1

FABRYKACJA, STOSOWANE TECHNOLOGIE 
FABRICATION, APPLICATIONS ENGINEERING  
Oprac. Kozak Tomasz dr inż.  
Kat./Zakł.: KTMMiS 
Język: P   

 

                             /W/C/L/P/S : /( 92 godz.)/-/( 18  godz.)/-/-/    sem:  

                                                                   Studia: STUDIUM PODYPLOMOWE IWE III 
 
 
 
 
MODUŁ 4  ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z PRODUKCJĄ I ZASTOSOWANIEM  
                    WYROBÓW SPAWANYCH 
 
4.1. Wprowadzenie do zagadnienia zapewnienia jakości w konstrukcjach                                 6 
        spawanych 
Cel: 
Szczegółowe zrozumienie zasad systemu zapewnienia jakości i kontroli jakości stosowanych w 
produkcji spawalniczej 
Zakres: 
Koncepcje zapewnienia jakości i kontroli jakości, Spawalność, Księga Jakości, Plan jakości, 
Audit w zakładzie, Personel i wyposażenie, Utrzymanie jakości, Kontrola, Działalność 
Europejskiego Inżyniera Spawalnika na różnych stanowiskach w zakładzie, Normy (wytyczne 
dotyczące zarządzania przez jakość, normy serii EN ISO 9000, EN 729, ISO 3834, normy krajowe) 
Oczekiwane rezultaty: 

1.  Wyjaśnić zasady koncepcji zapewnienia jakości, kontroli jakości i systemu kontroli oraz ich 

stosowania w produkcji spawalniczej. 

2.  Umożliwić napisanie procedury dotyczącej kontroli jakości oraz planu jakości stosowanych 

w produkcji spawalniczej. 

3.  Wyjaśnienie  celu przeprowadzenia auditu w zakładzie. 
4.  Przeprowadzić audit dotyczący powiązania w zakładzie  między personelem, wyposażeniem i 

produkcją. 

5.  Wytłumaczyć zastosowanie norm (np. ISO 9000 i ISO  3834/EN 729). 
6.  Wyjaśnić szczegółowo główne czynniki ważące personel i wyposażenie oraz ich wpływ na 

jakość produkcji spawalniczej. 

7.  Wyjaśnić rolę inżyniera spawalnika w zakładach przemysłowych. 

 
4.2. Kontrola jakości podczas produkcji                                                                                         14  
Cel: 
Zrozumieć szczegółowo wymagania i zasady działania Komórki  Kontroli Jakości dotyczącej 
produkcji 
Zakres: 
Dokumenty krajowe, interpretacja norm dotyczących np. WPS, Plany spawania, Uznawanie 
technologii spawania (normy ISO 9956,  EN ISO 15607 do 15614 seria EN 288-9 i normy krajowe), 
Procedury spawania – (jak pisać i rozwijać), Egzaminowanie spawaczy ( wg ISO 9606, norm serii 
EN 287 i norm krajowych), Egzaminowanie operatorów spawalniczych (wg EN 1418, ISO 14732 i 
norm krajowych), Identyfikowalność (materiałów, procesów, certyfikatów), Możliwe metody 
monitorowania i przechowywania danych o produkcji, Kalibracja i walidacja przyrządów 
pomiarowych 
Ćwiczenia praktyczne 
 

Uznawanie technologii spawania    

 

 

2 godz. z 14 

 

Egzaminowanie spawaczy i operatorów spwalniczych 

4 godz. z 14 

Oczekiwane rezultaty: 

1.  Wyjaśnić główne zastosowanie WPS-ów i  korzyści jakie dają one dla jakości w produkcji 

spawalniczej. 

 

2

2.  Opracować i  zweryfikować WPS-y stosowane do spawania detali, uwzględniając 

wymagania krajowych i międzynarodowych norm.  

3.  Przedstawić wymagania norm stosowanych przy opracowaniu WPS-ów, określić 

podstawowe informacje jakie powinny zawierać WPS-y oraz określić zakres dopuszczenia 
WPS-u.  

4.  Wyjaśnić zasadność stosowania dopuszczenia spawacza do spawania  i określić podstawowe 

korzyści jakie daje to dla jakości produkcji spawalniczej. 

5.  Przedstawić normy dotyczące uprawnień spawaczy oraz opisać główne czynniki określające 

zakres uprawnień spawaczy. 

