliczenia
statyczne i projektowanie.
Wprowadzone  zmiany  mają  na  celu  dostosowanie  projektowania  konstrukcji  murowych  zbrojonych  do  zasad  przyjętych  w
normach europejskich dotyczących projektowania konstrukcji (Eurokodów), szczególnie ENV 1996-1-1:1995.
W stosunku do zastępowanych norm, wprowadzono następujące zmiany:
- wprowadzono nowe symbole i definicje,
- podano zasady projektowania konstrukcji zbrojonych ze zbrojeniem poprzecznym i podłużnym,
- wprowadzono określenie cech wytrzymałościowych muru, stali zbrojeniowej,
- podano zasady wymiarowania konstrukcji zbrojonych ściskanych i zginanych,
- wprowadzono wymagania konstrukcyjne dla murowych konstrukcji zbrojonych,
- określono wymagania i zalecenia wykonawcze.

SPIS TREŚCI

1 Wstęp
1.1 Zakres normy
1.2 Normy powołane
1.3 Definicje
1.4 Symbole
2 Postanowienia ogólne
2.1 Wymagania podstawowe
2.2 Obliczenia konstrukcji
3 Materiały
3.1 Elementy murowe
3.2 Zaprawy
3.3 Beton wypełniający
3.4 Stal zbrojeniowa
4 Zasady projektowania
4.1 Parametry materiałowe
4.1.1 Parametry wytrzymałościowe muru
4.1.2 Parametry wytrzymałościowe stali zbrojeniowej i sprężającej
4.1.3 Parametry wytrzymałościowe betonu
4.2 Częściowe współczynniki bezpieczeństwa muru

Strona 1

4.3 Wytrzymałości obliczeniowe
4.3.1 Wytrzymałości obliczeniowe muru
4.3.2 Wytrzymałości obliczeniowe stali
4.3.3 Wytrzymałości obliczeniowe betonu
5 Wymiarowanie murowych konstrukcji zbrojonych
5.1 Mury zbrojone podłużnie
5.1.1 Ustalenia ogólne
5.1.2 Wymiarowanie zbrojonych konstrukcji murowych poddanych zginaniu
5.1.3 Wymiarowanie zbrojonych konstrukcji murowych poddanych ściskaniu
5.1.4 Wymiarowanie zbrojonych konstrukcji murowych poddanych ścinaniu
5.2 Mury ściskane zbrojone poprzecznie
5.3 Nadproża
5.3.1 Ustalenia ogólne
5.3.2 Wymiarowanie belek-ścian
5.4 Murowe konstrukcje zbrojone w stanie granicznym użytkowalności
5.4.1 Ugięcia
5.4.2 Zarysowanie
6 Wymagania konstrukcyjne dotyczące zbrojenia
6.1 Postanowienia ogólne
6.2 Ochrona stali zbrojeniowej
6.2.1. Ustalenia ogólne
6.2.2. Klasyfikacja warunków środowiskowych
6.2.3. Zasady doboru stali zbrojeniowej
6.2.4. Zasady określania grubości otulenia stali zbrojeniowej
6.3 Minimalny przekrój zbrojenia
6.4 Zakotwienia i zakłady
6.4.1. Zakotwienia zbrojenia
6.4.2. Zakład zbrojenia
6.4.3. Urywanie zbrojenia rozciąganego
6.4.4. Zabezpieczenie zbrojenia ściskanego przed wyboczeniem
6.4.5. Rozstaw zbrojenia
7 Zalecenia dotyczące wykonania

1 Wstęp

1.1 Zakres normy
Niniejszą normą objęto projektowanie i obliczanie zbrojonych konstrukcji murowych. Normę stosuje się przy opracowywaniu
dokumentacji technicznej konstrukcji murowych obiektów budowlanych, których obliczanie i projektowanie nie jest
przedmiotem osobnych norm.

1.2 Normy powołane

Strona 2

PN-82/B-02000

Obciążenia budowli - Zasady ustalania wartości

PN-82/B-02001

Obciążenia budowli - Obciążenia stałe

PN-82/B-02003

Obciążenia budowli - Obciążenia zmienne technologiczne - Podstawowe obciążenia
technologiczne i montażowe

PN-82/B-02004

Obciążenia budowli - Obciążenia zmienne technologiczne - Obciążenia pojazdami

PN-86/B-02005

Obciążenia budowli - Obciążenia suwnicami pomostowymi, wciągarkami i
wciągnikami

PN-80/B-02010

Obciążenia w obliczeniach statycznych - Obciążenie śniegiem

PN-77/B-02011

Obciążenia w obliczeniach statycznych - Obciążenie wiatrem

PN-87/B-02013

Obciążenia budowli - Obciążenia zmienne środowiskowe - Obciążenie oblodzeniem

PN-90/B-03000

Projekty budowlane - Obliczenia statyczne

PN-76/B-03001

Konstrukcje i podłoża budowli - Ogólne zasady obliczeń

PN-B-03002:1999

Konstrukcje murowe niezbrojone - Projektowanie i obliczanie

PN-81/B-03020

Grunty budowlane - Posadowienie bezpośrednie budowli - Obliczenia statyczne i
projektowanie

PN-B-03264:1999

Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone - Obliczenia statyczne i projektowanie

PN-85/B-04500

Zaprawy budowlane - Badania cech fizycznych i wytrzymałościowych

PN-88/B-06250

Beton zwykły

PN-89/H-84023.06

Stal określonego zastosowania - Stal do zbrojenia betonu - Gatunki

1.3 Definicje

1.3.1
mur zbrojony
mur, w którym pręty lub siatka, zwykle stalowe, są umieszczone w zaprawie lub w betonie w taki sposób, że wszystkie
materiały składowe wspólnie przenoszą siły wewnętrzne

1.3.2
konstrukcja murowa zespolona
konstrukcja wykonana z muru z bruzdami lub kanałami wypełnionymi następnie betonem lub betonem zbrojonym w celu
łącznego przenoszenia obciążeń

1.3.3
konstrukcja zespolona murowo-betonowa
konstrukcja powstała w wyniku trwałego zespolenia muru i betonu

1.3.4
konstrukcja zespolona murowo-żelbetowa
konstrukcja powstała w wyniku trwałego zespolenia muru i betonu zbrojonego

1.4 Symbole

1.4.1 Duże litery łacińskie

- pole przekroju muru

- pole powierzchni ściskanej strefy przekroju

- pole przekroju muru zbrojonego

- pole przekroju sprowadzonego muru zespolonego

- pole przekroju zbrojenia rozciąganego

Strona 3

- pole przekroju zbrojenia ściskanego

- powierzchnia przekroju jednego pręta siatki;

- pole powierzchni ścinania równe iloczynowi długości styku betonu z częścią murową oraz wysokości

styku tych warstw.

- moduł sprężystości muru

- moduł sprężystości betonu

- moduł sprężystości stali

- wypadkowa bryły naprężeń ściskających w murze

- siła wypadkowa w zbrojeniu rozciąganym

- cała wysokość konstrukcji, też wysokość ściany do poziomu obciążenia

- moment bezwładności przekroju żelbetowego

- moment bezwładności przekroju murowego

- moment bezwładności przekroju sprowadzonego (murowo-żelbetowego lub murowo-betonowego),

obliczany względem osi przechodzącej przez środek ciężkości przekroju sprowadzonego

- moment bezwładności przekroju całkowitego przekroju zbrojenia, obliczany względem osi

przechodzącej przez środek ciężkości przekroju sprowadzonego

- długość ściany mierzona między podporami lub między podporą i krawędzią niepodpartą

- moment zginający

- obliczeniowy moment zginający

- nośność elementu na zginanie

- moment zginający wywołany obciążeniem obliczeniowym

crit

- wartość krytyczna pionowej siły ściskającej

- siła pionowa odpowiadająca obliczeniowej nośności ściany poddanej obciążeniu pionowemu (też

1Rd

, N

mRd

i N

2Rd

)

- siła pionowa w ścianie, wywołana przez obliczeniowe obciążenie ściany

Sd,lt

- siła pionowa w ścianie, wywołana przez część długotrwałą obliczeniowego obciążenia pionowego

ciany

- moment statyczny ściskanej strefy przekroju sprowadzonego względem środka ciężkości zbrojenia

rozciąganego;

mgr

- moment statyczny ściskanej strefy muru dla

eff

eff,lim

= 0,55.

- moment statyczny ściskanej strefy muru obliczony względem osi działania siły podłużnej N

(przyłożonej na mimośrodzie e);

moc

- moment statyczny użytecznego przekroju sprowadzonego, obliczony względem środka ciężkości

zbrojenia ściskanego.

