Scenariusz lekcji języka polskiego w klasie I liceum ogólnokształcącego

Scenariusz lekcji języka polskiego w klasie III liceum ogólnokształcącego

Model lekcji ćwiczeniowej

Temat: „Dżuma” Alberta Camusa jako powieść parabola.

Cel główny:

•

Uczeń potrafi zinterpretować paraboliczny sens utworu A. Camusa

Cele szczegółowe:

•

Uczeń charakteryzuje przypowieść jako gatunek

•

Interpretuje sens motta powieści

•

Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu powieści potrafi wyjaśnić na czym
polega uniwersalizacja sensu utworu w odniesieniu do opisu czasu i miejsca akcji

•

Na podstawie analizy i interpretacji fragmentów interpretuje dosłowny i metaforyczny
sens tytułu powieści

Metody pracy:

1. Referat ucznia przypominający główne cechy gatunkowe przypowieści na podstawie

materiału biblijnego.

2. Analiza i interpretacja tekstu literackiego.
3. Rozmowa z elementami wykładu.
4. Pokaz multimedialny.

Formy pracy:

1. Praca indywidualna.
2. Praca jednostkowa.

Materiały dydaktyczne:

1. Podręcznik do języka polskiego dla klasy III „Przeszłość to dziś”.
2. Albert Camus: Dżuma, przeł. J. Guze, Warszawa 1976.
3. Przypowieść, hasło w: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław1989.
4. Prezentacja multimedialna.
5. Karta pracy.

Czas: 45 min.

Przebieg lekcji

I Faza orientacyjna (10 min):
1. Nauczyciel wyjaśnia cel lekcji i zapisuje temat na tablicy.
2. Następnie rozdaje uczniom karty pracy i objaśnia polecenia i zadania, które będą musieli
rozwiązać.   Każda   karta   pracy   zawiera   rubrykę   z   miejscem   na   ocenę,   a   więc   nauczyciel
przypomina,   że   karty   pracy   zostaną   indywidualne   sprawdzone   i   ocenione,   a   następnie
uczniowie zobowiązani będą wkleić je pod tematem do zeszytu.
3. W dalszej części głos zabiera uczeń, który w formie krótkiego referatu opracowanego na
podstawie hasła ze Słownika terminów literackich przypomina klasie definicję gatunku, jakim
jest przypowieść i określa jej główne cechy. Pozostali uczniowie na podstawie wysłuchanego
referatu   rozwiązują   zadanie   1   na   karcie   pracy.   Następnie   uczniowie,   którzy   wysłuchali
definicji   „przypowieści”   mogą   zadawać   przygotowującemu   pracę   pytania   dotyczące
problematyki referatu.

II Faza operacyjna (25 min):
1. Następnie uczniowie interpretują jednostkowo sens motta powieści (zadanie 2) , próbują
wyjaśnić, na jaki sposób interpretacji powieści próbuje czytelnika naprowadzić autor. Swoje
spostrzeżenia zapisują na karcie pracy, a następnie nauczyciel prosi wybranych uczniów o

odczytanie swoich odpowiedzi, w dalszej części dyskutuje z klasą na temat ich poprawności i
konfrontuje z odpowiedzią modelową.
2. W dalszej części uczniowie zostają podzieleni na 4 grupy, które na podstawie analizy i
interpretacji fragmentu powieści próbują określić:
GRUPA 1. Na czym polega uniwersalizacja sensu w odniesieniu do opisu miejsca i czasu
akcji. Swoje spostrzeżenia uczniowie uzgadniają między sobą i zapisują na karcie pracy, a
następnie nauczyciel prosi sekretarza o odczytanie odpowiedzi grupy, w dalszej kolejności
dyskutuje z klasą na temat ich poprawności i konfrontuje z odpowiedzią modelową.
GRUPA 2. Próbuje zinterpretować dosłowne znaczenie tytułu powieści. Swoje spostrzeżenia
uczniowie uzgadniają między sobą i zapisują na karcie pracy, a następnie nauczyciel prosi
sekretarza o odczytanie odpowiedzi grupy, w dalszej kolejności dyskutuje z klasą na temat ich
poprawności   i   konfrontuje   z   odpowiedzią   modelową.   Przedstawione   informacje   można
uzupełnić o prezentację medialną ze zdjęciami obrazującymi objawy dżumy.
GRUPA 3. Próbuje zinterpretować metaforyczny sens tytułu. Swoje spostrzeżenia uczniowie
uzgadniają między sobą i zapisują na karcie pracy, a następnie nauczyciel prosi sekretarza o
odczytanie   odpowiedzi   grupy,   w   dalszej   kolejności   dyskutuje   z   klasą   na   temat   ich
poprawności i konfrontuje z odpowiedzią modelową.
GRUPA 4. Próbuje zinterpretować metaforyczny sens tytułu. Swoje spostrzeżenia uczniowie
uzgadniają między sobą i zapisują na karcie pracy, a następnie nauczyciel prosi sekretarza o
odczytanie   odpowiedzi   grupy,   w   dalszej   kolejności   dyskutuje   z   klasą   na   temat   ich
poprawności   i   konfrontuje   z   odpowiedzią   modelową.   Przedstawione   informacje   można
uzupełnić  o prezentację medialną  z alegoryczną  interpretacją  obrazu A. Bocklina  Czarna
śmierć.

