„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 
 
 
 
Małgorzata Piechota 

 
 

 
 
 
 

Wykonywanie dziewiarskich wyrobów odzieŜowych 
743[04].Z2.04 

 

 

 
 
 

 

 
 

Poradnik dla ucznia 

 
 
 
 
 
 

 
 

 
 
 
 
 

 
Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

1 

Recenzenci: 
mgr inŜ. Maria Michalak 
mgr inŜ. Ewelina Śmiszkiewicz 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr inŜ. Halina Włodarczyk 
 
 
 
Konsultacja: 
mgr Małgorzata Sienna 
 
 
 
 

 
 

 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  743[04].Z2.04 
„Wykonywanie  dziewiarskich  wyrobów  odzieŜowych”,  zawartego  w  modułowym  programie 
nauczania dla zawodu rękodzielnik wyrobów włókienniczych. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

2 

SPIS TREŚCI

 

 

1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

4 

3.

 

Cele kształcenia 

5 

4.

 

Materiał nauczania 

6 

4.1.

 

 Wykonywanie elementów dziewiarskich wyrobów odzieŜowych

 

6 

4.1.1.

 

Materiał nauczania 

6 

4.1.2.

 

Pytania sprawdzające 

12 

4.1.3.

 

Ć

wiczenia 

12 

4.1.4.

 

Sprawdzian postępów 

14 

4.2.

 

 Łączenie elementów dziewiarskich wyrobów odzieŜowych  

15 

4.2.1.

 

Materiał nauczania 

15 

4.2.2.

 

Pytania sprawdzające 

27 

4.2.3.

 

Ć

wiczenia 

28 

4.2.4.

 

Sprawdzian postępów 

30 

5.

 

Sprawdzian osiągnięć 

31 

6.

 

Literatura 

35 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

3 

1.  WPROWADZENIE

 

 

Poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  przyswajaniu  wiedzy  i  kształtowaniu  umiejętności 

wykonywania dziewiarskiego wyrobu odzieŜowego.  

W poradniku zamieszczono: 

−

 

wymagania  wstępne  –  wykaz  umiejętności,  jakie  powinieneś  mieć  juŜ  ukształtowane, 
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,  

−

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

−

 

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów 
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej, 

−

 

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, 

−

 

ć

wiczenia,  które  pomogą  Ci  zweryfikować  wiadomości  teoretyczne  oraz  ukształtować 

umiejętności praktyczne, 

−

 

sprawdzian postępów, 

−

 

sprawdzian  osiągnięć,  przykładowy  zestaw  zadań  i  zaliczenie  testu  które  pomogą 
sprawdzić opanowanie materiału całej jednostki modułowej, 

−

 

literaturę uzupełniającą. 

 JeŜeli  udzielenie  odpowiedzi  na  niektóre  pytania  lub  wykonanie  niektórych  ćwiczeń 

sprawi Ci trudności zawsze moŜesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela. 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

743[04].Z2 

Wyroby dziane 

743[04].Z2.01 

Wykonywanie podstawowych form konstrukcyjnych dziewiarskich wyrobów odzieŜowych 

743[04].Z2.02 

Wykonywanie ręczne dzianin 

743[04].Z2.03 

Wykonywanie dzianin na maszynach dziewiarskich ręcznie sterowanych 

743[04].Z2.04 

Wykonywanie dziewiarskich wyrobów odzieŜowych 

743[04].Z2.05 

Naprawa, renowacja I konserwacja dzianin i dziewiarskich wyrobów odzieŜowych 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

4 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

korzystać z róŜnych źródeł informacji, 

−

 

dobierać grubość drutów i szydełka do grubości surowca, 

−

 

rozróŜniać dziewiarskie sploty ręczne, 

−

 

rozróŜniać dziewiarskie sploty maszynowe, 

−

 

wykonywać  fragmenty  dzianin  o  róŜnych  splotach  sposobem  ręcznym,  róŜnymi 
technikami, 

−

 

wykonywać  fragmenty  dzianin  o  róŜnych  splotach  na  maszynach  dziewiarskich  ręcznie 
sterowanych, 

−

 

przygotowywać do pracy i obsługiwać maszyny dziewiarskie ręcznie sterowane, 

−

 

kontrolować przebieg wytwarzania dzianin sposobem ręcznym i maszynowym, 

−

 

wykonywać formy elementów dziewiarskich wyrobów odzieŜowych, 

−

 

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, 

−

 

przestrzegać przepisy bhp. 

 
 
 

 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

5 

3.  CELE KSZTAŁCENIA   

 

 

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

–

 

określić funkcje maszyn dziewiarskich,  

–

 

wyjaśnić zasady kroju dziewiarskich wyrobów odzieŜowych, 

–

 

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

–

 

wykonać szablony poszczególnych elementów wyrobu dziewiarskiego, 

–

 

zastosować programy komputerowe do wykonania szablonu wyrobu odzieŜowego, 

–

 

dobrać i przygotować surowce do wykonania wyrobów dziewiarskich, 

–

 

wykonać dzianinę z przeznaczeniem na dziewiarski wyrób odzieŜowy, 

–

 

skontrolować wykonanie dzianiny i usunąć wady, 

–

 

przygotować rozkład wykrojów na dzianinie, 

–

 

wykroić  elementy  wyrobów  odzieŜowych  z  dzianin  metraŜowych  o  określonych 
parametrach według szablonów, 

–

 

dobrać ściegi i szwy maszynowe do wykończenia określonego wyrobu, 

–

 

dobrać specjalistyczne oprzyrządowanie do maszyn szwalniczych, 

–

 

zastosować ścieg stębnowy i łańcuszkowy do wykończenia wyrobu, 

–

 

obsłuŜyć owerlok, 

–

 

zlikwidować zrywy nitek, wymienić odwinięte nawoje, 

–

 

połączyć elementy odzieŜowego wyrobu dziewiarskiego w gotowy wyrób, 

–

 

usunąć wady powstałe w procesie łączenia elementów odzieŜy, 

–

 

wszyć taśmy i naszyć aplikacje,  

–

 

wykonać dziurki, przyszyć guziki, 

–

 

wykonać  czynności  związane  z  parowaniem  i  prasowaniem  dziewiarskich  wyrobów 
odzieŜowych, 

–

 

przygotować dokumentację wykonania wyrobów dziewiarskich, 

–

 

zastosować zasady konfekcjonowania wyrobów odzieŜowych, 

–

 

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej. 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

6 

4.  MATERIAŁ NAUCZANIA

  

 

 

 
4.1.  Wykonywanie elementów dziewiarskich wyrobów 

odzieŜowych 

 

4.1.1. Materiał nauczania 

  

 

Podział dzianin na grupy 
 

 

 

Ze względu na sposób wytwarzania, dzianiny dzieli się na dwie zasadnicze grupy:  

−

 

wytwarzane ręcznie, 

−

 

wytwarzane maszynowo. 

