w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 9 / 2 0 0 4

p r e z e n t a c j a

80

W

ramach tej działalności, opar-
tej na bogatym asortymencie

produkowanych mikroprocesoro-
wych automatów SZR, realizujemy
kompleksowe usługi związane z in-
stalowaniem nowoczesnych układów
automatyki przełączania zasilań
w rozdzielniach nn i SN [1, 2, 3, 4].
W ostatnim roku ofertę naszych pro-
duktów związanych z automatyką
przełączania zasilań wzbogaciliśmy
o mikroprocesorowy automat AP-
Zmini, dedykowany dla rozdzielni SN
niewyposażonych w przekładniki na-
pięciowe [5, 6].

Potrzeba skonstruowania takiego

urządzenia wynika z instalowania
u wielu odbiorców komunalnych,
a często również przemysłowych,
prostych rozdzielnic SN niewyposa-
żanych w przekładniki napięciowe.
Do kontroli obecności napięcia słu-
żą w nich wskaźniki podłączone do
izolatorów reaktancyjnych (rezystan-
cyjnych), zwanych także dzielnika-
mi reaktancyjnymi (rezystancyjny-
mi). Wyposażenie tak skonstruowa-
nej rozdzielnicy w typowy układ SZR
wymaga dobudowania w niej prze-
kładników napięciowych, co wią-
że się z poważnymi zmianami kon-
strukcyjnymi i dodatkowymi koszta-
mi, a w wielu przypadkach jest prak-
tycznie niewykonalne.

Wychodząc naprzeciw potrzebom

producentów i użytkowników tego ro-
dzaju rozdzielnic opracowany został
w naszej firmie rozproszony układ au-
tomatyki SZR, niewymagający stoso-
wania przekładników napięciowych,
a oparty na specjalnie skonstruowa-

automatyka SZR dla rozdzielni
SN bez przekładników
napięciowych

inż. Rudolf Głowocz - P.U.E. Energotest – Energopomiar Gliwice

nym automacie APZmini. Układ jest
dedykowany dla rozdzielni średnie-
go napięcia niewyposażonych w prze-
kładniki napięciowe.

Pomiar napięcia bazuje na infor-

macjach uzyskiwanych z izolatorów
reaktancyjnych. Izolatory takie są
obecnie standardowo zabudowywa-
ne we wszystkich nowych rozdziel-
nicach. Jeżeli rozdzielnica starszego
typu ich nie posiada, to wystarczy
w polach zasilających wymienić je-
den zestaw izolatorów (we wszyst-
kich trzech fazach) na reaktancyj-
ne. Element pomiarowy stanowi
w omawianym układzie przekaź-
nik PB-S. Przekaźnik ten powstał na
bazie produkowanego przez Ener-
gotest

przekaźnika blokady łącze-

niowej uziemnika PB. Można go za-
stosować zarówno w rozdzielnicach
nowo budowanych, jak i w rozdziel-
nicach już eksploatowanych. Prze-
kaźnik PB-S, podobnie jak dotych-
czasowy PB, posiada człon pomia-
rowy porównujący wartość prądu
wyjściowego izolatora z nastawio-
ną wartością progową oraz optycz-
ne wskaźniki obecności napięcia.
Czułość członu pomiarowego (dopa-
sowania do konkretnego typu izo-
latora) jest nastawiana przełączni-
kiem umieszczonym na tylnej ścian-
ce obudowy. Przekaźnik PB-S wypo-
sażono ponadto w dodatkowe pod-
zespoły służące do realizacji auto-
matyki SZR.

Opisywany automat można sto-

sować w jednym z pięciu najczęściej
spotykanych układów pierwotnych.
Układ rozdzielni jest programowa-

ny przełącznikiem umieszczonym
na tylnej ściance automatu. Na ry-
sunku 1

przedstawiono układy pra-

cy, w których może pracować auto-
mat APZmini.

Na rysunku 2 przedstawiono przy-

kładowy sposób podłączenia automa-
tyki w rozdzielni pracującej w ukła-
dzie rezerwy ukrytej.

Układ automatyki SZR ma struktu-

rę rozproszoną, składającą się z:

jednego automatu APZmini, któ-

rego zadaniem jest sterowanie au-
tomatyką SZR; automat zabudo-
wać można w dowolnym miejscu
na elewacji rozdzielnicy,

kilku przekaźników PB-S, których

zadaniem jest zbieranie informa-
cji z danego pola (w tym kontro-
la obecności napięcia); równocze-
śnie pełnią one rolę elementów
wykonawczych automatyki SZR;
przekaźniki należy zabudować na
elewacji odpowiednich pól roz-
dzielnicy.
Połączenia pomiędzy automatem

a przekaźnikami wykonane są kabla-
mi komunikacyjnymi z wykorzysta-
niem typowych złącz DB9

Automat APZmini został opracowa-

ny pod kątem zastosowania w stosun-
kowo prostych rozdzielniach. Umożli-
wia on wykonanie przełączeń w na-
stępujących cyklach:

SZR – samoczynne załączanie re-

zerwy – realizowane samoczyn-
nie przez automat (na podstawie
warunków istniejących w roz-
dzielni), w sytuacjach awaryjnych
(w chwili wystąpienia zakłóceń
w zasilaniu rozdzielni); wykony-

wane z zasilania podstawowego
na zasilanie rezerwowe,

SPP – samoczynne przełączanie

powrotne – realizowane samo-
czynnie przez automat (na pod-
stawie warunków istniejących
w rozdzielni), w przypadku po-
wrotu napięcia podstawowego;
wykonywane z zasilania rezerwo-
wego na zasilanie podstawowe.
Jest to przełączenie przywracają-
ce zasilanie podstawowe rozdziel-
ni, znane też pod nazwą „SZR po-
wrotny” lub „samopowrót”,

AZZ – automatyka załączania zasi-

Szeroko pojęta problematyka zapewnienia ciągłości zasilania jest od wielu lat jednym
z głównych pól zainteresowania firmy Energotest - Energopomiar.