- siła pozioma odpowiadająca obliczeniowej nośności ściany poddanej obciążeniu poziomemu

Rd1

- nośność na ścinanie muru niezbrojonego

- siła pozioma w ścianie, wywołana przez obliczeniowe obciążenie poziome ściany

Sdt

- nośność na ścinanie przy ściskaniu

- obciążenie równomiernie rozłożone działające w kierunku pionowym

- wskaźnik wytrzymałości przekroju sprowadzonego do przekroju jednorodnego o cechach

wytrzymałościowych muru, obliczony względem skrajnego włókna rozciąganego z uwzględnieniem
plastycznych własności muru

1.4.2 Małe litery łacińskie

Strona 4

- długość odcinka, także odległość środka ciężkości zbrojenia rozciąganego od krawędzi

rozciąganej przekroju

- odległość środka ciężkości zbrojenia ściskanego od krawędzi ściskanej przekroju

, a

- wymiary oczek siatki zbrojenia poziomego muru

- szerokość (także b

; b

)

- szerokość sprowadzona

- szerokość strefy ściskanej przęsła między ograniczeniami

eff

- szerokość efektywna półki

- szerokość dolnej półki dwuteowego przekroju sprowadzonego

- szerokość górnej półki dwuteowego przekroju sprowadzonego

- szerokość rzeczywista półki

- wysokość użyteczna (efektywna) przekroju elementu zginanego

- mimośród

- mimośród przypadkowy (niezamierzony)

- mimośród działania obciążenia względem środka ciężkości zbrojenia ściskanego

- mimośród działania obciążenia względem środka ciężkości zbrojenia rozciąganego

- mimośród początkowy

- wytrzymałość muru na ściskanie

bok

- wartość charakterystyczna wytrzymałości zakotwienia zbrojenia

- wytrzymałość obliczeniowa betonu na ściskanie

- wytrzymałość charakterystyczna betonu na ściskanie

- wytrzymałość obliczeniowa muru na ściskanie

- obliczeniowa wytrzymałość muru zbrojonego na ściskanie

- wytrzymałość charakterystyczna muru na ściskanie

- wytrzymałość muru na rozciąganie osiowe

- wartość charakterystyczna wytrzymałości muru (lub stali) na rozciąganie

- wartość charakterystyczna wytrzymałości stali na rozciąganie

- obliczeniowa wytrzymałość muru na rozciąganie w przekroju prostopadłym do warstw muru (wg

PN-B-03002:1999

)

- wytrzymałość muru na ścinanie w kierunku równoległym do spoin wspornych

- wytrzymałość charakterystyczna muru na ścinanie w kierunku równoległym do spoin wspornych

- wytrzymałość obliczeniowa na ścinanie muru w kierunku prostopadłym do spoin wspornych

- granica plastyczności stali

- wartość obliczeniowa granicy plastyczności stali

- wartość charakterystyczna granicy plastyczności stali

- wysokość ściany jednej kondygnacji

eff

- wysokość efektywna ściany

, h

- wysokości części przekroju poprzecznego

- promień bezwładności konstrukcji zespolonej o przekroju sprowadzonym

- długość zakotwienia

eff

- długość (rozpiętość) efektywna elementu

- odległość (w przekroju poprzecznym muru) pomiędzy otworami zawierającymi zbrojenie

Strona 5

- rozpiętość w świetle podpór

- długość elementu murowego

- pionowy odstęp między spoinami wspornymi zawierającymi zbrojenie poziome muru, także odstęp

pomiędzy spoinami zawierającymi ten sam kierunek zbrojenia

- grubość ściany lub jej warstwy (także t

i t

)

- szerokość wydzielonego łuku w tarczy murowej

eff

- efektywna grubość ściany

- grubość półki

- wysokość strefy ściskanej przekroju

eff

- efektywna wysokość strefy ściskanej

- odległość środka ciężkości pola przekroju ściany od krawędzi bardziej ściskanej

- ramię sił wewnętrznych w elementach zginanych

1.4.3 Litery greckie

- odkształcenie jednostkowe muru

- odkształcenie jednostkowe stali

- wartość charakterystyczna wydłużenia jednostkowego stali przy maksymalnym naprężeniu

rozciągającym

- średnie odkształcenie skrajnego włókna rozciąganego

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dotyczący właściwości muru

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dotyczący stali

- współczynnik uwzględniający wpływ smukłości na mimośród początkowy

- średnica pręta zbrojeniowego

- smukłość konstrukcji zespolonej o przekroju sprowadzonym

- stopień zbrojenia

- naprężenie normalne

- naprężenia ściskające w kierunku równoległym do spoin wspornych

- naprężenia ścinające

eff

- współczynnik do określania wysokości umownej strefy ściskanej

eff,lim

- wartość graniczna współczynnika do określania wysokości umownej strefy ściskanej

2 Postanowienia ogólne

2.1 Wymagania podstawowe
Konstrukcję  obiektu  budowlanego  należy  tak  zaprojektować  i  wykonać,  aby  mogła  być  uznana  za  niezawodną,  tj.  aby  w
przewidywanym czasie eksploatacji, bez nadmiernych kosztów dodatkowych i z należytym prawdopodobieństwem
- nie nastąpiło przekroczenie stanów granicznych nośności, a także użytkowalności,
-  oddziaływania  wyjątkowe  (pożar,  eksplozje  itp.),  na  skutek  których  ulega  zniszczeniu  część  konstrukcji,  a  także  błędy
popełnione na etapie projektowania, wykonywania i użytkowania obiektu, nie powodowały zniszczenia konstrukcji w zakresie
nieproporcjonalnie dużym w stosunku do początkowej przyczyny je wywołującej.
Niezawodność  konstrukcji  należy  zapewnić  przez  właściwy  dobór  odpowiednich  materiałów  i  racjonalnego  ustroju
konstrukcyjnego  oraz  wykazanie  w  obliczeniach,  że  stany  graniczne  nie  zostały  przekroczone;  dopełnienie  wymagań
konstrukcyjnych i należytą kontrolę wykonania konstrukcji zgodnie z projektem.
Konstrukcja  powinna  być  zaprojektowana  w  taki  sposób,  by  przez  cały  przewidywany  okres  użytkowania  odpowiadała
założonemu przeznaczeniu przy zadanym poziomie konserwacji.
W obliczeniach konstrukcji należy rozważyć okoliczności, w jakich konstrukcja ma spełniać swoje funkcje i wybrać znaczące

Strona 6

sytuacje obliczeniowe, dla których stany graniczne nie będą przekroczone.
Sytuacje obliczeniowe dzielą się na trwałe, przejściowe i wyjątkowe.
Poza sprawdzeniem konstrukcji dla sytuacji trwałych, określonych przez przeznaczenie obiektu, zachodzić może również
potrzeba sprawdzenia sytuacji przejściowych, które powstają podczas kolejnych etapów wznoszenia konstrukcji.
Niezawodność konstrukcji w warunkach oddziaływań wyjątkowych zapewnia się spełniając odpowiednie wymagania
konstrukcyjne (rozdział 6).

2.2 Obliczenia konstrukcji
Obliczenia konstrukcji należy wykonywać zgodnie z zasadami PN-90/B-03000, przyjmując nominalne wymiary elementów
konstrukcji z uwzględnieniem tolerancji wymiarów elementów murowych, podanych w odpowiednich PN oraz przewidzianych
w projekcie tolerancji wykonania.
Wartości charakterystyczne oddziaływań przyjmować należy wg

PN-82/B-02000

PN-82/B-02001

PN-82/B-02003

PN-82/B-02004

PN-86/B-02005

PN-80/B-02010

PN-77/B-02011

PN-

87/B-02013

PN-81/B-03020

Wartości częściowych współczynników bezpieczeństwa

należy przyjmować zgodnie z

PN-82/B-02001

Kombinacje oddziaływań należy przyjmować zgodnie z

PN-82/B-02000

Siły wewnętrzne w konstrukcji należy wyznaczać przyjmując modele obliczeniowe, odwzorowujące możliwie dobrze
zachowanie się konstrukcji w rozpatrywanych stanach granicznych.
Do wyznaczania sił wewnętrznych są stosowane z reguły metody analizy liniowo-sprężystej.
Nośność konstrukcji wyznacza się zwykle z uwzględnieniem nieliniowych lub plastycznych odkształceń muru.
Zakres, układ i forma obliczeń statycznych powinny być zgodne z PN-90/B-03000.

3 Materiały

3.1 Elementy murowe
Do wykonywania murowanych konstrukcji zbrojonych należy stosować elementy murowe odpowiadające wymaganiom
podanym w odpowiednich Polskich Normach oraz zaliczane do grupy 1 lub grupy 2 - wg klasyfikacji przyjętej w

PN-B-

03002:1999

3.2 Zaprawy
Do wykonywania murowanych konstrukcji zbrojonych należy stosować zaprawy cementowe lub cementowo-wapienne o
charakterystycznej wytrzymałości na ściskanie nie niższej niż 5,0 N/mm

- wyznaczanej zgodnie z PN-85/B-04500.

3.3 Beton wypełniający
Beton stosowany do wypełniania w murowych konstrukcjach zbrojonych, jak również stanowiący część składową konstrukcji
murowo-betonowych oraz murowo-żelbetowych, powinien spełniać wymagania

PN-B-03264:1999

Zaleca się, aby beton stosowany do wypełniania w murowych konstrukcjach zbrojonych, jak również stanowiący część
składową konstrukcji murowo-betonowych oraz murowo-żelbetowych, był klasy wytrzymałościowej nie niższej niż B15 - wg

PN-B-03264:1999

Zaleca  się,  aby  beton  wypełniający przestrzenie  puste,  których  najmniejszy  wymiar  jest nie  mniejszy  niż  50  mm lub,  kiedy
grubość  otulenia  zbrojenia  betonem  zawiera  się  w  granicach  od  15  mm  do  25  mm,  wykonany  był  z  użyciem  kruszywa  o
uziarnieniu nie przekraczającym 10 mm. Do wypełnienia przestrzeni pustych, których najmniejszy wymiar jest nie mniejszy niż
100 mm lub, kiedy grubość otulenia zbrojenia betonem jest nie mniejsza niż 25 mm, stosować można beton wykonany przy
użyciu kruszywa o uziarnieniu nie przekraczającym 20 mm.
Mieszanka betonowa może być indywidualnie projektowana lub wykonana zgodnie z zaleceniami PN-89/B-06250. Zaleca się,
aby  mieszanka  zawierała  tylko  tyle  wody  ile  jest  potrzebne  do  zapewnienia  wymaganej  wytrzymałości  i  urabialności,
gwarantującej kompletne wypełnienie pustych przestrzeni.

