ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

10

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2013

ultradźwięki, natomiast kość je odbi-
ja (2, 3).

Dzięki podglądowi USG możliwe jest 

nastawienie złamania w czasie rzeczy-
wistym. Dodatkowo ultradźwięki nie 
są szkodliwe dla pacjenta i obsługi. 
Badanie USG można powtarzać wie-
lokrotnie, a aparatura jest powszech-
nie dostępna.

W pracy przedstawiono wyniki za-

stosowania podglądu USG przy nasta-
wianiu złamań kości przedramienia 
u 3 psów i 1 kota.

Materiał i metody 

Złamania rozpoznawano na podstawie 
objawów klinicznych: nieobciążanie 
i deformacja kończyny oraz w trakcie 
badania klinicznego: obrzęk i bolesność 
przy omacywaniu okolicy złamania, kre-
pitacje w okolicy złamania. W dalszej 
kolejności zwierzęta poddawano znie-
czuleniu ogólnemu. Początkowo wstrzy-
kiwano domięśniowo medetomidynę 
– 0,02 mg/kg m.c. (Cepetor – Scanvet) 
i butorfanol – 0,4 mg/kg m.c. (Butomi-
dor – Richter Pharma). Znieczulenie 
kontynuowano propofolem, wstrzyki-
wanym dożylnie według efektu działa-
nia. Obecność złamań kości przedra-
mienia potwierdzano w trakcie badania 
RTG. Zdjęcia wykonywano w projekcji 
doczaszkowo-doogonowej i profi lowej 
bocznej. Po ogoleniu okolicy złamań 
i umyciu skóry 70-procentowym etano-
lem wykonywano badanie USG. Do ob-
razowania używano elektronicznej son-
dy liniowej o częstotliwości 7,5 Mhz 
i długości stopki 40 mm (L 40; Teson, 
Polska), podłączonej do stacjonarnego 
aparatu USG (Integra; Teson, Polska). 
Sondę ustawiano równolegle do osi 

Złamania kości długich u małych zwie-
rząt można rozpoznać na podstawie 
objawów klinicznych i w trakcie ba-
dania pacjenta. W celu potwierdzenia 
obecności złamania zazwyczaj prze-
prowadzane są badania obrazowe. 
Najczęściej wykonywane są zdjęcia 
rentgenowskie. Umożliwiają one oce-
nę rodzaju złamania, a także ustalenie 
przyczyny jego powstania (pourazowe, 
patologiczne itp.).

Leczenie złamań polega na ich nasta-

wieniu i unieruchomieniu. Po nieope-
racyjnym (zamkniętym) nastawianiu 
złamania kontrolę poprawności prze-
prowadzenia zabiegu wykonuje się, 
omacując okolicę złamania. W przy-
padku wątpliwości można wykonać 
kontrolne zdjęcie RTG. Przy niezado-
walającym ustawieniu odłamów ko-
nieczne jest ponowne nastawienie zła-
mania i zazwyczaj ponowna kontrola 
rentgenowska. Wydłuża to czas i pod-
nosi koszty przeprowadzenia zabiegu. 
Rozwiązaniem tego problemu może 
być wykonanie zabiegu pod kontrolą 
fl uoroskopową. Przy użyciu fl uorosko-
pu można w czasie rzeczywistym ob-
razować położenie odłamów kostnych 
i ocenić wynik nastawienia złamania. 
Jednak aparatura do fl uoroskopii jest 
kosztowna. Dodatkowo pacjent i obsłu-
ga są narażeni na dość wysokie dawki 
promieniowania rentgenowskiego.

Badanie ultrasonografi czne  (USG) 

także pozwala na uwidocznienie miej-
sca złamania. W trakcie tego bada-
nia powierzchnia kości widoczna jest 
w postaci hiperechogenicznego pasma, 
za którym rozciąga się cień akustyczny. 
Dzieje się tak dlatego, że tkanki mięk-
kie otaczające kość dobrze przewodzą 

dr n. wet. Piotr Trębacz, lek. wet. Ewa Trębacz*, dr hab. Marek Galanty, prof. nadzw.