 Dzianiny ręczne wykonywane są w postaci ukształtowanych juŜ części, które po zszyciu 

stanowią  całość  projektowanego  wyrobu.  Dzianiny  te  wytwarzane  są  za  pomocą  drutów  lub 
szydełka (rys. 1, rys. 2). Dzianiny wytwarzane ręcznie nie znajdują zastosowania w produkcji 
masowej. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 

 

 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

 

 

b) 

 

Rys. 1. Ręczne wytwarzanie dzianin: a) za pomocą drutów, b) za pomocą szydełka [2] 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 

 

 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

 

 

 

b) 

 

Rys. 2. Dzianina wykonana ręcznie: a) za pomocą drutów, b) za pomocą szydełka [2] 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

7 

 Dzianiny wytwarzane maszynowo mogą być wykonywane w postaci: 

−

 

dzianin  metraŜowych  –  wytwarzanych  w  sposób  ciągły,  w  formie  rękawa  lub  szala, 
o  określonej  szerokości  i  dowolnej  długości.  Aby  otrzymać  elementy  wyrobu 
odzieŜowego z tych dzianin naleŜy je wykroić. Rys. 3. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

 

 

b) 

 

 

 

Rys. 3. Dzianiny metraŜowe: a) dzianina w nawoju, b) skonfekcjonowany wyrób [2] 

  

−

 

dzianin  półodpasowanych  –  wytwarzanych  w  odcinkach  o  określonej  długości,  zgodnej 
z długością elementu wyrobu. Jedna krawędź odcinka jest trwale zakończona i wykonana 
zazwyczaj  w  formie  ściągacza.  W  procesie  dziania  poszczególne  odcinki  są  oddzielane 
przez wrobienie nitki odmiennego koloru lub rodzaju. Ma to na celu ułatwienie czynności 
rozdzielania  poszczególnych  części,  co  jest  konieczne  dla  prawidłowego  przebiegu 
rozkroju.  Kształt  elementu  wyrobu  odzieŜowego  nadawany  jest  poprzez  częściowy 
podkrój (podkroje pach, dekoltów). Rys. 4.  

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

b) 

 

 

 

 

 

 

c) 

 

Rys. 4. Dzianiny półodpasowane z szydełkarek płaskich: a) odcinek dzianiny na rękaw,  

b) odcinek dzianiny na tył wyrobu (linia przerywana – miejsce podkroju),  

c) skonfekcjonowany wyrób [2] 

 

−

 

dzianin  odpasowanych  –  wytwarzanych  w  formie  gotowych  elementów  wyrobu 
odzieŜowego. Kształtowane elementy są symetryczne, a ich wielkość i formę określa się 
przez  podanie  liczby  igieł  pracujących,  liczby  zwęŜeń  i  poszerzeń  oraz  liczby  rządków. 
Rys. 5. 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

8 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b) 

 

Rys. 5. Dzianiny odpasowane: a) części wyrobu, b) skonfekcjonowany wyrób [2] 

 

 

Wyroby  dziewiarskie  półodpasowane  i  odpasowane  wytwarza  się  na  falowarkach 

płaskich,  szydełkarkach  płaskich  i  cylindrycznych.  Dzianiny  metraŜowe  w  zaleŜności  od 
formy, w jakiej są przekazywane do kroju, wytwarzane są na: 

–

 

szydełkarkach lub falowarkach cylindrycznych – dzianiny w postaci rękawa, 

–

 

szydełkarkach lub falowarkach płaskich – dzianiny w postaci płaskiej tafli. 

 

Wykonywanie elementów wyrobu odzieŜowego 

Zasada  wykonywania  elementów  wyrobu  odzieŜowego  przy  uŜyciu  drutów,  szydełka 

bądź  na  maszynach  dziewiarskich  ręcznie  sterowanych  jest  podobna.  NaleŜy  przygotować 
wszystkie  formy  elementów    wchodzących  w  skład  wyrobu  odzieŜowego.  Na  podstawie 
wymiarów elementów oraz splotów, którymi będą one wykonywane naleŜy dokonać wyliczeń 
liczby rządków i kolumienek potrzebnych do wykonania danego elementu (rys. 6).  
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 6. Rozliczenie próbki dzianiny [materiały własne] 

 
 
 

Sposobem ręcznym 

W  celu  zwiększenia  szerokości  elementów  naleŜy  w  trakcie  ich  wykonywania  dokonać 

dodawania oczek. Sposoby dodawania oczek przedstawiają rysunki 7, 8 i 9. 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

9 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 7. Dodawanie jednego oczka na początku rzędu [materiały własne] 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 8. Dodawanie większej liczby oczek na końcu rzędu [materiały własne] 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 9. Dodawanie oczek w środku rzędu [materiały własne] 

 

W  celu  zwęŜenia  elementów  naleŜy  w  trakcie  ich  wykonywania  dokonać  ujmowania 

oczek. Sposoby ujmowania oczek przedstawiają rysunki 10,11 i 12. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 10. Ujmowanie oczek na brzegu elementu [materiały własne] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

10 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 11. Ujmowanie oczek w środku elementu – przerobienie 2 oczek razem na prawo [materiały własne] 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 12. Ujmowanie oczek w środku elementu – przerobienie 2 oczek razem na lewo [materiały własne] 

 
Sposobem maszynowym: 

Na  szydełkarkach  płaskich  moŜna  przeprowadzić  poszerzenie  wykonywanej  dzianiny 

przez  dodawanie  igieł,  nadrobienie  dzianiny  po  napchnięciu  dzianiny  na  igły,  trwałe 
zakończenie  dzianiny  zabezpieczające  przed  pruciem,  wykonanie  rządków  rozdzielających 
miedzy dwiema sztukami. 

Poszerzenie  przez  dodawanie  igieł  ma  na  celu  zwiększenie  szerokości  wykonywanych 

rządków  w  wyrobie.  Odbywa  się  w  dwojaki  sposób  –  przez  przełoŜenie  skrajnych  oczek  na 
włączoną  do  pracy  igłę,  albo  przez  włączenie  igieł  bez  przekładania  oczek.  Włączenie  igieł 
odbywa się z tej strony, po której w danej chwili znajdują się sanki. JeŜeli sanki są po lewej 
stronie  maszyny,  to  włączenie  igieł  następuje  przez  nacisk  na  spręŜynkę  równieŜ  z  lewej 
strony  w  tylnym  łoŜysku.  Potem  sanki  przesuwa  się  na  drugą  stronę,  wykonując rząd oczek, 
a igła  włączona  formuje  pętlę.  W  połoŜeniu  sanek  po  drugiej  stronie  maszyny  moŜna  dodać 
igłę  po  prawej  stronie  w  przednim  łoŜysku.  Następnie  przesuwa  się  sanki  w  poprzednie 
połoŜenie  i  teraz  dopiero  moŜna  dodać  ponownie  igłę  po  lewej  stronie,  lecz  w  przednim 
łoŜysku. 

Napychanie  dzianiny  oznacza  nałoŜenie  na  haczyki  igieł  oczek  wykonanej  juŜ  dzianiny. 

Najczęściej  czynność  ta  znajduje  zastosowanie  w  razie  przypadkowego  zrzucenia  dzianiny 
z igieł. 

Trwałemu  zakończeniu  podlegają  części  wyrobów  wykonane  jako  dopasowane 

z trwałymi  brzegami.  Na  ręcznej  szydełkarce  płaskiej  wykończenie  wykonuje  się  dwoma 
sposobami. 
 

Sposób  pierwszy  polega  na  ustawieniu  sanek  po  prawej  stronie  maszyny,  przełoŜeniu 

oczek z igieł przedniego na igły tylnego  łoŜyska i następnie wykonaniu jednego rządka oczek 
lewoprawych, potem sczepia się je pierwszy od prawej w stronę lewą. Sczepianie rozpoczyna 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

11 

się  od  przełoŜenia  oczek  z  ostatniej  igły  na  przedostatnią,  którą  następnie  unosi  się  tak  aby 
oczka  zesunęły  się  na  trzon  igły,  a  pod  haczyk  podprowadza  się  dalszy  odcinek  nitki.  Igłę 
przesuwa  się  w  tylne  połoŜenie  i  formuje  na  niej  oczko,  które  przekłada  się  znowu  na 
przedostatnią  igłę.  Powtarza  się  tę  czynność,  aŜ  do  wykonania  całkowitego  sczepienia 
tj. zakończenia dolnej części wyrobu. 
 

