Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Rolnictwo świata

Zakres podstawowy. Grupa A

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

Zależność:

Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju

gospodarczego kraju maleje udział rolnictwa w tworze-
niu PKB.
Wyjaśnienie zależności:

Wraz ze wzrostem poziomu

gospodarczego kraju rośnie udział innych działów
gospodarki w tworzeniu PKB, ponieważ wytwarzają
one produkty o wyższych cenach i w większym stopniu
uczestniczą w wymianie towarowej na świecie.

Za sformułowanie zależności ...... 1 p.

Za podanie w wyjaśnieniu przynaj-
mniej 1 argumentu .................... 1 p.

–

Za 1 poprawnie wypełnioną
kolumnę ..................................... 1 p.

Przykładowe argumenty:

dopłaty dla rolnictwa,

–

preferencyjne kredyty,

–

tworzenie zaplecza dla rozwoju rolnictwa, np.:

–

punktów skupu i zakładów przetwórczych, budowa
dróg, elektryﬁkacja,
polityka celna.

–

Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.

Przykładowe różnice i wyjaśnienia:

Różnica

–

– Kanada ma dużo mniejszy udział użytków

rolnych niż Ukraina.
Wyjaśnienie

– Ukraina ma duży udział żyznych gleb,

ciepły klimat oraz dogodne ukształtowanie po-
wierzchni o przewadze nizin i wyżyn; w Kanadzie
użytki rolne mogą występować jedynie na południu,
bo w pozostałej części kraju jest zbyt niska tempera-
tura powietrza dla rozwoju rolnictwa i mało żyzne
gleby.
Różnica

–

– Ukraina ma mniej lasów niż Kanada.

Wyjaśnienie

– Ukraina położona jest w klimacie

umiarkowanym ciepłym kontynentalnym, dla którego
typową formacją roślinną są stepy, natomiast w Ka-
nadzie dużą powierzchnię zajmują lasy iglaste (tajga).
Różnica

–

– Kanada ma dużo więcej komunikacyjnych

i osadniczych terenów oraz nieużytków.
Wyjaśnienie

– W Kanadzie dużą powierzchnię

zajmują niezagospodarowane obszary położone
w zimnym klimacie oraz góry na zachodzie kraju.

Za podanie 2 różnic .................... 1 p.

Za wyjaśnienie:
– 1 różnicy ................................. 1 p.
– 2 różnic ................................... 2 p.

a), b)

Za poprawny wybór 2 typów ...... 1 p.

Przykładowe podobieństwa:

duże nakłady kapitału,

–

wysoki poziom mechanizacji,

–

wysoki poziom kultury rolnej,

–

specjalizacja produkcji rolnej,

–

wysoki poziom towarowości.

–
Przykładowe różnice:

wyższe plony w rolnictwie intensywnym,

–

większe nawożenie chemiczne w rolnictwie intensyw-

–

nym,
większe powierzchnie gospodarstw rolnych w rolnic-

–

twie ekstensywnym.

Za podanie:
– 2 podobieństw ........................ 1 p.
– 2 różnic ................................... 1 p.
– 1 podobieństwa i 1 różnicy ...... 1 p.

Przykładowe konsekwencje:

zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji

–

roślinnych (lasów, sawann),
jałowienie gleb,

–

wzmożona erozja gleb,

–

ginięcie zwierząt podczas pożarów i kurczenie się ich

–

siedlisk.

Za wymienienie:
– 1 konsekwencji ........................ 1 p.
– 2 konsekwencji ........................ 2 p.

a) 2; b) 3; c) 4; d) 1

Za 2 przyporządkowania ............ 1 p.
Za 4 przyporządkowania ............ 2 p.

Przykładowe przyczyny:

Ocean Indyjski ma najmniejszą powierzchnię,

–

nad tym oceanem położone są kraje słabo rozwinięte

–

gospodarczo,
większa część wód tego oceanu ma wysoką tempera-

–

turę i charakteryzuje się mniejszą zasobnością łowisk.

Za podanie 1 przyczyny .............. 1 p.

10.

b), c), e)

Za wybór:
– 2 zdań prawidłowych............... 1 p.
– 3 zdań prawidłowych............... 2 p.

11.

