Postępowanie administracyjne
Definicje, przedmiot, cel, funkcje
Postępowanie administracyjne
Definicje, przedmiot, cel, funkcje
Proces administrowania
• „ciąg działań organów administrujących w państwie w
zakresie realizacji zadań administracji publicznej, np.
ciąg działań w zakresie organizacji szkolnictwa. Pojęcie
to
obejmuje
kierunki
działania
administracji
regulowane
prawem
administracyjnym
zarówno
ustrojowym, proceduralnym, jak i materialnym, w tym
także wewnętrznym”.
J. Jendrośka, Polskie postępowanie administracyjne i
sądowoadministracyjne, Kolonia Limited 2003, s. 11, K.
Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System jurysdykcyjnego
postępowania administracyjnego [w:] System prawa
administracyjnego. Tom III, Wrocław 1978, s. 130 i n.
Procedura administracyjna
• tryb załatwiania spraw administracyjnych
przez organy administracyjne oraz przed
sądami”.
• K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System
jurysdykcyjnego
...op.
cit.,
s.
131,
J.
Zimmermann,
Polska
jurysdykcja
administracyjna, Warszawa 1996, s. 6 i n.
• „przepisy
postępowania
administracyjnego
(prawo administracyjne formalne) – normują
zachowanie władz administracyjnych, wskazują
drogę, którą mają one postępować, zmierzając do
wydania aktu administracyjnego, a zarazem
określają wpływ, jaki na kształtowanie aktu mogą
mieć osoby, których one dotyczą”. S. Kasznica
Postępowanie administracyjne w ujęciu szerokim
„obejmuje wszystkie formy, sposoby i metody
działania organów administracji państwowej, a więc
w zasadzie wszystko to, co służy do realizacji ich
zadań, a pozostaje poza treścią samego działania.
(…) normy prawne regulujące tryb postępowania
organów administracji państwowej przy załatwianiu
konkretnych
spraw
zawiera
przepisy
o
postępowaniu
administracyjnym
w
ścisłym
znaczeniu”. B. Graczyk, W. Dawidowicz, J.
Starościak, K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, J.
Łętowski, Z. Janowicz,
• „zespół przepisów proceduralnych prawa
administracyjnego, w oparciu o które
działają organy administracyjne”.
Por.
J.
Borkowski,
Administracyjne
postępowania szczególne, Łódź 1972, s. 17,
K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System ...
op. cit., s. 130, W. Dawidowicz, Ogólne ...
op. cit., s. 9.
• „tryb tworzenia aktów indywidualnych
i ogólnych (zewnętrznych i wewnętrznych, w
tym także aktów zakładowych) oraz tryb
rozpatrywania
i
załatwiania
skarg
i
wniosków”.
• Z. Janowicz, Ogólne ... op. cit., s. 9 i n., J. Łętowski Prawo ... op. cit., s.
210.
Postępowanie administracyjne w wąskim
znaczeniu
• „prawnie uregulowany tryb załatwiania spraw
administracyjnych przez organy administracji
publicznej w drodze decyzji (art. 1 pkt 1 i 2
oraz art. 104 k.p.a.).”
(A. Wróbel)
„prawo procesowe, procedura administracyjna - zespoły
przepisów normujących tryb powstawania zewnętrznych
indywidualnych aktów administracyjnych ustalających
lub tworzących pewne uprawnienia czy obowiązki
(postępowanie
orzekające,
jurysdykcyjne)
oraz
regulujących przymusowe wykonanie indywidualnych
aktów administracyjnych lub obowiązków wynikających
wprost z ustawy bądź innego aktu normatywnego
(postępowanie egzekucyjne)”.
Por. Z. Janowicz, Ogólne ... op. cit., s. 10, E. Ochendowski, Postępowanie
administracyjne. Ogólne, egzekucyjne, i sądowoadministracyjne, Toruń 2008, s. 20, J.
Starościak, Wprowadzenie ... op. cit., s. 233.
•
Postępowanie jurysdykcyjne jest jednym z rodzajów
postępowania administracyjnego. (…) Zakres przedmiotowy tego
postępowania określają przepisy prawa administracyjnego
powszechnego, przewidujące w określonych wyraźnie kategoriach
spraw z zakresu tego prawa możliwość wydawania przez organy
administracji państwowej decyzji administracyjnych, tzn. norm
jednostkowych regulujących indywidualne prawa lub obowiązki ich
adresatów w tej sferze – z wyjątkiem spraw wyłączonych
wyraźnie w art. 194 k.p.a.”.
•
(M. Zimmermann)
• „postępowanie administracyjne jest działem
prawa, który reguluje tryb wydawania aktów
administracyjnych oraz uprawnienia, jakie
przysługują
adresatom
aktów
administracyjnych w trakcie ich wydawania”.
