Pytania z zeszłych lat



Liczba ludności na świecie wynosiła na początku XXI wieku około:

 ponad 6,0 mln



Produkcja zbóż na świecie wynosi obecnie około:

 2,0 mld ton



Termin „Zielona Rewolucja” oznacza:

 rozpowszechnienie w produkcji wysokoplennych odmian pszenicy (i poprawa jakości

nasion)



Do płynnego funkcjonowania handlu zbożem niezbędne są zapasy wynoszące w stosunku do
rocznego zapotrzebowania:

 17-18%



Jedna piąta populacji dysponuje następującym procentem światowego dochodu

 ponad 80



Największe niedobory w skali świata dotyczą:

 witaminy A, żelaza oraz jodu



Niedożywienie na świecie szacowane jest około (!!!)

 1,2 mld osób



Roczne tempo przyrostu ludności świata wynosi obecnie (w %) około:

 1,2



Negatywne aspekty pomocy żywnościowej to:

 wszystkie odpowiedzi są właściwe (obniżanie poziomu cen rolnych, zmniejszanie

priorytetu rolnictwa w rozdziale środków i fluktuacja północy)



Niedożywienie występujące w krajach rozwiniętych szacowane jest na około:

 34 mln



Strony www do klikania na banki żywności



wyklinajzywnosc.pl



bankizywnosci.pl



Ile procent powierzchni ziemi stanowią grunty orne

 11,7%



Co to są pustynie jedzeniowe

 tereny z ograniczonym dostępem do sklepów z żywnością



Jaki kraj będzie miał najwięcej mieszkaoców w 2050 r.

 Indie – 1,5 mld



Street Food

żywnośd i napoje przygotowywane i/lub spożywane na ulicach, do natychmiastowej
konsumpcji lub później, bez żadnego przetwarzania lub przygotowania (2,5 mld ludzi
dziennie żywi się w tym sektorze)



Agflacja to

 inflacja spowodowana wzrostem cen produktów żywnościowych

PYTANIA OTWARTE

Determinanty sposobu odżywiania się człowieka

Tendencje i perspektywy demograficzne w skali świata



Liczebnośd:

‒ 2010: 6,9 mld
‒ prognoza na 2050: 9,3 mld
‒ wzrost głównie w krajach o niskim poziomie rozwoju gospodarczego
‒ najbardziej zaludnione paostwa: Chiny (1,3 mld), Indie (1,14), UE (0,5), USA (0,3)
‒ Europa – zmniejszenie liczby ludności (o 15% do 2050)



Dochody i ubóstwo

‒ 1/5 populacji z ponad 80% dochodów (Kielich Haoby)



Przeciętna długośd życia:

‒ świat: 67,5 lat
‒ kraje rozwinięte 79 lat, rozwijające się 58 lat
‒ starzenie się ludności świata (dwukrotny przyrost osób po 60 r.ż. do 2050)



Urbanizacja

‒ wzrost ludności w miastach (2030: 90% wzrost ludności miejskiej w krajach

rozwijających się)

‒ 20 najludniejszych miast to: 10 miast Azji (Szanghaj – 1-wsze miejsce, Bombaj); 3

Afryka, 3 Ameryka Płd., 2 Ameryka Płn., 2 Europa



głód



sytośd



wzrokowe



smakowe



węchowe

Nacisk ze strony:



rodziców



rodziny



klasy
społecznej



nagroda

Energetyczne

Bodźce

hedonistyczne

Socjalne

Symboliczne

Sposób

odżywiania

Główne regiony produkcji żywności na świecie

I. Produkty strefy umiarkowanej

‒ Pszenica i mąka pszenna, zboża pastewne, mięso i zwierzęta żywe, produkty mleczne i

jaja, słód i ziemniaki, chmiel, jabłka, wino i piwo

II. Produkty konkurencyjne strefy umiarkowanej i tropikalnej

‒ Cukier, nasiona roślin strączkowych, tłuszcze i oleje, makuchy, mączki poekstrakcyjne,