6.  Wyjaśnić zasadniczy cel stosowania uprawnień dla operatorów spawalniczych oraz główne 

korzyści jakie daje to dla jakości spawanych detali. 

7.  Przedstawić wymagania norm dotyczących uprawnień operatorów spawalniczych oraz opisać 

główne czynniki określające ich zakres uprawnień spawaczy. 

8.  Określić i zidentyfikować rodzaje dokumentów jakie są wymagane dla materiałów  

spawalniczych.  

9.  Określić  metody stosowane przy monitorowaniu warunków magazynowania materiałów 

wykorzystywanych w produkcji.  

10. W uzasadnionych przypadkach określić wymagania dotyczące kalibracji wyposażenia 

pomiarowego.  

 
4.3. Naprężenia i odkształcenia spawalnicze                                                                                   6  
Cel: 
Zrozumieć szczegółowo jakie czynniki wpływają na naprężenia i odkształcenia spawalnicze w 
połączeniach spawanych oraz możliwości ich ograniczania i pomiarów. 
Zakres: 
Czynniki wpływające, Charakterystyki cieplne materiałów, Źródła powstawania naprężeń własnych i 
odkształceń spawalniczych, Znaczenie odkształceń i naprężeń spawalniczych, Zależność pomiędzy 
energią liniową, naprężeniami i odkształceniami, Metody pomiaru naprężeń własnych, Kolejność 
spawania, Wpływ naprężeń własnych na zachowanie się konstrukcji w czasie jej eksploatacji, 
Sposoby obniżania naprężeń własnych i odkształceń, Przykłady kontroli odkształceń 
Oczekiwane rezultaty: 

1.  Wyjaśnić zjawisko powstawania naprężeń i odkształceń spawalniczych i ich znaczenie oraz 

określić czynniki wpływające na ich powstanie.    

2.  Ustalić wpływ  odkształceń na jakość połączeń spawanych. 
3.  Opracować instrukcje technologiczne spawania pozwalające  ograniczyć odkształceń i 

naprężeń w połączeniach spawanych. 

4.  Wyjaśnić wpływ  naprężeń pozostających w połączeniach spawanych na zachowanie się 

konstrukcji w czasie jej eksploatacji. 

 
4.4 Oprzyrządowania pomocnicze w zakładach przemysłowych.                                                4  
Cel: 
Zrozumieć konieczność stosowania oprzyrządowania pomocniczego w produkcji spawalniczej z 
punktu widzenia jakości, opłacalności i ochrony środowiska pracy.  
Zakres: 
Rozmieszczenie stanowisk 
Uchwyty, oprzyrządowanie, pozycjonery (typy, aplikacje, korzyści, zachowanie środków 
ostrożności, Przewody, połączenia elektryczne, Środowisko pracy, Wyposażenie pomocnicze 
(stosowane do przemieszczania, mechanizmy, urządzenia do ochrony grani spoiny, 
przepływomierze, itp.), Odciągi dymów spawalniczych, Dopasowywanie złączy, Wykonywanie 
spoin sczepnych, Magazynowanie i dystrybucja materiałów dodatkowych do spawania, 
Wyposażenie do podgrzewania wstępnego i pomiaru temperatury 
Oczekiwane rezultaty: 

1.  Przedstawić wymagania jakie powinny być stosowane na stanowiskach pracy aby uzyskać 

możliwość jak największej wygody i bezpieczeństwa pracy.  

 

3

2.  Wyjaśnić    korzyści jakie uzyskuje się przy stosowaniu oprzyrządowania i pozycjonerów w 

produkcji spawalniczej. 

3.  Określić rodzaje  oprzyrządowań lub pozycjonerów stosowanych w produkcji spawalniczej.  
4.  Przewidzieć rodzaje wyposażenia pomocniczego jakie powinno być  używane na 

stanowiskach pracy, uwzględniając usuwanie dymów spawalniczych, podgrzewanie wstępne 
detali i kontrolę temperatury pracy urządzeń.  

5.  Określić wymagania jakie powinny być spełnione aby ułatwić obsługę i magazynowanie.  
6.  Wyjaśnić jakie zalecenia powinny być stosowane do uzyskania właściwego ustawiania 

elementów do spawania i  poprawnego wykonania spoin czepnych. 