III Synteza (10 min):
Nauczyciel prosi klasę, aby na podstawie zdobytych informacji spróbowali w formie dyskusji
podsumować na czym polega paraboliczny sens Dżumy A. Camus zaczynając od określenia
roli motta, wyjaśnienia uniwersalnego sensu utworu, a skończywszy na dosłownym i
metaforycznym sensie tytułu. Główne postulaty dyskusji nauczyciel może zapisać w formie
punktów na tablicy, które następnie posłużą uczniom do indywidualnego uzupełnienia rubryki
„Wnioski” (zadanie 4) na kartach pracy.

IV Praca domowa:

( do wyboru jedno zadanie):

1. Na podstawie wybranych przez Ciebie opisów choroby i znajomości utworu spróbuj wskazać i

zinterpretować inne znaczenia tytułowej dżumy, które pojawiają się w powieści A. Camus.

2. Motto i tytuł jako klucz do interpretacji dzieła literackiego. Rozważ problem na przykładzie

Dżumy A. Camus.

3. Zbierz i przedstaw bibliografię podmiotową (utwory) i przedmiotową (opracowania)

dotyczącą nurtu literatury parabolicznej w kulturze europejskiej.

KARTA PRACY UCZNIA

GRUPA 1

Zadanie 1. Na podstawie wysłuchanego referatu i wiedzy, jaką posiadasz zapisz własną definicję
pojęcia „przypowieść” i wymień główne cechy tego gatunku. Następnie zapisz pytanie związane z
problematyką referatu, jakie chciałbyś zadać prowadzącemu.
Przypowieść (parabola) – ………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Cechy gatunkowe – ……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………
Pytanie: …………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 2.  Przeczytaj motto powieści i zastanów się, na jaki sposób interpretacji  Dżumy  próbuje
naprowadzić   czytelnika   autor   powieści.   Podkreśl   zwroty   kluczowe   dla   wybranego   przez   ciebie
sposobu interpretacji i spróbuj je zinterpretować.
Motto:  Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać coś, co
istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje. (Daniel Defoe: Dziennik zarazy)
Odpowiedź: ……………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 3. Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu powieści spróbujcie określić na czym
polega uniwersalizacja jej sensu w odniesieniu do opisu miejsca i czasu akcji. Swoje spostrzeżenia
uzgodnijcie między sobą i zapiszcie na karcie pracy.

Opis Oranu

Ciekawe wypadki, które są tematem tej kroniki, zaszły w 194. r. w Oranie. […] W istocie Oran jest zwykłym
miastem i niczym więcej jak prefekturą francuską na wybrzeżu algierskim […] Miasto, trzeba przyznać, jest
brzydkie. Wygląda spokojnie i dopiero po pewnym czasie można zauważyć, co je odróżnia od tylu innych miast
handlowych pod wszystkimi szerokościami. […] Nasi współobywatele dużo pracują, ale zawsze po to, by się
wzbogacić. Interesują się przede wszystkim handlem i zajmują się głównie, jak to sami nazywają, robieniem
interesów. […] Oprócz tego mężczyźni i kobiety albo łączą się pośpiesznie w tym, co nazywa się aktem
miłosnym, albo powoli przyzwyczajają się do siebie.. Między tymi krańcami często nie ma środka. To także nie
jest oryginalne. […]Tych kilka uwag daje może wystarczające pojęcie o Oranie. Zresztą nie należy w niczym
przesadzać. Trzeba tylko podkreślić banalny wygląd miasta i życia. (A. Camus: Dżuma, przeł. J. Guze,
Warszawa 1976)