Drugi  sposób  zakończenia  jest  następujący.  Sanki  ustawia  się  z  lewej  strony  maszyny,  

z  igły  przedniego  łoŜyska  przekłada  się  oczka  na  igły  tylnego  łoŜyska,  wykonuje  się  rządek  
o  splocie  lewoprawym  na  igłach  tylnego  łoŜyska.  Powtórnie  włącza  się  do  pracy  kształtki 
wynoszące  i  wykonuje  jeden  suw  dla  uformowania  jednego  rządka  oczek  dwuprawych. 
Wyłącza  się  z  pracy  wodzik  i  kształtkę  wynoszącą  w  tylnym  zamku,  po  czym  wykonuje  się 
suw na lewą stronę, wtedy pętle z igły z przedniego łoŜyska zostaną zrzucone. Kosztem tych 
pętli  na    igłach  tylnego  łoŜyska  powstanie  rządek  wydłuŜonych  oczek.  Rządek  ten  zakańcza 
się  za  pomocą  igły  do  zarabiania  lub  zwykłej  igły  języczkowej,  po  usunięciu  obciąŜenia 
dzianiny.  Ostatnie  oczko  zarabia  się  nitką,  a  jej  końce  wciąga  się  w  dzianinę.  Sposób 
zakończania dzianin na szydełkarce dwułoŜyskowej przedstawia rys. 13. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 13.

 

Sposób zakończania dzianin na szydełkarce dwułoŜyskowej [3] 

 

Wykonywanie elementów wyrobów odzieŜowych z dzianin metraŜowych 

 

Krojenie dzianin 

Ze względu na liczbę jednocześnie wykrawanych elementów wyrobu, wyodrębnia się krój 

jednostkowy i masowy.  
 

Krój  jednostkowy  –  stosowany  w  rękodzielnictwie  –  charakteryzuje  ręczne  wykrawanie 

pojedynczych części wyrobu za pomocą noŜyc. 
 

Szablony  moŜna  układać  na  powierzchni  dzianiny  w  róŜny  sposób.  Uwzględniając 

kierunek ułoŜenia szablonów, wyodrębnia się dwa rodzaje układów: 

−

 

jednokierunkowy, w którym wszystkie części składające się na całość wyrobu są ułoŜone 
w jednym  kierunku.  Takie  układy  stosuje  się  do  rozkroju  dzianin  o  jednokierunkowym, 
określonym  układzie  wzoru  w  wyrobie  finalnym  oraz  dzianin  z  okrywą  włosową  typu 
welur. 

−

 

dwukierunkowy,  w  którym  części  składające  się  na  całość  wyrobu  są  ułoŜone 
w przeciwnych  kierunkach.  Układ  dwukierunkowy  stosuje  się  wszędzie  tam,  gdzie 
wzornictwo dziani nie stawia specjalnych wymagań. Układ ten pozwala na zmniejszenie 
zuŜycia surowca w porównaniu z układem jednokierunkowym. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

12 

Przy  rozkroju  dzianin  metraŜowych  i  półodpasowanych  wyodrębnia  się  następujące 

czynności: 

–

 

rysowanie na dzianinie (ręczne), 

–

 

wykrawanie elementów (przy uŜyciu noŜyc), 

–

 

kompletowanie wykrojów. 

 Rysowania dokonuje się w celu określenia kształtu wykrawanym elementom wyrobu oraz 

kierunku  i  miejsca  ich  ułoŜenia.  Kształt  części  wyrobu  oraz  kierunek  i  miejsce  ich  ułoŜenia 
określa  się  przez  obrys  konturów  szablonów  według  uporządkowanego  ich  układu. 
W rękodzielnictwie rysunek układu wykonywany jest ręcznie. 

Ręczne  wykonanie  rysunku  na  dzianinie  polega  na  ułoŜeniu  szablonów  na  powierzchni 

dzianiny  i  dokonania  obrysu  ich  konturów  za  pomocą  kredki  lub  kredy  krawieckiej. 
Dokładność  obrysu  zapewnia  prowadzenie  ostrza  kredki  lub  kredy  przy  krawędzi  szablonu. 
Linie  obrysu  powinny  być  cienkie,  ale  widoczne,  nie  naleŜy  przeciągać  linii  obrysu  poza 
kontury szablonu. 

 

4.1.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jaka jest róŜnica między dzianinami metraŜowymi a półodpasowanymi? 

2.

 

Z jakich dzianin uzyskuje się gotowe elementy wyrobu odzieŜowego? 

3.

 

Jakie  techniki  stosowane  są  do  ręcznego  wykonania  elementów  dziewiarskich  wyrobów 
odzieŜowych? 

4.

 

W jaki sposób otrzymuje się elementy wyrobu odzieŜowego z dzianin metraŜowych? 

5.

 

Jakie maszyny dziewiarskie ręcznie sterowane stosowane są do wykonywania elementów 
dziewiarskich wyrobów odzieŜowych? 

 
4.1.3. Ćwiczenia    

 

 

 

 

 

 

 

 
Ćwiczenie 1  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Określ  na  podstawie  przygotowanych  przez  nauczyciela  wzorników  elementów  wyrobu 

odzieŜowego elementy wykonane z dzianin wytwarzanych ręcznie, dzianin półodpasowanych, 
odpasowanych i metraŜowych. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)

 

odszukać w materiałach ćwiczeniowych informacje dotyczącą rodzajów dzianin, 

2)

 

dokonać analizy otrzymanych elementów, 

3)

 

uszeregować elementy według grup, 

4)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

wzorniki dzianin wytwarzanych róŜnymi technikami, 

−

 

elementy dzianych wyrobów odzieŜowych, 

−

 

zeszyt ćwiczeń. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

13 

Ćwiczenie 2 
 

Wykonaj  na  drutach  dowolnym  splotem  wszystkie  elementy  swetra  dziecięcego, 

wykorzystując otrzymane od nauczyciela formy modelowe i rysunek modelowy wyrobu.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

dobrać przędzę i druty do wykonania swetra dziecięcego, 

2)

 

ustalić sploty jakimi wykonany będzie wyrób, 

3)

 

wykonać próbkę w celu ustalenia niezbędnej liczby oczek do wykonania poszczególnych 
elementów wyrobu, 

4)

 

ustalić niezbędną ilość surowca do wykonania elementów wyrobu określonym splotem, 

5)

 

wykonać poszczególne elementy wyrobu monitorując przebieg dziania, 

6)

 

porównać kształt wykonanych elementów z otrzymanymi formami, 

7)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

przędza, 

−

 

druty róŜnej grubości, 

−

 

formy i rysunek modelowy wyrobu, 

−

 

miara krawiecka, 

−

 

wzorniki splotów, 

−

 

fartuch ochronny. 

 
Ćwiczenie 3 
 

Wykonaj na szydełkarce płaskiej, będącej na wyposaŜeniu pracowni, wszystkie elementy 

swetra  damskiego,  wykorzystując  do  tego  otrzymane  od  nauczyciela  formy  modelowe 
i rysunek modelowy wyrobu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

dobrać przędzę i narzędzia pomocnicze, 

2)

 

sprawdzić stan techniczny szydełkarki, 

3)

 

określić wielkość próbki dzianiny, 

4)

 

obliczyć liczbę obrotów oraz liczbę igieł do wykonania poszczególnych elementów, 

5)

 

wykonać próbkę dzianiny, 

6)

 

wykonać poszczególne elementy wyrobu monitorując przebieg dziania, 

7)

 

zdjąć elementy z maszyny, 

8)

 

porównać kształt wykonanych elementów z otrzymanymi formami, 

9)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

szydełkarka płaska, 

−

 

instrukcja obsługi maszyny, 

−

 

surowiec, 

−

 

formy i rysunek modelowy wyrobu, 

−

 

fartuch ochronny. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

14 

Ćwiczenie 4 
 

Wykrój wszystkie elementy bluzki damskiej. W celu wykonania zadania otrzymujesz od 

nauczyciela:  rysunek  modelowy  wyrobu,  szablony  wszystkich  elementów  wchodzących  
w skład wyrobu i dzianinę.   

