1
GÓRA
Ś
MIECI RO
Ś
NIE
konspekt warsztatu
Poziom: gimnazjum
Przedmiot: biologia
Podstawa programowa:
Biologia: Tre
ś
ci nauczania:
8. Działania człowieka w
ś
rodowisku przyrodniczym i ich konsekwencje.
Skrót: W czasie zaj
ęć
uczniowie zapoznaj
ą
si
ę
z podstawowymi poj
ę
ciami: odpad, gospodarowanie odpadami.
Zapoznaj
ą
si
ę
z podstawowymi danymi statystycznymi dotycz
ą
cymi ilo
ś
ci produkowanych w Polsce odpadów
komunalnych, metodami zagospodarowania odpadów i podstawowymi regulacjami prawnymi w tym zakresie.
Cele operacyjne:
Ucze
ń
:
•
definiuje poj
ę
cia: odpady, gospodarka odpadami, odpady komunalne, unieszkodliwianie i odzysk,
•
zna podstawowe statystyki dotycz
ą
ce produkcji odpadów w Polsce,
•
rozumie zwi
ą
zek mi
ę
dzy konsumpcj
ą
a ilo
ś
ci
ą
powstaj
ą
cych odpadów,
•
zna zasady post
ę
powania z odpadami i rozumie swoje obowi
ą
zki jako wytwórca odpadów,
•
potrafi wymieni
ć
podstawowe metody zagospodarowania odpadów,
•
zna problemy zwi
ą
zane z gospodarowaniem odpadami – ich unieszkodliwianiem i odzyskiem,
•
rozumie istot
ę
i znaczenie recyklingu odpadów jako głównego sposobu ich zagospodarowania.
Metody i techniki pracy:
•
praca w grupach,
•
burza mózgów,
•
dyskusja,
•
zadanie rachunkowe,
•
praca z map
ą
.
Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne.
Pomoce: karty pracy (zał
ą
cznik), drobne papierowe odpady, mapa miasta w formacie co najmniej A3.
Bibliografia:
Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, Materiały Szkoleniowe
„Gospodarowanie odpadami komunalnymi w Polsce” opracowane w ramach projektu „Sklep
→
wysypisko: ulica
jednokierunkowa?” (
http://www.niewyrzucaj.eu/index.php?strona=materialy
), Ramowa Dyrektywa o odpadach
(75/442/EEC) i Ustawa o odpadach z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 628).
Przebieg zaj
ęć
:
1) Dokonujemy podziału uczniów na 4-5 grup (ka
Ŝ
da grupa b
ę
dzie pracowa
ć
przy oddzielnym stoliku).
Prowadz
ą
cy rozdaje ka
Ŝ
dej grupie karty pracy, na których uczniowie wypisuj
ą
wyrazy kojarz
ą
ce im si
ę
ze słowem
„odpady” (zadanie 1a na karcie pracy).
O
ś
rodek Działa
ń
Ekologicznych „
Ź
ródła”
Oddział w Warszawie
Al. Niepodległo
ś
ci 186 00-608 Warszawa
2
2) Dzieci przy pomocy prowadz
ą
cych formułuj
ą
definicj
ę
„odpadu”: czym jest odpad? Jakie ma cechy? Jak
powstaje? (zadanie 1b na karcie pracy). Ogólnie odpad mo
Ŝ
na zdefiniowa
ć
jako rzecz niepotrzebn
ą
, zb
ę
dn
ą
, której
si
ę
pozbywamy.
3) Przy pomocy kart pracy uczniowie obliczaj
ą
, jak
ą
ilo
ść
odpadów produkuj
ą
rocznie i porównuj
ą
to z ilo
ś
ci
ą
odpadów produkowanych przez statystycznego Polaka (zadanie 2a i 2b). Nast
ę
pnie zastanawiaj
ą
si
ę
, dlaczego
w du
Ŝ
ych miastach produkuje si
ę
wi
ę
cej ni
Ŝ
ś
rednio w Polsce. Chodzi tu o wskazanie dzieciom,
Ŝ
e w wielkich
o
ś
rodkach miejskich poziom konsumpcji jest znacznie wy
Ŝ
szy ni
Ŝ
np. na wsi (z uwagi na obecno
ść
wielu sklepów,
wi
ę
ksz
ą
zamo
Ŝ
no
ść
mieszka
ń
ców etc.) i st
ą
d w miastach ilo
ść
powstaj
ą
cych odpadów jest bardzo du
Ŝ
a.