Odpowiedź: ……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 4. Na czym polega paraboliczny sens utworu A. Camus? Sformułuj wnioski na podstawie
zdobytych informacji zaczynając od określenia roli motta, wyjaśnienia uniwersalnego sensu utworu, a
skończywszy na dosłownym i metaforycznym sensie tytułu.
Odpowiedź: ...............................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

Praca domowa ( do wyboru jedno zadanie):

1. Na podstawie wybranych przez Ciebie opisów choroby i znajomości utworu spróbuj wskazać i
zinterpretować inne znaczenia tytułowej dżumy, które pojawiają się w powieści A. Camus.
2. Motto i tytuł jako klucz do interpretacji dzieła literackiego. Rozważ problem na przykładzie Dżumy A.
Camus.
3. Zbierz i przedstaw bibliografię podmiotową (utwory) i przedmiotową (opracowania) dotyczącą nurtu

literatury parabolicznej w kulturze europejskiej.

KARTA PRACY UCZNIA

GRUPA 2

Śmierć dozorcy

W południe gorączka u dozorcy podniosła się nagle do czterdziestu stopni, chory majaczył nieustannie, wróciły
wymioty. Gruczoły na szyi bolały przy dotknięciu i zdawało się, że dozorca chce trzymać głowę możliwie
najdalej od ciała. […] W dwie godziny potem w karetce doktor i zona pochylali się nad chorym. Z jego ust
wysłanych grzybowatymi wyroślami wychodziły strzępy słów: „Szczury!” – mówił. Zielonkawy o woskowych
ustach, powiekach barwy ołowiu, oddechu urwanym i krótkim, rozkrzyżowany przez gruczoły, wciśnięty w
swoje legowisko […] dozorca dusił się pod niewidocznym ciężarem. Żona płakała.
- Nie ma więc nadziei, doktorze?
- Umarł – powiedział Rieux.

Praca domowa ( do wyboru jedno zadanie):

1. Na podstawie wybranych przez Ciebie opisów choroby i znajomości utworu spróbuj wskazać i

zinterpretować inne znaczenia tytułowej dżumy, które pojawiają się w powieści A. Camus.

2. Motto i tytuł jako klucz do interpretacji dzieła literackiego. Rozważ problem na przykładzie

Dżumy A. Camus.

3. Zbierz i przedstaw bibliografię podmiotową (utwory) i przedmiotową (opracowania) dotyczącą

nurtu literatury parabolicznej w kulturze europejskiej.

KARTA PRACY UCZNIA

GRUPA 3

Dżuma jako wojna

Na świecie było tyle dżum co wojen. Mimo to dżumy i wojny zastają ludzi zawsze tak samo zaskoczonych. […]
Kiedy wybuch wojna, ludzie powiadają: „To nie potrwa zbyt długo, to zbyt głupie.” I oczywiście wojna jest na
pewno zbyt głupia, ale to nie przeszkadza jej trwać. […] Człowiek, który był na wojnie, ledwo wie, co to jest
jeden zmarły. A ponieważ martwy człowiek nie liczy się, chyba ze widziano go martwym, sto tysięcy trupów to
tylko dym wyobraźni. Doktor przypomniał sobie dżumę w Konstantynopolu, która według Prokopa zabrała
dziesięć tysięcy ofiar jednego dnia.

Praca domowa ( do wyboru jedno zadanie):
1.Na podstawie wybranych przez Ciebie opisów choroby i znajomości utworu spróbuj wskazać i
zinterpretować inne znaczenia tytułowej dżumy, które pojawiają się w powieści A. Camus.

2.Motto i tytuł jako klucz do interpretacji dzieła literackiego. Rozważ problem na przykładzie Dżumy A.
Camus.
3.Zbierz i przedstaw bibliografię podmiotową (utwory) i przedmiotową (opracowania) dotyczącą nurtu
literatury parabolicznej w kulturze europejskiej.