3.4 Stal zbrojeniowa
Stal zbrojeniowa, stosowana w murowych konstrukcjach zbrojonych powinna być zgodna z wymaganiami

PN-B-03264:1999

Stal zbrojeniową klasyfikuje się dla celów obliczeniowych w następujący sposób:
- stal wysokiej ciągliwości:

> 5% oraz f

> 1,08

- stal średniej ciągliwości:

> 2,5% oraz f

> 1,05

gdzie:
ε

- wartość charakterystyczna wydłużenia jednostkowego stali przy maksymalnym naprężeniu rozciągającym;

- wytrzymałość na rozciąganie stali zbrojeniowej;

- granica plastyczności stali zbrojeniowej

Zaleca się nie uznawać jako wykonanych ze stali wysokiej ciągliwości, prętów żebrowanych o średnicy mniejszej niż 6 mm,
także stosowanych do prefabrykowanego zbrojenia spoin wspornych.
Stal zbrojeniowa może być stalą węglową, zgodną z wymaganiami

PN-B-03264:1999

lub austenityczną stalą nierdzewną

zgodnie z PN-89/H-84023-06. Stal zbrojeniowa może być gładka lub żebrowana.

Strona 7

4 Zasady projektowania

4.1 Parametry materiałowe

4.1.1 Parametry wytrzymałościowe muru
Potrzebne do projektowania murowych konstrukcji zbrojonych, parametry wytrzymałościowe muru, należy określać jak dla
muru niezbrojonego, zgodnie z

PN-B-03002:1999

4.1.2 Parametry wytrzymałościowe stali zbrojeniowej i sprężającej
Potrzebne do projektowania murowych konstrukcji zbrojonych i zespolonych parametry wytrzymałościowe stali zbrojeniowej
należy określać zgodnie z

PN-B-03264:1999

4.1.3 Parametry wytrzymałościowe betonu
Potrzebne parametry wytrzymałościowe betonu stosowanego do wypełniania w murowych konstrukcjach zbrojonych, jak
również stanowiącego część składową konstrukcji murowo-betonowych oraz murowo-żelbetowych, należy określać zgodnie z

PN-B-03264:1999

4.2 Częściowe współczynniki bezpieczeństwa muru
Wartości częściowych współczynników bezpieczeństwa muru ustala się odpowiednio do kategorii kontroli produkcji
elementów murowych oraz do kategorii wykonania robót na budowie. Rozróżnia się, zgodnie z PN-B-03002:1990, dwie (I i II)
kategorie kontroli produkcji elementów murowych oraz także dwie (A i B) kategorie wykonania robót na budowie.
Decyzję o przyjęciu kategorii wykonania podejmuje projektant konstrukcji.
Wartości częściowych współczynników bezpieczeństwa dla muru -

, oraz stali zbrojeniowej -

, przyjmowanych do obliczeń

konstrukcji w sytuacjach trwałych i przejściowych podano w tablicy 1.
Dla wyjątkowych sytuacji obliczeniowych, wartości częściowych współczynników bezpieczeństwa można przyjąć jako:
- dla muru, bez względu na kategorię produkcji elementów murowych i kategorię wykonania -

= 1,3;

- dla kotewek murowych i zakotwienia stali zbrojeniowej - jak w tablicy 1;
- dla stali, niezależnie od kategorii produkcji elementów murowych i kategorii wykonania -

- 1,0.

Tablica 1. Wartości częściowych współczynników bezpieczeństwa dla muru -

γγγγ

Kategoria wykonania

Kategoria I produkcji elementów murowych

1,7

2,2

Kategoria II produkcji elementów murowych

2,0

2,5

Zakotwienie, wytrzymałość na rozciąganie i ściskanie
kotewek murowych

2,5

Zakotwienie stali zbrojeniowej

1,7

2,2

UWAGA: Wartość

dla betonu wypełniającego przyjmuje się odpowiednio do kategorii kontroli produkcji

elementów murowych w strefie muru wypełnianej betonem.

4.3 Wytrzymałości obliczeniowe

4.3.1 Wytrzymałości obliczeniowe muru
Wytrzymałości obliczeniowe muru należy obliczać jak dla muru niezbrojonego - zgodnie z zasadami przyjętymi w

PN-B-

03002:1999

przy przyjęciu częściowych współczynników bezpieczeństwa

wg tablicy 1.

4.3.2 Wytrzymałości obliczeniowe stali
Wytrzymałość obliczeniową stali obliczać należy jako

Część 2 Strona 1

(1)

gdzie:
f

- charakterystyczna wartość umownej granicy plastyczności;

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla stali; należy przyjmować

= 1,15.

4.3.3 Wytrzymałości obliczeniowe betonu
Wytrzymałości obliczeniowe betonu stosowanego do wypełniania w murowych konstrukcjach zbrojonych, jak również
stanowiącego część składową konstrukcji murowo-betonowych oraz murowo-żelbetowych, należy obliczać jako

(2)

gdzie:
f

- charakterystyczne wartości odpowiedniej wytrzymałości betonu - zgodnie z

PN-B-03264:1999

;

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla betonu wypełniającego - przyjmowany odpowiednio do kategorii kontroli

produkcji elementów murowych w strefie muru wypełnianej betonem - wg tablicy 1.

5 Wymiarowanie murowych konstrukcji zbrojonych

5.1 Mury zbrojone podłużnie

5.1.1 Ustalenia ogólne
Przyjmuje się, że mury zbrojone zginane lub/i ściskane należy obliczać z uwzględnieniem następujących założeń:
a) nośność zbrojonych elementów murowych obliczać należy posługując się teorią uwzględniającą nieliniowe zachowanie się
materiału i efekty drugiego rzędu;
b) w obliczeniach zakłada się, że odkształceniowe własności muru i betonu wypełniającego są analogiczne;
c) w obliczeniach elementów zbrojonych należy przyjmować dodatkowo, następujące założenia:
- przekroje płaskie pozostają nadal płaskie;
- zbrojenie poddane jest tym samym odkształceniom co przyległy mur;
- pomija się w obliczeniach wytrzymałość muru na rozciąganie;
- maksymalne odkształcenie przy ściskaniu muru określa się odpowiednio do rodzaju muru;
- maksymalne wydłużenie przy rozciąganiu zbrojenia ustala się także odpowiednio do rodzaju materiału;
- zależność

σ - ε muru przyjmuje się zgodnie z zasadami podanymi w

PN-B-03002:1999

;

- związek

σ - ε stali przyjmuje się jak na rysunku 1;

-  w  przekrojach  nie  w  pełni  ściskanych  (tzn.  gdy  występują  także  w  części  przekroju  naprężenia  rozciągające),  graniczne
odkształcenie muru wywołane ściskaniem wynosi -0,0035 (rysunek 2). Dla sytuacji pośrednich wykres odkształceń wyznacza
założenie,  że  w  odległości  3/7  wysokości  przekroju  (mierzonej  od  krawędzi  bardziej  ściskanej)  odkształcenie  jest  równe  -
0,002.
- wykres liniowo sprężystego rozkładu sił wewnętrznych może podlegać modyfikacji z zachowaniem równowagi, gdy elementy
wykazują dostateczną ciągliwość (odkształcalność plastyczną). Zaleca się, aby stosunek x/d (oznaczenia jak na rysunku 2)
nie  przekraczał  0,4  dla  sytuacji  gdy  nie  wprowadzono  redystrybucji  momentów.  Redystrybucję  momentów  w  belce  ciągłej
należy ograniczyć do 15 %, gdy stosuje się stal wysokiej ciągliwości. Stosunek momentu po redystrybucji do momentu przed
redystrybucją nie powinien być mniejszy niż:

(3)

pod warunkiem, że wytrzymałość charakterystyczna muru lub betonu wypełniającego przyjmuje się nie większą niż
35 N/mm

;

- zaleca się nie uwzględniać redystrybucji, gdy stosuje się stal zwykłej ciągliwości;

Część 2 Strona 2

Warunki na podporze

Stosunek rozpiętości (l

eff

) do wysokości (d)

efektywnej przekroju

ciana

belka

wolno podparta

ciągła

rozpięta dwukierunkowo

wspornik

UWAGI:
1  -  Ściana  jest  elementem  poddanym  zginaniu  z  płaszczyzny,  a  belka  może  być  częścią  ściany,  poddaną  zginaniu  w
płaszczyźnie.
2 - Dla ścian wolnostojących, nie stanowiących części budynku i poddanych głównie obciążeniu wiatrem, podane w tablicy 2
wartości  dla  ścian  można  zwiększyć  o  30  %,  pod  warunkiem  jednak,  że  ściany  takie  nie  posiadają  wykończenia,  które
mogłoby ulec zniszczeniu na skutek ugięcia;
g)  w celu zapewnienia  odpowiedniej sztywności w  kierunku poziomym elementów  wolno podpartych lub ciągłych  zaleca się
przyjmować taki stosunek wymiarów, aby odległość w świetle między poziomymi ograniczeniami nie przekraczała 60 b

lub

250 b

/d (obowiązuje mniejsza z tych wartości);

gdzie:
d - wysokość efektywna przekroju [m];
b

- szerokość strefy ściskanej przęsła między ograniczeniami [m];

h) dla wsporników z ograniczeniem poziomym tylko na podporze zaleca się, aby odległość końca wspornika od krawędzi
podpory nie przekraczała mniejszej z wartości:
25 b

lub 100 b

/d - gdzie b

przyjmować należy w licu podpory.