Przykładowe przyczyny:

duża efektywność rolnictwa (wysokie plony i zbiory),

–

niewielki przyrost naturalny,

–

intensywne nawożenie zwiększające plony,

–

modyﬁkacje gatunków upraw i zwierząt hodowlanych

–

sprzyjające zwiększaniu produktywności rolnictwa,
duże nakłady kapitału pozwalają na zwalczanie szkodni-

–

ków i przeciwdziałanie skutkom anomalii pogodowych.

Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 3 przyczyn .............................. 2 p.

12.

Wyjaśnienie:

Głód jawny polega na niedoborze kalorii

i białka w spożywanym przez człowieka pożywieniu.
Jest to głód ilościowy. Natomiast głód utajony to
przyswajanie kalorii w pożywieniu w ilości wystarczają-
cej, ale występuje niedobór białka, soli mineralnych
i witamin. Jest to głód jakościowy.
Obszary głodu utajonego

: Azja Południowo-Wschodnia,

Ameryka Południowa.

Za wyjaśnienie różnicy ................ 1 p.

Za wymienienie 2 obszarów (mogą to
być również przykłady krajów) .... 1 p.

13.

Przykładowe przyczyny:

przeludnienie,

–

niewielkie nakłady kapitału na rozwój rolnictwa,

–

wojny i konﬂikty plemienne,

–

brak stabilnych rządów, które mogłyby prowadzić

–

długofalową politykę rolną,
duży udział nieużytków,

–

niski poziom wykształcenia rolników.

–

Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Rolnictwo świata

Zakres podstawowy. Grupa B

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

Zależność:

Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju

gospodarczego kraju maleje poziom zatrudnienia
w rolnictwie.
Wyjaśnienie zależności:

Wraz ze wzrostem poziomu

gospodarczego kraju rośnie efektywność rolnictwa
z powodu chemizacji i wysokiego poziomu kultury
rolnej oraz wyższego poziomu mechanizacji.

Za sformułowanie zależności ....... 1 p.

Za podanie w wyjaśnieniu przynaj-
mniej 1 argumentu ..................... 1 p.

–

Za 1 poprawnie wypełnioną
kolumnę ..................................... 1 p.

Przykładowe argumenty:

większe inwestycje na modyﬁkacje warunków

–

przyrodniczych dla potrzeb rolnictwa,
rozwój badań nad udoskonaleniem technik, modyﬁ-

–

kacją gatunków upraw i zwierząt hodowlanych,
wytwarzanie środków produkcji dla rolnictwa przez

–

przemysł,
większe zasoby kapitału na wspieranie rozwoju

–

rolnictwa (kredyty, dopłaty, ceny gwarantowane).

Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.

Przykładowe różnice i wyjaśnienia:

– Różnica – Japonia ma dużo mniejszy udział użytków

rolnych niż Australia.
Wyjaśnienie

– Japonia jest krajem o przewadze obsza-

rów górskich, a w Australii dominują wyżyny i niziny.

– Różnica – Australia ma mniej lasów niż Japonia.

Wyjaśnienie

– Australia położona jest w klimacie

zwrotnikowym suchym; lasy mogą występować jedynie
na wschodnim wybrzeżu, natomiast w Japonii lasy
porastają obszary górskie, które dominują w tym kraju.

– Różnica – Australia ma dużo więcej łąk i pastwisk,

a mało gruntów ornych.
Wyjaśnienie

– w suchym klimacie Australii dużą

powierzchnię zajmują półpustynie i suche sawanny,
które wykorzystywane są jako łąki i pastwiska,
natomiast mało żyzne gleby uniemożliwiają zagospo-
darowanie obszarów pod grunty orne. W Japonii
niewielkie powierzchnie użytków rolnych występują-
ce na nizinach nadmorskich i w dolinach górskich
wykorzystywane są jako grunty orne.

Za podanie 2 różnic .................... 1 p.

Za wyjaśnienie:
– 1 różnicy ................................. 1 p.
– 2 różnic ................................... 2 p.

b), d)

Za poprawny wybór 2 typów ...... 1 p.

Przykładowe podobieństwa:

małe nakłady kapitału,

–

niewielka mechanizacja,

–

duże zasoby pracy,

–

niewielka towarowość rolnictwa.

–
Przykładowe różnice:

wyższe plony w rolnictwie intensywnym,

–

wyższy poziom kultury rolnej w rolnictwie intensyw-

–

nym.