•
M. Wierzbowski, [w:] Postępowanie administracyjne – ogólne, podatkowe,
egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, red. M. Wierzbowski, Warszawa
2004, s. 1.
Postępowanie administracyjne w ujęciu
prawnym
• „regulowany przepisami prawa procesowego ciąg
czynności procesowych podejmowanych przez
organy
administracji
publicznej
oraz
inne
podmioty postępowania (strony, podmioty na
prawach strony) w celu rozstrzygnięcia sprawy
indywidualnej w formie decyzji administracyjnej,
jak i ciąg czynności procesowych podjętych w
celu weryfikacji decyzji administracyjnej”.
Por. B. Adamiak, Pojęcie ... op. cit., s. 19, B. Admiak, Zagadnienia ogólne
procesowego prawa administracyjnego [w:] System prawa administracyjnego.
Prawo procesowe administracyjne, t. 9, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A.
Wróbel, Warszawa 2010, s. 7 i n.
System postępowania administracyjnego
1
•Postępowanie
ogólne
2
•Postępowanie
szczególne
Postępowanie ogólne
• obejmuje pewne przepisy wspólne dla
większości działów prawa administracyjnego,
unormowane
przepisami
kodeksu
postępowania administracyjnego,
Postępowanie szczególne
• postępowanie autonomiczne mające powszechne zastosowanie w
określonej dziedzinie działalności administracji publicznej (np.
postępowanie podatkowe) a także postępowanie fragmentaryczne (np.
uregulowane przepisami rozdziału 4 prawa budowlanego)”
[J. Jednrośka, Polskie postępowanie ... op. cit., s. 9]
„nie tworzące oddzielnych postępowań, rozproszone w różnych aktach
normatywnych przepisy specjalne (szczególne) uzupełniające lub
modyfikujące niektóre przepisy kodeksu postępowania administracyjnego”
•
[Z. Janowicz, Ogólne ... op. cit. s. 12]
• postępowanie
szczególne
jest
„postępowaniem, w którego trybie następuje
rozpoznanie
i
rozstrzygnięcie
spraw
określonego rodzaju, np. postępowanie
podatkowe” [B. Adamiak ]
• „zakres stosowania postępowania administracyjnego
szczególnego wyznaczany jest przez wskazanie rodzaju
organów administracyjnych i typów spraw oraz
oznaczenie
specjalnych
cech
podmiotów
uczestniczących w postępowaniu”. [J. Borkowski]
Np. postępowanie podatkowe oraz postępowanie przed
polskimi przedstawicielstwami dyplomatycznymi i
konsularnymi
• administracyjne postępowanie szczególne
jest
postępowaniem
administracyjnym
prowadzonym na podstawie odrębnej od
kodeksu
postępowania
administracyjnego
regulacji
prawnej,
wprowadzonej
dla
specjalnie
wyodrębnionych
spraw
oraz
podmiotów
występujących
w
tym
postępowaniu.
Postępowanie szczególne obejmuje :
•
procedury unormowane w niezależnej od kodeksu postępowania
administracyjnego regulacji (np. postępowanie podatkowe),
•
procedury, które w określonym zakresie odsyłają do przepisów
procedury ogólnej (np. postępowanie w sprawach z zakresu ochrony
konkurencji i konsumentów). [Najczęściej odesłanie to „ma
charakter odesłania odpowiedniego stosowania w postępowaniu
szczególnym przepisów regulujących postępowanie ogólne].
Tryby postępowania administracyjnego:
1. postępowanie
główne,
obejmujące
postępowanie przed organem I instancji oraz
postępowanie toczące się przed organem II
instancji,
2. postępowanie nadzwyczajne.
• B. Adamiak
Postępowanie administracyjne
1. Postępowanie ogólne:
2. Postępowania szczególne:
1) Postępowania samoistne (autonomiczne)
2) Postępowania niesamoistne
E. Bojanowski
Kryterium podmiotowe i przedmiotowe
•
postępowanie uniwersalne (skargowe) – „obejmuje swym zasięgiem szeroki
krąg podmiotów, ponieważ przepisy o postępowaniu skargowym muszą stosować
wszystkie organy administracji państwowej oraz organy organizacji
społecznych, a legitymację do wniesienia skargi ma każdy, kto wykaże interes
faktyczny”.
•
postępowanie kwalifikowane – „obejmuje swym zasięgiem węższy krąg
podmiotów, gdyż jego przepisy stosować będą tylko organy państwowe o
szczególnych cechach oraz organy organizacji społecznych powołane do
załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji państwowej. Podmioty
uczestniczące w postępowaniu muszą legitymować się szczególnymi znamionami –
muszą posiadać kwalifikacje prawne stron.”