W przypadkach, gdy zbrojenie jest skoncentrowane w przekroju, dopuszcza się aby elementy z takim zbrojeniem były
uważane za tzw. elementy o przekroju z półką (np. teowym lub kątowym). Grubość półki t

zaleca się wtedy przyjmować

równą grubości muru i nie większą niż 0,5 wysokości efektywnej przekroju. Ponadto, należy sprawdzić mur pomiędzy
miejscami skoncentrowanego zbrojenia aby zapewnić zdolność do przejęcia przez nie obciążeń oddziałujących przy
założeniu, że jest podparty w miejscach koncentracji zbrojenia.
Szerokość efektywną półki b

eff

należy przyjmować zgodnie z zasadami podanymi na rysunku 5.

Część 2 Strona 5

Rysunek 6. Prostokątny wykres naprężeń w zginanym elemencie murowym

5.1.2.2 Nośność M

zbrojonych elementów murowych poddanych zginaniu można obliczać jako

(5)

przy przyjęciu do obliczeń uproszczonego, prostokątnego wykresu naprężeń jak na rysunku 6, gdzie dla przekroju
prostokątnego:

b - szerokość przekroju [m];
d - wysokość efektywna przekroju [m];
A

- pole przekroju zbrojenia rozciąganego [m

];

- wytrzymałość muru lub betonu wypełniającego na ściskanie [MPa];

- charakterystyczna granica plastyczności stali [MPa];

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla muru lub betonu wypełniającego (z tablicy 1);

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla stali (

= 1,15).

5.1.2.3 W przypadku wspornikowych murowanych ścian zbrojonych poddanych zginaniu, dopuszcza się przyjmować do
obliczania nośności przekroju, prostokątny wykres naprężeń jak podano na rysunku 6, z tą różnicą, że obowiązuje on na całej
wysokości strefy ściskanej x, tj. od osi obojętnej aż do górnej (ściskanej) krawędzi przekroju. Przyjąć więc należy, że x

eff

= x,

z jednoczesnym ograniczeniem jej zasięgu do połowy wysokości efektywnej d, czyli x

≤ 0,5d.

Zaleca się, aby stan graniczny nośności sprawdzać z warunku ogólnego (4) dla nośności obliczeniowej przekroju na zginanie
M

wyznaczanej w analizowanym przypadku ścian wspornikowych z zależności:

(6)

5.1.2.4 Dla elementów z półką stan graniczny nośności należy sprawdzać korzystając z ogólnej zależności (4) przy
jednoczesnym spełnieniu dodatkowego warunku, że nośność na zginanie wyliczona z wzoru (5) nie może przekraczać
wartości:

(7)

gdzie:
t

- grubość półki;

eff

- szerokość efektywna półki określana zgodnie z rysunku 5.

Część 2 Strona 7

5.1.2.5 W przypadku, gdy zbrojenie skoncentrowane jest lokalnie w przekroju w taki sposób, że elementu nie można uważać
za element o przekroju z półką, zaleca się przyjmować, że szerokość elementu zbrojonego nie jest większa niż 3t, jak to
pokazano na rysunku 7.

Rysunek 7. Szerokość przekroju elementów ze skoncentrowanym lokalnie zbrojeniem

Rozpatruje się więc w takim przypadku przekrój prostokątny o wysokości równej grubości elementu i szerokości równej
trzem grubościom. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy odległość pomiędzy sąsiadującymi z otworem, w którym znajduje się
zbrojenie, pionowymi otworami (odległość l

na rysunku 7) jest mniejsza niż 3t. Wtedy należy przyjąć, że szerokość przekroju

obliczeniowego jest równa odległości l

5.1.2.6 W elementach zginanych, poddanych jednocześnie jedynie działaniu małej siły osiowej, obliczać można jedynie
przekroje poddane zginaniu, gdy siła osiowa nie przekracza wartości 0,1 f

A (A - pole przekroju muru).

5.1.2.7 Nośność przy zginaniu zespolonych (murowo-żelbetowych) konstrukcji zbrojonych podłużnie, należy sprawdzać z
uwzględnieniem zasad podanych w p.5.1.1 oraz p.5.1.2, z ogólnego warunku (4) przy przyjęciu sprowadzonego
obliczeniowego przekroju zastępczego (wyznaczonego wg p.5.1.1d - rysunek 3) dla następujących przypadków położenia osi
obojętnej w przekroju:
a) gdy żelbetowa część przekroju ze zbrojeniem podłużnym występuje tylko w strefie rozciąganej (rysunek 8) ze wzoru:

(8)

wyznaczając położenie osi obojętnej z równania:

(9)

Rysunek 8. Schemat do obliczania nośności zginanych przekrojów zbrojonych - zbrojenie występuje jedynie w strefie

rozciąganej

b) gdy oprócz żelbetowej części przekroju zbrojonego podłużnie, występującej po stronie rozciąganej, dodatkowo występuje
betonowa część tego przekroju po stronie ściskanej:
- przy osi obojętnej przechodzącej przez półkę przekroju sprowadzonego (rysunek 9a):

Część 2 Strona 8

ciskanej przekroju:

a) oś obojętna przechodzi przez półkę przekroju sprowadzonego;

b) oś obojętna przechodzi przez środnik przekroju sprowadzonego

5.1.2.8 Nośność przy zginaniu zespolonych konstrukcji murowo-betonowych należy sprawdzać z uwzględnieniem zasad
podanych w p.5.1.1 oraz p.5.1.2, z ogólnego warunku (4) przy przyjęciu sprowadzonego (rysunek 11) obliczeniowego
przekroju zastępczego (wyznaczonego wg zasad podanych w p.5.1.1d) oraz następujących założeń:
a) wykres naprężeń w ściskanej strefie przekroju ma kształt trójkątny, a prosta będąca przedłużeniem przeciwprostokątnej
tego wykresu odcina na rozciąganej krawędzi przekroju odcinek 2 f

;

b) wykres naprężeń w rozciąganej strefie przekroju ma kształt prostokątny o rzędnej równej wytrzymałości obliczeniowej
muru na rozciąganie f

Zgodnie z powyższymi założeniami nośność na zginanie konstrukcji obciążonej prostopadle do jej płaszczyzny lub ściskanej
przy mimośrodzie e

> 0,9 y (gdzie y jest odległością środka ciężkości zastępczego przekroju sprowadzonego od krawędzi

bardziej ściskanej), należy sprawdzać:
- gdy część betonowa elementu jest równoległa do płaszczyzny działania momentu, z warunku:

(18)

Wskaźnik W

wytrzymałości przekroju sprowadzonego do przekroju jednorodnego o cechach wytrzymałościowych muru,

oblicza się względem skrajnego włókna rozciąganego z uwzględnieniem plastycznych własności muru, ze wzoru

(19)

w którym

(20)

, b

', t, t' - wg rysunku 11.

- gdy część betonowa elementu jest prostopadła do płaszczyzny działania momentu - jak w przypadku murów niezbrojonych
wg

PN-B-03002:1999

Rysunek 11. Schemat do obliczania nośności zginanego przekroju murowo-betonowego

5.1.3 Wymiarowanie zbrojonych konstrukcji murowych poddanych ściskaniu

Część 2 Strona 11

5.1.3.1 Generalnie przyjmuje się, że dla ściskania obowiązują te same ogólne założenia obliczeniowe, jak w przypadku
murów poddanych jedynie zginaniu - przedstawione w p.5.1.1. Dodatkowo zaleca się, aby smukłość zbrojonych elementów
murowych

, wyznaczona dla konstrukcji zespolonej o przekroju sprowadzonym, nie była większa niż 27. Smukłość

można obliczać ze wzoru

(21)

w którym
h

eff

- wysokość efektywna konstrukcji zespolonej - określana zgodnie z zaleceniami

PN-B-03002:1999

;

i - promień bezwładności konstrukcji zespolonej o przekroju sprowadzonym;
J

- moment bezwładności konstrukcji zespolonej o przekroju sprowadzonym;

- pole przekroju konstrukcji zespolonej o przekroju sprowadzonym.

5.1.3.2 Stan graniczny nośności dla ściskanych konstrukcji murowych ze zbrojeniem podłużnym należy sprawdzać z ogólnej
zależności

(22)

gdzie:
N

- obliczeniowe obciążenie pionowe muru;

- obliczeniowa nośność na ściskanie muru ze zbrojeniem podłużnym;

w przekrojach miarodajnych, np. w przypadku ścian - w przekrojach pod i nad stropem oraz w środkowej strefie ściany. Przy
obliczaniu należy uwzględnić zarówno geometrię obliczanych murów (ścian) oraz właściwości materiałowe muru, jak również i
mimośrodowe działanie obciążenia.
Wyznaczając miejsce przyłożenia obliczeniowego obciążenia pionowego N

uwzględnić każdorazowo należy mimośród

przypadkowy e

, określany jako większą z dwóch wartości

5.1.3.3 Nośność na ściskanie muru ze zbrojeniem podłużnym należy wyznaczać jak w przypadku murów zginanych
(p.5.1.2.7) przyjmując ogólny schemat jak na rysunku 8. Wartości mimośrodów dla działającego obciążenia pionowego
należy wyznaczać wg

PN-B-03002:1999

zgodnie z zasadami podanymi dla niezbrojonych, ściskanych konstrukcji murowych.