KARTA PRACY UCZNIA

GRUPA 4

Dżuma jak zło nie umiera nigdy

Słuchając okrzyków radości dochodzących z miasta, Rieux pamiętał, że ta radość jest zawsze zagrożona.
Wiedział bowiem to, czego nie wiedział ten radosny tłum i co można przeczytać w książkach, że bakcyl dżumy
nigdy nie umiera i nie znika, że może przez dziesiątki lat pozostać uśpiony w meblach i bieliźnie, że czeka
cierpliwie w pokojach, w piwnicach, w kufrach, w chustkach i w papierach i że nadejdzie być może dzień, kiedy
na nieszczęście ludzi i dla ich nauki dżuma obudzi swe szczury i pośle je, by umierały w szczęśliwym mieście.

Praca domowa ( do wyboru jedno zadanie):

1.Na podstawie wybranych przez Ciebie opisów choroby i znajomości utworu spróbuj wskazać i
zinterpretować inne znaczenia tytułowej dżumy, które pojawiają się w powieści A. Camus.
2.Motto i tytuł jako klucz do interpretacji dzieła literackiego. Rozważ problem na przykładzie Dżumy A.
Camus.
3.Zbierz i przedstaw bibliografię podmiotową (utwory) i przedmiotową (opracowania) dotyczącą nurtu
literatury parabolicznej w kulturze europejskiej.

KARTA PRACY UCZNIA

(z przykładowym rozwiązaniem)

Zadanie 1.  Na podstawie wysłuchanego referatu i wiedzy,  jaką posiadasz zapisz własną definicję
pojęcia „przypowieść” i wymień główne cechy tego gatunku. Następnie zapisz pytanie związane z
problematyką referatu, jakie chciałbyś zadać prowadzącemu.
Przypowieść (parabola)  – np. gatunek moralistyczno-dydaktyczny wywodzący się z Biblii, który
przy   pomocy   zjawisk   jednostkowych   ukazuje   prawdy   uniwersalne,   dotyczące   nas   wszystkich.
Przypowieść możemy zatem odczytywać zarówno dołowienie, jak metaforycznie, alegorycznie.
Cechy   gatunkowe  –   np.   sens   moralny  (pouczenie),   alegoryczność,   typizacja   miejsc   i   bohaterów
paraboli.
Pytanie:  np. Z jakiej publikacji naukowej korzystałeś przy opracowaniu hasła? Wymień znane ci
przypowieści biblijne? Zinterpretuj sens metaforyczny wybranej przypowieści biblijnej. Jakie inne
gatunki interpretujemy w sposób alegoryczny, metaforyczny?

Zadanie 3 (Grupa 1). Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu powieści spróbujcie określić na
czym polega uniwersalizacja jej sensu w odniesieniu do opisu miejsca i czasu akcji. Swoje
spostrzeżenia uzgodnijcie między sobą i zapiszcie na karcie pracy.

Opis Oranu

Odpowiedź:  Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu można stwierdzić, że uniwersalny sens
powieści  autor podkreśla  przede wszystkim  poprzez nieścisłość czasową  i przemilczenie ostatniej
cyfry daty. Z jednej strony domyślamy się, że akcja utworu dzieje się podczas wojny i okupacji, ale z
drugiej strony może dziać się w każdym czasie. Podobnie jest z opisem miasta, które jest miastem
rzeczywistym,   ale   w   jego   deskrypcji   podkreśla   się   typowość   i   banalność   samego   miasta   i   jego
mieszkańców. Oznacza to, że los mieszkańców Oranu może spotkać każde miasto na świecie.

Zadanie 3 (Grupa 2). Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu powieści spróbujcie
zinterpretować dosłowne znaczenie tytułu powieści. Swoje spostrzeżenia uzgodnijcie między sobą i
zapiszcie na karcie pracy.

Śmierć dozorcy

Odpowiedź: Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu można stwierdzić, że dżuma została
opisana jako choroba i to jest jej podstawowe znaczenie w utworze. Znajdujemy tu opis dozorcy, który
jest jedną z pierwszych ofiar epidemii. Narrator skupia się na opisie objawów choroby (gorączka,

wymioty, majaczenie, ból, powiększone gruczoły itd.), którą rozprzestrzeniły szczury. Zwraca uwagę
naturalistyczna szczegółowość opisu objawów choroby: zielonkawy kolor skóry, grzybowate wyrośle
itp. Fragment kończy dialog doktora Rieux i żony dozorcy, z którego dowiadujemy się, że właśnie
skonał. Choroba przynosi ze sobą śmierć, a więc realne zagrożenie.