 

4.5 Bezpieczeństwo pracy podczas spawania                                                                                  4  
Cel:  
Zrozumieć szczegółowo jakie zagrożenie zdrowia i bezpieczeństwa pracy występuje przy spawaniu i 
wytwarzaniem konstrukcji spawanych.  
Zakres: 
Wprowadzenie ochrony i bezpieczeństwa pracy, Przegląd zagadnień związanych z bezpieczeństwem 
pracy i aspekty środowiskowe, ustalenie zagrożenia, Zagrożenie związane z energią elektryczną, 
Działanie pola elektromagnetycznego, Podłączanie oprzyrządowania 
Problemy związane z gazami osłonowymi, Promieniowanie i ochrona wzroku, Emisja dymów 
spawalniczych, Wartości NDS, MAC i OEL, Wentylacja pomieszczeń i wychwytywanie dymów 
spawalniczych, Ergonomia, Określenie dopuszczalnej  emisji gazów, Próby stosowane do pomiaru 
emisji gazów, Poziom hałasu i ochrona słuchu, Normy i przepisy 
Oczekiwane rezultaty: 

1.  Określić jakie zagrożenia związane z przepływem prądu elektrycznego, przepływem gazów 

spawalniczych i ochronnych, wydzielaniem się dymów spawalniczych, ogniem, jarzeniem się 
łuku elektrycznego i hałasem występują przy wykonywaniu konstrukcji spawanych. 

2.  Wyjaśnić jakie przepisy określają i regulują zagrożenia dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa 

pracy.  

3.  Wybrać odpowiednie sposoby do zmniejszenia każdego z rodzajów zagrożeń przy spawaniu, 
4.  Ustalić możliwości sposobu  pomiaru zagrożeń  występujących przy wykonywaniu operacji 

spawalniczych. 

5.  Opracować procedury określające wymagania konieczne do zapewnienia bezpiecznej pracy. 

 

4.6 Pomiary, kontrola i rejestracja danych w spawalnictwie                                                      4  
Cel: 
Zrozumieć szczegółowo wymagania dotyczące pomiarów, kontroli i rejestracji podczas spawania i 
wykonywania operacji pokrewnych.   
Zakres: 
Metody pomiaru 
Przyrządy pomiarowe, Temperatura, Czas chłodzenia np. t

8/5, 

Parametry spawania (napięcie, 

natężenie, prędkość spawania, przepływ gazu itp.), Kontrola obróbki cieplnej (prędkość nagrzewania 
i chłodzenia, CR ISO 17663), Kalibracja i walidacja wyposażenia (CR ISO 17662) 
Ćwiczenia laboratoryjne 

 

 

 

2 godz. z 4 

Oczekiwane rezultaty: 

1.  Wyjaśnić metody pomiarów stosowane przy kontroli procesów spawania i wykonywania 

operacji pokrewnych. 

2.  Opracować instrukcje dotyczące pomiarów parametrów spawania. 
3.  Opracować instrukcje dotyczące kontroli i pomiarów parametrów obróbki cieplnej. 
4.  Opracować procedury dotyczące kalibracji, walidacji i monitoringu operacji spawalniczych. 

 

4.7 Badania nieniszczące                                                                                                           20  

Cel: 
Zrozumieć szczegółowo konieczność stosowania badań nieniszczących w produkcji spawalniczej.  
Zakres: 

 

4

Rodzaje niezgodności spawalniczych (klasyfikacja zgodnie z normami EN i ISO), Poziomy 
akceptacji (np. ISO 5817 i 10042), Podstawy badań nieniszczących wykonywane metodami 
(wizualną penetracyjną, magnetyczno – proszkową, prądami wirowymi, radiograficzną, 
ultradźwiękową), Zakres zastosowania i ich ograniczenia, Projektowanie z uwzględnieniem badań 
NDT, Kalibrowanie, Interpretacja (radiogramy wzorcowe MIS), Zapisy danych, Kwalifikowanie i 
certyfikowanie personelu NDT, Procedury badań nieniszczących, Stosowanie przepisów i norm. 
Zagadnienia bezpieczeństwa pracy. 
Ćwiczenia laboratoryjne 

 

 

 

10 godz. z 20 

Oczekiwane rezultaty: 

1.  Przedstawić rodzaje i zasady prowadzenia badań nieniszczących stosowanych w produkcji 

spawalniczej oraz określić korzyści  i niekorzyści ich stosowania.  

2.  Przedstawić rodzaje wad spawalniczych, przyczyny ich przyczynę oraz  metody ich 

wykrywania. 

3.  Zinterpretować normy dotyczące określenia poziomu akceptacji dotyczące wad 

spawalniczych. 