•
[J. Borkowski]
Postępowania kwalifikowane
•
postępowanie administracyjne ogólne - stosowane w sprawach
typowych,
w
których wystarczy zastosowanie pewnego
minimalnego kwantum gwarancji procesowych dla stron, gdzie nie
zachodzi
potrzeba
akcentowania
poszczególnych
stadiów
postępowania, ani modyfikowania toku instancji
•
postępowania wyspecjalizowane - zawierają szczególne
rozwiązania prawne dostosowane do funkcji spełnianych przez
organ administracyjny
• Jednym
z
rodzajów
postępowań
wyspecjalizowanych jest według koncepcji
J. Borkowskiego – „grupa tzw. postępowań
jurysdykcyjnych,
które zmierzają do
rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach
administracyjnoprawnych”.
•
„przepisy
procesowe
zawarte
różnych
w
aktach
normatywnych nie prowadzą do wyspecjalizowania danego
postępowania, jeżeli nie dotykają zasadniczych jego instytucji,
tj. pojęcia strony, samego modelu procesu administracyjnego,
konstrukcji środków prawnych”.
•
Są to jedynie modyfikacje trybu ogólnego postępowania,
dzięki którym przystosowuje się go do rozstrzygania spraw
odbiegających w pewnych szczegółach od stereotypu. Przepisy te
nie podważają zasady wyłączności regulowania przez k.p.a.
procedury ogólnej”.
•
[J. Borkowski]
Procedury wyspecjalizowane
•
procedury autonomiczne
•
procedury nieautonomiczne
[ „podział ten związany jest z techniką legislacyjną, gdzie ustawodawca tworzy
pewien system podstawowych instytucji postępowania, a w kwestiach natury raczej
technicznej odsyła do postanowień bardziej rozbudowanych procedur. Odesłania te
są niekiedy liczne i obejmują spore połacie przepisów procedur stosowanych
posiłkowo. Jednak takie posiłkowe stosowanie przepisów tych „bogatszych”
procedur nie prowadzi do zmajoryzowania postępowania wyspecjalizowanego z
uwagi na to, że przepisy stosuje się odpowiednio, a zatem przy takiej interpretacji,
która prowadzi do pewnego przetworzenia przepisu”. J. Borkowski]
• „ogólność postępowania administracyjnego
przejawia się w stworzeniu zamkniętego
systemu pojęciowego, gdzie podmioty oraz
sprawy administracyjne jako przedmiot
postępowania administracyjnego określone
są abstrakcyjnie”.
•
[J. Borkowski]
Administracyjne postępowanie ogólne
• spełnia w procedurze administracyjnej rolę
podstawową.
• stosowane jest przy rozstrzyganiu wszystkich
spraw indywidualnych z zakresu administracji,
z
wyjątkiem spraw wyłączonych dla
postępowania szczególnego.
S. Jędrzejewski, Postępowanie administracyjne w procesie budowlanym, [w:] Księga
pamiątkowa prof. Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 1999 r., s. 157.
Postępowanie szczególne
• w postępowaniu szczególnym niektóre przepisy kodeksu
postępowania administracyjnego stosowane są posiłkowo,
w braku odmiennej regulacji lub przez wyraźne do nich
odesłanie.
• szczególne przepisy postępowania administracyjnego
kształtowane są niekiedy przez akty materialnego prawa
administracyjnego w sposób odmienny od ogólnych zasad
postępowania administracyjnego określonych w k.p.a.
•
S. Jędrzejewski, Postępowanie administracyjne w procesie budowlanym, [w:] Księga pamiątkowa prof.
Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 1999 r., s. 157.
Przedmiot postępowania
1. „zewnętrzny akt administracyjny oraz indywidualna sprawa”
[W. Dawidowicz]
2. „sprawa indywidualna pozostająca we właściwości organów
administracyjnych” [W. Dawidowicz]
3. „pewien ciąg powiązanych ze sobą czynności procesowych”
[K. Jandy-Jendrośka oraz J. Jendrośka ]
• „jest tworzony przez takie przypadki decyzji
stosowania prawa przez organy administracji
publicznej, w których te organy są wprost
powołane przepisami prawa publicznego do
orzekania, w razie sporu o prawo lub w razie
nieustalenia prawa, w drodze zewnętrznego aktu
administracyjnego, w prawnie uregulowanym
trybie podejmowania decyzji stosowania prawa,
zapewniającym jej standard zgodny z ideą decyzji
praworządnej”
• [
J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne ... op. cit.,
s. 168.