Katedra Chorób Małych Zwierząt z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie
* Przychodnia weterynaryjna „Wesoły Pies” w Warszawie

Ultrasound-guided reduction of the antebrachial fracture in small animals

Nastawianie złamań kości 
przedramienia pod kontrolą USG 

u psów i kotów

Streszczenie

Czterech pacjentów (trzy psy i jednego 
kota) skierowano na konsultację i lecze-
nie w związku z kulawizną kończyny 
przedniej spowodowaną złamaniem ko-
ści promieniowej i łokciowej. Dokonano 
zamkniętej repozycji odłamów kostnych 
pod kontrolą USG. Stabilizację odłamów 
przeprowadzono z użyciem opatrun-
ku gipsowego. W 6 tygodni od repozy-
cji odnotowano zrost złamań. Kontrola 
USG jest przydatna w repozycji złamań 
kości promieniowej i łokciowej u ma-
łych zwierząt.

Słowa kluczowe

pies, kot, zespolenie złamania pod kon-
trolą USG

Abstract

Three dogs and one cat were referred with 
the history of forelimb lameness because 
of the fracture of the radius and ulna. Clo-
sed reposition of the fractures was under-
taken during ultrasonographic real-time 
scanning. Fracture stabilization was per-
formed using the plaster of Paris. Fracture 
adhesion was observed 6 weeks after the 
reposition. Ultrasound guidance is a use-
ful tool in closed reposition of radius and 
ulna fractures in small animals.

Key words

dog, cat, ultrasound-guided fracture 
reduction

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

12

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2013

długiej kości. W trakcie badania oce-
niano położenie odłamów kostnych. 
Zabiegi wykonywane były przez 2 oso-
by. Operator rozciągał i nastawiał złama-
nie, a asystent obsługiwał ultrasonograf 
i zmieniając położenie głowicy, umożli-
wiał stałe śledzenie położenia odłamów 
kostnych. Po ultrasonografi cznej  oce-
nie poprawności nastawienia złamania 
kończynę unieruchamiano w opatrun-
ku gipsowym i wykonywano kontrolne 
zdjęcia RTG w projekcji doczaszkowo-
doogonowej i profi lowej bocznej.

Pierwsze kontrolne badanie RTG wy-

konywano po 4 tygodniach, a następnie 
co 2 tygodnie. Po radiologicznym po-
twierdzeniu zrośnięcia się kości zdej-
mowano opatrunek gipsowy.

Wyniki 

Leczono 3 psy w wieku 2-4 lat i 1 kota 
w wieku 4 lat. U psów stwierdzono wie-
loodłamowe złamanie k. promieniowej 
i poprzeczne k. łokciowej na wysokości 
1/4 dalszej przedramienia (ryc. 1, 2), 
poprzeczne złamanie k. promieniowej 
i łokciowej w 1/3 bliższej przedramienia 
oraz poprzeczne złamanie k. promie-
niowej i łokciowej w 1/2 przedramie-
nia. U kota stwierdzono wieloodłamowe 
złamanie k. promieniowej i poprzecz-
ne k. łokciowej na wysokości 1/4 dal-
szej przedramienia. Złamania powstały 
w wyniku wypadku komunikacyjnego 
lub upadku z wysokości (tab. 1).

U wszystkich zwierząt podczas bada-

nia USG uwidoczniono odłamy kostne 
i szczeliny złamań. Podgląd USG umoż-
liwił śledzenie położenia odłamów kost-
nych w trakcie nastawiania złamań 
(ryc. 3, 4, 5). Przeprowadzono anato-
miczne nastawienie złamań u 3 osob-
ników (przypadek 1, 3, 4). U jednego 
psa (przypadek 2) dokonano anato-
micznego nastawienia odłamów kości 
łokciowej i częściowego nastawienia 
odłamów kości promieniowej.

Wyniki kontrolnych badań RTG wy-

konywanych po założeniu opatrunku 
gipsowego były zgodne z wynikami 
badań USG (ryc. 6, 7). U wszystkich 
zwierząt złamania wygoiły się w cią-
gu 6 tygodni.