5.1.3.4 W przypadku ściskanych elementów murowych ze zbrojeniem podłużnym nośność należy obliczać z uwzględnieniem
wpływu smukłości, gdy smukłość ta przekracza 27, poprzez powiększenie mimośrodu początkowego e

wg wzoru:

(23)

przy czym wartość współczynnika zwiększającego mimośród obliczać należy z następującej zależności

(24)

gdzie:

- moment bezwładności przekroju sprowadzonego (murowo-żelbetowego), obliczany względem osi przechodzącej przez

rodek ciężkości przekroju sprowadzonego;

Część 2 Strona 12

- moment bezwładności przekroju całkowitego przekroju zbrojenia, obliczany względem osi przechodzącej przez środek

ciężkości przekroju sprowadzonego;
N

Sd,lt

- obliczeniowa siła osiowa od obciążeń długotrwałych;

eff

- wysokość efektywna obliczanej konstrukcji - określana zgodnie z zasadami podanymi w

PN-B-03002:1999

dla

ciskanych murów niezbrojonych.

5.1.3.5 Nośność ściskanego elementu murowo-żelbetowego należy sprawdzać w zależności od względnej wysokości
umownej strefy ściskanej

eff

= x/d. Rozważane są dwa przypadki, tzn. czy wysokość tej strefy jest, czy też nie jest większa

od przyjętej wartości granicznej

eff,lim

, wynoszącej 0,55:

- gdy

eff

≤ 0,55 nośność należy sprawdzać z warunków:

(25)

(26)

- gdy

eff

> 0,55 z warunku:

(27)

gdzie:
e

- odległość siły N

od środka ciężkości zbrojenia rozciąganego;

- moment statyczny ściskanej strefy przekroju sprowadzonego względem środka ciężkości zbrojenia rozciąganego;

mgr

- moment statyczny ściskanej strefy muru dla

eff

eff,lim

= 0,55.

5.1.3.6 W sytuacji, gdy punkt przyłożenia siły N

leży wewnątrz odcinka wyznaczonego przez środki ciężkości zbrojenia A

, tzn. gdy e

< d - a', powinien być także spełniony warunek:

(28)

w którym:
S

moc

- moment statyczny użytecznego przekroju sprowadzonego, obliczony względem środka ciężkości zbrojenia

ciskanego.

5.3.1.7 Przy sprawdzaniu nośności, położenie osi obojętnej przekroju wyznaczać należy z warunku:

(29)

gdzie:
S

- moment statyczny ściskanej strefy muru obliczony względem osi działania siły podłużnej N

(przyłożonej na

mimośrodzie e);
e

- odległość siły N

od środka ciężkości zbrojenia ściskanego;

przy czym znak przed drugim członem równania (29) zależy od miejsca przyłożenia siły N

. Gdy siła N

położona jest na

zewnątrz odcinka wyznaczonego przez środki ciężkości zbrojenia A

i A

- przyjmuje się znak (-); gdy zaś siła ta jest poza

tym odcinkiem - znak (+).
5.3.1.8 Nośność konstrukcji zespolonej murowo-betonowej obciążonej siłami ściskającymi należy sprawdzać, przy przyjęciu
schematu obliczeniowego jak na rysunku 12, zgodnie z zasadami podanymi w

PN-B-03002:1999

dla murów niezbrojonych.

Część 2 Strona 13

Rysunek 12. Schemat do obliczania nośności ściskanego przekroju murowo-betonowego

5.1.4 Wymiarowanie zbrojonych konstrukcji murowych poddanych ścinaniu
5.1.4.1 Wszystkie zbrojone murowe konstrukcje zginane należy jednocześnie obliczać na siły poprzeczne.
5.1.4.2 Przy wyznaczeniu nośności na siły poprzeczne zginanych zbrojonych elementów murowych należy wyznaczać
obliczeniową wartość siły poprzecznej V

w elementach poddanych zginaniu przy obciążeniu równomiernie rozłożonym,

przyjmując,  że  maksymalna  wartość  tej  siły  występuje  w  odległości  d/2  licząc  od  lica  podpory  (d  -  wysokość  efektywna
przekroju), gdy spełnione są warunki:
- obciążenie i reakcja na podporze wywołują diagonalne ściskanie w elemencie;
- zbrojenie rozciągane przeprowadzone zostało na końcowej podporze poza lico podpory na długość co najmniej 2,5d;
-  na podporach pośrednich zbrojenie rozciągane wymagane w licu  podpory przeprowadzone zostało w kierunku przęsła na
długość co najmniej 2,5d + długość zakotwienia.
-  nośność  obliczeniową  na  ścinanie  murowego  elementu  zbrojonego  należy  obliczać  z  pominięciem  współpracy
jakiegokolwiek zbrojenia poprzecznego w elemencie.
5.1.4.3  W  przypadku  elementów  zespolonych  (np.  murowo-betonowych  lub  murowo-żelbetowych),  nośność  na  ścinanie
należy obliczać jako większą z wartości uzyskanych jak dla przekroju sprowadzonego i wytrzymałości muru niezbrojonego na
ś

cinanie f

(wyznaczanej zgodnie z

PN-B-03002:1999

) oraz samego przekroju betonowego lub żelbetowego, obliczanego

zgodnie z zasadami podanymi w

PN-B-03264:1999

. Również w tym przypadku nośność na ścinanie należy obliczać z

uwzględnieniem oddzielnego zbrojenia na ścinanie.
5.1.4.4 Nośność na ścinanie zginanego murowego elementu zbrojonego należy sprawdzać z warunku ogólnego

(30)

gdzie:
V

- siła poprzeczna w przekroju ukośnym (lub rozwarstwiająca - na styku muru i betonu w konstrukcjach zespolonych),

wywołana działaniem obciążenia obliczeniowego;
V

- nośność obliczeniowa muru na ścinanie, obliczona zgodnie z p.5.1.4.5:

- dla ścinania przy zginaniu - z zależności (31);
- dla ścinania przy ściskaniu (rozwarstwienie) - z zależności (32).
5.1.4.5 Przy sprawdzaniu na ścinanie konstrukcji zespolonych, rozważyć należy następujące dwa przypadki określenia
nośności:
a) nośność na ścinanie przy zginaniu (rysunek 13a):

(31)

gdzie:
f

- obliczeniowa wytrzymałość muru na rozciąganie w przekroju prostopadłym do warstw muru (wg

PN-B-03002:1999

);

b - najmniejsza szerokość przekroju sprowadzonego muru (do przekroju jednorodnego o cechach wytrzymałościowych muru
bez uwzględnienia zbrojenia) występująca na jego wysokości;
h - wysokość przekroju sprowadzonego.
b) nośność na ścinanie przy ściskaniu (rozwarstwienie - rysunek 13b):

(32)

Część 2 Strona 14

gdzie:
V

Sdt

- obliczeniowa wartość siły powodująca rozwarstwienie konstrukcji;

- wytrzymałość obliczeniowa muru na ścinanie w przekroju prostopadłym do warstw muru (wg

PN-B-03002:1999

);

- pole powierzchni ścinania równe iloczynowi długości styku betonu z częścią murową oraz wysokości styku tych warstw.

Rysunek 13. Sposób określania powierzchni ścinania A

a) - ścinanie przy zginaniu - sprowadzony przekrój zastępczy;

b) - ścinanie przy ściskaniu - rozwarstwienie.

5.2 Mury ściskane zbrojone poprzecznie
Dopuszcza się konstruowanie konstrukcji murowych z poziomym zbrojeniem umieszczanym w spoinach wspornych jedynie w
przypadku murów wykonywanych z elementów grupy 1 (wg klasyfikacji jak w

PN-B-03002:1999

) i nie mających drążeń

pionowych.
Stan graniczny nośności przy obliczaniu ściskanych konstrukcji murowych ze zbrojeniem poziomym (w postaci siatek lub pętli
- jak na rysunku 14) należy sprawdzać według zasad obowiązujących przy obliczaniu murów niezbrojonych, zgodnie z
odpowiednimi postanowieniami

PN-B-03002:1999

Różnica dotyczy jedynie określenia obliczeniowej wartości wytrzymałości muru na ściskanie. We wzorach, zamiast
wytrzymałością na ściskanie muru niezbrojonego f

, należy posługiwać się obliczeniową wartością wytrzymałości na ściskanie

muru zbrojonego poprzecznie f

, wyznaczaną z zależności:

(33)

gdzie:

- stopień zbrojenia muru;

- powierzchnia przekroju jednego pręta siatki;

, a

- wymiary oczek siatki (w osiach - jak na rysunku 14);

s - odstęp pionowy między spoinami zawierającymi zbrojenie (rysunek 14a); przy zbrojeniu jak na rysunku 14b - odstęp
pomiędzy spoinami zawierającymi ten sam kierunek zbrojenia;
e - mimośród obliczeniowy;
y - odległość środka ciężkości przekroju muru od krawędzi bardziej ściskanej.

Część 2 Strona 15

Rysunek 14. Mury ze zbrojeniem poziomym: a) - zbrojenie w postaci siatek; b) - zbrojenie pętlami.