Za podanie:
– 2 podobieństw ........................ 1 p.
– 2 różnic ................................... 1 p.
– 1 podobieństwa i 1 różnicy ...... 1 p.

Przykładowe konsekwencje:

zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji

–

roślinnych (lasów, sawann),
jałowienie gleb,

–

wzmożona erozja gleb,

–

pustynnienie obszarów,

–

obniżanie się zwierciadła wód podziemnych.

–

Za wymienienie:
– 1 konsekwencji ........................ 1 p.
– 2 konsekwencji ........................ 2 p.

a) 1; b) 3; c) 4; d) 2

Za 2 przyporządkowania ............ 1 p.
Za 4 przyporządkowania ............ 2 p.

Przykładowe przyczyny:

Ocean Spokojny ma największą powierzchnię,

–

nad tym oceanem położone są kraje wysoko rozwi-

–

nięte gospodarczo i o dużej liczbie ludności,
najzasobniejsze łowiska znajdują się w wodach

–

o niższej temperaturze, w szerokościach umiarkowa-
nych, w których położona jest duża część tego
oceanu (na półkuli północnej i południowej).

Za podanie 1 przyczyny .............. 1 p.

10.

b), c), e)

Za wybór:
– 2 zdań prawidłowych............... 1 p.
– 3 zdań prawidłowych............... 2 p.

11.

Przykładowe przyczyny:

niska efektywność rolnictwa (niewielki plony i zbiory),

–

duży przyrost naturalny,

–

niedobór środków intensyﬁkacji rolnictwa (niska

–

mechanizacja i poziom nawożenia),
klęski żywiołowe zmniejszające plony (susze, powodzie,

–

inwazje szkodników),
niewielka powierzchnia użytków rolnych.

–

Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 3 przyczyn .............................. 2 p.

12.

Wyjaśnienie:

Głód jawny polega na niedoborze kalorii

Afryka Środkowa, Ameryka

Środkowa, wyspy Oceanii.

Za wyjaśnienie różnicy ................ 1 p.

Za wymienienie 2 obszarów (mogą to
być również przykłady krajów) .... 1 p.

13.

Przykładowe przyczyny:

pomoc materialna,

–

edukacja społeczeństwa,

–

zwiększanie powierzchni użytków rolnych poprzez

–

rozbudowę systemów irygacyjnych i osuszanie
bagien,
zahamowanie rozwoju rolnictwa plantacyjnego,

–

rozwój rybołówstwa,

–

zwiększenie nakładów na inwestycje w rolnictwie.

–

Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Rolnictwo świata

Zakres rozszerzony. Grupa A

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

b), d)

Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.

Przykładowe odpowiedzi:
Obszar A:

sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to

kotlina otoczona wyżynami, niekorzystny, zbyt suchy
zwrotnikowy klimat, mało żyzne gleby półpustyń
(najczęściej szaroziemy i buroziemy).
Obszar B:

równinne ukształtowanie powierzchni,

kontynentalny klimat o przewadze opadów letnich,
w czasie nasilenia wegetacji, duży udział żyznych
czarnoziemnych gleb prerii.

Za omówienie czynników
1 obszaru ................................... 1 p.

(uczeń powinien odnieść się do
przynajmniej dwóch cech środowiska
przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.)

Obszar B
Uzasadnienie:

znajduje się w kraju wysoko rozwiniętym o dużych

–

zasobach kapitału,
ma żyźniejsze gleby,

–

występuje wilgotniejszy klimat.

–

Za poprawny wybór obszaru ...... 1 p.

Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.

Kolejno od góry:

Francja, Stany Zjednoczone, Ukraina.

Przykładowe przyczyny:

zróżnicowany poziom

rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżni-
cowane typy gospodarki rolnej, różny udział po-
wierzchni użytków rolnych.

Za poprawne wykonanie polecenia:
– A ............................................ 1 p.
– B ............................................ 2 p.

b), c)

Za poprawny wybór 2 cech ........ 1 p.

Przykładowe korzyści:

duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży,

–

sezonowe zatrudnienie dla rolników indywidualnych,

–

rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych.

–
Przykładowe zagrożenia:

zmniejszanie się powierzchni występowania natural-

–

nych formacji roślinnych,
upadek małych, indywidualnych gospodarstw

–

rolnych,
monokultura stosowana na plantacjach prowadzi do

–

wyjałowienia gleb.