Omówienie 

Badanie USG wykorzystywane jest 
do rozpoznawania i nastawiania zła-
mań u ludzi dorosłych i dzieci (1). 
U małych zwierząt do tej pory stosowa-

Ryc. 1. Zdjęcie RTG w projekcji profi lowej bocznej przedramienia psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Widoczne wielo-
odłamowe złamanie k. promieniowej i poprzeczne k. łokciowej na wysokości 1/4 dalszej przedramienia; Ryc. 2. Zdjęcie RTG 
w projekcji doczaszkowo-doogonowej przedramienia psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Widoczne wieloodłamowe 
złamanie k. promieniowej i poprzeczne k. łokciowej na wysokości 1/4 dalszej przedramienia; Ryc. 3. Obraz USG (przekrój 
podłużny) złamania kości promieniowej u psa owczarka niemieckiego (przypadek 1) – nadgarstek po lewej; Ryc. 4. Obraz 
USG (przekrój podłużny) złamania kości promieniowej u psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Stan po rozciągnięciu 
odłamów kości promieniowej – nadgarstek po lewej; Ryc. 5. Obraz USG (przekrój podłużny) złamania kości promieniowej u psa 
owczarka niemieckiego (przypadek 1). Stan po nastawieniu złamania kości promieniowej – nadgarstek po lewej Ryc. 6. Zdjęcie 
RTG w projekcji profi lowej bocznej przedramienia psa owczarka niemieckiego (przypadek 1). Stan po nastawieniu złamań 
i założeniu opatrunku usztywniającego; Ryc. 7. Zdjęcie RTG w projekcji doczaszkowo-doogonowej przedramienia psa owczarka 
niemieckiego (przypadek 1). Stan po nastawieniu złamań i założeniu opatrunku usztywniającego

1

3

4

5

6

2

7

ry

c. ar

chiwum autor

ów

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

13

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2013

no je między innymi do monitorowania 
przebiegu gojenia się złamań oraz roz-
poznawania braku zrostu i tworzenia 
się stawów rzekomych (5-8).

Anatomiczne nastawienie złamania 

umożliwia jego zrośnięcie się w optymal-
nym czasie i przywrócenie pełnej spraw-
ności uszkodzonej kończyny. Powszech-
nie stosowaną metodą wstępnej oceny 
poprawności nastawienia złamania jest 
omacanie jego okolicy. Jednak ze wzglę-
du na obrzęk okolicznych tkanek mięk-
kich ocena ustawienia odłamów kost-
nych może być trudna lub niemożliwa. 
Dzięki podglądowi USG możliwe jest 
śledzenie w czasie rzeczywistym położe-
nia odłamów kostnych, co ułatwia prawi-
dłowe nastawienie złamania. Dodatkowo 
możliwa jest szybka ocena poprawności 
przeprowadzenia zabiegu bez potrzeby 
wykonywania zdjęć RTG. U leczonych 
zwierząt wyniki badania USG wyko-
nywanego po zabiegu były identyczne 
z wynikami badań RTG.

Wśród leczonych zwierząt tylko u jed-

nego psa nie udało się anatomicznie na-
stawić odłamów kości promieniowej 
(przypadek 2). Wynikało to ze znacz-
nego przemieszczenia odłamów, wy-
wołanego silnym przykurczem mięśni 
przedramienia. U tego pacjenta złama-

Tab. 1. Podstawowe dane dotyczące 4 leczonych zwierząt oraz dane dotyczące rodzaju i umiejscowienia złamań kości przedramienia, przyczyn ich powstania, czasu, w jakim 
rozpoczęto leczenie złamań, a także wyników leczenia
* Niewielka deformacja przedramienia wywołana nieanatomicznym nastawieniem złamania k. promieniowej. Brak kulawizny

Lp.

Gatunek/Rasa

Wiek 

(lata)

Masa 

ciała 

(kg)

Rodzaj 

i umiejscowienie 

złamań

Przyczyna 

powstania 

złamania

Czas od powstania 

złamania do jego 

nastawienia (godz.)