5.3 Nadproża

5.3.1 Ustalenia ogólne
Wykonywanie otworów w ścianach murowanych wiąże się z koniecznością stosowania elementów konstrukcyjnych
przesklepiających te otwory. Elementy te obciążone zazwyczaj pionowo pracują jako elementy zginane. Można je wykonywać
jako czysto murowane, np. łukowe nadproża murowane, murowane nadproża zbrojone, bądź też jako elementy żelbetowe.
Murowane nadproża łukowe projektuje i wykonuje się jako niezbrojone, a oblicza zgodnie z zasadami podanymi w literaturze
przedmiotu oraz ogólnymi zaleceniami dotyczącymi projektowania murów niezbrojonych, zawartymi w

PN-B-03002:1999

Nadproża w postaci elementów żelbetowych, prefabrykowanych lub wykonywanych bezpośrednio na miejscu budowy, oblicza
się zgodnie z zasadami dotyczącymi projektowania konstrukcji żelbetowych wg

PN-B-03264:1999

W przypadku projektowania nadproży w postaci elementów murowanych, zbrojonych w zależności od geometrii obiektu
należy rozróżnić: belki, tzw. belki-ściany (rysunek 15) lub murowane tarcze ścienne o dużych rozpiętościach, oparte np. na
belkach żelbetowych (rysunek 16).

Rysunek 15. Schemat murowanej belki - ściany

Część 2 Strona 16

Rysunek 16. Murowana tarcza ścienna oparta na belce

Obliczanie belek murowanych należy prowadzić zgodnie z p. 5.1.2.
Obliczanie belek-ścian należy prowadzić przy założeniu, że myślowo wydzielona z muru belka murowana (oznaczona na
rysunku 15 linią przerywaną) przenosi wyłącznie momenty zginające oraz siły poprzeczne.
W trzecim przypadku, tzn. przy projektowaniu murowanych tarcz ściennych opartych na belkach żelbetowych, obliczać je
można zgodnie z algorytmami dostępnymi w literaturze, np. z uwzględnieniem sztywności giętnej belki.

5.3.2 Wymiarowanie belek-ścian
5.3.2.1 Przyjmuje się, że elementy murowe poddane obciążeniom pionowym, wywołującym w nich zginanie, można obliczać
jako belki-ściany gdy stosunek całkowitej wysokości ściany do rozpiętości efektywnej (nad otworem) nie jest mniejszy niż 0,5.
Rozpiętość efektywną (obliczeniową) l

eff

oraz ramię działania sił wewnętrznych należy określać w sposób przedstawiony na

rysunku 17.

Rysunek 17. Zasada wyznaczania rozpiętości efektywnej (l

eff

) oraz ramienia sił wewnętrznych (z)

5.3.2.2 Nośność strefy ściskanej nie usztywnionej belki-ściany zaleca się sprawdzać na wyboczenie, a także na docisk na
podporze.
5.3.2.3 Nośność belki-ściany na zginanie, poddanej obciążeniu pionowemu należy sprawdzać z ogólnego warunku (4) przy

Część 2 Strona 17

czym
- zaleca się uwzględniać wszystkie obciążenia pionowe oddziałujące na część ściany znajdującej się powyżej rozpiętości
efektywnej, jeżeli obciążenia te nie mogą być przejęte w inny sposób, np. przez stropy wyższych kondygnacji, pracujących
jak wieńce w murze;
- do obliczeń potrzebnego zbrojenia belkę-ścianę uważać można za belkę wolnopodpartą;
- nośność belki-ściany na zginanie M

, należy obliczać jako:

(34)

- zaleca się dodatkowo, aby nośność obliczona z zależności (34) spełniała warunek:

(35)

gdzie:
f

- wytrzymałość charakterystyczna muru na ściskanie w kierunku działania siły lub betonu wypełniającego (miarodajna

wartość mniejsza) - wg

PN-B-03002:1999

;

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla muru lub betonu wypełniającego (z tablicy 1).

- konieczną powierzchnię zbrojenia na rozciąganie można wyliczyć ze wzoru:

(37)

- w celu przeciwdziałania rozwarciu rys zaleca się przewidzieć zbrojenie poziome w spoinach wspornych w dolnej części belki
na wysokości równej 0,5l

eff

lub 0,5d (miarodajna jest mniejsza z tych wartości);

5.3.2.4 Zaleca się również sprawdzenie dla belek-ścian nośności na ścinanie z warunku:

(38)

gdzie:
V

- obliczeniowa siła poprzeczna w licu podpory;

Rd1

- nośność obliczeniowa na ścinanie muru niezbrojonego, obliczona jako

(39)

gdzie:
z - ramię sił wewnętrznych wg rysunku 17;
f

- charakterystyczna wartość wytrzymałości na ścinanie muru wg

PN-B-03002:1999

5.4 Murowe konstrukcje zbrojone w stanie granicznym użytkowalności

5.4.1 Ugięcia
Jeżeli wymiary zbrojonych elementów murowych nie przekraczają wymiarów granicznych określonych w p.5.1.1 (tablica 2),
przyjmuje się, że odkształcenie ściany w kierunku poziomym i ugięcie pionowe belki lub belki-ściany nie przekracza wartości
granicznych.

5.4.2 Zarysowanie
Jeżeli wymiary zbrojonych elementów murowych poddanych zginaniu, nie przekraczają wymiarów granicznych określonych w
p.5.1.1 (tablica 2) i są spełnione wymagania konstrukcyjne podane w p.7, to należy oczekiwać, że zarysowanie takich
elementów będzie ograniczone do tego stopnia aby mogły być spełnione wymagania tego stanu granicznego użytkowalności.

6 Wymagania konstrukcyjne dotyczące zbrojenia

Część 2 Strona 18

6.1 Postanowienia ogólne
Zbrojenie powinno być usytuowane w taki sposób, aby tworzyło wraz z murem konstrukcję zespoloną i aby w miejscu, w
którym pojawi się rysa nie osiągało granicy plastyczności.
Różne sposoby zastosowania zbrojenia w murze zbrojonym przedstawiono na rysunku 18.
Jeżeli w projekcie przyjęto swobodne podparcie, zaleca się zwrócić uwagę na wpływ, jaki pewne zamocowanie może mieć
na mur. Zbrojenie w murze, projektowanym jako belka należy wprowadzać poza podporę, jeżeli mur jest ciągły - niezależnie
od tego. że obliczony został jako ciągły lub nie. Jeżeli taka sytuacja występuje, należy przewidzieć na podporze zbrojenie o
przekroju nie mniejszym niż 50 % zbrojenia rozciąganego, wymaganego w przęśle, i zbrojenie to zakotwić zgodnie z p.6.4.
We wszystkich przypadkach co najmniej 1/4 zbrojenia wymaganego w przęśle należy przewidzieć na podporze i podobnie
zakotwić.

6.2 Ochrona stali zbrojeniowej

6.2.1 Ustalenia ogólne
Stal zbrojeniowa powinna być nierdzewna lub odpowiednio ochroniona przed korozją na skutek wpływów środowiskowych.
Rodzaje  stali  zbrojeniowej  oraz  minimalny  poziom  ochrony  stali  zbrojeniowej  zalecanej  do  stosowania  w  murze  w  różnych
warunkach  środowiskowych,  podano  w  tablicy  3.  Tablica  ta  dotyczy  stali  węglowej,  stali  austenitycznej  i  stali ocynkowanej,
kiedy przewidziano otulenie stali zgodnie z p.6.9.4. Alternatywnie stosowana być może chroniona stal węglowa, z otuleniem
betonem zgodnie z tablicą 4.
Jeżeli stosuje się cynkowanie stali w celu zapewnienia ochrony przed  korozją zaleca się, aby ocynkowanie następowało po
nadaniu prętom ich wymaganego kształtu.

Część 2 Strona 19

Minimalny poziom ochrony stali zbrojeniowej

Klasa
ś

rodowiska

Ułożone na zaprawie

Ułożone w betonie, kiedy grubość otulenia jest
mniejsza niż wymagana w tablicy 4

niechroniona stal węglowa

niezabezpieczona stal węglowa

Stal węglowa, grubo ocynkowana lub z
równoważną ochroną

niechroniona stal węglowa lub, kiedy stosuje się
zaprawę do wypełnienia przestrzeni pustej grubo
ocynkowana stal węglowa lub z równoważną
ochroną

niechroniona stal węglowa w murze
otynkowanym od strony zewnętrznej

austenityczna stal nierdzewna

stal węglowa grubo ocynkowana lub z
równoważną ochroną

niechroniona stal węglowa w murze
otynkowanym od strony zewnętrznej

austenityczna stal nierdzewna

Uwagi:
1) Do wewnętrznej warstwy zewnętrznej ściany szczelinowej, która może być zawilgocona, zaleca się
stosować stal węglową grubo ocynkowaną lub z równoważną ochroną jak podano w uwadze 2.
2) Zaleca się, aby stal węglowa ochroniona była warstwą cynku o masie co najmniej 900 g/m

lub o masie

cynku 60 g/m

z dodatkowym przylegającym szczelnie, pokryciem żywicą epoksydową grubości nie mniejszej

niż 80

µm, średnio 100 µm.