Zadanie   3   (Grupa   3).  Na   podstawie   analizy   i   interpretacji   fragmentu   powieści   spróbujcie
zinterpretować metaforyczny sens  tytułu.  Jako wskazówkę interpretacyjną  wykorzystajcie  ramki  z
podręcznika   s.   181   oraz   kontekst   historyczny,   w   którym   powstała   powieść.   Swoje   spostrzeżenia
uzgodnijcie między sobą i zapiszcie na karcie pracy.

Dżuma jako wojna

Odpowiedź: Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu można stwierdzić, że dżuma została
opisana jako metafora wojny. Takie znaczenie podpowiada w Notatnikach sam Camus, który pisze, że
przy pomocy dżumy „chcę wyrazić zdławienie, którego doznawaliśmy wszyscy i atmosferę groźby i
wygnania, w których żyliśmy.” Autor myślał oczywiście o czasach wojny. Nie można zapomnieć o
kontekście historycznym, w jakim powstaje utwór – zaledwie dwa lata po zakończeniu wojny. To co
dzieje się w mieście przypomina okupację. Zarówno choroba jak i wojna wydaja się absurdalne, ale od
zawsze towarzyszą człowiekowi. Dżuma i wojna są również podobne ze względu na masową śmierć.

Zadanie 3 (Grupa 4). Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu powieści spróbujcie
zinterpretować metaforyczny sens tytułu. Jako wskazówkę interpretacyjną wykorzystajcie ramki z
podręcznika s. 181. Swoje spostrzeżenia uzgodnijcie między sobą i zapiszcie na karcie pracy.

Dżuma jak zło nie umiera nigdy

Odpowiedź: Na podstawie analizy i interpretacji fragmentu można stwierdzić, że dżuma została
opisana jako zło, które nie umiera i nie znika, nawet wówczas jeśli ludzie są pozornie szczęśliwi. Zło
czyli bakcyl dżumy czai się wszędzie i w każdym z nas. Wszyscy jesteśmy więc „zadżumieni”.
Dlatego Camus pisał, że chce rozszerzyć interpretację powieści na „pojęcie istnienia w ogóle”.

Zadanie 4. Na czym polega paraboliczny sens utworu A. Camus? Sformułuj wnioski na podstawie
zdobytych informacji zaczynając od określenia roli motta, wyjaśnienia uniwersalnego sensu utworu, a
skończywszy na dosłownym i metaforycznym sensie tytułu.
Odpowiedź: Dżuma A. Camus to powieść parabola, której istotą jest ukryty sens zamaskowany przy
pomocy znaczeń dosłownych. O ukrytym, metaforycznym sensie utworu informuje nas motto. Czas i
miejsce akcji są konkretne (przybliżona data, rzeczywiste miasto), ale opisane w sposób typowy i
uniwersalny – dzięki czemu dotyczą nas wszystkich. Poprzez opisy autor sugeruje, że dżumę możemy
zinterpretować w sposób dosłowny jako chorobę, ale wyraźnie sugeruje też znaczenia metaforyczne.
Dżuma to metafora wojny i zła, z którym na co dzień zmagał się człowiek współczesny. Postawy
bohaterów obrazują, że wobec dżumy (zła) można przybierać różne postawy, ale najbardziej istotny
jest sam fakt przeciwstawienia się złu i w tym tkwi moralistyczny aspekt utworu.

Praca domowa ( do wyboru jedno zadanie):

4. Na podstawie wybranych przez Ciebie opisów choroby i znajomości utworu spróbuj wskazać i

zinterpretować inne znaczenia tytułowej dżumy, które pojawiają się w powieści A. Camus.

5. Motto i tytuł jako klucz do interpretacji dzieła literackiego. Rozważ problem na przykładzie

Dżumy A. Camus.

6. Zbierz i przedstaw bibliografię podmiotową (utwory) i przedmiotową (opracowania)

dotyczącą nurtu literatury parabolicznej w kulturze europejskiej.