ryż, tytoo, owoce cytrusowe, strączkowe, pomidory, winogrona, rodzynki

III. Produkty strefy tropikalnej

‒ Kawa, herbata, kakao, banany

IV. Surowce rolnicze – produkowane w różnych strefach klimatycznych

‒ Bawełna
‒ Inne włókna
‒ Kauczuk
‒ Wełna

V. Pozostałe produkty rolnicze, które stanowią około 25% światowych obrotów

6xU Bergera

1. Urozmaicenie
2. Umiarkowanie
3. Uregulowanie
4. Umiejętnośd przyrządzania potraw
5. Uprawianie (ruch)
6. Unikanie
7. (Uśmiechanie się – dodatkowe, siódme U)

Trzy filary polityki żywieniowej

1. Bezpieczeostwo żywnościowe



prawo każdego do zaspokojenia potrzeb żywieniowych



programy pomocy grupom zwiększonego ryzyka (np. PEAD)

2. Jakośd żywności



eliminacja zagrożenia związanego ze skażeniem żywności środkami chemicznymi i
biologicznymi (EFSA)

3. Żywienie



redukcja ryzyka chorób dietozależnych w populacji poprzez profilaktykę i edukację
żywieniową

Program PEAD – co to, jakie ma cele

PEAD – Europejski Program Pomocy Żywnościowej



jest to program pomocy żywnościowej dla najuboższych



jego podstawą są nadwyżki produkcyjne UE (zapasy interwencyjne)



koordynacją

procesów rozdysponowania

pozyskanej

żywności

zajmują

się

akredytowane agencje paostwowe i organizacje społeczne (w Polsce: Federacja Polskich
Banków Żywności)



CEL: spadek obszarów niedożywienia oraz przeciwdziałanie marnotrawieniu żywności

Polityka wyżywienia ludności – najważniejsze dane

DEFINICJA polityki wyżywienia

 zespół zasad, metod i środków, których celem jest osiągnięcie przez społeczeostwo

optymalnego, tj. możliwie najlepszego poziomu wyżywienia w danych warunkach
geograficznych i ekonomicznych

FILARY polityki wyżywienia:

1. Bezpieczeostwo żywnościowe (tutaj: PEAD)
2. Jakośd żywności (EFSA)
3. Żywienie

DEMOGRAFIA

Liczba ludności

2000 r: 6,1 mld (1,2 – rozwinięte; 4,6 rozwijające się)

W dziesięcioleciu 1990-2000 liczba ludności powiększyła się o ok 1 mld

2010 r: 6,9 mld

Codziennie przybywa na świecie ponad dwierd miliona ludzi, w tempie 3 osoby co sekundę

2050: 9,3 mld

co wymaga wzrostu produkcji żywności o 70%
wzrost ludności w krajach o niskim poziomie rozwoju gospodarczego, w Europie nawet
zmniejszenie (Polska – o 15%)

Paostwa – liczba ludności w 2008 (mld):

1. Chiny – 1,3
2. Indie – 1,14
3. UE – 0,5
4. USA – 0,3
5. Indonezja

W 2050 r.: pierwsze będą Indie, potem Chiny

Kielich Haoby

– 80% dochodów należy do 1/5 ludności

Urbanizacja

2030: 93% wzrost ludności miejskiej

występującej w krajach rozwijających się

Najludniejsze miasto świata: Szanghaj.
W pierwszej 20-tce jest 10 miast azjatyckich i tylko dwa europejskie

Długośd życia

świat: 67,5 lat

kraje rozwinięte: 79 lat
kraje rozwijające się: 58 lat

Starzenie się:

w 2000 jest 10% ludności w wieku pow. 60 lat (w Polsce: 6,6%)
w 2050 – 21% (w Polsce: 35,5%)

Ageism - negatywne, krzywdzące stereotypy prowadzące do dyskryminacji ze względu na podeszły

wiek

Ludnośd rolnicza 2006 na świecie – 2,6 mld

NIEDOŻYWIENIE I UBÓSTWO

Pomoc żywnościowa od paostwa tylko w przypadkach niemożności zaspokojenia potrzeb
wyżywienia z przyczyn niezależnych od człowieka