3) Zaleca się, aby zaprawa była zaprawą powszechnie stosowaną, klasy nie niższej niż M5, grubość otulenia
od strony zewnętrznej na rysunku 17 była zwiększona do 30 mm, a mur był otynkowany zaprawą o grubości co
najmniej 15 mm.
4) Alternatywną do stali nierdzewnej może być stal węglowa pokryta galwanicznie austenityczną stalą
nierdzewną grubości co najmniej 1 mm.

6.2.2 Klasyfikacja warunków środowiskowych
Warunki środowiskowe przyjąć zgodnie z

PN-B-03002:1999

6.2.3 Zasady doboru stali zbrojeniowej
Jeżeli stal zbrojeniowa jest ułożona w zaprawie lub cemencie z otuleniem mniejszym niż podano w tablicy 4, zaleca się
dobierać rodzaj stali i poziom jej ochrony zgodnie z wymaganiami podanymi w tablicy 3, odpowiednio do klasy środowiska.
Jeżeli stal zbrojeniowa jest otulona betonem zgodnie z wymaganiami podanymi w tablicy 4, można stosować stal węglową
niechronioną dodatkowo.

Tablica 4 Minimalna grubość otuliny betonem niechronionej dodatkowo stali węglowej

Klasa

rodowiska

Minimalna grubość otulenia betonem (mm)

Stosunek wodno-cementowy nie większy niż

0,65

0,55

0,50

0,45

Zawartość cementu (kg/m

) nie mniejsza niż

260

280

300

Część 2 Strona 21

6.2.4 Zasady określania grubości otulenia stali zbrojeniowej
6.2.4.1 Jeżeli stal zbrojeniowa jest ułożona w spoinach wspornych, a jej dobór był zgodny z wymaganiami podanymi w tablicy
3, to zaleca się aby:
- minimalna grubość otulenia zaprawą, liczona od lica muru, nie była mniejsza niż 15 mm, jak pokazano na rysunku 19;
- grubość otulenia nad i pod zbrojeniem w spoinach wspornych nie była mniejsza niż 2 mm, jak pokazano na rysunku 19;
- stal zbrojeniowa była ułożona w sposób zapewniający, że grubość otulenia zostanie zachowana, najlepiej z zastosowaniem
prefabrykowanego zbrojenia spoin wspornych.

Rys. 19. Otulenie stali zbrojeniowej w spoinie wspornej

6.2.4.2 W przypadku wypełnianych spoin lub szczególnego przewiązania muru zaleca się, aby grubość otulenia (zaprawą lub
betonem) stali zbrojeniowej dobieranej zgodnie z wymaganiami podanymi w tablicy 3, nie była mniejsza niż 20 mm lub
ś

rednica pręta - miarodajna jest większa z obu wartości.

6.2.4.3 Jeżeli niechroniona dodatkowo stal węglowa jest stosowana w betonie wypełniającym, który zapewnia jej pełną
ochronę, zaleca się, aby grubość otulenia była zgodna z wartościami podanymi w tablicy 4.
6.2.4.4 Zaleca się, aby odcięte końce wszystkich prętów z wyjątkiem prętów ze stali nierdzewnej miały takie samo otulenie
jakiego wymaga się dla niechronionej dodatkowo stali węglowej w przewidywanych warunkach środowiskowych - jeżeli nie
zastosowano alternatywnych środków zabezpieczenia.

6.3 Minimalny przekrój zbrojenia
Pole przekroju zbrojenia powinno być nie mniejsze od minimalnego zbrojenia potrzebnego dla spełniania istotnych wymagań
projektowych.
Jeżeli zbrojenie w murze zbrojonym ma na celu zwiększenie nośności, zaleca się, aby pole przekroju zbrojenia głównego nie
było  mniejsze  niż  0,10  %  pola  przekroju  muru,  obliczonego  jako  iloczyn  efektywnej  szerokości  i  wysokości  przekroju
rozważanego elementu. W ścianach ze zbrojeniem prefabrykowanym w spoinach wspornych w celu zwiększenia nośności na
obciążenie poziome, tj. na zginanie z płaszczyzny ściany, zaleca się, aby pole przekroju takiego zbrojenia było nie mniejsze
niż 0,03 % całego pola przekroju poprzecznego ściany.
Jeżeli  zbrojenie ułożono w spoinach wspornych w celu ograniczenia  zarysowania lub zapewnienia ciągłości, zaleca się, aby
pole przekroju zbrojenia było nie mniejsze niż 0,03 %, a odległość zbrojenia w kierunku pionowym nie przekraczała 600 mm.
W zbrojonych jednokierunkowo wypełnionych ścianach szczelinowych zaleca się dawać rozdzielcze konstrukcyjne zbrojenie,
w  kierunku  prostopadłym  do zbrojenia  głównego.  Zaleca  się, aby  pole  przekroju  zbrojenia rozdzielczego  było  nie  mniejsze
0,03 % iloczynu całej szerokości i wysokości efektywnej przekroju.
Zbrojenie  konstrukcyjne  można  stosować  w  celu  ograniczenia  zarysowania  ścian,  powodowanego  przez  odkształcenia
termiczne  i  wilgotnościowe;  może  zachodzić  potrzeba  większego  pola  przekroju  zbrojenia  konstrukcyjnego  niż  minimalne
zbrojenie z uwagi na rozkład naprężeń, przewidziane w p.6.1.
Zbrojenie konstrukcyjne można pominąć w ścianach ze zbrojeniem we wnękach i podobnych, jeżeli nie jest ono wymagane w
celu umocowania zbrojenia.
Maksymalny  wymiar  stosowanego  zbrojenia  powinien  być  taki,  aby  umożliwić  należyte  ułożenie  w  zaprawie  lub  w  betonie
wypełniającym.  Grubość  prefabrykowanego  zbrojenia  spoin  wspornych  powinna  być  zgodna  z  wymaganiami

PN-B-

03264:1999

. Średnica prętów powinna być nie większa niż 6 mm.

Maksymalny wymiar stosowanego zbrojenia powinien być taki, aby naprężenia zakotwienia nie były przekroczone oraz aby
było zachowane minimalne otulenie zbrojenia, podane w p.6.2.4.

6.4 Zakotwienia i zakłady

6.4.1 Zakotwienia zbrojenia
Długość zakotwienia powinna być dostateczna w celu przekazania sił wewnętrznych na zaprawę lub beton wypełniający i
uniknięcia rys podłużnych lub rozłupywania muru.

Część 2 Strona 22

Zakotwienie uzyskać można przez proste zakotwienie, haki, zagięcie lub pętle, jak przedstawiono na rysunku 20.
Alternatywnie stosować można również odpowiednie urządzenia mechaniczne.
Nie zaleca się stosować zakotwienia prostego lub zagięć (rysunki 20a) i 20c)) w celu zakotwienia gładkich prętów zbrojenia o
ś

rednicy większej niż 8 mm. Haków, zagięć lub pętli zaleca się nie stosować w celu zakotwienia prętów ściskanych.

Rysunek 20. Szczegóły zakotwienia

Wymaganą długość zakotwienia prostego l

, przy założeniu równomiernie rozłożonych naprężeń przyczepności, zaleca się

wyznaczać z wzoru

(40)

gdzie:
φ- średnica efektywna zbrojenia;
f

- wartość charakterystyczna granicy plastyczności stali;

bok

- wartość charakterystyczna wytrzymałości zakotwienia zbrojenia;

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla muru lub betonu wypełniającego;

- częściowy współczynnik bezpieczeństwa równy 1,15.

Jeżeli stosowane są haki, zagięcia i pętle (rysunki 20b), c) i d)) długość zakotwienia można zmniejszyć do 0,7 l

Jeżeli pole przekroju zbrojenia jest większe niż wymagane z obliczeń, długość zakotwienia można proporcjonalnie
zmniejszyć, pod warunkiem, że:
a) długość zakotwienia prętów rozciąganych jest nie mniejsza od największej z wartości:
- 0,3 l

lub;

- 10 średnic pręta lub;
- 100 mm;
b) długość zakotwienia prętów ściskanych jest nie mniejsza od największej z wartości:
- 0,6 l

lub

- 10 średnic pręta, lub
- 100 mm.
Jeżeli  jest  to  możliwe  do  wykonania,  to  zaleca  się  stosować  zbrojenie  poprzeczne,  równomiernie  rozłożone  po  długości
zakotwienia  z przynajmniej jednym prętem umieszczonym w strefie zakrzywienia  zakotwienia (rysunki 20b), c) i d)). Zaleca
się, aby pole przekroju zbrojenia poprzecznego było nie mniejsze niż 25 % pola przekroju jednego pręta kotwionego.
Jeżeli  stosuje  się  zbrojenie  prefabrykowane  w  spoinach  wspornych,  to  zaleca  się,  aby  długość  zakotwienia  wyznaczać  na
podstawie wartości charakterystycznej wytrzymałości zakotwienia, określonej z badań.

