ERGONOMIA I FIZJOLOGIA – PODSTAWOWE POJĘCIA.
Ergonomia (z gr. ergo – praca, nomos – prawo, prawidłowość) – pojęcie pojawiło się
pierwszy raz w publikacji prof. Jastrzębowskiego w 1868r. Pojęcie powróciło w latach
dwudziestych XX wieku za sprawą Taylora i Gilberth’a, którzy byli przedstawicielami
naukowej organizacji pracy i twórcami tayloryzmu. Działalność Taylora i Gilberth’a
przypada na przełom XIX i XX wieku. Ergonomię moŜna podzielić na szkołę klasyczna,
behawioralną i ilościową.
ZałoŜenia Tayloryzmu.
1.
NaleŜy wykorzystywać moŜliwości wynikające z naukowego doboru pracowników,
tak Ŝeby moŜna było kaŜdemu z nich przydzielić pracę, do której najbardziej się
nadaje.
2.
Potrzeba określenia jednej metody wykonywania kaŜdego zadania.
3.
Potrzeba ciągłego szkolenia i doskonalenia pracowników (podniesienie wydajności
leŜy w interesie pracodawcy i pracownika).
4.
Konieczność wytworzenia właściwej atmosfery pracy pomiędzy kierownictwem,
a pracownikami.
Ergonomia – pojęcie wprowadzone w celu określenia nauki zajmującej się powiązaniem
między człowiekiem, a pracą. Przedmiotem ergonomii są zagadnienia dostosowania maszyn,
urządzeń i narzędzi do moŜliwości pracownika w celu usunięcia zagroŜenia jego zdrowia
i Ŝycia, optymalizacji kosztu biologicznego oraz zapewnienia wygody podczas jej
wykonywania.
Materialne środowisko pracy – rozpatrywane jest w sensie długotrwałego oddziaływania
czynników znajdujących się w otoczeniu stanowiska pracy oraz w skutek tego powstających
chorób zawodowych czy ewentualnych wypadków.
Ogólny schemat projektowania ergonomicznego.
E-1: projektowanie procesów pracy z uwzględnieniem treści pracy, metody pracy, funkcji
wyposaŜenia technologicznego.
E-2: projektowanie przestrzeni pracy (przestrzeni czynności roboczych i pracy wzroku), tzw.
elementów sterowniczych.
E-3: projektowanie elementów informacyjnych, sygnalizacyjnych i sterowniczych.
E-4: projektowanie środowiska fizyko – chemiczno – biologicznego.
Fizjologia pracy człowieka – zajmuje się podstawowymi procesami fizjologicznymi, które
zachodzą w organizmie człowieka podczas wysiłku i oceną czynników kształtujących
zdolność organizmu ludzkiego do pracy.
Zapotrzebowanie
społeczne
Określenie granic
projektowanego systemu
Sformułowanie
i rozdzielenie zadań
projektowanego systemu
Związki funkcjonalne
i emocjonalne z innymi systemami
Cechy konstrukcyjno -
technologiczne
MoŜliwości nadsystemu
E-1
Określenie zadań człowieka
Określenie zadań obiektu
technicznego
Określenie wymaganych cech
człowieka
Wstępne projektowanie metod
pracy
Projektowanie pozycji ciała
człowieka
Określenie parametrów
przestrzeni manipulacyjnej
człowieka
Prognozowanie wielkości
obciąŜeń człowieka
Określenie wymaganych cech
uŜyteczności
Opracowanie koncepcji konstrukcji
zespołów funkcjonalnych
Wstępne projektowanie
architektury
Zlokalizowanie zespołu
sygnalizacyjno – sterowniczego
oraz strefy manipulacji
technologicznej
Projektowanie konstrukcji
zespołów funkcjonalnych
(stanowiska)
Wykonanie i badanie prototypu.
Weryfikacja dokumentacji
E-2
E-3
E-4
E-1 + E-4
Fizjologiczny aspekt procesu pracy.
Fizjologię moŜna zdefiniować jako naukę o funkcjach Ŝywych organizmów, ich częściach
strukturalnych oraz zachodzących w nich procesach fizykochemicznych.
Fizjologia pracy wchodzi w skład fizjologii człowieka i zajmuje się badaniem wpływu pracy
wykonywanej przez człowieka na jego ustrój jako całość, a takŜe na funkcjonowanie
poszczególnych jego organów i układów oraz bioenergetykę.
System informacyjny człowieka.
Właściwości Ŝywych organizmów oparte są na:
prawie przemiany materii i energii,
umiejętności selekcji najwaŜniejszych informacji spośród niezliczonej ich liczby, stale
docierającej z otoczenia,
reakcji organizmu na wyselekcjonowane bodźce w sposób optymalny dla jego
potrzeb,
zdolności zapamiętywania, uczenia się, opartej na odpowiednio przetworzonych,
napływających informacjach,
zdolności do regeneracji i kompensacji uszkodzeń ciała,
zdolności do adaptacji.
ś
adna Ŝywa istota nie stanowi całkowicie zamkniętego, autonomicznego systemu. Dla jej
istnienia niezbędny jest ciągły, aktywny kontakt ze środowiskiem za pomocą strumienia
informacji. Informacje, czyli wiadomości, związane są z jakimś fizycznym nośnikiem
i przekazywane od nadawcy do odbiorcy, wywołując u niego określoną reakcję. Działając na
człowieka, informacja podlega:
odbiorowi,
przetwarzaniu (transformacja pierwotnego, oryginalnego sygnału na szereg,
następujących po sobie zmian),
zapamiętaniu (pozostawienie po sobie śladów w pamięci),
przenoszeniu.
Człowiek moŜe odbierać informacje zarówno o otoczeniu jak i o swym wnętrzu.
Wyspecjalizowały się w jego organizmie specyficzne struktury biologiczne tzw. receptory:
teleceptory, które wyłapują bodźce z otoczenia dalszego (narząd powonienia, wzroku
i słuchu),
eksteroreceptory, przekazują informacje z otoczenia bliskiego (czucie dotyku, ucisku,
ciepła, zimna, bólu i smaku),
proprioceptory, które wysyłają informacje o stanie układu kostno-stawowo -
mięśniowym oraz ruchu całego ciała i jego części,
interoceptory, które dostarczają informacji o wnętrzu organizmu.
Informacja zawarta w potencjale generującym zostaje zakodowana w receptorze w postaci
potencjału czynnościowego, czyli serii krótkotrwałych impulsów o stałej amplitudzie,
niezaleŜnej od wartości potencjału generującego.