• „zgodnie z art. 1 pkt 1 k.p.a. przedmiotem
postępowania administracyjnego ogólnego są sprawy
indywidualne
rozstrzygane
decyzją
administracyjną”.
• J. Borkowski, [w:] B. Adamiak, J. Borkowski,
Kodeks postępowania ... op. cit., s. 13.
4. „przedmiotem postępowania administracyjnego jest
sprawa administracyjna” [R. Suwaj, Judycjalizacja
postępowania administracyjnego, Warszawa 2009, s.
34]
Sprawa administracyjna
• „pewna konkretna sytuacja życiowa, w której
interes indywidualny i interes społeczny mają
znaleźć
wyraz
na
podstawie
prawa
administracyjnego
w
formie
władczego
rozstrzygnięcia
po
przeprowadzeniu
określonego postępowania”.
[K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System jurysdykcyjnego .. op. cit., s. 195 i n. ]
• „Przedmiotem postępowania administracyjnego jest
konkretna sprawa, w której organ administracji
państwowej
jest
władny
i
jednocześnie
zobowiązany rozstrzygnąć na podstawie przepisów
prawa
materialnego
o
uprawnieniach
lub
obowiązkach indywidualnego podmiotu”.
• Wyrok NSA z 24.04.2003 r., III SA 2225/01, Biuletyn
Skarbowy 2003 r., Nr 6, s. 25,
• „Na sprawę w znaczeniu materialnym składają się elementy
podmiotowe i przedmiotowe, a zatem przy ustalaniu tożsamości
sprawy należy badać te właśnie elementy. Tożsamość elementów
podmiotowych to tożsamość podmiotu będącego adresatem praw
lub obowiązków, a tożsamość przedmiotowa to tożsamość treści
tych praw i obowiązków oraz ich podstawy prawnej i faktycznej”.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28
lutego 2012 r., I OSK 2242/11, LEX nr 1136672
• Warunkiem niezbędnym prowadzenia postępowania
jest istnienie przedmiotu postępowania.
• W sytuacji, gdy postępowanie z jakiejkolwiek
przyczyny stanie się bezprzedmiotowe, organ umarza je
(art. 105 § 1 k.p.a.).
• Doktryna pojęcie bezprzedmiotowości odnosi „do
braku przedmiotu postępowania”. Tak np. W. Hybiak,
T. Kiełkowski,
Istota sprawy
• „stworzenie praw nabytych w tym zakresie, w
jakim w postępowaniu rozpatrywano interes
prawny określonej osoby albo też odmówienie
nabycia prawa. To samo odnieść trzeba do
obowiązku, który staje się określony co do
rodzaju, zakresu i jego wymagalności”.
•
J. Borkowski, [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania ... op. cit., s.
471.
• „Istotę sprawy administracyjnej określa art. 1 pkt. 1 i 2 k.p.a., warunkując
jej byt od działania właściwego organu uprawnionego do wydania decyzji,
której adresatem jest konkretna strona, w oparciu o przepisy materialne, w
sprawie indywidualnej. Brak któregokolwiek z wyżej wymienionych
konstytutywnych elementów sprawy administracyjnej skutkuje tym, że
sprawa będąca przedmiotem postępowania administracyjnego utraciła
charakter sprawy administracyjnej, a to zaś - obliguje organ prowadzący to
postępowanie do wydania decyzji umarzającej postępowanie na podstawie
art. 105 § 1 k.p.a.”
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 15
marca 2012 r., IV SA/Po 1011/11, LEX nr 1139584
Przedmiot procesu administracyjnego
• „ konkretna sprawa indywidualnego podmiotu,
w której na podstawie przepisów prawnych
powszechnie
obowiązujących
organy
administracji publicznej są władne podjąć
decyzję albo orzekając w niej o prawach lub
obowiązkach indywidualnego podmiotu, albo
stwierdzając w niej o niedopuszczalności
takiego orzekania”
Cel postępowania
1)
„wydanie określonego rozstrzygnięcia” (T. Bigo),
2)
„prawidłowe ustalenie lub stworzenie jakiejś indywidualnej sytuacji
prawnej” (F. Longchamps),
3)
„ustalenie treści materialnej stosunku administracyjnego (w zgodzie z
zadaniami administracji)” (E. Iserzon).
4)
wyróżnić
można
„dwa
cząstkowe
cele
postępowania
administracyjnego, pierwszy polegający na doprowadzeniu do
prawidłowego zastosowania normy prawa materialnego oraz drugi
polegający na osiągnięciu stanu sprawiedliwości proceduralnej” (
R.
Suwaj)
• „zapewnienie realizacji praw i prawnie
chronionego interesu obywateli w zgodności z
interesem społecznym. [J. Jendrośka]
• podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego
pod normę prawną i wydanie decyzji
administracyjnej rozstrzygającej sprawę co do
istoty, o ile nie okaże się, że postępowanie stało
się bezprzedmiotowe.