Za wymienienie:
– 2 korzyści ................................ 1 p.
– 2 zagrożeń .............................. 1 p.
– 1 korzyści i 1 zagrożenia .......... 1 p.

Ocena:

Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego

charakteryzuje się kraj A.
Uzasadnienie:

rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB,

–

ponieważ ceny płodów rolnych są niskie,
niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ

–

w tym kraju jest wysoka mechanizacja.

Za sformułowanie oceny ............. 1 p.

Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.

Indie

– 23 dt/1 ha

Argentyna

– 40 dt/1 ha

Wielka Brytania

– 72 dt/1 ha

(+/– 1 dt)

Za dokonanie:
– 2 obliczeń ............................... 1 p.
– 3 obliczeń ............................... 2 p.

Przykładowe przyczyny:

zróżnicowanie żyzności gleb,

–

występowanie różnych typów gospodarki rolnej,

–

zróżnicowany poziom intensyﬁkacji rolnictwa (nawo-

–

żenie, mechanizacja),
zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów,

–

różna wielkość powierzchni użytków rolnych.

–

Za podanie 1 przyczyny .............. 1 p.

10.

Wymagania klimatyczne:

klimat gorący i wilgotny,

Wymagania glebowe:

gleby o średniej żyzności (np.:

czerwonoziemy, żółtoziemy, czerwone i żółte gleby
ferralitowe), zasobne w wodę.
Uprawa:

trzcina cukrowa

Za scharakteryzowanie:
– wymagań klimatycznych .......... 1 p.
– wymagań glebowych ............... 1 p.

Za podanie nazwy rośliny ........... 1 p.

11.

Przykładowe przyczyny:

osłabienie organizmu człowieka w wyniku niedoży-

–

wienia,
brak dostępu do środków higieny,

–

niewielki dostęp do czystej wody,

–

słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali),

–

trudności w upowszechnianiu szczepień ochronnych,

–

przeludnienie.

–

Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.

12.

Przykładowe czynniki:

długa linia brzegowa, dostęp do morza,

–

występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb,

–

duża liczba ludności.

–

Za podanie 1 czynnika ............... 1 p.

13.

Region

Zachodnioeuropejski

Region

Południowoazjatycki

intensywne

wysoki

niski

pszenica, buraki cukro-
we, słonecznik

ryż, trzcina cukrowa,
soja, bawełna, herbata

hodowla bydła i trzody
chlewnej

hodowla bydła

wysoki

niski

Za 1 poprawnie wypełniony
wiersz ........................................ 1 p.

14.

Przykładowe korzyści dla środowiska przyrodniczego:

nie ubywa powierzchni lasów,

–

nie wzrasta zagrożenie powodziowe,

–

zachowane zostają siedliska zwierząt,

–

poprawia się stan zdrowotny lasów,

–
Przykładowe korzyści dla gospodarki kraju:

wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu,

–

nie ubywa zasobów runa leśnego pozyskiwanego

–

w lasach,
na terenach leśnych może rozwijać się rekreacja

–

i turystyka.

Za wymienienie 2 korzyści:
– dla środowiska przyrodniczego 1 p.
– dla gospodarki ......................... 1 p.
– z różnych podpunktów............. 1 p.

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Rolnictwo świata

Zakres rozszerzony. Grupa B

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

c), d)

Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.

Przykładowe odpowiedzi:
Obszar A:

sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to

obszar nizinny, niekorzystny, zbyt wilgotny, wybitnie
równikowy klimat, intensywne opady powodują
jałowienie gleb, mało żyzne czerwone i żółte gleby
ferralitowe.
Obszar B:

nizinne ukształtowanie powierzchni, monsu-

nowa odmiana klimatu, w półroczu letnim występuje
duża ilość opadów, duży udział żyznych gleb aluwial-
nych i wytworzonych na lessach.

Za omówienie czynników
1 obszaru ................................... 1 p.

(uczeń powinien odnieść się do
przynajmniej dwóch cech środowiska
przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.)

Obszar B
Uzasadnienie:

duże zasoby pracy,

–

wyższy poziom kultury rolnej,

–

ma żyźniejsze gleby,

–

występuje korzystny klimat monsunowy, w którym

–

równocześnie występują wysokie temperatury i duże
opady.