Wynik leczenia

1.

pies:

owczarek

niemiecki

4

33

wieloodłamowe k. promie-

niowej, poprzeczne

k. łokciowej (1/4 dalsza 

przedramienia)

wypadek 

komunikacyjny

12

bardzo dobry

2.

pies:

jack russel terrier

3

5

poprzeczne k. promienio-

wej i łokciowej (1/3 bliższa 

przedramienia)

wypadek 

komunikacyjny

72

dobry*

3.

pies: mieszaniec

2

17

poprzeczne k. promienio-

wej i łokciowej (1/2 przed-

ramienia)

upadek z rąk 

właściciela

4

bardzo dobry

4.

kot:

europejski 

krótkowłosy

4

3,2

wieloodłamowe k. promie-

niowej, poprzeczne 

k. łokciowej (1/4 dalsza 

przedramienia)

upadek z rąk 

właściciela

4

bardzo dobry

nia nastawiano dopiero po 3 dniach 
od ich powstania. Pomimo tego, dzię-
ki podglądowi USG, dokonano anato-
micznego nastawienia złamania kości 
łokciowej, co umożliwiło zrośnięcie się 
obu złamań i powrót kończyny do peł-
nej sprawności.

Do ultrasonograficznej oceny po-

wierzchni kości najlepiej użyć głowicy 
liniowej o wysokiej częstotliwości (4). 
U leczonych zwierząt stosowano gło-
wicę o częstotliwości 7,5 Mhz, co po-
zwoliło na uwidocznienie odłamów 
kostnych i szczelin złamań. Dzięki uży-
ciu głowicy liniowej możliwe było jed-
noczesne uwidocznienie końców odła-
mów kostnych i szczeliny złamania. 
Było to przydatne przy ocenie stopnia 
rozciągnięcia, a następnie poprawno-
ści nastawienia odłamów.

Reasumując, podgląd USG umożli-

wia precyzyjne nastawienie złamań ko-
ści przedramienia u małych zwierząt. 
Jest to prosta i łatwa technika do za-
stosowania w praktyce klinicznej.  ‰

Piśmiennictwo
 1. Chern T.C., Jou I.M., Lai K.A.: Sono-

graphy for monitoring closed reduction 
of displaced extra-articular distal radial 
fractures. „J Bone Joint Surg Am”, 2002, 
84, 194-203.

  2. Cho K.H., Lee S.M., Lee Y.H.: Ultrasound 

diagnosis of either an occult or missed fractu-
re of an extremity in pediatric-aged children. 
„Korean J Radiol”, 2010, 11, 84-94.

 3. Haddan-Zebouni S., Abi Khali S., Ro-

ukos S.: Limb fractures: ultrasound imaging 
features. „J Radiol”, 2008, 89, 557-563.

 4. Noble V.E., Nelson B., Sutingco A.N.: 

Złamania. [W:] Podręcznik ultrasonografi i 
w medycynie ratunkowej i intensywnej tera-
pii. Medipage, Warszawa 2010.

 5. Risselada M., Kramer M., van Bree H.: 

Approaches for ultrasonographic evaluation 
of long bones in the dog. „Vet Radiol Ultra-
sound”, 2003, 44, 214-220.

  6. Risselada M., Kramer M., De Rooster H.: 

Ultrasonographic and radiographic asses-
sment of uncomplicated secondary fracture 
healing of long bones in dogs and cats. „Vet 
Surg”, 2005, 34, 99-107.

 7. Risselada M., van Bree H., Kramer M.: 

Ultrasonographic assessment of fracture he-
aling after plate osteosynthesis. „Vet Radiol 
Ultrasound”, 2007, 48, 368-372.

  8. Risselada M., van Bree H., Kramer M.: Use 

of ultrasonography to guide the management 
of delayed unions in three dogs. „Vet Rec”, 
2008, 162, 725-727.

dr n. wet. Piotr Trębacz

Katedra Chorób Małych Zwierząt

z Kliniką

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

SGGW w Warszawie

02-776 Warszawa

ul. Nowoursynowska 159