4) W dalszej cz
ęś
ci uczniowie zapoznaj
ą
si
ę
z podstawowymi regulacjami prawnymi dotycz
ą
cymi gospodarki
odpadami (punkt 3 na karcie pracy). Prosimy, by uczniowie najpierw po cichu przeczytali pierwszy fragment tekstu,
a nast
ę
pnie wspólnie zastanawiamy si
ę
, kim w praktyce jest posiadacz odpadów. Posiadacz odpadów,
w przypadku odpadów komunalnych, to ka
Ŝ
dy z nas – jeste
ś
my ich wytwórcami. Z chwil
ą
, gdy wyrzucimy je do
zsypu, ich wła
ś
cicielem staje si
ę
spółdzielnia mieszkaniowa, która administruje na danym osiedlu.
W przypadku domów jednorodzinnych, mieszka
ń
cy domów s
ą
wła
ś
cicielami odpadów do momentu ich odbioru
przez przedsi
ę
biorstwo „odpadowe”. Zastanawiamy si
ę
, jakie s
ą
nasze obowi
ą
zki jako posiadaczy odpadów.
Kolejny fragment Ustawy mówi o zasadzie „zanieczyszczaj
ą
cy płaci”. Ten zapis ma wskaza
ć
,
Ŝ
e to my płacimy na
wyprodukowane przez nas
ś
mieci. Im wi
ę
cej odpadów powstaje w naszych domach, tym wi
ę
ksze koszty ponosimy.
Nast
ę
pny fragment: „Zasady gospodarowania odpadami” okre
ś
la w sposób ogólny, jak nale
Ŝ
y post
ę
powa
ć
z odpadami. Mówi on jasno,
Ŝ
e w pierwszej kolejno
ś
ci nale
Ŝ
y d
ąŜ
y
ć
do zapobiegania powstawaniu odpadów,
a kiedy powstan
ą
, zapewnia
ć
ich odzysk. Tylko je
ś
li nie uda si
ę
ich odzyska
ć
, nale
Ŝ
y je utylizowa
ć
(unieszkodliwia
ć
), pami
ę
taj
ą
c jednak o tym, aby minimalizowa
ć
wpływ ich utylizacji na
ś
rodowisko. Co wi
ę
cej,
obecnie obowi
ą
zuj
ą
ce prawo mówi o tym,
Ŝ
e odpady powstaj
ą
ce w naszych domach, w miejscach gdzie
przebywamy, maj
ą
by
ć
zbierane selektywnie, tj. segregowane. Jest to bardzo wa
Ŝ
ny zapis, który nakłada na nas
obowi
ą
zek segregowania odpadów. Po wspólnej rozmowie uczniowie maj
ą
czas na uzupełnienie kart pracy w
zadaniu 3.
5) Prowadz
ą
cy na du
Ŝ
ej mapie miasta rozsypuje
ś
mieci i proponuje uczniom, aby wcielili si
ę
w rol
ę
zespołu
maj
ą
cego upora
ć
si
ę
z du
Ŝą
ilo
ś
ci
ą
odpadów w mie
ś
cie i by zdecydowali, w jaki sposób rozwi
ąŜą
problem
odpadów (zadanie 4a). Dzieci z pewno
ś
ci
ą
wska
Ŝą
wywóz odpadów na składowisko. Układamy wówczas na mapie
wi
ę
ksz
ą
ilo
ść
odpadów i prosimy, by dzieci je zagospodarowały. Je
ś
li znów pojawi si
ę
propozycja wywozu na
składowisko, mówimy,
Ŝ
e składowisko zostało zamkni
ę
te i nie ma ju
Ŝ
w mie
ś
cie miejsca na składowanie odpadów.
