REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład
1
20.10.2009
REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU
Prawo Viena
Długość fali promieniowania emitowanego przez ogrzane ciało jest odwrotnie
proporcjonalna do jego temperatury bezwzględnej.
termoregulacja – polega na dostosowaniu ilości ciepła wytwarzanego w organizmie i
ciepła wymienianego między organizmem a otoczeniem do potrzeb bilansu cieplnego w
celu utrzymania homeostazy termicznej w zmiennych warunkach środowiska.
Układ termoregulacyjny:
- termoreceptory
o
receptory zimna (kolby Krausego),
o
receptory ciepła (ciałka Ruffiniego),
o
termodetektory (receptory wewnętrzne w mięśniach, OUN, naczyniach Ŝylnych),
- ośrodki termoregulacji
o
przednia część podwzgórza z ośrodkiem eliminacji ciepła, kontroluje utratę
ciepła,
o
tylna część podwzgórza z ośrodkiem zachowania ciepła,
o
rdzeń kręgowy,
- efektory termoregulacji
o
fizyczne (układ krąŜenia i gruczoły potowe),
o
chemiczne (napięcia i drŜenia mięśni, wzmoŜenie metabolizmu w wątrobie,
sercu, tkance tłuszczowej i innych narządach).
Efektory termoregulacji fizycznej:
- układ krąŜenia: rozszerzenie naczyń skóry i zwiększenie przepływu krwi powoduje
wzrost przewodzenia ciepła z wnętrza na powierzchnię ciała,
- gruczoły potowe: aktywacja następuje pod wpływem stymulacji ośrodkowym
termodetektorów wraŜliwych na wzrost temperatury wewnętrznej.
Efektory termoregulacji chemicznej:
- mięśnie: źródłem ciepła jest wzrost napięcia mięśni i drŜenie mięśni szkieletowych
poprzez rozpad ATP do ADP i fosforanu nieorganicznego. Powstający ADP przyspiesza
utlenianie substratów w mitochondriach, czemu towarzyszy utrata energii w postaci
ciepła,
- wątroba, tkanka tłuszczowa: niska temperatura zwiększa aktywność układu
adrenergicznego i uwolnienia hormonów o działaniu ciepłotwórczym (aminy katecholowe,
glukagon, hormony tarczycy), które działając na wątrobę, tkankę tłuszczową i mięśnie
szkieletowe powodując wzrost ich metabolizmu i zwiększenie wytwarzania ciepła na
drodze bezdrŜeniowej.
aklimacja i aklimatyzacja – proces adaptacji organizmu poprzez stałe bądź powtarzane
naraŜanie organizmu na działanie ciepła lub zimna; proces ten, poza psychicznych
przyczajeniem, moŜe wywołać korzystne zmiany fizjologiczne, dzięki którym granice
tolerancji środowiska termicznego znacznie się poszerzają
Polegają na:
- wywołaniu reakcji w miejsce działania bodźca,
- wywołaniu reakcji oddalonych i uogólnionych wpływających na proces chorobowy,
- treningu mechanizmów przystosowawczych, co zwiększa ich sprawność,
- wpływaniu na czynność ośrodków nerwowych emocjonalnych w sensie usuwania neuro-
i psychogennych zaburzeń czynnościowych.
Reakcja ogólna przy oziębianiu:
- skurcz naczyń skórnych: zmniejszenie łoŜyska naczyń,
- wzmoŜone napięcie mięśni aŜ do drŜenia,
REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład
2
- pobudzenie układu czuwania mózgu odczuwane jako rześkość,
- podwyŜszenie ciśnienia,
- zwolnienie akcji serca,
- zwiększenie przemiany materii,
- zwiększenie wydalania moczu.
Prawo Dastre-Morata
Bodźce termiczne działające na duŜe powierzchnie skóry powodują odwrotnie do naczyń
skóry zachowanie się duŜych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek,
śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam, jak naczynia skóry. Ukrwienie mięśni
zmniejsza się o ok. 30% w kąpieli w ciepłej wodzie, a zwiększa się do 300% w kąpieli w
zimnej wodzie.
Wpływ bodźców cieplnych na organizm zaleŜy od:
- natęŜenia bodźca,
- okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu ciepła,
- moŜliwości termoregulacyjnych ustroju,
- czasu działania bodźca
- zmiany natęŜenia bodźca w czasie,
- powierzchni ciała, na którą działa bodziec cieplny,
- właściwości fizycznych środowiska wchodzącego w bezpośredni kontakt ze skórą.
Odczyn miejscowy:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych i limfatycznych w miejscu działania energii cieplnej,
- wzrost przepływu krwi,
- spadek odczuwania bólu,
- spadek napięcia mięśniowego,
- rozluźnienie zrostów pozapalnych,
- uszkodzenie tkanek: poparzenie.