Światowy Szczyt Żywnościowy Rzym, 1996 (World Food Summit)
Zobowiązanie: do roku 2015 o połowę zredukowad liczbę głodujących

Milenijne Cele Rozwoju, szczyt ONZ, 2000 (Millenium Development Goals):
mają byd osiągnięte do 2015 r.
Pierwszy cel priorytetowy dla społeczności międzynarodowej:

 wyeliminowad skrajne ubóstwo i głód

2 zobowiązania:



zmniejszyd o połowę liczbę ludzi, których dochód nie przekracza 1$



zmniejszyd o połowę liczbę ludzi, którzy cierpią głód

1,2 mld osób niedożywionych (głodujących) na świecie

Niedożywieni w krajach rozwijających się:

19% i rośnie

UE?: 78 mln osób żyje w ubóstwie

(= 21% populacji UE-15) lub jest zagrożonych ubóstwem

Mierniki ubóstwa



Minimum egzystencji

o 477 zł/ mies. - gospodarstwo 1 osobowe
o 351 zł/mies./osobę - gospodarstwa 2 i więcej



Minimum socjalne

o 800 zł/mies. – gospodarstwo 1-osobowe

o

650 zł/mies/osobę – gospodarstwa 2 i więcej



Relatywna linia ubóstwa



Subiektywna (lejdejska) stopa ubóstwa

Ludnośd utrzymująca się za

mniej niż 1$ dziennie

(%):

‒ Uganda – 85
‒ Nigeria – 70
‒ Madagaskar – 65
‒ Niger – 65

5 głównych obszarów podejmowania interwencji w sytuacji głodu i ubóstwa



Wyżywienie



Rolnictwo



Medycyna



Zdrowie publiczne



Higiena

PODAŻ ŻYWNOŚCI

Przeciętne światowe spożycie głównych produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego

2003-2005 (kcal/os./dobę)

Mięso wołowe

39

Ryż

554

Baranina

10

Pszenica

536

Mięso wieprzowe

118

Kukurydza

137

Mięso drobiowe

48

Warzywa

88

Podroby

6

Cukier

196

Mleko

84

Ziemniaki

62

Ser

25

Kassava

49

Jaja

32

Olej sojowy

84

Tłuszcze zwierzęce

64

Olej palmowy

52

Miód

2

Olej rzepakowy

36

FAO 2005:

-

Dorośli nadwaga – 700 mln

-

Dorośli otyłośd – 300 mln

Koszt ekonomiczny otyłości i nadwagi =

2-7%

wszystkich całkowitych kosztów ochrony zdrowia

1 kg wołowiny = 8 kg zbóż

GMO

Uprawy transgeniczne: 2004

81 mln ha

2006

100 mln ha

2015

200 mln ha

Zasięg: 22 kraje. Pierwsze 5 to: USA (60%), Argentyna, Kanada, Brazylia, Chiny
Produkty: soja (60%), kukurydza (14%), bawełna, rzepak

BEZPIECZEOSTWO ŻYWNOŚCIOWE

Bezpieczny poziom zapasów wg. FAO

- zboża 17-18% światowego zużycia

- pszenica 25%
- zboża paszowe 15%

DEFINICJA - Światowe bezpieczeostwo żywnościowe (2000):
= wszyscy ludzie w każdym czasie, w każdym sensie fizycznym i ekonomicznym mają dostęp do

odpowiedniej żywności:



pod względem odżywczym i jakości zdrowotnej



służącej zachowaniu zdrowia i aktywności

Szczyt milenijny ONZ 2000 r.