Stopniowo zwi
ę
kszamy ilo
ść
odpadów i w razie potrzeby, stawiamy uczniom kolejne ograniczenia, np. w s
ą
siednim
mie
ś
cie równie
Ŝ
nie ma ju
Ŝ
czynnego składowiska lub burmistrz tego miasta zakazał przyjmowa
ć
odpady spoza
jego terenu itd. Ograniczeniem jest tak
Ŝ
e koszt danej metody.
Ć
wiczenie ma prowadzi
ć
do wniosku,
Ŝ
e składowanie tylko cz
ęś
ciowo pozwala na rozwi
ą
zanie problemu odpadów i na dłu
Ŝ
sz
ą
met
ę
nie jest skuteczne.
St
ą
d, istnieje konieczno
ść
innego gospodarowania odpadami.
6) Prosimy uczniów, by wypisali na karcie pracy znane im sposoby zagospodarowania odpadów (stosowane
w Polsce metody to przede wszystkim: spalanie, składowanie, selektywna zbiórka i recykling materiałowy oraz
kompostowanie; inne metody zagospodarowania odpadów to np. fermentacja odpadów organicznych,
zgazowywanie, deponowanie na dnie mórz, deponowanie w otworach pogórniczych; schemat gospodarowania
odpadami znajduje si
ę
poni
Ŝ
ej konspektu) (zadanie 4b).
7) Prowadz
ą
cy przeprowadza dyskusj
ę
z uczniami na temat ró
Ŝ
nych sposobów zagospodarowania odpadów
(nale
Ŝ
y skupi
ć
si
ę
tutaj na: spalaniu, składowaniu, selektywnej zbiórce i recyklingu materiałowym oraz
kompostowaniu, gdy
Ŝ
s
ą
to główne metody stosowane w Polsce), wskazuj
ą
c ogólnie ich zalety i wady (przykłady
w tabeli poni
Ŝ
ej). Nast
ę
pnie uczniowie wypełniaj
ą
tabel
ę
zamieszczon
ą
na karcie pracy (zadanie 4c na karcie
pracy). Wniosek z porównania wad i zalet tych metod b
ę
dzie taki,
Ŝ
e odzysk odpadów poprzez recykling
(materiałowy i organiczny) jest najmniej szkodliwym sposobem ich zagospodarowania, poniewa
Ŝ
pozwala na
ponowne u
Ŝ
ycie tych samych surowców (a wi
ę
c na oszcz
ę
dne ich u
Ŝ
ytkowanie), ale tak
Ŝ
e nie wi
ąŜ
e si
ę
3
z konieczno
ś
ci
ą
zajmowania coraz wi
ę
kszych powierzchni na składowiskach i eliminuje zwi
ą
zane z tym
zagro
Ŝ
enia.
8) W ramach podsumowania prosimy uczniów, by zastanowili si
ę
, czy rozumiej
ą
ju
Ŝ
, dlaczego podstawowym
sposobem
zagospodarowywania
odpadów
powinien
by
ć
recykling
(materiałowy
lub
organiczny,
np. kompostowanie), a inne metody powinny by
ć
ograniczane. Pytamy, jak post
ę
puj
ą
ze swoimi odpadami: czy
segreguj
ą
je i wynosz
ą
c do odpowiednich kontenerów zapewniaj
ą
ich recykling, czy wyrzucaj
ą
do zsypu, kieruj
ą
c
je tym samym na składowisko? W ramach podsumowania mo
Ŝ
na przeprowadzi
ć
wst
ę
pn
ą
dyskusj
ę
na temat
mo
Ŝ
liwo
ś
ci segregacji odpadów przez uczniów (w domach, na osiedlach).