4.  Wyjaśnić zasady interpretacji wyników badań nieniszczących. 
5.  Opisać zasady doboru metod badań nieniszczących w zależności od rodzaje i usytuowania 

spoin w konstrukcji spawanej.  

6.  Przedstawić wymagania jakie musi spełnić personel wykonujący badania nieniszczące.  

 
4.8. Zagadnienia ekonomiki                                                                                                           8           
Cel: 
Zrozumieć szczegółowo opłacalność stosowania operacji spawalniczych  w produkcji.    
Zakres: 
Analiza kosztów spawania. Współczynnik stapiania, Koszty pracy, Koszty materiałów dodatkowych 
do spawania, Koszty urządzeń, Koszty energii, Zwrot nakładów, Cykl pracy spawacza, Obliczanie 
kosztów spawania, Zastosowanie programów komputerowych do obliczeń, Sposoby obniżania 
kosztów spawania, Mechanizacja, Automatyzacja, Robotyzacja 
Oczekiwane rezultaty: 

1.  Wyjaśnić szczegółowo sposoby sporządzanie kosztów spawania. 
2.  Obliczyć koszty  spawania. 
3.  Zaplanować procesy spawania i procesy pokrewne przy uwzględnieniu możliwości  

mechanizacji i automatyzacji wpływających na obniżenie koszty produkcji.  

4.  Posługiwać się programami komputerowymi  używanymi do prowadzenia kalkulacji kosztów 

spawania. 

 
4.9. Regeneracja                                                                                                                                2  
Cel: 
Zrozumieć szczegółowo jakie problemy związane z regeneracją mogą występować zarówno przy 
produkcji jak i w przy prowadzeniu serwisu.  
Zakres: 
Instrukcje napraw połączeń spawanych, Plany naprawy, Procedura kwalifikacji technologii napraw 
spawalniczych, Badanie nieniszczące naprawionych połączeń, Zalecenia specjalne 
Oczekiwane rezultaty: 

1.  Wyjaśnić szczegółowo  problemy występujące przy regeneracji. 
2.  Przewidzieć prawdopodobne możliwości ryzyka powstawania wad przy  naprawie połączeń 

spawanych. 

3.  Opisać wyczerpująco procedury stosowane przy naprawie spoin. 
4.  Sprecyzować jakie procedury należy stosować oraz jakie uprawnienia powinni mieć 

operatorzy spawalniczy wykonujący regenerację spoin. 

 
4.10. Przydatność do spawania                                                                                                         2  
Cel: 
Korzyść zrozumienia potrzeby stosowania krytycznej inżynierskiej oceny na problemy spawalnicze .  

 

5

Zakres: 
Wprowadzenie do tematyki IIW SST 1093-8, Oznaczanie niezgodności spawalniczych, Inżynierska 
ocena problemów spawalniczych 
Oczekiwane rezultaty: 

1.  Wyjaśnić celowość stosowania krytycznej inżynierskiej oceny  problemów spawalniczych. 
2.  Opisać szczegółowo wpływ wielkości, morfologii i położenia wad na czystość struktury. 
3.  Wyjaśnić typowe metody stosowania krytycznej inżynierskiej oceny struktury spoin. 

 
4.11 Analiza przypadków                                                                                                               40 
Celem końcowej części kursu jest ocena wiadomości uczestnika w zakresie wykonywania 
określonych wyrobów spawalniczych. Najlepszym sposobem aby tego dokonać są wykłady 
ekspertów z przemysłu prezentujących przykłady i taką  pracę uczestników kursu by przeprowadzić 
ogólną dyskusję komentowaną przez eksperta.  
Wszystkie poniżej wyszczególnione tematy powinny być szczegółowo omówione w zależności od 
potrzeb krajowych: 
Tematy:
1)  stal i lekkie konstrukcje, 
2)  zbiorniki ciśnieniowe, 
3)  zakłady chemiczne,  
4)  rurociągi,  
5)  budownictwo stoczniowe i budowanie platform wiertniczych, 
6)  transport (samochody, koleje), 
7)  kosmonautyka i lotnictwo. 
W tematach tych należy omówić: normy krajowe i wymagania techniczne, projektowanie, dobór 
materiałów, metody spawania, spawanie na montażu (transport i montaż końcowy), materiały 
dodatkowe, tolerancje przy przygotowaniu do spawania i dopasowywaniu, obróbka cieplna po 
spawaniu, badania nieniszczące i kontrola jakości 
                                                                    
Razem 110 godz.