– postanowienia:



redukcja do 2015 roku o połowę liczby mieszkaoców świata żyjących za równowartośd 1
dolara dziennie



8 celów rozwojowych:

‒

obniżenie biedy i głodu

‒

powszechne szkolnictwo

‒

równouprawnienie kobiet

‒

obniżenie umieralności dzieci

‒

walka z HIV, malarią

‒

zrównoważony rozwój

‒

poprawa stanu zdrowia kobiet w ciąży

‒

zapewnienie globalnej współpracy na rzecz rozwoju

SKRÓTY I POJĘCIA

HDI (Human Development Index)

= Wskaźnik Rozwoju Społeczno-Ekonomicznego



syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju
poszczególnych krajów



4 podstawowe mierniki:

o przeciętne dalsze trwanie życia
o wskaźnik solaryzacji dla wszystkich poziomów nauczania
o wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania
o PKB per capita w USD liczony wg parytety nabywczego walut



Polska – HDI = 0,88 (wysokie)



Bardzo wysokie: Norwegia (0,97), Australia (0,97), Kanada

EAPN (European Anti-Poverty Network)

– Europejska Sied Przeciwdziałania Ubóstwu



Wskaźnik Giniego – polaryzacja dochodów (im wyższym, tym gorzej) – Polska 36



% liczby gospodarstw, których nie stad na zakup żywności zgodnie z potrzebami – Polska 24%

PEAD

– Europejski Program Pomocy Żywnościowej



idea: bezpłatne przekazywanie żywności pochodzącej z rezerw EU przez akredytowane
organizacje charytatywne osobom najbardziej potrzebującym



założenie: nie jednorazowe, a systematyczne wsparcie dużej liczby osób potrzebujących

Last Minute Market

‒ odbieranie niesprzedanej żywności ze sklepów i gastronomii i przekazanie najbiedniejszym
‒ kompromis zadowalający każdą stronę (win-win)

DES (Dietary Energy Supply)

– dobowa ilośd energii zawarta w pożywieniu 1 osoby.

DES = 1,5 PPM ->

linia graniczna głodu człowieka

(ok. 2200 kcal)

GHI

(Global Hunger Index)

-

Globalny Indeks Głodu

Uwzględnia 3 komponenty:

1. Udział ludności niedożywionej (wg FAO)
2. Udział dzieci w wieku poniżej 5 lat z niedowagą (wg WHO)
3. Wskaźnik umieralności dzieci w wieku poniżej 5 lat (wg UNICEF)

Biała Księga

przyjęta 30maja 2007 przez parlament europejski. Strategia dla Europy w sprawie

zagadnieo zdrowotnych związanych z odżywianiem, nadwagą i otyłością.
Cele:

‒ Propagowanie zdrowia w starzejącej się Europie („zdrowe starzenie się”)
‒ Ochrona obywateli przed zagrożeniem dla zdrowia (pandemie, bioterroryzm, bezpieczeostwo

żywności i ochrona konsumenta)

‒ Wspieranie dynamicznych systemów zdrowotnych i nowych technologii (kwestie zdrowia

włączono do instrumentów skierowanych na poprawę wzrostu gospodarczego, w tym 7
programu ramowego).

Rada ds. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia:

‒ powołana zarządzeniem Ministerstwa Zdrowia
‒ działa na rzecz zwalczania nadwagi i otyłości
‒ wydała program edukacyjno-informacyjny Trzymaj Formę (skierowany do gimnazjalistów)

pracę rady koordynuje Główny Inspektor Sanitarny

Gospodarka żywnościowa: 7xS

Security

zapewnienie dostępności żywności dla realizacji co najmniej dostatecznego
wyżywienia ludności w różnych warunkach bytowania

Safety

przestrzeganie bezpieczeostwa zdrowotnego żywności

Sustainability

stosowanie zasad zrównoważonego rozwoju

Suitability

przestrzeganie zasad uczciwości i etyki zawodowej we wszystkich ogniwach
gospodarki żywnościowej

Servicing

rozwój różnych form żywienia poza domem

Schooling

promowanie rzetelnej wiedzy żywieniowo-zdrowotnej

Supporting

wspomaganie nauki i badao w zakresie problematyki gospodarki żywnościowej
od rolnictwa do konsumpcji