Wady i zalety popularnych metod zagospodarowania odpadów komunalnych
sposoby
zagospodarowania
odpadów
wady
zalety
składowanie
odpady nadal zalegaj
ą
w
ś
rodowisku;
powa
Ŝ
ne zagro
Ŝ
enia dla
ś
rodowiska i
zdrowia człowieka (gaz wysypiskowy –
m.in. metan: zagro
Ŝ
enie wybuchem, gaz
cieplarniany; odcieki – zagro
Ŝ
enie dla wód
gruntowych i powierzchniowych),
zaburzenie krajobrazu; zajmowanie coraz
wi
ę
kszych powierzchni; odory
prosta (wymaga tylko odbioru
ś
mieci od mieszka
ń
ców i
ich wywozu na składowisko), tania (ok. 16 zł/, ale od
stycznia 2008 znacznie dro
Ŝ
sza – ok. 76 zł/t), szybka,
składowa
ć
mo
Ŝ
na cał
ą
mas
ę
odpadów.
spalanie
droga (ok. 200zł/t), ok. 1/3 z masy odpadów
pozostaje w postaci popiołów i
Ŝ
u
Ŝ
li,
powstaj
ą
gro
ź
ne zanieczyszczenia
(dioksyny, furany, w
ę
glowodory), które
jednak mo
Ŝ
na usun
ąć
ze spalin.
szybka i prosta, znaczna cz
ęść
masy odpadów ulega
spaleniu, wi
ę
kszo
ść
odpadów mo
Ŝ
na spali
ć
, przed
spaleniem wysortowuje si
ę
zazwyczaj szkło i metal;
pozwala odzyska
ć
z odpadów energi
ę
- powstał
ą
podczas spalania energi
ę
mo
Ŝ
na wykorzysta
ć
dla celów
np. grzewczych czy elektrycznych; ograniczenie ilo
ś
ci
odpadów kierowanych na składowisko, nie zajmuje
du
Ŝ
ych powierzchni.
kompostowanie
kompostowaniu mo
Ŝ
na podda
ć
tylko cz
ęść
odpadów, a wi
ę
c ta metoda nie rozwi
ą
zuje
całkowicie problemu odpadów; nie istnieje
w Polsce system zbierania od mieszka
ń
ców
odpadów organicznych, kompostowane s
ą
tylko odpady pochodz
ą
ce z terenów zieleni
miejskiej.
otrzymujemy cenny nawóz, ograniczamy ilo
ść
odpadów
kierowanych
na
składowisko,
bezpieczne
dla
ś
rodowiska, tania, kompostowanie mo
Ŝ
emy prowadzi
ć
we własnym zakresie, odzyskujemy z odpadów materi
ę
organiczn
ą
i zawarte w niej składniki.
selektywna zbiórka
i recykling
(materiałowy)
tylko ok. 30% odpadów komunalnych
stanowi
ą
odpady surowcowe, tj. takie, które
mo
Ŝ
na podda
ć
recyklingowi, a wi
ę
c metoda
ta nie rozwi
ą
zuje problemu cało
ś
ci
odpadów; utrudnienie dla mieszka
ń
ców –
musz
ą
segregowa
ć
; niska wydajno
ść
selektywnej zbiórki (ok. 2% odpadów w
Polsce zbieranych jest selektywnie), drogi
transport odpadów, niektórych odpadów
surowcowych, np. wielomateriałowych
TETRA-PAK) nie przetwarza si
ę
w Polsce –
s
ą
transportowane za granic
ę
.
zapewnia odzysk i oszcz
ę
dno
ść
surowców, produkcja
nowych przedmiotów z surowców wtórnych poci
ą
ga za
sob
ą
zdecydowanie mniejsze oddziaływania na
ś
rodowisko ni
Ŝ
ich produkcja z nowo wydobytych
surowców; ograniczenie masy odpadów kierowanych na
składowisko; wła
ś
ciciele nieruchomo
ś
ci zobowi
ą
zani s
ą
selektywnie gromadzi
ć
odpady – jest to szansa dla
zwi
ę
kszenia wydajno
ś
ci selektywnej zbiórki.