• Istota sprawy jest ściśle związana z przedmiotem
danego postępowania.
Funkcje postępowania
•
podstawowym zadaniem postępowania administracyjnego jest:
- realizacja porządku prawnego, realizacja norm prawa materialnego.
Spełnienie zadania służy realizacji dwu funkcjom:
1)
ochronie interesów (zarówno indywidualnych, jak i społecznych)
2)
zabezpieczeniu
jednolitego
i
sprawnego
działania organów
administracji
[J. Jendrośka]
• „postępowanie administracyjne służy nie tylko
ochronie praw podmiotowych zawartych w
ustawach zwykłych, lecz także konstytucyjnych
praw i wolności. Publiczne prawa podmiotowe
stanowią bowiem przejaw konkretyzacji praw i
wolności konstytucyjnych”.
•
A. Wróbel, Konstytucyjne podstawy ... op. cit., s. 54.
[Funkcja postępowania administracyjnego]
• Normy prawa formalnego tworzą przepisy o
postępowaniu prawnym zwanym procedurą,
pełnią służebną rolę wobec przepisów prawa
materialnego
• Procedura, której stosowanie umożliwia
realizację praw i obowiązków wynikających z
powszechnie
obowiązujących
przepisów
prawa
• „Każdemu działowi prawa materialnego musi
odpowiadać
jakaś
procedura,
musi
być
zorganizowane
wykonanie
norm
prawa
materialnego. Norma generalna wskazuje tylko
ogólnie regułę postępowania. Nie może ona
przewidzieć, jak ułoży się konkretna sytuacja.
Stosowanie norm prawnych wymaga wydawania
aktów administracyjnych, które po ustaleniu stanu
faktycznego, zastosują odpowiednią normę prawną.
Każda dziedzina prawa materialnego wymaga
jakiejś procedury”.
• E. Ochendowski [w:] S. Jędrzejewski, E. Ochendowski, Postępowanie
administracyjne, Toruń 1988, s. 7 i n., E. Ochendowski, Postępowanie
administracyjne ... op. cit., s. 17.
•
„normy prawa procesowego mają charakter wtórny wobec
norm prawa materialnego, ale kreują one także prawa i
obowiązki
stron
(inne
niż
uprawnienia
i
obowiązki
materialnoprawne).
•
Podmioty
postępowania administracyjnego pozostają w
określonych
stosunkach
prawnych,
są
podmiotami
administracyjnoprawnych stosunków proceduralnych, tzn. mają
określone prawa i obowiązki wynikające z przepisów
proceduralnych,
a
nie
tylko
uprawnienia
i
obowiązki
materialnoprawne”.
•
E. Ochendowski, Postępowanie ... op. cit. s. 20.
• „różnica między normami proceduralnymi i materialnymi
polega na konsekwencjach prawnych ich naruszenia:
normy materialne obwarowane są sankcjami (np. egzekucja
lub kara), zaś normy proceduralne – gwarancjami prawnymi,
wynikającymi głównie z nadzoru. Swoistą sankcję stanowi
nieprawidłowość (wadliwość) lub nieważność czynności
naruszających normy proceduralne”.
•
Por. E. Ochendowski, Postępowanie .... op. cit. s. 20 i n., J. Jendrośka, Postępowanie
administracyjne w kodyfikacjach ... op. cit., s. 9, K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System
prawa ... op. cit., s. 137 i n.
• „relacja podporządkowania prawa materialnego
prawu formalnemu ma sens tylko wówczas, kiedy
oba te porządki prawne są ze sobą odpowiednio
zharmonizowane, w szczególności, gdy porządek
proceduralny odzwierciedla we właściwy sposób
odpowiedni porządek prawa materialnego”. [W.
Dawidowicz]
• zapewnienie prawidłowej realizacji praw i
obowiązków,
wyznaczonych
normami
powszechnie obowiązującego prawa.
Funkcje samodzielne
• prawo procesowe stanowi gwarancję
praworządności,
działania
organów
administracji
publicznej
w
zgodzie
z
obowiązującymi standardami,
• spełnia
funkcję
porządkującą
i
instrumentalną.
Funkcja ochronna interesu indywidualnego
i publicznego
• Istota tej funkcji polega na takim
uregulowaniu
wzajemnych
stosunków
procesowych pomiędzy między jednostką i
organem, aby zapewnić ochronę interesu
publicznego oraz indywidualnych interesów
jednostki.
• Stosunki prawne, które zawiązują się podczas
załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej w
nauce prawa administracyjnego - „administracyjnoprawne
stosunki proceduralne”.