Rys. 1 Układy pierwotne rozdzielni

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 9 / 2 0 0 4

81

lania – realizowana samoczynnie
przez automat (na podstawie wa-
runków istniejących w rozdziel-
ni), gdy rozdzielnia pozostała bez
napięcia i powraca napięcie w jed-
nym z torów zasilających,

PPZ – planowe przełączanie za-

silań – pobudzane ręcznie przez
obsługę, wykonywane w normal-
nych warunkach pracy pomiędzy
dwoma wyłącznikami wskazany-
mi przez obsługę.
Automat umożliwia programo-

we uaktywnienie lub zablokowa-
nie każdego z kierunków i rodzajów
przełączeń. Umieszczono go w obu-
dowie zatablicowej Bopla CombiBac
160, spełniającej wymogi dla stop-
nia ochrony IP54. Może on być za-
budowany na elewacji w dowolnym
miejscu rozdzielnicy. Widok auto-
matu APZmini przedstawiono na
fotografii 1

.

Zasadniczymi cechami wyróżniają-

cymi automatykę SZR opartą na auto-
macie APZmini są:

możliwość stosowania pełnej au-

tomatyki SZR w prostych roz-
dzielniach SN bez przekładników
napięciowych,

zmniejszenie pracochłonności

przez zastosowanie systemu roz-
proszonego; przekaźniki PB -S
(spełniające funkcje pomiaro-
we i wykonawcze) są zabudowa-
ne w polach odpowiednich wy-
łączników, do połączeń automa-

tu z przekaźnikami wykorzystu-
je się powszechnie dostępne ka-
ble ze złączami DB9.
Ponadto automatyka ta posiada kil-

ka korzystnych cech:

może być stosowana w różnych

(pięciu) układach rozdzielni; pro-
gramowanie układu rozdzielni
dokonywane jest podczas monta-
żu i uruchomienia automatu,

umożliwia wykonywanie przełą-

czeń dla wszystkich kierunków
dostępnych w danym układzie
rozdzielni, o programie działania
automatu decyduje obsługa, która
w nastawach może uaktywnić lub
zablokować przełączenia dla kon-
kretnego kierunku,

ma możliwość współpracy z sys-

temem nadrzędnym, dzięki temu
automat może pracować jako ste-
rownik pola, co jest szczególnie
istotne w czasach rozwoju tech-
nologii informatycznych i wpro-
wadzania bezobsługowej eksplo-
atacji obiektów energetycznych,

wyposażony jest w rejestrator

zdarzeń, który pozwala prześle-
dzić prawidłowość działania au-
tomatyki SZR i umożliwia prze-
analizowanie zakłóceń występu-
jących w rozdzielni,

przekaźnik PB-S posiada dotych-

czasowe funkcje przekaźnika PB
(wskaźnik obecności napięcia,
blokada uziemnika), zastosowa-
nie przekaźnika PB-S eliminuje

konieczność stosowania innych
urządzeń kontrolujących obec-
ność napięcia,

niewielkie wymiary pozwalają na

swobodny montaż w każdej roz-
dzielnicy.
Proponowany układ automatyki

spełnia wymagania stawiane auto-
matyce prostych rozdzielni SN. Brak
przekładników napięciowych oraz
zastosowanie systemu rozproszone-
go w zasadniczy sposób zmniejsza-
ją pracochłonność (poprawiają nie-
zawodność) oraz obniżają koszty za-
stosowania automatyki SZR. Dodat-
kowe cechy automatu APZmini wy-
mienione powyżej zwiększają jego
funkcjonalność i predysponują go
do stosowania w prostych rozdziel-
niach SN.

literatura

1. S. Cholewa, R. Głowocz, K. Śnitek,

Automatyka SZR – jedna z głów-
nych dziedzin działalności Ener-
gopomiaru i PUE Energotest-Ener-
gopomiar, Energetyka, 2000 nr 3.

2. R. Głowocz, Poprawa niezawod-

ności zasilania odbiorów poprzez
wykorzystanie nowych funk-
cji skracających czas zadziałania
urządzeń SZR, Wiadomości elek-
trotechniczne, 2000 nr 4.

3. S. Cholewa, R. Głowocz, Automa-

tyka SZR w układach z wieloma

źródłami zasilania, Automatyka
elektroenergetyczna, 2002 nr 2.

4. S. Cholewa, R. Głowocz, Dostoso-

wanie urządzeń automatyki SZR
do indywidualnych potrzeb eks-
ploatacji, Automatyka elektro-
energetyczna, 2003 nr 2.

5. R. Głowocz, Automatyka SZR

w układach bez przekładników
napięciowych, Seminarium: Au-
tomatyka elektroenergetyczna –
problematyka eksploatacji i mo-
dernizacji, Ustroń 2003.

6. Automat APZmini – Instrukcja

użytkowania, Energotest-Energo-
pomiar Gliwice, luty 2004 r.

Fot. 1 Widok automatu APZmini

Rys. 2 Podłączenie automatyki SZR dla układu rezerwy ukrytej

PUE Energotest

- Energopomiar Sp. z o.o.

ul. Chorzowska 44B,

44-100 Gliwice

tel. [phone],

fax [phone]

[e-mail]

www.energotest.com.pl