Odczyn ogólny:
- wzrost wydzielania potu,
- wzrost akcji serca,
- wzrost przemiany materii,
- spadek zawartości tlenu we krwi tętniczej i wzrost w krwi Ŝylnej,
- oddech ulega niewielkiemu przyspieszeniu,
- spadek czynności wydzielnicza nerek,
- zmniejszenie napięcia mięśni,
- wzrost ciśnienia krwi.
Zabiegi ciepłolecznicze stosujemy z duŜą ostroŜnością. Wymagają dokładnej znajomości
stanu ogólnego osoby poddanej zabiegowi.
rumień cieplny – powstaje w reakcji na bodziec cieplny o odpowiednich parametrach
Cechy rumienia cieplnego:
- występuje w trakcie zabiegu, a nasilenie jego wzrasta w miarę czasu oddziaływania
bodźca cieplnego,
- zaczerwienienie skóry jest nierównomierne i plamiste,
- przekracza poza powierzchnię, na którą działa,
- utrzymuje się 1-2 godziny, po czym słabnie i ustępuje.
REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład
3
ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE
Zabiegi przegrzewające:
- ogólne: całkowite, obejmujące całe ciało wraz z głową,
- częściowe: obejmujące duŜe części ciała,
- miejscowe: część ciała mniejsza niŜ jedna kończyna.
RozróŜniamy przegrzewania:
- w powietrzu o róŜnej wilgotności: łaźnie parowe i suche,
- w parafinie, fango, peloidach,
- w kocach lub innych tkaninach,
- w wodzie,
- promieniowaniem elektromagnetycznym podczerwonych i widzialnym,
- promieniowaniem elektromagnetycznym przenikającym.
ŁAŹNIA FIŃSKA
W fazie ochładzania:
- wzrost poziomu tlenu we krwi,
- zwęŜenie naczyń krwionośnych,
- normalizacja temperatury ciała,
- zmniejszenie akcji serca,
- zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych.
Ogólne działanie:
- zmiany czynnościowe AUN,
-
pobudzanie
gruczołów
dokrewnych,
układu
podwzgórzowo-przyśrodkowo-
nadnerczowego,
- stymulacja układu odpornościowego,
- hartowanie organizmu,
- poprawa ruchomości w stawach,
- oczyszczenie skóry,
- pobudzenie warstwy rozrodczej naskórka,
- wzrost ukrwienia mięśni i narządów wewnętrznych,
- normalizacja ciśnienia w pierwszym okresie nadciśnienia tętniczego.
Wskazania:
- podatność na infekcje,
- niskie ciśnienie krwi,
- nadciśnienie samoistne i w okresie choroby,
- zaburzenia krąŜenia włośniczkowego,
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- niezapalne choroby kręgosłupa,
- cukrzyca,
- otyłość,
- choroby reumatyczne,
- stany pourazowe narządu ruchu,
- zaburzenia regulacji autonomicznej,
- klimakterium,
- skłonności do przeziębień,
- przewlekły nieŜyt oskrzeli,
- zaburzenia miesiączkowania,
- przewlekłe zapalenia jajników i jajowodów.
KĄPIEL PARAFINOWA
Miejscowa w specjalnie wanience kształtem przystosowanej do kończyny górnej lub
dolnej.
REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład
4
FANGO
Błoto ze składnikami mineralnymi. Wydobywany jest z naturalnych źródeł termicznych.
Fangiem moŜe być teŜ tuf bazaltowy. Fango topnieje w temperaturze 60-70
o
C, a tęŜeje w
temperaturze 50
o
C. Fango wykorzystuje się przy pobudzaniu przepływu krwi i układu
odpornościowego. Rozluźnia napięte mięśnie, łagodzi ból, poprawia ogólne samopoczucie.
Wskazania:
- schorzenia po urazach,
- choroby ortopedyczne,
- zaparcia,
- zaburzenia czynności wątroby i pęcherza Ŝółciowego,
- bóle menstruacyjne,
- stany zapalne nerek i pęcherza moczowego,
- zaburzenia psychosomatyczne i psychiczne,
- nerwowość.
Przeciwwskazania:
- ostre choroby serca i jego niewydolność,
- stany zapalne i zaostrzenia stanów reumatycznych,
- ciąŜa,
- krwawienie lub wrzody Ŝołądka i jelit,
- gorączka,
- zaburzenia czucia.
KOCOWANIE
Metoda wg Kenny.
NAGRZEWANIE WODĄ
Całkowite kąpiele gorące: temperatura do 50
o
C, w połączeniu z masaŜami są bardzo
popularne w Japonii. Celem ich jest hartowanie i regeneracja sił.
Kąpiele nagrzewające częściowe: półkąpiele, kąpiele nasiadowe w przewlekłych
zapaleniach w ginekologii i urologii.
Kąpiele miejscowe przedramienia, podudzi i stóp.
INNE ZABIEGI CIEPLNE
Nagrzewanie workami z Ŝelem akumulującym ciepło (temperatura ok. 50
o
C).
Poduszki elektryczne, kołdry elektryczne i termofory.
Nagrzewania światłem widzialnym i podczerwienią.
Nagrzewania promieniowaniem diatermii.