• Ich istota polega na tym, że organ posiada względem
drugiej strony tego stosunku, pozycję nadrzędną.
Nadrzędność ta wynika z faktu, że organ, będąc jedną ze
stron stosunku procesowego, uprawniony jest do
władczego i jednostronnego rozstrzygania o prawach i
obowiązkach drugiej strony danego stosunku.
• nierównorzędność pozycji podmiotów stosunku
procesowego, stwarzająca z natury rzeczy preferencję
dla reprezentowanego przez organ administracyjny
interesu publicznego, powoduje, że w stosunku tym w
słabszej pozycji pozostaje jednostka.
• w celu zapewnienia równowagi między ochroną
interesu publicznego i indywidualnego niezbędne jest
przyznanie
stronie
w
przepisach
procesowych
odpowiednich uprawnień, służących zabezpieczeniu jej
interesów.
• stworzenie gwarancji ochrony tych interesów, przy
jednoczesnym
zapewnieniu
realizacji
interesu
publicznego,
stanowi
podstawową
funkcję
postępowania
Funkcja porządkująca działalność organu przy
załatwianiu spraw z zakresu administracji publicznej
•
Normy proceduralne ustalają odpowiednio zorganizowany i
uporządkowany tok czynności organu prowadzący do załatwienia
sprawy z zakresu administracji publicznej.
•
Cel- wyeliminowanie działań niepożądanych, nieracjonalnych,
czy też niecelowych, służy zapewnieniu sprawności działania.
•
Stosowanie przez organ procedury powoduje, że organ ten
prowadzi postępowanie według jednego, z góry zdeterminowanego
przepisami prawa wzorca - zapewnia to jednolitość działania przy
załatwianiu spraw indywidualnych.
Zakres stosowania KPA
• ogólne postępowanie administracyjne (tzw. jurysdykcyjne),
• postępowania uproszczone o charakterze administracyjnym
(w sprawach: wydawania zaświadczeń przez organy
administracji, skargi powszechnej, petycji, wniosku
powszechnego),
• postępowania w sprawach rozstrzygania sporów o
właściwość pomiędzy organami administracji publicznej
(rządowej i samorządowej).
• stosowanie niektórych przepisów do postępowania
administracyjnego
szczególnego
(postępowanie
podatkowe). Przepisy kodeksu stosuje się w sprawach z
zakresu ubezpieczeń społecznych, chyba że
dotyczące
ubezpieczeń
ustalają
odmienne
zasady
postępowania w tych sprawach (art. 180 k.p.a.).
• art. 5 § 1 k.p.a.:
- domniemanie prawne na rzecz powszechnego
stosowania przepisów kodeksu – jeżeli przepisy
prawa powołują się na przepisy o postępowaniu
administracyjnym – rozumie się wtedy przepisy
kodeksu.
- art. 1-5 k.p.a. zawierają przesłanki pozytywne i
negatywne, wyznaczają zakres stosowania k.p.a..
Zakres obowiązywania przepisów postępowania administracyjnego ogólnego
art. 1 pkt 1 i 2 k.p.a. – kryteria
1.
Kryterium podmiotowe - rodzaj organów władzy wykonawczej – organy
administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym i funkcjonalnym.
2.
Właściwość rzeczowa, miejscowa i funkcjonalna (instancyjna) tych organów.
3.
Kryterium podmiotowo-przedmiotowe - podwójna konkretność sprawy
administracyjnej.
4.
Władczy i jednostronny charakter działania organu administracyjnego,
który w sprawie podejmuje rozstrzygnięcia w formie decyzji
administracyjnej, z dopuszczeniem odstępstwa na rzecz ugody zawieranej
przed organem i przez niego zatwierdzanej.
•
J. Borkowski [w:] System prawa administracyjnego ... op. cit., s. 83, J. Borkowski [w:] J. Borkowski, B. Adamiak, Postępowanie administracyjne...
op. cit., 90 i n.
Przepisy kodeksu mają zastosowanie przed:
1.
organami administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym (tj.
przed
organami
administracji
rządowej zespolonej i
niezespolonej oraz organami administracji samorządowej)
2.
organami administracji w znaczeniu funkcjonalnym (tzn.
innymi organami państwowymi lub innymi podmiotami, gdy są
one powołane z mocy prawa lub na mocy porozumień do
załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze
decyzji administracyjnych)
•
Przesłanki negatywne stosowania przepisów postępowania
administracyjnego
ogólnego wynikają z treści wyłączeń,
unormowanych w art. 3 k.p.a.