Za poprawny wybór obszaru ...... 1 p.

Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.

Kolejno od góry:

Niemcy, Rosja, Kanada.

Przykładowe przyczyny:

zróżnicowany poziom

rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżni-
cowane typy gospodarki rolnej, różny udział po-
wierzchni użytków rolnych.

Za poprawne wykonanie polecenia:
– A ............................................ 1 p.
– B ............................................ 2 p.

a), b)

Za poprawny wybór 2 cech ........ 1 p.

Przykładowe korzyści:

duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży,

–

rozwój przemysłu wytwarzającego środki produkcji dla

–

rolnictwa (maszyny, nawozy mineralne, środki ochrony
roślin),
rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych.

–
Przykładowe zagrożenia:

degradacja gleb,

–

nadprodukcja płodów rolnych, co może prowadzić do

–

spadku ich cen i zmniejszenia zysków rolników,
spadek zatrudnienia w rolnictwie i możliwy wzrost

–

bezrobocia.

Za wymienienie:
– 2 korzyści ................................ 1 p.
– 2 zagrożeń .............................. 1 p.
– 1 korzyści i 1 zagrożenia .......... 1 p.

Ocena:

Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego

charakteryzuje się kraj A.
Uzasadnienie:

rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB,

–

ponieważ ceny płodów rolnych są niskie,
niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ

–

w tym kraju jest wysoka mechanizacja.

Za sformułowanie oceny ............. 1 p.

Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.

Nigeria

– 10,5 dt/1 ha

Australia

– 20,3 dt/1 ha

Niemcy

– 67 dt/1 ha

(+/– 1 dt)

Za dokonanie:
– 2 obliczeń ............................... 1 p.
– 3 obliczeń ............................... 2 p.

Przykładowe przyczyny:

zróżnicowanie żyzności gleb,

–

występowanie różnych typów gospodarki rolnej,

–

zróżnicowany poziom intensyﬁkacji rolnictwa (nawo-

–

żenie, mechanizacja),
zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów,

–

różna wielkość powierzchni użytków rolnych.

–

Za podanie 1 przyczyny .............. 1 p.

10.

Wymagania klimatyczne:

klimat umiarkowany ciepły

(morski, przejściowy i kontynentalny) i podzwrotniko-
wy.
Wymagania glebowe:

gleby o dużej żyzności (np.:

czarnoziemy, brunatne, cynamonowe).
Uprawa:

burak cukrowy

Za scharakteryzowanie:
– wymagań klimatycznych .......... 1 p.
– wymagań glebowych ............... 1 p.

Za podanie nazwy rośliny ........... 1 p.

11.

Przykładowe przyczyny:

słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali),

–

niski poziom wykształcenia i brak wiedzy na temat

–

dróg przenoszenia się wirusa,
brak dostępu do środków antykoncepcyjnych,

–

przeludnienie,

–

obyczaje i obrzędy.

–

Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.

12.

Przykładowe czynniki:

długa linia brzegowa, dostęp do morza,

–

występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb,

–

duża liczba ludności.

–

Za podanie 1 czynnika ................ 1 p.

13.

Region

Północnoamerykański

Region

Północnoafrykańsko-

-zachodnioazjatycki

ekstensywne

wysoki

niski

pszenica, kukurydza,
soja, buraki cukrowe

pszenica, bawełna, proso
i sorgo, rośliny strączko-
we, ryż

hodowla bydła i trzody
chlewnej

hodowla owiec

wysoki

niski

Za 1 poprawnie wypełniony
wiersz ........................................ 1 p.

14.

Przykładowe skutki dla środowiska przyrodniczego:

ubywa powierzchni lasów,

–

wzrasta zagrożenie powodziowe,

–

zniszczone zostają siedliska zwierząt,

–

zmniejsza się zawartość tlenu w powietrzu,

–
Przykładowe skutki dla gospodarki kraju:

wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu,

–

wzrost dochodów z eksportu drewna,

–

obszary wylesione przekształcane są na użytki rolne,

–

tereny osadnicze i przemysłowe.

Za wymienienie 2 skutków:
– dla środowiska przyrodniczego 1 p.
– dla gospodarki ......................... 1 p.
– z różnych podpunktów............. 1 p.