55

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu z działu

Zróżnicowanie gleb i biosfery na Ziemi

Zakres rozszerzony. Grupa A

Nr 

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks. 

liczba 

punktów

1.

świat organiczny, skała macierzysta

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

2.

Sawanna, np.:

jest to formacja trawiasta

 

–

mogą występować pojedyncze drzewa

 

–

występuje w klimacie podrównikowym 

 

–

suchym
tworzy się na podłożu gleby czerwono-

 

–

burej i czarnej ziemi tropikalnej

Tajga, np.:

jest to formacja drzew iglastych

 

–

mogą występować nieliczne domieszki 

 

–

drzew liściastych
występuje w klimacie umiarkowanym 

 

–

chłodnym
tworzy się na podłożu gleby bielicowej

 

–

za wpisanie 2–3 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za wpisanie 4 cech. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

3.

np. wysokie temperatury w ciągu dnia, 
chłodne noce, brak opadów, burze piasko-
we

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

4.

B, D, E

za 3 prawidłowe nazwy . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

5.

lasy liściaste

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

6.

np.: 

zimny klimat okołobiegunowy subpolar-

 

–

ny powoduje powstanie wieloletniej 
zmarzliny, co skutkuje występowaniem 
poziomu glejowego w profilu gleby 
tundrowej
bardzo duże opady strefy równikowej 

 

–

wybitnie wilgotnej powodują wypłuki-
wanie substancji organicznych z gleby 
ferralitowej
duża wartość parowania z gleby w stre-

 

–

fie zwrotnikowej suchej powoduje 
krystalizację soli w glebie i powstanie 
gleb słonych

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

7.

gleba cynamonowa

1. 

czerwonoziemy i żółtoziemy

2. 

gleba ferralitowa 

3. 

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

56

8.

np.:

nadmierny pobór wody podziemnej 

 

–

powoduje powstanie leja depresyjnego
ścieki odprowadzanie do rzek i jezior 

 

–

zanieczyszczają wodę tych zbiorników
używanie nawozów sztucznych na 

 

–

polach prowadzi do eutrofizacji jezior 
i mórz

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

9.

gleba ferralitowa 

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

10.

np.:

liście najwyższych pięter drzew lasu rów-

 

–

nikowego są błyszczące, aby odbijać 
promieniowanie słoneczne
występują liany i epifity – rośliny, które 

 

–

walczą o światło
liście drzew posiadają rynienkę, którą 

 

–

odprowadzana jest zbyt duża ilość wody 
z deszczu
z powodu grząskiego podłoża spowodo-

 

–

wanego opadami, większość zwierząt 
żyje w warstwie koron

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

11.

np.:

bardzo niskie temperatury zimą

 

–

długo zalegająca pokrywa śnieżna

 

–

występowanie wieloletniej zmarzliny

 

–

gęsty las borealny

 

–

długie noce polarne

 

–

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

12.

d

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

13.

umiarkowany ciepły kontynentalny, 

1. 

prerie, czarnoziemy
subpolarny, mchy, porosty, tundrowe

2. 

podzwrotnikowy śródziemnomorski, 

3. 

cyprysy, pinie, oleandry, cynamonowe

za prawidłowe uzupełnienie 3–4 komórek . . 1 p.
za prawidłowe uzupełnienie 5–6 komórek . . 2 p.

2

14.

np.:

a) 

silne wiatry

 

–

duże nachylenie terenu

 

–

wylesianie

 

–

podłoże gleby (lessy)

 

–

a) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

4

np.:

b) 

orka w poprzek stoku

 

–

zalesianie obszarów nachylonych

 

–

obsadzanie pasów śródpolnych drzewa-

 

–

mi

b) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

15.

para wodna, freon, dwutlenek węgla, 
metan, tlenki azotu 

za wypisanie nazw dwóch gazów . . . . . . . . . 1 p.

1

16.

campos

a) 

czarnoziem

b) 

epifity

c) 

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

57

17.

np.: piętra roślinności są na innych wysoko-
ściach (w Himalajach wyżej); w Tatrach 
przed piętrem lasów liściastych jest tylko 
piętro pogórza, zaś w Himalajach dwa 
piętra; inne rośliny występują na podob-
nych piętrach, np. roślinność krzewiasta 
w Tatrach to kosodrzewina, zaś w Himala-
jach – różaneczniki; brak w Himalajach 
piętra turni

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

18.

a) B, b) C, c) A, d) E

za 2–3 przyporządkowania  . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 4 przyporządkowania  . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

19.

np.:

zmienić strukturę produkcji energii 

 

–

elektrycznej i zrezygnować ze spalania 
węgli na rzecz innych źródeł
wprowadzić ulgi podatkowe dla produ-

 

–

centów biopaliw, aby benzyna z biopali-
wami była tańsza
instalować filtry na kominach fabryk

 

–

sadzić lasy

 

–

wprowadzać do produkcji nowoczesne 

 

–

rozwiązania technologiczne uwzględnia-
jące ochronę środowiska
wprowadzić obowiązkowe katalizatory 

 

–

dla samochodów

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

20.

2 – 6 – 1 – 4 – 5 – 3

za przyporządkowanie 3 elementów  . . . . . . 1 p.
za przyporządkowanie 4–5 elementów  . . . . 2 p.