•
Zgodnie z art. 3
§ 1 pkt 1 k.p.a. przepisy kodeksu. nie mają
zastosowania do postępowania w sprawach karnych skarbowych,
spraw uregulowanych w
Ordynacja podatkowa (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 – Ordynacja
podatkowa, tekst jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm.), z
wyjątkiem przepisów działów IV, V i VIII (art. 3 § 1 pkt 2 k.p.a.)
•
Ponadto mogą one zostać ustanowione przez przepisy ustaw
późniejszych.
•
art. 3
§ 2 pkt 4 k.p.a. o ile przepisy szczególne nie stanowią
inaczej, przepisy ogólnego postępowania administracyjnego nie
mają zastosowania w sprawach należących do właściwości polskich
przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych.
Przepisy odrębne mogą stanowić inaczej.
•
art. 3
§ 3 kpa nie ma zastosowania w sprawach nadrzędności i
podległości służbowej między organami państwowymi i innymi
państwowymi jednostkami organizacyjnymi.
•
art. 4 kpa przepisy kodeksowe nie mogą naruszać szczególnych
uprawnień wynikających z immunitetów dyplomatycznych i
konsularnych oraz umów i zwyczajów międzynarodowych.
• „Na gruncie art. 1 pkt 1 k.p.a. wykładanego w świetle normatywnej
treści zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2
Konstytucji RP) każda sprawa, w której organ administracji
publicznej dokonuje władczej konkretyzacji uprawnień lub
obowiązków jednostki jest rozstrzygana w drodze decyzji
administracyjnej. Chodzi tu o sytuację, w której spełnione zostały
trzy przesłanki:
• 1) organ administracji publicznej stosuje normę prawa materialnego
znajdującą
oparcie
w
przepisach
prawa
powszechnie
obowiązującego.
• 2) norma ta nie kształtuje stosunku materialnoprawnego
bezpośrednio,
w
sposób
niewymagający
autorytatywnej
konkretyzacji.
• 3) norma ta nie wskazuje innej niż decyzja prawnej formy działania
administracji jako właściwej do zastosowania w tej sprawie”.
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 28 listopada 2012 r., II GSK 1801/12, LEX nr 1240612
• „Postępowanie w przedmiocie zwolnienia
funkcjonariusza z zajmowanego stanowiska i
przeniesienia na inne stanowisko służbowe
jest
sformalizowanym
postępowaniem
administracyjnym. Oznacza to, że organ
prowadzący postępowanie zobowiązany jest
prowadzić postępowanie z poszanowaniem
zasad ogólnych określonych w k.p.a.”
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Warszawie z dnia 19 lipca 2012 r., II SA/Wa
604/12, LEX nr 1229035
• „Wypłata emerytowi policyjnemu równoważnika za remont lokalu
mieszkalnego stanowi sprawę administracyjną, zaś fakt że organ na jego
wniosek zastosował błędną (prawną) formę działania, tj. cofnął
uprawnienie, nie zmienia charakteru samej sprawy administracyjnej.
Uprawnienie wynikające z pozostawania w obrocie prawnym ostatecznej
decyzji administracyjnej nie może bowiem zostać wyeliminowane w
formie decyzji wydanej na wniosek strony postępowania dotyczący
wypłaty równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu
mieszkalnego. To, że organ na wniosek strony orzekł w innym
przedmiocie, nie zmienia w istocie charakteru sprawy administracyjnej”.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 marca
2012 r., I OSK 1756/11, LEX nr 1136650
• „Zakres stosowania k.p.a. obejmuje postępowanie w sprawach
odpowiedzialności zawodowej, w tym także postępowanie przed
okręgowym rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej, wszczynane - co
do zasady - wnioskiem właściwego organu nadzoru budowlanego. Oznacza
to, że przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego znajdują
zastosowanie także w postępowaniu wyjaśniającym prowadzonym
przez rzeczników w sprawach z zakresu odpowiedzialności
zawodowej”.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 marca
2009 r., II GSK 807/08, LEX nr 529872
• „Postępowanie w sprawie wydania przez kuratora oświaty opinii
o
zamiarze
likwidacji
szkoły
jest
postępowaniem
administracyjnym i mają do niego zastosowanie przepisy k.p.a.
Przepisy prawa cywilnego o obliczaniu terminów nie mają w takiej
sprawie zastosowania”.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia
20 grudnia 2007 r., I SA/Wa 1438/07, LEX nr 366199
• „Przepisy rozdziału 3 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach dotyczą
nadzoru nad stowarzyszeniami sprawowanego przez wskazane w
nich organy, przy czym z ich treści, jak również z pozostałych
przepisów ustawy w żaden sposób nie wynika, by sprawy
członkowskie powstające na tle działalności stowarzyszenia
załatwiane były na drodze postępowania administracyjnego”.