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

ustalić rodzaj układu kroju, 

2)

 

ustalić kierunek układania szablonów, 

3)

 

ustalić prawą i lewą stronę dzianiny, 

4)

 

obrysować szablony, 

5)

 

wykroić wszystkie elementy wyrobu, 

6)

 

skompletować elementy wyrobu, 

7)

 

przedstawić swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

–

 

odcinek dzianiny, 

–

 

szablony elementów wyrobu, 

–

 

rysunek modelowy wyrobu, 

–

 

noŜyce, 

–

 

przybory do rysowania na dzianinie, 

–

 

plansze róŜnych układów szablonów, 

–

 

fartuch ochronny. 

 

4.1.4.  Sprawdzian postępów    

 

 

 

 

 
Czy potrafisz: 

Tak 

Nie 

1)

 

ustalić liczbę oczek potrzebnych do wykonania określonego elementu 
wyrobu odzieŜowego sposobem ręcznym? 

 

 

2)

 

ustalić liczbę igieł potrzebnych do wykonania określonego elementu 
wyrobu odzieŜowego na maszynie dziewiarskiej sterowanej ręcznie? 

 

 

3)

 

rozróŜnić elementy dziewiarskiego wyrobu odzieŜowego? 

 

 

4)

 

wykonać elementy dziewiarskiego wyrobu odzieŜowego sposobem 
ręcznym?  

 

 

5)

 

wykonać elementy dziewiarskiego wyrobu odzieŜowego na 
maszynach dziewiarskich ręcznie sterowanych? 

 

 

6)

 

wykonać układ szablonów na dzianinie wzorzystej? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

15 

4.2. 

Łączenie elementów dziewiarskich wyrobów odzieŜowych  

 
4.2.1.  Materiał nauczania 

   

 

 

 

 

 

 

Wiadomości ogólne 

 Szycie  jest  to  łączenie  poszczególnych  części  wyrobu  za  pomocą  nici  w  całość. 

Technologia szycia wyrobów dzianych jest róŜnorodna i wynika z rodzaju dzianiny (surowca  
i splotu) oraz funkcji wyrobu. Na poprawne wykonanie łączenia elementów wpływają: 

−

 

prawidłowy dobór ściegów i szwów, 

−

 

prawidłowy dobór dodatków krawieckich, 

−

 

estetyczne wykonanie łączeń technologicznych. 

 Ściegi, szwy oraz dodatki krawieckie powinny być dobrane do: 

−

 

rodzaju surowca, splotu i koloru dzianiny, 

−

 

funkcji wyrobu i szwu w wyrobie, 

−

 

zaprojektowanych  walorów  estetycznych  wyrobu,  nawiązujących  do  aktualnych 
kierunków mody. 

 Do szycia wyrobów dzianych stosuje się nici oraz przędze. Przędze wykorzystuje się do 

szycia dzianin z przędz wełnianych lub wełnopodobnych.  
 

Przy  doborze  nici  naleŜy  uwzględnić  ich  grubość,  kolor,  wytrzymałość  oraz  skład 

surowcowy. 
 

Grubość nici dostosowuje się do grubości igły, a ta zaleŜy od grubości dzianiny (wielkość 

oczka  dzianiny).  Za  prawidłowo  dobrane  uznaje  się  te  igły  i  nici,  które  nie  powodują 
perforacji w miejscu przeszycia. 
 

Kolor  nici  powinien  być  dobrany  do  koloru  dzianiny,  co  jest  szczególnie  waŜne  przy 

wykonywaniu  przeszyć  widocznych  na  zewnętrznej  stronie  wyrobu.  Wytrzymałość  nici 
decyduje  o  trwałości  połączeń,  a  takŜe  o  przebiegu  procesu  szycia.  Nici  o  niskiej 
wytrzymałości  są  zrywane  podczas  szycia,  a  szwy  wykonane  takimi  nićmi  pękają 
w warunkach uŜytkowania wyrobu. 
 

Skład  surowcowy  nici  powinien  być  dostosowany  do  rodzaju  surowca  występującego  

w dzianinie. 
 
 

Dzianiny ręcznie wykonywane szyjemy ręcznie.  

Szycie ręczne  

Do łączenia elementów dzianin wytwarzanych ręcznie stosowane są ściegi i szwy ręczne. 

Ś

ciegi ręczne stosowane są równieŜ do zdobienia odzieŜy. 

 

Ś

cieg  jest  podstawowym  elementem  połączenia  nitkowego.  Jest  to  układ  nici 

wprowadzonej  do  materiału  włókienniczego  za  pomocą  igły.  Przy  wykonywaniu  ściegów 
ręcznych naleŜy pamiętać, by nitka była przyciągana równomiernie. 
 

Szew  jest  to  połączenie  dwóch  oddzielnych  elementów  wyrobu  za  pomocą  ściegów 

ręcznych lub maszynowych. 

 
Ś

ciegi ręczne dzielimy na następujące grupy: 

Ś

ciegi wewnętrzne: 

−

 

przed  igłą  (rys.  14.)  –  długość  ściegów  równa  się  odstępom  między  ściegami  –  jest  on 
jednakowy  na  stronie  wierzchniej  i  spodniej  zszywanych  warstw.  Wykonuje  się  go  od 
strony prawej do lewej.  

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

16 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 14. Ścieg przed igłą [2] 

 

−

 

fastrygowy  (rys.  15)  –  stosuje  się  do  chwilowego  połączenia  elementów  wyrobów. 
Wykonuje  się  go  w  taki  sam  sposób  jak  ścieg  przed  igłą,  zmniejszając  odstępy  między 
ś

ciegami. Na stronie wierzchniej fastrygowanych elementów widoczne są dłuŜsze odcinki 

niŜ na stronie spodniej. 

 
 
  
 
 
 
 
 
 

Rys. 15. Ścieg fastrygowy [2] 

 

−

 

za  igłą  (rys.  16)  –  wyglądem  zewnętrznym  przypomina  ścieg  przed  igłą.  RóŜnica 
uwidacznia  się  na  spodniej  stronie,  gdzie  ściegi  zachodzą  na  siebie  na  1/3  długości 
ś

ciegu. Wykonuje się go od strony prawej do lewej. 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 16. Ścieg za igłą [2] 

 

−

 

stębnowy (rys. 17) – na wierzchniej stronie wygląda jak ścieg maszynowy, natomiast na 
stronie  spodniej  kaŜdy  ścieg  zachodzi  na  połowę  poprzedniego.  Ścieg  wykonuje  się  od 
strony prawej do lewej. 

 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

17 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 17.  Ścieg stębnowy [2] 

 

−

 

pętelkowy  (rys.  18)  –  powstaje  z  kolejnego  wykonania  jednego  ściegu  przed  igłą  
z  niedociągniętą  nitką  w  kształcie  pętelki  oraz  dwóch  ściegów  przed  igłą.  Ścieg ten jest 
stosowany  do  przenoszenia  konturów  elementów  wyrobu  odzieŜowego  oraz  do 
przenoszenia znaków spotkania na drugą warstwę tkaniny i oznaczania konturów form. 

 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 18. Ścieg pętelkowy [2] 

 

−

 

kryty  (rys.  19)  –  jest  uŜywany  najczęściej  do  podszywania  obrębów,  plisek  i  tym 
podobne.  Jest  on  niewidoczny  na  stronie  wierzchniej,  natomiast  na  stronie  spodniej  są 
widoczne krótkie odcinki nici łączącej krawędź obrębu z dzianiną. 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 19. Ścieg kryty [2] 

 

−

 

pikowy  (rys.  20)  –  łączy  dwie  warstwy  materiału,  z  których  spodnia  załapana  jest  do 
połowy  jej  grubości.  SłuŜy  do  łączenia  materiału  wierzchniego  z  wkładem 
usztywniającym. 