2

21.

np.: obie są formacjami trawiastymi, 
występują w klimacie suchym, na obu 
występuje krótki okres z deszczem

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

22.

5

a) 

4

b) 

2

c) 

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

58

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu z działu

Zróżnicowanie gleb i biosfery na Ziemi

Zakres rozszerzony. Grupa B

Nr 

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks. 

liczba 

punktów

1.

klimat, rzeźba terenu

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

2.

Roślinność śródziemnomorska, np.:

jest to roślinność krzewiasta

 

–

występuje w klimacie podzwrotnikowym 

 

–

śródziemnomorskim
roślinność sucholubna

 

–

powstaje na podłożu gleb cynamono-

 

–

wych

Półpustynia i pustynia, np.:

roślinność odporna na długotrwałe susze

 

–

bardzo skąpa formacja roślinna

 

–

nie tworzy zwartej pokrywy roślinnej

 

–

sukulenty, efemery 

 

–

za wpisanie 2–3 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za wpisanie 4 cech. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

3.

np. bardzo niskie temperatury zimą, skąpe 
pożywienie, długo zalega śnieg

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

4.

A, D, E

za 3 prawidłowe nazwy . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

5.

makia

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

6.

np.: 

w zagłębieniach bezodpływowych 

 

–

gromadzi się woda i tworząca się tam 
gleba może mieć poziom glejowy
na obszarach o dużym nachyleniu terenu 

 

–

istnieje silna erozja gleb i powstaje gleba 
inicjalna górska
w dolinach rzek podczas wylewów 

 

–

odkłada się piasek, który przykrywa 
materię organiczną, co doprowadza do 
powstania mady

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

7.

gleba bielicowa

1. 

czarnoziemy

2. 

gleba inicjalna pustyń

3. 

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

8.

np.:

kopalnie węgla brunatnego powodują 

 

–

powstanie ogromnych wyrobisk oraz 
hałd
kopalnie głębinowe powodują powsta-

 

–

nie hałd oraz tąpnięć
tarasowanie stoków zmienia całkowicie 

 

–

naturalną rzeźbę terenu

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

9.

czarnoziem 

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

59

10.

np.:

z powodu silnych wiatrów występuje 

 

–

roślinność karłowata
rośliny tworzą formy poduszkowe, czyli 

 

–

rosną blisko siebie i do tej samej wyso-
kości, by chronić podłoże przed wychło-
dzeniem
zwierzęta zimą mają gęstsze futro ze 

 

–

względu na niskie temperatury

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

11.

np.:

bardzo wysokie temperatury przez cały 

 

–

rok
bardzo duża wilgotność powietrza

 

–

bardzo gęsty las równikowy

 

–

grząskie podłoże z powodu dużych 

 

–

opadów
duża liczba dzikich zwierząt

 

–

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

12.

b

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

13.

umiarkowany chłodny, świerki, sosny, 

1. 

jodły, bielicowe 
równikowy wybitnie wilgotny, mahoń, 

2. 

kauczukowiec, laterytowe (ferralitowe)
podrównikowy, baobaby, akacje, trawy, 

3. 

czerwonobure

za prawidłowe uzupełnienie 3–4 komórek . . 1 p.
za prawidłowe uzupełnienie 5–6 komórek . . 2 p.

2

14.

np.:

a) 

duże sumy opadów

 

–

duże nachylenie terenu

 

–

wylesianie

 

–

podłoże gleby (lessy)

 

–

a) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

4

np.:

b) 

orka w poprzek stoku

 

–

zalesianie obszarów nachylonych

 

–

obsadzanie pasów śródpolnych drzewa-

 

–

mi
stosowanie płodozmianu przeciwerozyj-

 

–

nego, w którego skład powinny wcho-
dzić rośliny motylkowate i ich mieszanki 
z trawami oraz rośliny ozime

b) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

15.

freon, metan, tlenki azotu

za 2 nazwy gazów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

16.

heban

a) 

bagienna

b) 

słoń

c) 

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

17.

np.: występują podobne piętra roślinności, 
podobna roślinność występuje w odpowia-
dających sobie piętrach, w piętrze hal 
występuje w obu miejscach roślinność 
trawiasta

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

18.

a) D, b) E, c) B, d) A

za 2–3 przyporządkowania  . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 4 przyporządkowania  . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

60

19.

np.:

oszczędzać wodę w gospodarstwach 

 

–

domowych
budować zbiorniki retencyjne

 

–

budować oczyszczalnie ścieków

 

–

budować w fabrykach obieg zamknięty 

 

–

wody
wykorzystywać deszczówkę w gospodar-

 

–

stwach domowych

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

20.

4 – 1 – 3 – 6 – 2 – 5

za przyporządkowanie 3 elementów  . . . . . . 1 p.
za przyporządkowanie 4–5 elementów  . . . . 2 p.

2

21.

np.: 

na sawannie rosną pojedyncze drzewa, 

 

–

które nie występują na stepie
step występuje w klimacie umiarkowa-

 

–

nym, a sawanna w równikowym i zwrot-
nikowym
inne gleby tworzą się w podłożu

 

–

na stepie występuje pokrywa śnieżna, 

 

–

której nie ma na sawannie

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

22.

5

a) 

2

b) 

3

c) 

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2