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 29 sierpnia 2008 r., I OW 56/08, LEX nr 515652
•
Sprawa dotycząca zwrotu nienależnie pobranych przez żonę z konta zmarłego
męża rolnika środków wypłaconych mu przez ARiMR, nie może być
załatwiona w drodze rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy z zakresu prawa
administracyjnego, gdyż zwrot nienależnie pobranych płatności w świetle
obowiązujących przepisów następuje pomiędzy rolnikiem a agencją, zaś żona
rolnika nie była stroną postępowania administracyjnego i nie stała się stroną tego
postępowania jako spadkobierca na zasadzie art. 4 ust. 2 ustawy z 2003 r. o
płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i oddzielnej płatności z tytułu
cukru. Sprawa o zwrot nienależnie pobranych przez żonę zmarłego rolnika
płatności jest sprawą cywilną, do której mają zastosowanie odpowiednie przepisy
k.c. o odpowiedzialności cywilnej.
•
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 lutego 2012 r. ,
II GSK 961/11, LEX nr 1137976
• „Wniosek o nabycie części nieruchomości nieobjętej lokalizacją
inwestycji, jeżeli nie nadaje się do prawidłowego wykorzystania przez
właścicieli na dotychczasowe cele, złożony w trybie art. 13 ust. 3 ustawy z
2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w
zakresie dróg publicznych, nie jest rozpatrywany w trybie postępowania
administracyjnego, gdyż nie jest to sprawa administracyjna w
rozumieniu k.p.a. Jest to roszczenie cywilnoprawne, którego w razie sporu
strona może dochodzić przed sądem powszechnym.”
• Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia
14 lutego 2012 r.., II SAB/Rz 84/11, LEX nr 1109516
• „Sprawy dotyczące oddania w użytkowanie wieczyste są
sprawami, których nie obejmuje przepis art. 1 k.p.a., a
konsekwencji nie są sprawami, w których wydawana
jest decyzja administracyjna. Żaden przepis u.g.n. nie
nakłada na organ obowiązku orzeczenia w tym zakresie w
formie decyzji (postanowienia)”.
• Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w
Warszawie z dnia 20 października 2011 r., I OSK 2002/11,
LEX nr 984383
• „Przepisy nie przewidują wydawania decyzji w sprawie
sprostowania wadliwych pytań w zadaniach testowych i wzorów
tzw. "kluczy" odpowiedzi tak, aby umożliwić uzyskanie dodatkowej
ilości punktów w świadectwie dojrzałości. Ustalenie wyniku
pisemnego egzaminu maturalnego nie stanowi, co do zasady,
rozstrzyganej w drodze decyzji administracyjnej indywidualnej
sprawy w rozumieniu art. 1 pkt 1 k.p.a.”
• Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 7 października 2010 r., I OSK 1349/10, LEX nr 741529
• „Komisja kwalifikacyjna nie jest organem administracji.
Jako ciało opiniodawcze wyraża jedynie swoje zdanie w
kwestii awansu zawodowego nauczyciela, to zaś - jako
jeden z warunków - wpływa na decyzję w przedmiocie
awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. Prace
tej
komisji
nie
podlegają
zatem
procedurze
administracyjnej”.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w
Warszawie z dnia 27 października 2009 r., II SA/Wa
1040/09, LEX nr 573883
• „Postępowanie w sprawie wymierzenia organowi kary pieniężnej za
zwłokę, o którym mowa w art. 35 ust. 6 p.b., jest postępowaniem
odrębnym, szczególnym, do którego nie mają zastosowania przepisy k.p.a.,
o czym świadczy chociażby analiza art. 1 pkt 1 k.p.a. Sprawą
indywidualną rozstrzyganą w drodze decyzji administracyjnej jest
niewątpliwie postępowanie o wydanie pozwolenia na budowę, ale
postępowanie w sprawie wymierzenia kary pieniężnej organowi nie
jest sprawą indywidualną w rozumieniu ww. przepisu, ani też nie jest
rozstrzygane w drodze decyzji administracyjnej”.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca
2009 r., II OSK 1118/08, LEX nr 552820
• „Wydanie zaświadczenia nie jest sprawą administracyjną, w rozumieniu
art. 1 pkt 1 k.p.a., rozstrzyganą w drodze decyzji administracyjnej. Jest
natomiast czynnością materialno-techniczną, mającą walor czynności z
zakresu administracji publicznej, dotycząca praw lub obowiązków
wynikających z przepisów prawa (art. 3 par. 2 pkt 4 ustawy - Prawo o
postępowaniu przed sądami administracyjnymi)”
• Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 15 czerwca 2009 r., II SAB/Wa 197/08, LEX nr 560407