 

 
 
 
 
 
 

 

Rys. 20. Ścieg pikowy [2] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

18 

 Ściegi brzeŜne: 

−

 

ś

cieg okrętkowy (rys. 21) – słuŜy do zabezpieczania brzegów przed strzępieniem się oraz 

do  łączenia  materiałów.  Wykonuje  się  go  od  strony  lewej  do  prawej,  jest  to  szereg 
równych i równoległych odcinków nici ułoŜonych skośnie do brzegu dzianiny. 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 21. Ścieg okrętkowy [2] 

 

−

 

ś

cieg dziergany (rys. 22) – słuŜy do zabezpieczania brzegów przed strzępieniem się oraz 

do wykonywania dziurek. Jest to szereg równych równoległych odcinków prostopadłych 
do brzegu materiału, zakończonych przewiązaniem nitki wzdłuŜ wykończonego brzegu. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 22. Ścieg dziergany [2] 

 
 

Ś

ciegi ozdobne: 

−

 

ś

cieg łańcuszkowy (rys. 23) – ścieg stanowiący szereg ogniw, z których kaŜde wychodzi 

z poprzedniego.  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 23. Ścieg łańcuszkowy [2] 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

19 

−

 

ś

cieg gałązkowy (rys. 24) – składa się z dwóch szeregów ukośnie skierowanych do siebie 

ś

ciegów. Ściegi jednego szeregu znajdują się w połowie ściegami drugiego szeregu. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 24. Ścieg gałązkowy [2] 

 

−

 

ś

cieg  krzyŜykowy  (rys.  25)  –  składa  się  ze  skośnych  odcinków  nici  krzyŜujących  się  ze 

sobą w połowie długości.  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 25. Ścieg krzyŜykowy [2] 

 

−

 

ś

cieg  zygzak  (rys.  26)  –  składa  się  ze  skośnych  odcinków  stykających  się  ze  sobą 

końcami i ułoŜonych pod jednakowym kątem. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 26. Ścieg zygzakowy [2] 

 

−

 

ś

cieg  sznureczkowy  (rys.  27)  –  tak  zwana  Ŝyłka,  wykonuje  się  go  od  strony  lewej  lub 

prawej.  Na  wierzchniej  i  spodniej  stronie  jest  widoczny  ścieg  o  całej  długości.  KaŜdy 
następny ścieg zaczyna się od połowy poprzedniego. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

20 

 
 
 
 
 
 

 
 
 

Rys. 27. Ścieg sznureczkowy [2]

 

 

Narzędzia i przyrządy do szycia ręcznego 

Igła – składa się z ucha, trzonu i ostrza (rys. 28). Ucho słuŜy do nawlekania nitki, trzon do 

trzymania igły w czasie szycia, a ostrze do przekłuwania materiału. Igły dzielimy ze względu 
na ich grubość i długość. Najczęściej uŜywa się igieł średnich i długich. 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 28. Budowa igły do szycia ręcznego [2] 

 

Szpilki – stosowane do wstępnego łączenia elementów wyrobu. Szpilki róŜnią się od igieł 

tym, Ŝe zamiast ucha mają główkę metalową, szklaną lub z tworzywa. 

Naparstek – chroni środkowy palec i ułatwia pracę. Dobrze dobrany naparstek nie spada 

z palca w trakcie szycia. 
 
Szycie maszynowe 

 

Ogólna budowa maszyny: 

Maszyny  do  szycia  składają  się  z  dwóch  podstawowych  części:  głowicy  i  stołu.  Do 

elementów  stołu  naleŜą:  płyta,  podstawa,  silnik  elektryczny,  pedał  napędu  i  pedał  do 
podnoszenia  stopki  dociskowej.  Płyta  stołu  dostosowana  jest  do  rodzaju  maszyny  i  niekiedy 
do rodzaju wykonywanej operacji technologicznej. Głowice maszyn mają róŜne formy.  
 

W  głowicy  maszyny  są  osadzone  zespoły  mechanizmów  tworzących  ścieg  oraz 

mechanizmy regulacji i sterowania. 

Mechanizmy tworzące ścieg: 

−

 

mechanizm igielnicy, 

−

 

mechanizm chwytacza lub chwytaczy, 

−

 

mechanizm transportu materiału, 

−

 

mechanizm podciągacza nici. 

W niektórych maszynach współdziała takŜe mechanizm noŜy. 

Elementem  roboczym  mechanizmu  igielnicy  jest  igła  (rys.  29),  której  zadaniem  jest 

przeprowadzenie  nici  górnej  przez  warstwę  zszywanych  materiałów  oraz  utworzenie  pętli  
w  celu  przewiązania  jej  z  pętlą  nici  dolnej.  Igielnicom  jest  nadawany  zazwyczaj  ruch 
pionowo–zwrotny, w niektórych typach maszyn takŜe wahadłowy. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

21 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 

 

Rys. 29.  Budowa igły maszynowej [2] 

 

Elementem  roboczym  mechanizmu  chwytacza  jest  chwytacz,  którego  zadaniem  jest 

przewiązanie  nitki  dolnej  z  nitką  igły.  Ruchy  nadawane  chwytaczowi  są  obrotowe  lub 
wahadłowe. 

 

Ś

ciegi i szwy maszynowe 

 

Ś

cieg  powstaje  przez  przeplecenie  nitek:  górnej  i  dolnej,  na  skutek  czego  następuje 

połączenie lub połączenie i obrzucenie zszywanych dzianin. 
 

Skok ściegu – odległość między kolejnymi wkłuciami igły, mierzona w milimetrach. 

 

Gęstość szwu mierzy się liczbą skoków igielnicy na określoną jednostkę długości. 

 

Szew powstaje w wyniku przeszycia jednej lub kilku warstw materiału. 
 

Podział maszyn 

Ze względu na przeznaczenie maszyny szwalnicze dzielimy na: 

−

 

maszyny  ogólnego  przeznaczenia,  przy  pomocy  których  wykonuje  się,  oprócz  łączenia 
elementów  wyrobów,  równieŜ  wiele  innych  operacji  technologicznych  (stębnówki, 
owerloki, obrębiarki). 

−

 

maszyny  specjalnego  przeznaczenia,  słuŜące  do  wykonywania  jednej,  określonej 
technologicznej (np. dziurkarki, guzikarki, hafciarki). 
Ze względu na rodzaj tworzonego ściegu maszyny szwalnicze dzielimy na: 

−

 

maszyny stębnowe, 

−

 

maszyny łańcuszkowe. 

 

 Maszyny szwalnicze stosowane do wytwarzania dziewiarskich wyrobów odzieŜowych: 

−

 

stębnówka łańcuszkowa, 

−

 

owerlok, 

−

 

łączarka. 
Stębnówki  wiąŜące  ścieg  łańcuszkowy  naleŜą  do  grupy  maszyn  podstawowych, 

stosowanych  w  procesie szycia wyrobów dzianych. Dokonując ich podziału w zaleŜności od 
liczby igieł i liczby nitek w ściegu, wyodrębnia się: 

−

 

stębnówki jednoigłowe o ściegu jednonitkowym, 

−

 

stębnówki jednoigłowe o ściegu dwunitkowym, 

−

 

stębnówki dwu i wieloigłowe. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

22 

Stębnówki  o  ściegu  łańcuszkowym  jednonitkowym  stosuje  się  wyłącznie  do 

wykonywania  szwów  pomocniczych,  spruwanych  w  dalszym  procesie.  Do  szycia  wyrobów 
odzieŜowych stosuje się stębnówki o ściegu dwunitkowym. SłuŜą one do łączenia elementów 
dzianych o trwale zakończonej krawędzi lub elementów krojonych po uprzednim obrzuceniu 
ich krawędzi. 