Część 2 Strona 23

6.4.2 Zakład zbrojenia
Długość zakładu powinna być dostateczna w celu przekazania sił obliczeniowych.
Długość zakładu dwóch prętów zbrojenia zaleca się obliczać zgodnie z p.6.4.1, odpowiednio do mniejszego z dwóch prętów
zachodzących na siebie.
Zaleca się, aby długość zakładu dwóch prętów zbrojenia wynosiła
- l

dla prętów ściskanych i dla prętów rozciąganych, jeżeli mniej niż 30 % prętów w przekroju łączonych jest na zakład i jeżeli

odległość w świetle łączonych prętów jest nie większa niż 10 średnic pręta, a grubość otulenia pręta betonem lub zaprawą
jest nie mniejsza niż 5 średnic pręta,
- 1,4 l

dla prętów rozciąganych, jeżeli 30 % lub więcej prętów w przekroju łączonych jest na zakład lub jeżeli odległość w

wietle między łączonymi prętami jest mniejsza niż 10 średnic pręta lub grubość otulenia pręta betonem lub zaprawą jest

mniejsza niż 5 średnic pręta,
- 2 l

dla prętów rozciąganych, jeżeli jednocześnie 30 % lub więcej prętów w przekroju łączonych jest na zakład i odległość w

wietle między łączonymi prętami jest mniejsza niż 10 średnic pręta lub grubość otulenia pręta betonem lub zaprawą jest

mniejsza niż 5 średnic zbrojenia.
Jeżeli  jest  to  możliwe, to  zaleca  się  aby łączenie  prętów  na  zakład nie  następowało  w  strefach dużych  naprężeń  lub  gdzie
zmieniają  się  wymiary  przekroju,  np.  w  miejscu  uskoku  grubości  ściany.  Odległość  w  świetle  prętów  łączonych  na  zakład
powinna być nie mniejsza niż dwie średnice pręta lub 20 mm - miarodajna jest wartość większa.
Jeżeli  łączone  jest  prefabrykowane  zbrojenie  w  spoinach  wspornych,  to  zaleca  się,  aby  długość  zakładu  wyznaczać  na
podstawie wartości charakterystycznej wytrzymałości zakotwienia, określonej z badań.

6.4.3 Urywanie zbrojenia rozciąganego
6.4.3.1 We wszystkich elementach poddanych zginaniu zaleca się przedłużać każdy pręt zbrojenia, z wyjątkiem na podporze
skrajnej, poza punkt, w którym przestaje on być potrzebny na długość równą wysokości efektywnej przekroju elementu lub
12  średnic  pręta  -  miarodajna  jest  wartość  większa.  Punktem  gdzie  zbrojenie  przestaje  być  teoretycznie  potrzebne,  jest
miejsce, gdzie nośność obliczeniowa przekroju na zginanie, wyznaczona z uwzględnieniem tylko prętów ciągłych, jest równa
występującemu w tym miejscu obliczeniowemu momentowi zginającemu.
Prętów zbrojenia zaleca się jednak nie urywać w strefie rozciąganej, jeżeli przynajmniej jeden z podanych niżej warunków nie
został spełniony dla wszystkich układów obciążenia obliczeniowego:
-  pręty  przedłużone  są  poza  punkt,  w  którym  przestają  być  obliczeniowo  potrzebne  (na  zginanie)  przynajmniej  na  długość
zakotwienia, odpowiednią dla ich wytrzymałości obliczeniowej,
- nośność obliczeniowa na ścinanie w przekroju, w którym kończy się pręt, jest większa niż dwa razy siła poprzeczna w tym
przekroju, wywołana przez obciążenie obliczeniowe,
- pole przekroju ciągłych prętów zbrojenia w przekroju, w którym kończy się pręt, jest dwukrotnie większe od wymaganego z
uwagi na moment zginający w tym przekroju.
6.4.3.2  Jeżeli  na  podporze  skrajnej  występuje  małe  zamocowanie  lub  nie  występuje  zamocowanie,  zaleca  się  przewidzieć
tam  zbrojenie,  którego  pole  przekroju  jest  nie  mniejsze  niż  25  %  zbrojenia  potrzebnego  w  przęśle.  Zbrojenie  to  można
zakotwić zgodnie z p.6.4.2 lub przewidując:
-  efektywną długość  zakotwienia równoważną 12  średnicom zbrojenia przechodzącego  poza oś  podpory, a żadne  zagięcie
ani hak nie rozpoczyna się przed osią podpory,
- efektywną długość zakotwienia równoważną 12 średnicom zbrojenia plus d/2 mierząc od lica podpory, gdzie d - wysokość
efektywna przekroju elementu, a żadne zagięcie nie zaczyna się przed d/2 od lica podpory.
Jeżeli  odległość  od  lica  podpory  do  najbliższej  krawędzi  przyłożenia  głównego  obciążenia  jest  mniejsza  niż  dwukrotna
wysokość  efektywna  przekroju,  zaleca  się  przedłużyć  całe  zbrojenie  główne  elementu  poddanego  zginaniu  do  podpory  i
zakotwić je na długości równej 20 średnic tego zbrojenia.

6.4.4 Zabezpieczenie zbrojenia ściskanego przed wyboczeniem
Ś

ciskane pręty zbrojenia powinny być zabezpieczone przed lokalnym wyboczeniem.

W ścianach, w których pole przekroju zbrojenia podłużnego A

jest większe niż 0,25 % pola przekroju muru zbrojonego A

wliczając beton wypełniający, zaleca się stosować strzemiona, jeżeli wykorzystuje się więcej niż 25 % nośności obliczeniowej
na siłę osiową. W ścianach, w których A

jest mniejsze niż 0,25 % pola przekroju muru zbrojonego lub wykorzystuje się mniej

niż 25 % obliczeniowej nośności na siłę osiową, nie trzeba stosować strzemion.
Jeżeli  wymagane  są  strzemiona,  to  zaleca  się,  aby  były  one  średnicy  nie  mniejszej  niż  4  mm  lub  1/4  maksymalnego
przekroju prętów podłużnych - miarodajna jest wartość większa - a rozstaw ich był nie większy od najmniejszej z podanych
niżej wartości:
- mniejszy z wymiarów przekroju poziomego muru zbrojonego;
- 300 mm;
- 12 średnic prętów zbrojenia głównego.
Zaleca  się,  aby  strzemiona  obejmowały  główne  zbrojenie  pionowe.  W  związku  z  tym  zaleca  się,  aby  każdy  pionowy  pręt
narożny  był  ujęty  przez  kąt  wewnętrzny  każdego  strzemienia  w  wymaganym  rozstawie,  a  kąt  nie  był  większy  niż  135°.
Wewnętrzne pręty zbrojenia wymagają ujęcia przez kąt wewnętrzny jedynie co drugiego strzemiona.

6.4.5 Rozstaw zbrojenia

Część 2 Strona 24

Rozstaw  zbrojenia  powinien  być  dostatecznie  duży,  aby  umożliwić  ułożenie  i  zagęszczenia  betonu  wypełniającego  lub
zaprawy.
Ogólnie  zaleca  się,  aby  odległość  w  świetle  między  sąsiednimi  prętami  równoległymi  była  nie  mniejsza  niż  maksymalny
wymiar kruszywa plus 5 mm lub średnica pręta lub 10 mm - miarodajna jest wartość największa.
Zaleca  się,  aby  -  z  wyjątkiem  zbrojenia  skoncentrowanego  lub  kiedy  jest  stosowane  w  spoinach  wspornych  zbrojenie
prefabrykowane - odległość głównego i dodatkowego zbrojenia rozciąganego nie przekraczała 600 mm.
Kiedy  zbrojenie  główne  jest  skoncentrowane  w  rdzeniach  lub  żebrach,  np.  w  ścianach  ze  zbrojeniem  umieszczonych  we
wnękach odległość od osi do osi zbrojenia głównego odpowiadać może odległości osiowej żeber, z pominięciem wymaganej
odległości  600  mm.  Zaleca  się,  aby  przekrój  zbrojenia  poza  miejscami  łączenia  na  zakład  był  nie  większy  niż  4  %  pola
przekroju żeber lub rdzenia, z wyjątkiem zakładów, gdzie zaleca się, aby nie przekraczał 8 %.

7 Zalecenia dotyczące wykonawstwa
W przypadku murowych konstrukcji zbrojonych, ogólne zalecenia i wymagania dotyczące wykonawstwa elementów
murowych, zaprawy i muru należy przyjmować zgodnie z zaleceniami podanymi w

PN-B-03002:1999

dla murów

niezbrojonych.
Wymagania szczegółowe, dotyczące zbrojenia:
- pręty zbrojenia i prefabrykowane zbrojenie spoin wspornych należy składować i układać w murze w sposób zapewniający,
ż

e nie ulegną one uszkodzeniu;

-  przed  ułożeniem  zbrojenia  należy  sprawdzić  stan  jego  powierzchni,  która  powinna  być  wolna  od  szkodliwych  substancji,
mogących mieć wpływ na stal, beton, zaprawę lub przyczepność stali do betonu czy też zaprawy;
- zbrojenie należy ciąć i zaginać w sposób pozwalający uniknąć:
- mechanicznego uszkodzenia;
- zerwania spoin w zbrojeniu prefabrykowanym (układanych w spoinach wspornych);
- osadu na powierzchni, obniżającego przyczepność do betonu lub zaprawy;
- zbrojenie należy układać zgodnie z rysunkami roboczymi, wymaganiami konstrukcyjnymi i tolerancjami;
-  zaleca  się  stosować  wkładki  dystansowe  oraz  strzemiona  w  celu  utrzymania  oddzielnych  prętów  w  wymaganej  pozycji  i
zapewnienia odpowiedniego ich otulenia;
- zaleca się wykonywać łączenie prętów zbrojeniowych tylko w miejscach przewidzianych w rysunkach roboczych;
-  zaleca  się  związywać  razem  (drutem)  pręty  zbrojenia  w  celu  zabezpieczenia  ich  przed  przesuwaniem  się  w  trakcie
układania zaprawy lub betonu wypełniającego.

Część 2 Strona 25