 

Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa (rys. 30) 

Charakterystyczną  cechą  tego  typu  maszyn  jest  praca  jedną  igłą  oraz  wiązanie  ściegu 

łańcuszkowego z dwóch nitek: nitki z igły i nitki z chwytacza. W igielnicy osadzona jest jedna 
igła,  chwytacz  jest  hakowy.  Lewa  i  prawa  strona  szwu  róŜnią  się  między  sobą.  Po  prawej 
stronie widoczne są odcinki pojedynczej nitki igły leŜące na jednej linii prostej. Po przeciwnej 
stronie  są  widoczne  oczka  łańcuszka  utworzonego  przez  nitkę  chwytacza,  przeplatane 
punktowo  nitką  igły.  Ścieg  łańcuszkowy  tworzy  elastyczny,  gładki  szew.  Wiązanie  ściegu 
stębnówki  łańcuszkowej  jest  spruwalne.  Spruwanie  ściegu  naleŜy  zawsze  zaczynać  od 
zakończenia wiązania ściegu, ścieg jest niespruwalny w kierunku od rozpoczęcia wiązania do 
zakończenia  szycia.  Ze  wzglądu  na  duŜą  rozciągliwość  szwów  stębnówki  łańcuszkowe  są 
niezbędne  przy  szyciu  wyrobów  wytworzonych  z  dzianin  o  róŜnej  konstrukcji  splotów  
i z róŜnych przędz.  

 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

Rys. 30. Budowa stębnówki łańcuszkowej jednoigłowej dwunitkowej [2] 

 
Proces  wiązania  ściegu  na  maszynie  łańcuszkowej  dwunitkowej  przedstawia  rys.  31  

a wygląd szwu – rys. 32. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

23 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 31. Proces wiązania ściegu łańcuszkowego dwunitkowego [2] 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 32. Wygląd szwu łańcuszkowego dwunitkowego [2] 

 
Owerlok (zszywarko-obrzucarka) 

Owerloki  słuŜą  do  zszywania  elementów  z  jednoczesnym  obrębieniem  ich  krawędzi, 

zabezpieczając  je  w  ten  sposób  przed  strzępieniem.  W  tej  grupie  maszyn  wyodrębnia  się 
następujące typy: 

−

 

jednoigłowe  dwunitkowe  –  słuŜące  wyłącznie  do  obrzucania  krawędzi  elementów 
wyrobów  (pojedynczych  warstw)  i  stosuje  się  go  wszędzie  tam,  gdzie  występują  szwy 
rozkładane, 

−

 

jednoigłowe  trzynitkowe  –  będące  podstawowymi  maszynami  stosowanymi  w  procesie 
konfekcjonowania  dzianin  i  słuŜące  do  zszywania  elementów  z  jednoczesnym 
obrzuceniem krawędzi, 

−

 

dwuigłowe  czteronitkowe  –  spełniające  taką  samą  funkcję  jak  owerloki  trzynitkowe 
i stosowane  są  w  konfekcjonowaniu  wyrobów  z  dziani  półodpasowanych,  grubych 
o splocie dwułoŜyskowym, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

24 

−

 

dwuigłowe  pięcionitkowe  –  stosowane  wszędzie  tam,  gdzie  wymagane  jest  szczególne 
wzmocnienie szwu łączącego. 
Głowica owerloka ma budowę zwartą o sylwetce odmiennej od innych maszyn (rys. 33). 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 33. Budowa owerloka  [2] 

 

 Do podstawowych mechanizmów owerloka naleŜą: 

−

 

mechanizm igielnicy, 

−

 

mechanizm chwytacza wiąŜącego ścieg zabezpieczający, 

−

 

mechanizm chwytacza wiąŜącego ścieg łańcuszkowy, 

−

 

mechanizm tnący, 

−

 

mechanizm przesuwu materiału, 

−

 

mechanizm stopki dociskowej. 

Ś

ciegi  obrzucające  są  rozciągliwe.  Trwałość  szwu  i  wykończenia  brzegów  zaleŜą  od 

rodzaju ściegu. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 34. Proces wiązania ściegu obrzucającego trzynitkowego [2] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

25 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

 

b) 

 

 

 

 

 

 

c) 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

d) 

 

Rys. 35. Ściegi obrzucarek: a) ścieg dwunitkowy, b) trzynitkowy,  

c) czteronitkowy, d) pięcionitkowy 1 do 5 – nitki [2] 

 

Prawidłowe  wykonanie  szwu  zaleŜy  od  właściwego  napręŜenia  nici  wiąŜących  ścieg, 

ustawienia  odpowiedniej  gęstości  ściegu  oraz  szerokości  szwu,  a  tym  samym  szerokości 
ś

ciegu. 

Łączarka  –  maszyna  słuŜąca  do  doszywania  elementów  dzianych,  np.  kołnierzy, 

mankietów,  patek  kieszeniowych,  lamówek.  Stosowana  jest  w  procesie  szycia  wyrobów 
z dzianin odpasowanych lub półodpasowanych. Ścieg łączarki jest więc stosowany wtedy, gdy 
doszywany  element  jest  zakończony  rzędem  niezamkniętych  oczek.  Połączenie  elementów 
powinno być niewidoczne, co uzyskuje się, stosując do szycia wyłącznie takie same przędze, 
z których wykonano doszywany element. W tym przypadku nie naleŜy stosować nici. 

Wiązanie  ściegu  wykonanego  na  łączarce  przypomina  wiązanie  ściegu  stębnowego 

łańcuszkowego. Po stronie szycia widoczne są łączniki zbliŜone do łączników oczka dzianiny, 
po stronie przeciwnej widoczne jest wiązanie łańcuszka. 

Szwy  i  ściegi  łączarki  powinny  spełniać  wymagania  określone  warunkami  estetyki 

i funkcji  uŜytkowej  wyrobu.  Ścieg  nie  powinien  być  wyczuwalny  przy  rozciąganiu  dzianin 
w miejscu przeszycia, powinien być odpowiednio rozciągliwy i wytrzymały.  

 

Łączenie elementów w gotowy wyrób odzieŜowy 

Elementy wyrobu odzieŜowego wykonanego sposobem ręcznym przy uŜyciu drutów bądź 

szydełka moŜna łączyć igłą lub szydełkiem.  

Dzianinę szydełkową łączy się po prawej stronie roboty. Umiejętne łączenie pozwala na 

uŜytkowanie  dwustronne.  Przykłady  łączenia  elementów  wykonanych  na  szydełku 
przedstawiają rysunki: 36, 37, 38 i 39. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

26 

 
 
 
 
 
 
 
 

 
 

Rys. 36. Łączenie dwóch gotowych elementów oczkami łańcuszka [4] 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 37. Łączenie dwóch gotowych elementów półsłupkami [4] 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 38. Łączenie dwóch gotowych elementów igłą – niewidocznie [4] 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 39. Łączenie dwóch gotowych elementów szydełkiem [4] 

 

Błędy procesu szycia 

W wyrobach dziewiarskich mogą występować błędy surowca oraz błędy procesu dziania, 

wykończania i szycia. Do błędów szycia moŜna zaliczyć: 

−

 

złą gęstość ściegu, 

−

 

nieprawidłowe wiązanie nitek w szwie, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

27 

−

 

nierównomierny ścieg w szwie, 

−

 

krzywo łączone elementy, 

−

 

krzywy, niesymetryczny lub uszkodzony szew, 

−

 

deformację powierzchni i kształtu wyrobu, 

−

 

niedoszycia, 

−

 

nie załapane oczka, 

−

 

wadliwe podszywanie, 

−

 

perforację dzianiny, 

−

 

nie zabezpieczone szwy przed rozpruciem, 

−

 

zabrudzenia, 

−

 

nadmierne ścinanie brzegów łączonych elementów itp. 

 

Wykończenie dziewiarskich wyrobów odzieŜowych 

Do operacji końcowych procesu konfekcjonowania zalicza się: 
Zakończenie szwów – ma na celu zabezpieczenie ich przed ewentualnym spruciem. 

Obcinanie nitek wiąŜących ścieg występuje po zakończeniu czynności szwalniczych. 

Prasowanie  –  ma  ono  na  celu  wygładzenie  powierzchni  wyrobu  i  nadanie  mu 

odpowiedniego  kształtu  za  pomocą  temperatury,  pary  i  docisku.  Czynność  ta  moŜe  być 
wykonywana  między  poszczególnymi  operacjami  szwalniczymi  i  wówczas  ma  na  celu 
rozprasowanie  szwów  lub  niektórych  części  składowych  wyrobu.  Prasowaniem  końcowym 
wyrobu  jest  całkowite  wygładzenie  jego  powierzchni  z  nadaniem  odpowiedniego  kształtu. 
Czynności  prasowania  dokonuje  się  ręcznie  Ŝelazkiem  elektrycznym  lub  elektryczno  – 
parowym. 

 

Stanowisko prasowania ręcznego stanowią: deska, Ŝelazko elektryczne lub elektryczno – 

parowe.  Temperatura  Ŝelazka  moŜe  być  regulowana  w  zakresie  od    60°C  do  250°C,  co 
pozwala  na  regulowanie  wysokości  temperatury  prasowania  odpowiedniej  dla  danej  grupy 
surowcowej.  Wyroby  z  przędz  wełnianych  i  wełnopodobnych  prasuje  się  z  parowaniem  bez 
docisku.  Wyroby  z  przędz  wiskozowych  i  poliamidowych  prasuje  się  bez  parowania.  Przy 
prasowaniu  wyrobów  dzianych  naleŜy  przestrzegać  parametrów  temperatury.  Przekroczenie 
ustalonych  temperatur  i  siły  docisku  moŜe  spowodować  trwałe  uszkodzenie  powierzchni 
prasowanej dzianiny lub ją zdeformować. 

Zdobienie  –  ma  na  celu  podniesienie  walorów  estetycznych  wyrobu.  Elementami 

zdobniczymi mogą być: frędzle, hafty, pompony, aplikacje i inne. 
 

4.2.2. Pytania sprawdzające  

 

 

 

 

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie ściegi ręczne stosuje się w rękodzielnictwie wyrobów włókienniczych? 

2.

 

Jakie  ściegi  i  szwy  stosuje  się  do  łączenia  elementów  dziewiarskich  wyrobów 
wykonanych sposobem ręcznym? 

3.

 

Jakie  narzędzia  stosuje  się  do  ręcznego  łączenia  elementów  dziewiarskich  wyrobów 
odzieŜowych?  

4.

 

Jaka jest kolejność łączenia elementów wyrobów odzieŜowych? 

5.

 

Jak zbudowana jest igła maszynowa? 

6.

 

Jakie elementy maszyn szwalniczych biorą udział bezpośrednio w tworzeniu ściegu? 

7.

 

Jakie  maszyny  szwalnicze  stosuje  się  do  łączenia  elementów  dziewiarskich  wyrobów 
wykonanych na maszynach dziewiarskich sterowanych ręcznie? 

8.

 

Jakie  maszyny  szwalnicze  stosuje  się  do  łączenia  elementów  wyrobów  odzieŜowych 
wykrojonych z dzianin metraŜowych? 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

28 

4.2.3.  Ćwiczenia  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ćwiczenie 1  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wykonaj wzornik wybranych ściegów ręcznych. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)

 

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, 

2)

 

ustalić z nauczycielem ściegi do wykonania, 

3)

 

dobrać nici i igły do szycia ręcznego, 

4)

 

wykonać ściegi ręczne, 

5)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

płótno do ćwiczeń, 

−

 

nici do szycia ręcznego, 

−

 

przybory do szycia ręcznego, 

−

 

katalogi ściegów ręcznych, 

−

 

fartuch ochronny. 

 

Ćwiczenie 2 
 

Wykonaj  wzornik  szwów  maszynowych  stosowanych  w  procesie  szycia  wyrobów 

odzieŜowych z dzianin.  

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, 

2)

 

ustalić z nauczycielem rodzaje i parametry szwów do wykonania, 

3)

 

dobrać maszyny do wykonania szwów, 

4)

 

przygotować maszyny do pracy, 

5)

 

wykonać wzorniki szwów, 

6)

 

dostosować się do przepisów bhp, 

7)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

–

 

maszyny szwalnicze, 

–

 

próbki dzianin do wykonania wzorników szwów,

 

–

 

katalogi szwów maszynowych,

 

–

 

przybory do szycia,

 

–

 

nici szwalnicze,

 

–

 

fartuch ochronny.

 

 

Ćwiczenie 3  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Połącz w gotowy wyrób, wcześniej wykonane na drutach elementy swetra dziecięcego.  

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)

 

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

29 

2)

 

na  podstawie  rysunku modelowego ustalić chronologię połączenia elementów w gotowy 
wyrób, 

3)

 

ustalić sposób połączenia elementów, 

4)

 

dobrać narzędzia i przędzę do wykonania zadania, 

5)

 

połączyć elementy w gotowy w wyrób zgodnie z ustaloną chronologią, 

6)

 

wykończyć wyrób, 

7)

 

dostosować się do przepisów bhp, 

8)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

–

 

elementy swetra dziecięcego, 

–

 

rysunek modelowy swetra dziecięcego, 

–

 

przybory i materiały pomocnicze do wykonania wyrobu, 

–

 

stanowisko prasowalnicze, 

–

 

fartuch ochronny. 

 
Ćwiczenie 4  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Połącz w gotowy wyrób wszystkie elementy swetra damskiego wykonane na szydełkarce 

płaskiej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)

 

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, 

2)

 

na  podstawie  rysunku modelowego ustalić chronologię połączenia elementów w gotowy 
wyrób, 

3)

 

ustalić sposób połączenia elementów, 

4)

 

dobrać przędzę do wykonania zadania, 

5)

 

dobrać maszyny do wykonania zadania, 

6)

 

połączyć elementy w gotowy wyrób zgodnie z ustaloną chronologią, 

7)

 

wykończyć wyrób, 

8)

 

dostosować się do przepisów bhp, 

9)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

elementy swetra damskiego, 

−

 

rysunek modelowy swetra damskiego, 

−

 

przybory i materiały pomocnicze do wykonania wyrobu, 

−

 

maszyny szwalnicze, 

−

 

stanowisko prasowalnicze, 

−

 

fartuch ochronny. 

 
Ćwiczenie 5  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Z  otrzymanych  od  nauczyciela  wykrojonych  elementów  uszyj  bluzkę  damską.  Rysunek 

modelowy bluzki damskiej otrzymasz od nauczyciela.   

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)

 

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

30 

2)

 

sprawdzić  poprawność  i  kompletność  wykrojonych  elementów  na  podstawie  rysunku 
modelowego, 

3)

 

ustalić chronologię czynności na podstawie rysunku modelowego, 

4)

 

dobrać nici do wykonania zadania, 

5)

 

przygotować maszyny szwalnicze do wykonania zadania, 

6)

 

uszyć wyrób zgodnie z zaplanowaną chronologią wykonania, 

7)

 

wykończyć wyrób, 

8)

 

podczas wykonywania zadania dostosować się do przepisów bhp, 

9)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

rysunek modelowy wyrobu, 

−

 

komplet wykrojonych elementów bluzki z dzianiny, 

−

 

dodatki krawieckie, 

−

 

maszyny szwalnicze, 

−

 

stanowisko prasowalnicze wyposaŜone w Ŝelazko parowe, 

−

 

przybory i narzędzia pomocnicze, 

−

 

zeszyt ćwiczeń, 

−

 

fartuch ochronny. 

 
Ćwiczenie 6  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ustal chronologię szycia wyrobu odzieŜowego na podstawie otrzymanego od nauczyciela 

rysunku modelowego wyrobu oraz wykazu operacji technologicznych.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)

 

przeanalizować rysunek modelowy wyrobu odzieŜowego, 

2)

 

zapoznać się z wykazem operacji technologicznych, 

3)

 

wybrać odpowiednie operacje technologiczne, 

4)

 

zapisać 

w 

zeszycie 

przedmiotowym 

operacje 

technologiczne 

w 

kolejności 

chronologicznej, 

5)

 

zaprezentować swoją pracę. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

rysunek modelowy wyrobu, 

−

 

wykaz róŜnych operacji technologicznych, 

−

 

zeszyt ćwiczeń. 

 
4.2.4.  Sprawdzian postępów    

 

 

 

 

 
Czy potrafisz: 

Tak 

Nie 

1)

 

zdefiniować pojęcie szwu? 

 

 

2)

 

podać chronologię szycia dziewiarskich wyrobów odzieŜowych? 

 

 

3)

 

określić zadania owerloka? 

 

 

4)

 

rozróŜnić elementy tworzące ścieg w maszynach szwalniczych? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

31 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ   

 

 

INSTRUKCJA DLA UCZNIA  

 

 

 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test  zawiera  20  zadań.  Do  kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi. 
Tylko jedna jest prawdziwa. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

7.

 

JeŜeli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie 
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.

 

Na rozwiązanie testu masz 60 min. 

Powodzenia!  

 

 
 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

   

 

 

 

 
1.  Przedstawione elementy odzieŜy wykonane są z dzianiny 

a)

 

metraŜowej w formie płaskiej.  

 

 

 

b)

 

półodpasowanej.

 

 

c)

 

odpasowanej. 

d)

 

metraŜowej w formie workowej. 

 
2.

 

Dzianiny  wytwarzane  w  odcinkach  o  określonej  długości,  zgodnej  z  długością elementu 
wyrobu, w których jedna krawędź odcinka jest trwale zakończona i wykonana zazwyczaj 
w formie ściągacza to dzianiny 
a)  półodpasowane. 
b)  metraŜowe. 
c)  odpasowane. 
d)  odcinkowe. 
 

3.

 

Ś

cieg ręczny przedstawiony na rysunku to 

a)  krzyŜykowy. 
b)  łańcuszek. 
c)  kryty. 
d)  za igłą. 
 

 

4.

 

Dwukierunkowy układ szablonów zastosujesz do dzianin 
a)  odpasowanych. 
b)  metraŜowych o określonym kierunku wzoru.  
c)  z okrywą włosową. 
d)  metraŜowych gładkich. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

32 

5.

 

Ś

cieg przedstawiony na rysunku zastosujesz do 

a)  wstępnego łączenia elementów wyrobu odzieŜowego. 
b)  przenoszenia konturów elementów wyrobu odzieŜowego. 
c)  zdobienia elementów wyrobu odzieŜowego. 
d)  łączenia elementów wyrobu odzieŜowego. 
 

6.

 

Ś

cieg przedstawiony na rysunku zastosujesz do 

a)  łączenia elementów wyrobu odzieŜowego. 
b)  przenoszenia konturów elementów wyrobu odzieŜowego. 
c)  wstępnego łączenia elementów wyrobu odzieŜowego. 
d)  zdobienia elementów wyrobu odzieŜowego. 
 

7.

 

Ś

ciągacz w rękawie swetra męskiego moŜna wykonać splotem 

a)  dwuprawym. 
b)  atłasem. 
c)  lewoprawym. 
d)  łańcuszkowym. 
 

8.

 

Ś

cieg przedstawiony na rysunku zastosujesz do 

a)  łączenia elementów. 
b)  zabezpieczania brzegów elementów. 
c)  zdobienia elementów. 
d)  wstępnego łączenia elementów. 
 

9.

 

Pokazany na rysunku ścieg ręczny to ścieg 
a)  przed igłą. 
b)  fastrygowy. 
c)  stębnowy. 
d)  za igłą. 
 

10.

 

Odległość między kolejnymi wkłuciami igły to 
a)  gęstość szwu. 
b)  szerokość szwu. 
c)  skok ściegu. 
d)  szerokość ściegu. 
 

11.

 

Przedstawiony na rysunku ścieg powstaje na maszynie 
a)  łańcuszkowej jednonitkowej. 
b)  łańcuszkowej dwunitkowej. 
c)  owerloku dwunitkowym. 
d)  owerloku trzynitkowym. 
 
 

12.

 

Ś

cieg przedstawiony na rysunku powstaje na owerloku 

a)  pięcionitkowym. 
b)  trzynitkowym. 
c)  dwunitkowym. 
d)  czteronitkowym. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

33 

13.

 

Elementy czapki, wykonane na szydełku połączysz 
a)  owerlokiem. 
b)  stębnówką łańcuszkową jednogłową. 
c)  szydełkiem. 
d)  łączarką. 
 

14.

 

Sweter pokazany na rysunku ma rękawy typu 
a)  z główką. 
b)  płaskie. 
c)  kimono. 
d)  raglan. 
 

15.

 

Do zszycia wyrobu dziewiarskiego wykonanego sposobem ręcznym uŜyjesz 
a)  przędzy tej samej grubości. 
b)  przędzy cieńszej. 
c)  nici szwalniczych. 
d)  przędzy grubszej. 
 

16.

 

Do  łączenia  i  zabezpieczenia  krawędzi  elementów  wyrobów  odzieŜowych  wykrojonych  
z dzianin metraŜowych uŜyjesz 
a)  stębnówki łańcuszkowej jednonitkowej. 
b)  owerloka dwunitkowego. 
c)  owerloka trzynitkowego. 
d)  stębnówki łańcuszkowej dwunitkowej. 
 

17.

 

Wykonując  wyrób  odzieŜowy  sposobem  ręcznym  przy  uŜyciu  szydełka  zastosujesz 
między innymi splot 
a)  dwuprawy. 
b)  dwulewy. 
c)  lewoprawy. 
d)  słupek. 
 

18.

 

Elementy dziewiarskiego wyrobu odzieŜowego wykonasz na 
a)  szydełkarce płaskiej. 
b)  krośnie czółenkowym. 
c)  krośnie rapierowym. 
d)  snowarce. 
 

19.

 

Elementy dziewiarskiego wyrobu odzieŜowego wykonane na drutach to dzianiny  
a)  metraŜowe. 
b)  odpasowane. 
c)  półodpasowane. 
d)  odcinkowe. 
 

20.

 

Podstawowym elementem tworzącym ścieg w maszynach szwalniczych jest 
a)  napręŜacz nici. 
b)  igła. 
c)  nici szwalnicze. 
d)  podciągacz. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

34 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Wykonywanie dziewiarskich wyrobów odzieŜowych 

 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź

. 

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10

 

 

a 

b 

c 

d 

 

11

 

 

a 

b 

c 

d 

 

12

 

 

a 

b 

c 

d 

 

13

 

 

a 

b 

c 

d 

 

14

 

 

a 

b 

c 

d 

 

15

 

 

a 

b 

c 

d 

 

16

 

 

a 

b 

c 

d 

 

17

 

 

a 

b 

c 

d 

 

18

 

 

a 

b 

c 

d 

 

19

 

 

a 

b 

c 

d 

 

20

 

 

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

35 

6.

 

LITERATURA

   

 

 

 

 

 

 

 

1.

 

Dziamara H.: Dziewiarstwo maszynowo-ręczne. Technologia dla ZSZ. WSiP, Warszawa 
1987 

2.

 

Kowalczyk K.: Konfekcjonowanie dzianin. Część 1 i 2. WSiP 

3.

 

Kornobis E.: MroŜewski Z., Stajniak K.: Dziewiarstwo cz. 1 i 2. WSiP, Warszawa 1990 

4.

 

Kotecka I.: Album splotów szydełkowych. Wydawnictwo Watra warszawa 1985 

5.

 

Tyszka M. (red.): Konfekcjonowanie dzianin. Część 1. WSiP 

6.

 

Waśniewski S.: Dziewiarstwo maszynowe. WSiP, Warszawa 1988 

 
Czasopisma specjalistyczne: 
1.

 

Anna, 

2.

 

Igłą i nitką.